AMERİKA MEDENİYETLERİ MAYALAR

Transkript

1 AMERİKA MEDENİYETLERİ MAYALAR Bir Orta Amerika uygarlığı olan Maya uygarlığı, binlerce yıl boyunca Meksika'nın güneydoğusundan, Honduras, El Salvador ve Guatemala'ya kadar uzanan bir bölgede hüküm sürmüştür. M.Ö. 600 dolaylarında yükselişe geçmişler, M.S. 900 yıllarında ise siyasi kavgalar ve ispanyol işgali sonucu çöküşe geçmiş ve yıkılmışlardır. Maya dillerinden bir kısmı günümüzde de hala kullanılmaktadır. Binlerce yıldır gizemi çözülemeyen uygarlık birçok arkeoloğun ilgisini çekmektedir. Mısır piramitlerini andıran büyük taş tapınakların ve piramitlerin bulunması da birçok soruyu beraberinde getirmiştir. Mayalar henüz tekerleği bile tanımamalarına rağmen geride zamanımıza kadar gelen inanılmaz derecede yüksek seviyede bir uygarlık bırakmışlardı. Mayalar astronomide, matematikte, tıpta, eczacılıkta, fizikte, kimyada mimari ve sanatsal alanlarda da şaşırtıcı ilerlemeler kaydetmişlerdir. Kendi çağlarında yapmış oldukları gözlemevlerinin 18.yüzyıla ait gözlemevlerinden bile daha başarılı inşa edildiği görülmüştür. Günümüz bilim adamlarının büyücü olarak nitelendirdikleri İnka ve Maya operatörlerinin yaptıkları beyin ameliyatlarına ve aldıkları sonuçlara bugünkü tıp ancak erişebildiği iddia edilmektedir. Maya İmparatorluğuyla ilgili cevaplardan çok onu çevreleyen bir gizem söz konusudur. Mayalar, aslında kayboluşlarının nedeniyle ilgili arkalarında en ufak bir iz bırakmadan ortadan kaybolan yeni dünyanın tek uygarlığıdır. Sahip oldukları gelişmiş mimarlık bilgilerini nasıl edindikleri, astronomi ve sayı sistemleriyle ilgili ileri bilgileri nasıl elde ettikleri ise tam bir bilmece olarak kalmıştır. Günümüz arkeologları hala Mayaların yok olmalarıyla, Maya sayı sistemi ve hiyerogliflerinin anlaşılmasıyla ilgili çelişkili teoriler öne sürmektedirler. Mayaların yazısı resim yazısı(hiyeroglif) idi. Bunlar büyük taş anıtların üzerinde oyulmuş ya da ağaç kabuklarından yapılan kağıtlara yazılı olarak bulunurdu.

2 Maya Piramitleri Maya uygarlığının en ilgi çekici anıtları dinsel merkezlerdeki piramitlerdir. Ayrıca yöneticilerin sarayları ve duvar resimleri ve sıvayla süslü soylu kişilerin konutları da ilgi çekici anıtlar arasında yer alırlar. İlgi çekici Maya eserlerinden biri de, usta taş yontuculuklarıyla işledikleri, yöneticilerin şecerelerinin ve askerî zaferlerin betimlendiği, Mayalarca tetun ( ağaç-taş ) adı verilen anıtsal dikilitaşlardır. Kukuul Kaan Piramidi'nin kuzey cephesi. Mayalar bu piramidi astronomi ve matematik bilgilerini ortaya koymak istercesine belirli bir sistemle inşa etmişlerdir. Örneğin piramidin dört cephesinin her birinde 91 basamak yer alır. Böylece 4x91 le bulduğumuz 364 sayısına en tepedeki düzlüğü de +1 olarak eklediğimizde yıldaki günlerin sayısı olan 365 i buluruz. Ayrıca ilkbahar ve sonbaharda ekinoksların gerçekleştiği anlarda, güneş ışınları, piramidin çıkıntıları sayesinde, iki yılan başı yontusunun "S ler çizen bir gövde uzantısı" oluşacak şekilde bir gölge oluşturmasını sağlar.