Novenco Otopark Havalandirma Sistemi. Jet Fanlı Otopark havalandırma sisteminin mucidi

Transkript

1 Otopark Havalandirma Sistemi Jet Fanlı Otopark havalandırma sisteminin mucidi

2 Önsöz Otomobiller artık günlük yaşantımızın doğal bir parçası haline geldiler. Yaygınlaşan toplu taşıma sistemlerine rağmen günümüzde birçok kişi artık bir arabaya sahiptir. Bu nedenle de otoparklara olan talep özellikle şehir ve diğer büyük yerleşim birimlerinde her geçen gün artmaktadır. Geleneksel açık otoparklar çok fazla alan kaplamaktadır. Diğer taraftan her geçen gün daha fazla insan yaşadığı yerde parklar ve yeşil alanlar olmasını istiyor. Park edilmiş araçların iklim koşulları sebebiyle veya herhangi bir dış etkenle taşıtların zarar görmesini önlemeye yönelik olarak kapalı otopark ihtiyacı artmaktadır. Bu ihtiyacın karşılanması amacına yönelik olarak hem yeraltında hem de yer üstünde her geçen gün daha fazla kapalı ve katlı otopark inşa edilmektedir. Taşıt ekzost emisyonları başka diğer gazların yanında, karbon monoksit (CO) ve benzen gibi birtakım zehirli gazlar içermektedir. İnsan sağlığının korunması amacıyla bu gazların kapalı otoparklardan tahliye edilmesi gerekmektedir. Novenco uzun yıllardır karayolu tünellerine fan sistemleri temin etmiş olup bu sistemlerin dizayn ve geliştirme çalışmaları ilgili makamlarla yakın işbirliği içerisinde gerçekleştirilmiştir. Bu tecrübelerimizi 1993/94 yıllarından bu yana katlı otoparklarda da kullanıyoruz. Karayolu tünel havalandırma sistemleri genelde jet teknolojisi üzerine kuruludur ve bu sistemlerde kullanılan fanlar jet fanlardır. Novenco geliştirmiş olduğu jet fanların dizaynını düşük gürültü emisyonu ve minimum yükseklik gibi unsurların önemli olduğu otopark tesislerine uyarlamıştır. Novenco uzun yıllardır otopark havalandırma sistemlerinde eşsiz bir uzmanlığa sahip olmuştur. Novenco nüfus yoğunluğu çok yüksek olan Hollanda da ve boş alanların çok değerli olduğu Almanya nın büyük şehirlerinde edindiği tecrübeler bazında CO tahliyesi ve bir yangın durumunda duman kontrolüne yönelik otopark havalandırma sistemleri geliştirmiştir. Bu kitapçığın ana amacı otoparklarda CO tahliyesi ile ilgili prensipler hakkında ve duman tahliye ve kontrolü ile ilgili olarak kısa bilgiler vermektir. Bu sistemlerin özelliği düşük kurulum ve işletme maliyetine sahip olmalarıdır. Otoparklarda herhangi bir hava kanalı gerektirmezler ve bu nedenle de son derece esnektirler. Referanslarımız arasında Türkiye, Hollanda, Almanya, Danimarka, Portekiz, İsveç, Norveç, İngiltere ve Belçika ile dünyanın diğer pek çok ülkesinde kurulu CO ve duman kontrol sistemleri bulunmaktadır.