(yılan önemli bir dinsel simgedir.) Maya piramitleri milyonlarca taş bloğun hazırlanıp dikilmesiyle inşa edilmiştir. Üst bölümlerin yapımı sırasında her şeyin elle taşınmış olması büyük bir koordinasyon gerektiren iş birliğini işaret etmektedir. Mayalar, kehanet olarak gördükleri ve dinsel bir öneme sahip olabilecek bir top oyunu oynarlardı. Matematik-Astronomi Orta-Amerika nın diğer Kolomb-öncesi halkları gibi, Mayalar da on tabanıyla değil yirmi tabanıyla, yani yirminin kuvvetleriyle sayıyorlardı. Yazıtlar, yüz milyonlu sayılarla hesaplar yaptıklarını göstermektedir. Son derece kesin astronomik gözlemlerde bulunmuşlar, Ay ve gezegenlerin hareketlerinin diyagramlarını yapmışlar, Güneş tutulmalarını önceden tahmin edebilmişlerdir. Tzolkin Mayaların zaman hesaplama araçları arasında ilk ve belki de en gizemli döngü, Tzolkin adı verilen kutsal takvim dir. Sözlük anlamı gün sayımı olan Tzolkin, 260 günlük bir zaman dilimini içerir ve iki farklı dizinin elemanları arasındaki bileşimle tamamlanır. Bu dizilerden birinde 1 den 13 e kadar uzanan rakamlar, diğerinde belli

3 bir sıra izleyen 20 adet isim vardır. Mayalar bu takvimin dışında haab adı verilen ve 365 günden oluşan güneş takvimini de kullanmışlardır. Maya astronomisi, ilginç biçimde, ancak bugünkü modern astronomi hesaplamalarıyla bilinen "Venüs yılı"nı da daha o zamanda hassas bir biçimde saptayabilmişti. Mayalar ın 584 gün olarak hesapladıkları Venüs yılı günümüzde gün olarak saptanmıştır. Mayalar Venüs e bilinmeyen bir nedenle neredeyse Güneş ten bile daha fazla önem vermişlerdir. Dresden El Yazmaları Dresden el yazmaları, Kolomb-öncesi Amerika uygarlıklarından Mayalar a ait, bazı ağaçlardan elde edilmiş Orta Amerika kağıdı üzerine Maya hiyeroglifleriyle yazılmış el yazmalarıdır. Maya uygarlığı hakkında bilgi vermekle birlikte içeriğinin büyük bir bölümü Venüs yılı periyodu hakkındadır.. Olmekler Mayaların yerleşim sınırlarının bittiği bölgenin yakınlarındaki ünlü Palenque kentinin biraz batısında, Meksika Körfezi nin güney sahilleri yakınında bulunan antik kent La Venta da, o bölgede Mayaların öncekileri gibi gözüken, bir başka gizemli uygarlık ortaya çıktı. Günümüzde, "Olmek" adını verdiğimiz bu uygarlığı kuranların kendilerini ne adla çağırdıkları bilinmiyor. Ancak bütün veriler, Mayaların sahip olduğu şaşırtıcı matematik ve astronomi bilgilerinin ve şaşırtıcı mitolojilerinin ana kaynağının, izleri İ.Ö yıllarına uzanan Olmek uygarlığı olduğunu gösteriyor. Garip bir biçimde, arkeologların bütün çabalarına rağmen, Meksika nın hiçbir yerinde Olmek toplumunun gelişim aşamaları olarak adlandırılabilecek bir tek bulgu ya da işaret bile elde edilemedi Atlantis-Mu-Maya Yitik Atlantis ve Mu varlığına gönülden inanan ve iz bulma umuduyla çalışmalarına devam eden Fransız araştırmacı Plongeon, 1914 yılında yayımladığı çalışmasında başta Mısır olmak üzere Meksika nın Mayaları arasındaki benzerliklerden söz eder. Maya dili arasında hem ses hem de anlam olarak ortak olduğunu belirttiği yaklaşık 150 sözcüğü içeren bir mini sözlük vardır. İran ve Afganistan dolaylarındaki eski kent ve kabile isimlerinden 200 kadarının Maya dilinde anlamlı sözcüklere karşılık geldiği ileri sürülen bir de uzun listeye rastlarız. Yazara göre bu ilginç benzerlikler ve

4 ortaklıklar, Atlantis in ortadan yok olmasıyla eskiçağ uygarlıklarına ulaşan kültürel mirasın sonuçlarıdır. Tarım Maya ovaları verimli Nil Vadisi'ne de, Peru'daki yoğun bir sulamaya sahip Moche Ülkesi'ne benzemez. Maya ekolojisi değişik bir yapıya sahiptir, hassas ve çabuk tükenen tropik topraklarla, düzensiz yağışlar bulunmaktadır. Sık ormanlar ise Mayalar tarafından kesilerek tarım arazisine dönüştürülmüştür. Toprak verimsizdir ve arazi sadece iki yıllık bir verime sahiptir.bu yüzden de genellikle yedi yıl nadasa bırakılmıştır. Bu arazilerin bir köyü bile besleyemeyeceğini bilen Mayalar da bataklıkları kurutarak, üretken tarlalara dönüştürmüşlerdir. Tepe yamaçlarına da teraslar kurup çok verim elde etmeye başlıyorlar. Çöküşlerinden hemen önce ise tarımsal üretimleri sınır noktalara varmıştır. Fakat yüksek verim almaya başladıkları sıralarda şiddetli kuraklık kendini göstermeye başlamıştır bu durum birçok sıkıntıyı da beraberinde getirmiştir. Maya Kehanetleri Dünyanın en gizemli uygarlığı Mayalar'dan geriye sadece, çözümü onlarca yıl süren yazılı tabletler kaldı. Hiçbir iz bırakmadan tarih sahnesinden silinen bu görkemli uygarlığın izlerini araştıran bilim adamı ve tarihçiler, dünyanın geleceğiyle ilgili önemli ipuçlarına ulaştılar. Mayalar'ın tabletlerinde dünyanın son çağına gireceği ancak bunun büyük bir tufandan sonra olacağı yazılı. "Uzaylı uygarlık" olarak da tanımlanan Mayalar'a göre dünya bugüne kadar dört çağdan geçti ve her çağın sonunda büyük yıkım yaşandı. Mayalar'ın oluşturduğu Tzolkin takvimine bakıldığında da dünyanın yaşayacağı tufan net olarak belli: Dünya 1 milyon 872 bin günde bir çağ değiştiriyor. Oldukça karışık olan bu takvim bilim adamlarınca ancak yüz yılda çözülebildi. Mayaların Çöküşü Maya uzmanları, Mayalar'ın çöküşünü, M.S. 600 ve 1100 yılları arasında tropikal enlemlerde baş gösteren iklimsel nemliliğin değişimine bağlamışlardır. 10 derece ve 20 derece Kuzey enlem bölgelerinin, sert iklim dalgaları bakımından oldukça hassas olduğu bugüne kadar pek çok araştırmacı tarafından dile getirilmiştir. Harvard Üniversitesi araştırmacıları da benzer şekilde M.S. 790 ve 810 yılları arasında Maya Uygarlığı'nın kuraklığa maruz kaldığını iddia etmiştir. Mayaların çöküşüyle ilgili

5 merak uyandıran asıl konu Mayalar'ın sır takvimleridir. Mayalar gün isimlerinde çeşitli hayvan sembollerini kullanmaktaydılar ve bu dönem sırasında Güneş'le ilgili manyetik bir terslik bekledikleri bir diğer ilginç unsurdur. Bu terslik de kendini güneş ışınlarının artışı, bebek ölüm oranı artışı ve nesil tükenmesi olarak göstermiştir. Ancak Mayalar daha bu olaylar baş göstermeden böyle bir şeyle karşılaşacaklarını takvimlerine çok önceden işlemişlerdir. AZTEKLER Aztekler, Mezoamerika'da bugünkü orta Meksika bölgesinde 14. ve 16. yüzyıllar arasında yaşamış bir Orta Amerika halkıdır. Zengin bir mitoloji ve kültürel mirasa sahip Azteklerin başkenti, günümüzde Ciudad de Mexico'nun bulunduğu Texcoco Gölü'nün ortasında yeralan Tenochtitlan kentiydi. Çok büyük bir uygarlık kurmuşlardı. Hernan Cortes'in Meksika'yı toprağa katma sırasında yapılan ve Tenochtitlan kuşatması olarak bilinen savaş sonucunda Aztekler yenilmiş ve güçlerini kaybetmişlerdir. Ayrıca dünyanın en büyük piramidi Meksika'da Cholula de Rivadabia'da bulunur. Azteklere ait piramit metrekare alan üzerine kurulmuştur ve yüksekliği 54 metredir. 