3 Havanın taşınması Havalandırma kısaca, havanın taşınmasıdır. Havanın taşınabilmesi için bir kütlenin hareket ettirilmesi gerekir. 20 C de havanın yoğunluğu yaklaşık 1.2 kg/m 3 tür. Bu nedenle 10 m 3 lük havanın hareket ettirilmesi 12 kg lık bir kütlenin taşınmasına karşılık gelir. Hava üç şekilde hareket ettirilebilir. En iyi bilinen yöntem, havayı ya emen ya da iten bir fan yardımıyla bir kanal içerisinde taşımaktır. Havanın ısıl farklılıkların sonucu olarak dikey olarak hareket ettiği de iyi bilinen bir gerçektir. Otopark tipleri Açık otoparklar arasında üzeri kapalı olmayan otoparklar ile gerekli havalandırmayı temin edecek şekilde yeterince açık otoparklar bulunmaktadır. Bir parkın açık olarak sınıflandırılabilmesi için çeşitli şartların karşılanması gereklidir. Bu konuda her ülkenin kendine özgü daha çok veya daha az katı bir mevzuatı vardır. Şekil 1 > 5m < 54m Açık otopark tesisi Doğal havalandırma ADuvar açıklığı 1/3Atoplam > %2,5 A zemin Genel olarak uzun bir süreden beri otoparkların inşa edildiği ve dolayısıyla otopark dizaynında daha çok tecrübe sahibi olan ülkelerde bu konu ile ilgili şartlar daha kesin ve açıktır. Üçüncü yöntem de jet havalandırma olarak bilinir ve hareket eden kütlenin bir itme kuvvetine tabi tutulduğunda hız değiştirmesi gerçeği üzerine kuruludur. Fizikte bu fenomen itki olarak bilinir. Sürekli gerçekleştirilen testler bazında jet havalandırma yöntemi optimize edilip otopark güvenlik sistemlerine entegre edilmiştir. Bu kitapçık jet havalandırma yönteminin sunduğu imkânlar hakkında bilgi vermektedir. Örneğin Danimarka da 2000m 2 nin üzerindeki otopark tesisleri için şu kural öngörülmektedir (Danimarka bina yönetmeliği BR 95 in 6(17)(1)(4) numaralı maddesi): Zemin alanının en az %5 ine karşılık gelen açık alana sahip havalandırma sistemlerinin bulunması durumunda bir sprinkler sistemi gerekli değildir. Açıklıklar düzgün olarak dağıtılmalı ve kapatılamayacak şekilde olmalıdır. En yakın açıklığa olan yatay mesafe 12 metreden fazla olmamalıdır. Hollanda da aşağıda listelenen şartların tamamının karşılanması gerekmektedir: 1. Doğal havalandırma temin edilmelidir. 2. En az iki karşılıklı duvarda hiçbir şekilde kapatılamayacak veya tıkanmayacak kalıcı açıklıkların yapılması gereklidir. 3. Bu dış duvarlarda bulunan açıklıklar bahse konu otopark katının toplam duvar alanının en az üçte birine karşılık gelmelidir. Toplam duvar alanının hesaplanmasında hem dış hem de bölme duvarlar hesaba katılmalıdır.

4 Alternatif olarak, havalandırma açıklıklarının alanı, o otopark katının zemin alanının en az %2.5 ine karşılık gelmelidir. 4. Karşılıklı duvarlar arasındaki mesafe 54 metreyi geçmemelidir. 5. Havalandırma açıklığına sahip bir dış duvarla en yakın bina arasında en az 5 metrelik bir açık mesafe bulunmalıdır. 6. Bölme duvarlar doğal havalandırmayı engellememelidir. 7. En alttaki otopark katı zemin seviyesinden itibaren 1.3 metreden daha derinde olmamalıdır. Bu şartlardan herhangi birinin karşılanmaması durumunda bahse konu otopark kapalı otopark olarak sınıflandırılır ve ilgili bölümde zorlanmış havalandırma (mekanik havalandırma) sistemleri kullanılmalıdır. Kapalı otoparkların tipik özellikleri: 1. Birbirinden 54 metreden fazla uzaklıkta dış duvarlar. 2. Havalandırma açıklığına sahip yalnızca bir dış duvarın olması veya açıklıkların kapanabilecek durumda olması. 3. Havalandırma açıklıklarının (varsa) açık otoparklarla ilgili şartları karşılamaması. 4. Hiçbir havalandırma açıklığının bulunmadığı yeraltı otoparkları. 5. Komşu binalara 5 metreden az mesafe. 6. Zemin seviyesinden itibaren 1.3 metreden daha fazla derinlik. 7. Doğal havalandırmayı engelleyen bölme duvarlar. Bunlardan herhangi birinin doğru olması durumunda mekanik havalandırma sistemlerinin kullanılması gerekir. Türkiye deki durum ise Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (2009) Madde 60 ta belirtilmiştir: (1) Motorlu ulaşım ve taşıma araçlarının park etmeleri için kullanılan otoparkların açık otopark olarak kabul edilebilmesi için, dışarıya olan toplam açık alanın, döşeme alanının % 5 inden fazla olması gerekir. Aksi takdirde bu otoparklar kapalı otopark kabul edilir.açık otoparklarda, dışarıya olan çıklıklar iki cephede ise bunların karşılıklı iki cephede bulunması ve her bir açıklığın gerekli toplam açıklık alanının yarısından büyük olması gerekir. Açıklıkların kuranglez şeklinde bir boşluğa açılması hâlinde, söz konusu boşluğun genişliğinin en az otopark kat yüksekliği kadar olması ve kurangleze açılan ilâve her kat için en az kat yüksekliğinin yarısı kadar artırılması gerekir. Alanlarının toplamı 600 m2 den büyük olan kapalı otoparklarda otomatik yağmurlama sistemi, yangın dolap sistemi ve itfaiye su alma ağızları yapılması mecburidir. (2) Toplam alanı 2000 m 2 yi aşan kapalı otoparklar için mekanik duman tahliye sistemi yapılması şarttır. Duman tahliye sisteminin binanın diğer bölümlerine hizmet veren sistemlerden bağımsız olması ve saatte en az 10 hava değişimi sağlaması gerekir.