13 milyonluk bir nüfustan oluşan çok büyük ve zengin bir imparatorluk olan Aztekler gelişmiş tarım yöntemlerine, kendilerine ait bir dine, takvime, alfabeye sahiplerdi. Aztekleri keşfedenler İspanyollar oldu. Hernan Cortes ve onun özel ordusu Aztek başkenti olan Tenochtitlan a giderken Popocateptel volkanik dağının yanından geçtiler ve ilk kez bir volkan görmüş oldular. Adamları ve Cortes başkente ulaştıklarında Aztek imparatoru Montezuma onları karşılamak için bekliyordu. Aztek imparatoru göz kamaştırıcı elbiseler giymişti. O, Cortes ve adamlarının başkente girmesine izin verdi. Cortes in sadece 600 askeri vardı ve Aztek imparatoru onları kolayca yok ettirebilirdi. Ancak Aztek takvimine göre bu yıl çok özel bir yıldı. İnançlarına göre bu yılda Quetzalcoatl adlı bir tanrı Aztekleri yok edecekti. Bu tanrının efsanedeki tarifleri Cortes e çok benziyordu. Bu yüzden Aztek imparatoru, Cortes'in tanrı olduğuna karar

6 verdi. Cortes başkentte birkaç gün geçirdikten sonra güvende olmadığını sezdi. Hayatta kalmalarını sağlayan tek şeyin imparatorun varlığı olduğunu fark etti. Bu nedenle Aztekleri denetim altına alabilmek için imparatoru tutsak almaya karar verdiler. Cortes birkaç ay daha şehirde kaldıktan sonra ayrıldı. O gittikten sonra başka İspanyollar Aztek'e saldırdılar. Cortes yeni ordusuyla geri geldiğinde Cuitlahuac imparator olmuştu. Ancak bunu bilmeyen Cortes Aztekleri kontrol altına almak için Montezuma'yı tutsak aldı ve halkı etkilemek için onu kraliyet sarayının çatısına çıkardı. Ancak halk onlara taş atarak tepkisini gösterdi. Atılan taşlardan biri Montezuma'nın ölümüne neden oldu. 1521'de Aztekler teslim olana kadar 4 ay savaş yapıldı. Tenochtitlan Şehri Aztek İmparatorluğu'nun başkenti olan şehir 1300 yıllarında Texcoco Gölü'nün üzerindeki bir dizi adaya Aztek tanrılarından biri olan Huitzilopochtli'nin tapınağı etrafına kuruldu. Şehirde binalar Coatepantli adında 2,5-3 metre yüksekliğindeki duvarlarla çevriliydi. Binalara girişi sağlayan 4 kapı bulunuyordu. Şehrin ortasında Büyük Tapınak vardı. Bu tapınak içinde iki tane tapınak bulunduruyordu. Bunlardan biri savaş tanrısı Huitzilopochtli'ye diğeri de yağmur tanrısı Tlaloc'a aitti. Başkent 1500'lere gelindiğinde kişilik nüfusa sahip oldu. Aztek Yazısı Aztek yazısı da Maya yazısı gibi, ideogramların ve sesleri belirten fonetik sembollerin bir karışımından oluşmuştur. Yani bazı resim karakterleri nesneleri ve düşünceleri ifade ederken, bazıları da sesleri ifade ediyordu. Örneğin bir Meksika kenti olan Coatlan ("Yılanların yeri") kentinin adı coatl hecesini dile getiren yılan resminin yanı sıra diş ("tlan") işaretinin belirtilmesiyle yazılıyordu. Aynı şekilde Coatepec ("Yılanlı tepenin yeri") adı yine yılan hecesini dile getiren yılan resminin yanı sıra tepe ("tepec") işaretinin belirtilmesiyle yazılıyordu. Eldeki mevcut Aztek el yazmalarının sayısı 500 civarındadır. Aztek Uygarlığı Aztek rahiplerinin toplum içerisinde özel bir yeri vardı. Tüm dini törenler ve dini kurban etmeler bu rahipler tarafından ayarlanırdı. İnsanları kurban etmek için, uçları