5 Otoparklarda geleneksel havalandırma yöntemleri Günümüzde bir otoparkın açık veya kapalı oluşuna bağlı olarak dört farklı havalandırma yöntemi kullanılmaktadır. Şekil 4 Açık otoparklarda rüzgâr ve termal koşulların sağladığı doğal havalandırma. Yukarıdakinin benzeri olan ancak bir taze hava fanı veya ekzost fanı ilaveli fan destekli doğal havalandırma sistemi. Bu tür sistemlerde ayrıca hava kanalları (Şekil 2) veya jet fanlar da kullanılabilir. Şekil 2 Üstten görünüş Mekanik havalandırma Yandan görünüş Basit geleneksel havalandırma sistemleri ise kapalı otoparklarda kullanılır. Bu tür sistemler de temiz hava fanları ve ekzost fanlarından oluşur ancak hava kanalları kullanılmaz. Uygulamada geleneksel havalandırma sistemleri ile ilgili birtakım problemler bulunmaktadır. Yarı doğal havalandırma Geleneksel havalandırma sistemleri kapalı otoparklarda kullanılır. Havanın taşınmasına yönelik olarak hava kanallarıyla birlikte hem temiz hava fanları hem de ekzost fanlarından oluşur. (Şekil 4). Şekil 3 Yarı mekanik havalandırma Örneğin: 1. Giriş ve/veya çıkış havalandırma kanalları için yer olmaması veya yetersiz olması. 2. Sistemin yeteri kadar havalandırma sağlayacağı konusunda herhangi bir garantinin verilememesi. 3. Havalandırmanın çok az olduğu veya hiç olmadığı ölü noktaların oluşabilmesi. 4. Kanallar için yer olmaması. 5. Sistem tasarlanırken yangın durumunda duman kontrolü göz önünde bulundurulamaması. 6. Havalandırma düzeyinin değişken şartlara uygun olarak düzenlenmesi ihtimali göz önünde bulundurulamaz. 7. Yangın kapıları ve yangın duvarları gibi yangından korunma sistemleri otoparklarda açık ve engelsiz bir ortamın elde edilmesi ihtimalini ortadan kaldırır.