7 kalkedon, çakmaktaşı ve obsidyen gibi çok keskin taşlardan yapılmış bıçaklar kullanılırdı. Sıradan Aztekler, sap ya da sazdan dam örtüsü ile kaplı kulübelerde yaşarlardı. İçlerini baharatlı fasulye ve sebze ile doldurdukları mısırlı gözlemeler yerlerdi. Bunlar günümüzdeki Meksika pidesine (tortilla) çok benzemekteydi. İmparatora bir tanrı gibi muamele edilirdi. Yalnızca rahipler ve soylular imparatorla konuşabilirdi. Başkentin içinden geçtiğinde, sıradan insanlar başlarını kaldırmaz ve yere bakarlardı. Pişmiş topraktan yapılmış bu heykel, dişlerini göstererek gülen Aztek ölüm tanrısının kafatası şeklindeki yüzünü gösteriyor. Aztekler aynı zamanda maske yapmak için, üzerlerini firuze ve deniz kabukları ile kapladıkları insan kafataslarını kullanırlardı. İNKALAR İnka medeniyeti, Güney Amerika'nın batı kıyısındaki And Dağları bölgesindeki Cuzco şehri civarında, efsanevi kralları ve ilk Sapa Inca olan Manco Capac'ın 11. yüzyılda Cuzco Krallığı'nı kurmasıyla başlamıştır. Manco Capac'ın soyunun egemenliğinde Krallık bölgedeki diğer Andlı topluluklar gibi büyümeye devam etmiş ve 1438 yılında adının birebir çevirideki anlamı yer sallayan olan Pachacutec liderliğindeki İnkalar sınırlarını genişleterek diğer Andlı toplulukları egemenlikleri altına almaya başlamışlardır. Böylece, Pachacutec Amerika kıtasında Kolomb öncesi varolan en büyük imparatorluk olan İnka İmparatorluğu'nu (Tawantinsuyu) kurmuştur yılında, iki kardeş Huascar ve Atahualpa arasındaki iç çekişmeler sonrasında, Francisco Pizarro önderliğindeki İspanyol işgalciler İnka bölgesini ele geçirmişlerdir. Bunu takip eden yıllarda İspanyollar tüm And bölgesindeki tek hakim güç konumuna gelmişlerdir yılında Peru Valiliği'nin kurulmasına dek isyan eden İnkaları bastırmayı bilen İspanyollar, 1572 yılındaki Vilcabamba'daki son İnkaların direnişinin de yıkılması ile İnka medeniyetini bitirmiş oldular. Tüm bu olanlara rağmen İnkaların

8 bazı kültürel gelenekleri, özellikle Quechuas ve Aymara halkları arasında olmak üzere günümüze kadar gelmiştir. İnkalar önceleri, Cuzco yukarılarındaki And dağlarındaki savaşçı kabilelerdiler.ms 1000 yıllarında inka kabilesi komşu kabileleri egemenliği altına alıp Cuzco Vadisine doğru inmeye başladı. Böylece bu avantajlı yeri kullanarak etraflarındaki bölgeleri işgal ederek genişlemelerini sürdürdüler. 1500'lü yıllara gelindiğinde, İnkalar, eski Amerikadaki en geniş ve en zengin imparatorluğu olmuşlardı. İnkalar başkentleri Cuzco'dan 2500 mil dışına nerdeyse tüm batı Amerika kıyılarına ve And dağlarına yayılmışlardı. Bu bölge çok değişik iklim ve doğa koşullarını içermekteydi. Öyleki, hükmettikleri And Dağlarının batı kıyısında çöl ve vadiler yer alırken, yine bu dağlarının kuzey doğu kesimlerinde ise tropikal bir yağmur ormanı iklimi hakimdi. TOPLUM YAPISI İnka toplumu çok sıkı bir hiyerarşik düzen içindeydi. Birçok değişik toplum kademeleri vardı ve bu kademelerin en üstünde Sapa (Baş rahip ve yönetici) ve ordu kumandanı bulunuyordu. Tüm aile bireyleri Sapa'nın danışmanları idi hatta kadınların bile inka hiyerarşik düzeninde otorotileri vardı. Bunların altında tapınaklardaki rahipler, mimarlar ve ordu komutanları geliyorlardı. En alttaki iki sınıf ise zanaatkarlar, ordudaki subaylar, çiftçiler ve çobanlardı. Vergilerini altın olarak ödemek durumundaydılar ve bu vergiler yüksek sınıflara dağıtılmaktaydı. İnka ören yerlerinde yapılan kazılarda, İnka kraliyet ailesine ait kişilerin mumyalaşmış cesetleri bulunmuştur. And Dağlarının yüksek tepelerindeki buzların içinde kalarak günümüze kadar ulaşmışlardır. İnkalar'ın nüfuslu bir orduları vardı. Francisco Pizarro komutasındaki İspanyol ordusu ise sadece 180 kişiden oluşuyordu. 180 kişilik bir ordunun kişilik bir orduyu yenmesinin temel nedenleri büyük bir olasılıkla şöyledir : İnka ordusunun büyük bir bölümü, İspanyol istilacılar tarafından getirilmiş olan çiçek hastalığı dolayısıyla ölmüştü. İspanyol istilacılar İnka yönetimindeki diğer kabileleri onlara karşı yanlarında savaşmaları için ikna etmişlerdi. İnka savaşçılarının silahları kabile savaşları için kullanışlı olmakla birlikte İspanyol ordusundaki silahların gücüyle karşılaştırılamayacak kadar güçsüzdüler.

9 İnkalar korkusuz birer savaşçı olmalarının yanı sıra çok vahşi bir cezalandırma sistemine sahiptiler. Eğer bir kişi hırsızlık yapar, Sapa'nın eşiyle ya da bir Güneş Bakiresi ile birlikte olursa uçurumdan atılır, elleri kesilir, gözleri oyulur ya da açlıktan ölünceye kadar asılırdı. Dolayısıyla cezalıların çoğunun ölümle cezalandırıldığı bir toplumda hapishaneler gereksizdi. DİNİ İNANIŞ İnkaların tapındıkları tanrılardan oluşan çok tanrılı bir dinleri vardı. Yaratıcı konumunda bir tanrı ve onun yarattığı birçok başka tanrı vardı. Ayrıca toprak ana ve deniz ana konumunda bulunan tanrıçalar da vardı. Bu tanrılardan bir kısmı: Viracocha - Yaratıcı tanrı İnti - Güneş tanrısı Mama Quilla - Ay Ana, Ay tanrıçası İlyapa - Hava durumu tanrısı (iklim tanrısı) İnkalar altının güneşten gelen bir çeşit şekerleme olduğunu düşünürlerdi. Altın ancak çeşitli kutular, mücevherler gibi törensel eşyalar ya da süslü mezar taşları veya tapınaklar yapmak amacıyla kullanıldığında bir değere sahipti. İnka altınlarının neredeyse tamamına yakını İmparatorluk Pizarro tarafından ele geçirildiğinde alındı ve eritildi. Dini kutlamaların ritüellerin büyük bir çoğunluğu tarımdaki ekim ve hasat gibi dönemler ile ya da hastalıkların iyileştirilmesi ile ilişkiliydi. İnkalar başta Güneş tanrısı İnti olmak üzere tanrılara hayvan hatta insan kurban etmekteydiler. İnkaların Capacocha dedikleri bu kutsal törenler depremler, savaşlar ya da imparator ölümleri gibi büyük toplumsal olaylardan sonra yapılırdı. Dini törenleri yöneten rahiplerin yayında Hıristiyanlıktaki rahibelere benzeyen mamacunalar bulunmaktaydı. Mamacunalar manastırlarda yaşarlardı. İplik eğirmeyi, dokuma yapmayı, kraliyet kıyafetleri dikmeyi ve kutsal ekmek pişirmeyi öğrenirlerdi. MİMARİ İnka mimarisi üç temel kavram üzerine kurulmuştur: hassaslık, kullanışlılık ve sadelik. İnka mimarisinin temel anlayış prensibi "Az çoktur!" olmuştur. İnka mimarisindeki en baskın biçim basit ancak zarif ve mükemmel bir şekilde