6 Novenco jet fanlı havalandırma sistemleri hem CO tahliyesi hem de yangın durumunda duman kontrolü ihtiyaçlarına uygun olarak adapte edilebilmektedir. Büyük tesislerin bağımsız bölgelere ayrılması durumunda önemli miktarda enerji tasarrufu mümkündür. Jet havalandırma sisteminin prensipleri Geleneksel havalandırma sistemlerinde tüm hava, fan ve kanallar vasıtasıyla çekilir. Bu hem sağlanan temiz hava hem de tahliye edilen kullanılmış hava için geçerlidir. Yüksek basınç kaybının önlenmesi amacıyla havanın akış hızı mümkün olduğunca yavaş tutulur. Ancak bu durum, kanalların nispeten geniş olması gerektiği anlamına gelir ve bu nedenle de büyük bir alan gerektirir. Hareket halindeki havanın miktarı tesisin farklı kesitlerinde aynıdır. Sistem büyüklüğüne bağlı olarak örneğin 1 m/s lik bir hız elde edilebilir. Jet fanların büyüklüğü ve sayısı otoparkın büyüklüğü ve planına ve sistemin esas olarak CO tahliyesi için mi yoksa duman kontrolü için mi kullanılacağına bağlıdır. Jet fanlı havalandırma sisteminde ise tamamen farklı bir yaklaşım kullanılmaktadır. Bu sistemde küçük bir miktar hava bir fan içine emilir ve sonrasında da yüksek hızda atılır. Atılan hava fanın önündeki hava kütlesine çarptığında onu ileri doğru iter ve aynı zamanda çevredeki havayı da çeker (indükler). Bu şekilde çevredeki tüm hava hareketlendirilir ve kanal kullanılmadan metre gibi bir mesafeye taşınır. Otoparkın bütünü bir hava kanalı görevi görür. Jet havalandırma sisteminin ardındaki prensip küçük miktarda havanın (yanma ürünleri) roketi yukarı doğru itecek şekilde yüksek hızda atıldığı roketlerde kullanılan prensiple aynıdır. Fan sağlam bir şekilde sabitlendiğinden, tüm enerji atılan havadan çevreye hız şeklinde taşınır. Hava ileri doğru sevk edilirken fan yerinde kalır. Sürüklemenin bir sonucu olarak ta hareket halindeki hava miktarı her zaman fandan geçen havanın miktarından çok büyük olacaktır. Şekil 5a Jet fanlar çalışırken: yandan görünüş Hava akış hızı profili: yandan görünüş Şekil 5b Jet fanlar çalışırken: üstten görünüş Hava akış hızı profili: üstten görünüş

7 Şekil 6 Hava kanalı için yer yok Şekil 5a ve 5b jet havalandırma sisteminin uygulamada nasıl çalıştığını göstermektedir. Her iki şekil de üstten görünüştür. İtme kuvveti, yani jet fanların yarattığı kuvvet, Newton [N] cinsinden ifade edilir ve kütlesel hava debisi ile hızda meydana gelen değişimin ürünüdür. Çıkış güçleri m 3 /s veya Pa cinsinden ölçülen geleneksel fanlardan farklı olarak jet fanlar için kullanılan ölçme birimi budur. Jet fanlar genellikle tavana monte edilirler (Şekil 5a ve 5b). Jet fanların harekete geçirecekleri hava kütlesinin ortasına yerleştirilmeleri önemlidir. Teoride, çevredeki havanın başlangıç akış hızının sıfır olduğu varsayıldığında, bir jet fanın ürettiği itme kuvveti hacimsel hava debisi x havanın yoğunluğu x çıkış hızına eşittir. Maksimum verim için jet fanların tamamen serbest bir şekilde asılması gerekir. Uygulamada fanların altında maksimum düzeyde açık yer sağlama amacına yönelik olarak tavana mümkün olduğunca yakın bir şekilde monte edilirler. Hava düz yüzeylere yapışma eğilimindedir. Coanda etkisi olarak bilinen bu fenomen genel verim açısından son derece önemlidir. Novenco jet fanları bunu önlemek için hava akışını yakın yüzeylerden uzaklaştıracak şekilde yönlendiren deflektörlerle donatılmıştır. Genel verim ayrıca giriş ve çıkış koşullarından da etkilenir. Fanların yakınlarında bulunan engeller için önlemler alınmalıdır. Daha önceden de bahsedildiği üzere nominal itme kuvveti kütlesel debi x çıkış hızına eşittir. Etkin itme kuvveti, nominal itme kuvveti ile bir sistem etkinlik faktörünün ürünüdür ve her zaman nominal itme kuvvetinden daha düşüktür. Şekil 6, bir otopark tesisinde yerden tasarruf sağlayan bir havalandırma sistemi için jet fanların nasıl monte edilebileceğini göstermektedir. Mümkün olan en yüksek verim için en yakın kirişle arasındaki mesafe giriş kısmında en az 0.5 metre çıkış kısmında ise en az 2.0 metre olmalıdır. Kirişlerin yüksekliği 0.4 metreden daha fazla olmamalıdır. Aksi takdirde kiriş yüksekliği ya fanlar tavandan sarkıtılarak ya da fanın en yakın kirişle arasındaki mesafe arttırılarak telafi edilmelidir.

8 Bu bölümde jet havalandırma sisteminin temel teorisine kısa bir giriş yapılmıştır. Takip eden sayfalarda pratikte kullanımı hakkında bilgiler verilecektir. Otopark tesislerinde jet fanlar, hem CO hem de yanıcı yakıt gazlarının (CH4) tahliyesi amacına yönelik olarak hava kanallarının yerine kullanılabilir. Otoparklarda karbon monoksitin var olması, diğer zararlı gazların (örneğin benzen) da var olduğunun bir göstergesidir. Bunun bir sonucu olarak örneğin Alman makamlar otoparklardaki CO limitlerini 100 ppm den ppm e çekmiştir. Şekil 7 Havalandırma sistemi, otoparktaki CO ve CH4 düzeyini denetleyen sensörlerce devreye sokulur. Gerekli sensör sayısı otoparkın genel planına bağlıdır ve her 100 m2 ye bir adet ile her 500 m2 ye bir adet arasında değişir. CH4 sensörleri genel olarak yere yakın monte edilirken (yerden yaklaşık 30 cm yukarıda), CO sensörleri baş hizasında (yerden yaklaşık 150 cm yukarıda) monte edilir ma çıkışa sahip sensörlerin kullanılması durumunda bunlar izin verilen limitlerin ayarlanabilmesi için bir CTS kontrol sistemine bağlanabilir. Şekil 7, jet fanlar ile bir ana aksiyel fandan meydana gelen kapalı bir sistemin prensip resmi. Şaft konfigürasyonu genelde bir difüzör, bir ana aksiyel fan ve ihtiyaç halinde bir susturucudan oluşur. Sınır kirlilik değerleri aşıldığında önce ana aksiyel fanlar çalışmaya başlar, ardından jet fanlar çalışır. Herhangi bir havalandırma sisteminin gerekli olmadığı açık otoparklarda doğal havalandırmaya jet fanlarla destek olunabilir. Bu sayede ölü noktaların oluşması engellenir. Aynı şey açık otopark şartlarını çok az bir farkla karşılayamayan otoparklar için de geçerlidir. Bu gibi tesislerde de ilgili şartlar tek başına jet fanlar kullanılarak karşılanabilir. Bu gibi durumlarda en iyi çözüm genelde 100% çift yönlü Novenco jet fanlarının kullanılmasıdır. Bu fanlar her iki yönde de aynı itme kuvvetini sağlayabilirler. Böylece akış yönü rüzgar koşullarına uygun olarak değiştirilebilir.

9 Duman kontrolü için jet havalandırma Kapalı otoparklarda duman kontrolü ile ilişkili olarak hem teknik hem de yasalar yönünden birçok koşul göz önünde bulundurulmalıdır. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (2009) içeriğinde otopark havalandırmasında duman kontrolu zorunluluğu belirtilmemiş olup pek çok projede performans temelli yaklaşım gereği tercih edilmektedir. durumunda genelde, dumanın tüm katlara yayılacağı göz önüne alınmalıdır. Yangının çevresindeki alan kısa bir süre içerisinde dumanla dolacak ve bu duman etrafa yayılmaya başlayacaktır (bkz. Şekil 8). Şekil 8 de bu duruma bir örnek verilmektedir. Bir yandan aksiyel şaft fanları vasıtasıyla taze hava içeri alınır ve kullanılmış hava tahliye edilirken diğer yandan içerideki hava jet fanlar vasıtasıyla otopark içerisinde taşınır. Örneğin Danimarka da ilgili standartlar halen hazırlık aşamasındadır. Bu standartlar sistemden ziyade fonksiyon şartları üzerinde kurulu olacak, ancak detayları henüz bilinmemektedir. Daha önceleri yangından korunma ile ilgili şartlar duvarlar, kapılar, girişler, yatay bölmeler ve sprinkler sistemleri üzerine kuruluydu. Tüm bunlar yangının yayılmasını geciktirir ve hatta durdurabilir. Bununla birlikte bir yangın esnasında meydana gelen zayiatın çoğuna yangının kendisinden ziyade ortaya çıkan duman neden olmaktadır. İşte bu yüzden duman tahliye sistemlerinin çeşitli fonksiyonları yerine getirmesi zorunludur. Bunlar arasında şu fonksiyonlar bulunmaktadır: Otoparkta bulunan insanların dumandan etkilenmeden kaçabilmelerine olanak tanımak için, oluşan dumanı tahliye etmek. Dumanı itfaiyecilerin otoparka girebilmelerine, yangını kontrol edebilmelerine ve söndürebilmek için yeterince yaklaşabilmelerine imkân sağlayacak şekilde kontrol etmek. Yerel