10 kullanılmış olan "ikizkenar yamuk" şeklidir. İkizkenar yamuk biçimindeki kapılar, pencereler ve duvarlardaki nişler her tipteki inka yapısında görülmektedir. Kullanışlılığın etkilenmediği her yerde bu yamuklardan mümkün olduğunca bol bir şekilde kullanmışlardır. İnka inşaatçılarının kullanışlılığı geri plana attıkları tek yer akan suyla girdikleri mimari ilişki olmuştur. Suyun, ağızlarından şırıltıyla ve köpürerek döküldüğü oluklar, bazen oyma süslerle bezenmiş taşlar ile süslenmiş bazen de hiç gerekli olmadığı halde komplike taş kanallar ile bir sonraki çeşmeye ya da banyolara bağlanmışlardır. Bazen de bir çeşmeden bir diğer çeşmeye gereksiz ancak hoş ve güzel bir dekorasyon verilmek amacıyla şelaleler ve süslemeler yapılmıştır. TAŞ İŞÇİLİĞİ İnkalar, Şehirlerini ve kalelerini çoğunlukla And Dağları'nın yüksek kesimlerdeki dik ve sarp yamaçlara inşa etmişlerdi. İnka şehirlerinin mimarisi hala bilimadamlarını şaşırtmaktadır. Şehirlerdeki taş merdivenler tüm şehri ve taş evleri ve taş dini binaları geçerek şehirlerin en yüksek noktalarına kadar ulaşmaktadırlar. Bu yapılardaki devasa taş bloklar o kadar hassas ve düzgün bir şekilde birbirlerine birleştirilmiştirki aradan binlerce sene geçmesine rağmen bugün bile aralarına bir jilet dahi sokmak olası değildir. İnka evlerinin mimarisinde duvarlarda taş kullanılmış ve çatıları da otla yapılmıştır. İnkalar tarafından yapılmış bu altın kolye süsünün üzerinde görülen matematiksel işaretlerin, İnkalar için dini önemi bulunmaktaydı.

11 Kipu(Quipu), üzerinde çok sayıda düğümün bulunduğu bir ip ya da teldir. Hepsi farklı renktedir ve farklı sayıda düğüme sahiptir. Uzun ipi geren bir İnka, düğümlere bakarak ip üzerindeki bilgileri okuyabilir. Kipu İki ana yol tüm imparatorluk boyunca uzanırdı. Bunlar, küçük yollar ile her şehre ve köye bağlanıyordu. Eşyalar, lama kervanları ile taşınırdı. Kipu lar haberciler tarafından yerlerine ulaştırılırdı. Haberciler, tüm imparatorluk genelinde resmi mesajları ve paketleri taşırlardı. Her haberci, 1,5 km koştuktan sonra emanetlerini diğer haberciye teslim ederdi. Haberciler, hızlı bir değişim yapabilmek için, yaklaştıklarını diğer haberciye bir çeşit boru çalarak bildirirlerdi. İnkalar çok etkin bir örgütlenme seviyesine ulaştılar. Dik bayırlarda tarım yapmanın, yüksek dağlık alanlarda köprüler, yollar ve şehirler inşa etmenin dahice yöntemlerini keşfettiler. Tüm bunları yazı yazmayı bilmeden yaptılar. Şehirlerini ve kalelerini, dini inançları nedeniyle korumak ve savunabilmek için And Dağları nın yüksek kesimlerdeki dik ve sarp yamaçlara inşa eden İnkalar, bulundukları bölgenin coğrafi konumu nedeniyle güneşin hareketleri konusunda uzmanlaşmışlar ve güneş saatini yapmışlardır. Yüksek kayalıklara yerleştirdikleri elips şeklindeki altın yansıtıcılarla astronomik gözlemler yapmışlar, güneşin yıllık hareketlerini incelemişlerdir.