yangın makamları tarafından da belirli birtakım şartlar öngörülmektedir. Yeraltı otoparklarında tavan yüksekliğinin nispeten alçak olması nedeniyle (yaklaşık 2.5 m) bir yangın Şekil 8 Şekil 8a: Jet fanlar çalışırken; üstten görünüş Şekil 8b: Jet fanlar çalışırken: yandan görünüş Şekil 8c: Jet fanlar çalışmazken; yandan görünüş Bir yangın durumunda gerekli olan duman tahliye senaryosuna uygun olarak jet fanlar kapanır ve taze hava ve tahliye fanları en yüksek güçte çalıştırılır. Bu, otoparkta bulunabilecek kişilerin kaçmasına olanak sağlar. Bina boşaltıldıktan veya itfaiye ulaştıktan sonra jet fanlar çalışmaya başlayarak havayı ekzost şaftına doğru iterler. Bunun iki faydası vardır: Duman nispeten kısıtlı bir alan içerisinde birikir (bkz. Şekil 8 ve 8b), bu da yangının bulunduğu yerin tespit edilip söndürülmesine olanak tanır. Yangının yakınındaki sıcaklığın düşük olmasını sağlar, böylece itfaiyeciler yangına daha fazla yaklaşabilir. Büyük miktardaki havanın dumanı ve bina yüzeylerini soğutması sayesinde binaya gelebilecek zararın minimize edilmesidir. Duman kontrolu ve CO havalandırmasının bir arada düşünüldüğü projelerde, duman kontrolu için hava

10 Jet fanlarının duman kontrolü amacına yönelik olarak kullanılması, tüm olası yangın senaryolarının detaylı olarak analiz edilmesini gerektirir. Kaçış yolları nerelerde? Otoparkı boşaltmak ne kadar sürer? Bir yangının olası boyutu nedir? Birden fazla aracın ateş alması durumunda ne olur? Ne kadar duman bekleniyor, dumanın sıcaklığı ne kadar olabilir, görüşü nasıl etkileyebilir? İtfaiyenin gelmesi ne kadar sürer? Bir yangın durumunda kullanılacak eylem planı nedir? Duman nereden tahliye edilebilir? Bir taşıt yangını nasıl ilerleyebilir? Yukarıdaki açıklamalardan ve sorulardan da anlaşılacağı üzere yerel itfaiyenin önemli bir rolü olduğu açıktır. Bu nedenle de planlamanın yangın makamlarıyla işbirliği içerisinde yapılması gerekir. Yukarıdaki noktalardan birkaçı Novenco tarafından Hollanda da jet fanlarla gerçekleştirilen büyük, tam ölçekli testlerde incelenmiştir. Daha önce de bahsedildiği üzere Novenco, otopark havalandırma sistemlerinin geliştirilmesinde lider bir rol oynamıştır. Aşağıda otoparklarda jet havalandırma sistemi kullanılması sayesinde elde edilebilecek yararların kısa bir özeti sunulmaktadır: 1. Yer tasarrufu Otoparkta büyük yer kaplayan hava kanallarının kullanılmasına gerek yoktur. Böylece tavanın alçak yapılmasına olanak tanır. Bu da kapalı otoparklarda mevcut kısıtlı yerin daha iyi kullanılmasına imkân sağlar. Jet fanlar temiz havayı devasa bir kanal, yani otoparkın kendisi içerisinde taşır ve dağıtır. 2. Esnek kurulum Yapılan çeşitli testler jet fanların esnek bir şekilde konumlandırılabileceğini göstermiştir. Bu fanlar sistemin verimliliğini etkilemeksizin 2 metrelik bir yarıçap dahilinde konumlandırılabilir. 3. Tam hava karışımı Jet havalandırma sistemi kullanıldığında 45 metreye kadar yönsel itme elde edilebilir. Bu ilk olarak havanın tam olarak karışmasını ve karbon monoksit seyreltiminin etkin bir şekilde gerçekleşmesini sağlar. İkincisi de havanın, yüksek CO birikme riskinin bulunduğu ölü noktalara yönlendirilmesine imkân sağlar. Havanın kanallar vasıtasıyla tahliye edildiği geleneksel havalandırma sistemlerinde emiş yönsel olamayacağından büyük miktarlarda karbon monoksit konsantrasyonunun bulunduğu bu cepler kolaylıkla ortaya çıkabilirler. 4. Otoparkta daha gelişmiş havalandırma Geleneksel havalandırma sistemlerinde otoparkın her tarafının yeterli bir havalandırma ile donatılmasının gerekli olması durumunda kapsamlı bir kanal ağının kurulması gereklidir. Bu kanallar yeraltı otoparklarında dizayn ve plan açılarından sorunlar yaşanmasına neden olurlar. Novenco jet fanları ile bu tür sorunlar yaşanmaz.

11 5. Enerji tasarrufu Jet fanlar ilgili CO veya CH4 sensör gruplarıyla kontrol edilen gruplar halinde düzenlenebilir. Hareket ettirilecek hava miktarı böylece şartlara uygun olarak ayarlanabilir. Bu nispeten düşük hızlarda gerçekleştirildiğinden enerji tasarrufu sağlanır. Enerji maliyetleri de jet fan kullanıldığında yaklaşık %60 oranında azalır. Geleneksel sistemlerde kanal boyutunu azaltmak amacıyla nispeten yüksek hava hızları kullanılır. Bu da büyük basınç kayıplarına neden olur. Havalandırma gerektiğinde bütün sistem çalışır ve enerji gereksiz yere harcanır. Bütün kanallar birbirleriyle bağlantılı olduğundan bu durum önlenemez. 6. Maliyet tasarrufu Otoparklarda jet fanlar kullanıldığında hava kanalı kullanılmasına gerek yoktur. Kapalı otoparklarda yalnızca bir temiz hava girişine ve bir de kirli hava çıkışına gerek vardır. Bu nedenle de basınç düşmesi yalnızca damper, susturucu (varsa) ve şaft içinde oluşan ile sınırlıdır. Bu da daha küçük motor ve fanların kullanılmasına olanak tanır ve dolayısıyla da daha düşük bir gürültü düzeyi sağlar. Diğer yandan jet havalandırma sistemleri daha fazla kablo ve daha büyük elektrik panolarının kullanılmasını gerektirir. Ancak bu maliyetler dahil edilse bile jet havalandırma sistemlerinin alım ve kurulumu geleneksel sistemlere kıyasla genel olarak % 30 daha ucuzdur. 7. Basit ayarlama Kanallı havalandırma sistemleri genel olarak istenen havalandırmanın elde edilebilmesi için ayarlanması gereken menfezlerle donatılırlar. Jet havalandırma sistemlerinde fanlar havayı duvar ve tavanlardan uzaklaştıran bir deflektör ile donatıldıklarından bu ayarlar gerekmez. Bu deflektörler fabrikada ayarlanır ve yeniden ayarlanmaları çok nadiren gerekebilir. Ayar gerekmesi durumunda ise bu işlem yerinde çok kolay bir şekilde yapılabilir. Tam havalandırmaya gerek olmaması durumunda hava miktarı jet fanlar yarı hızda çalıştırılarak veya yalnızca belirli bir grup fan çalıştırılarak düzenlenebilir. Duman kontrolü CO tahliyesi için jet havalandırma sistemlerinin faydaları konusunda herhangi bir şüphe olmamasına karşın Avrupa'da 1990 lı yılların başlarında bu sistemlerinin duman kontrolüne uygunluğu konusunda birtakım tartışmalar olmuştur. Gerçekçi testlerin yapılmamış olması nedeniyle yangın makamları jet havalandırma sistemlerini sprinkler sistemleri, yangın kapıları ve yangın duvarlarına alternatif olarak onaylamak istemiyorlardı. Bu iki nedene dayanıyordu: İlk yapılan testler soğuk dumanla gerçekleştirilmişti ve beklentileri karşılamıyordu. Soğuk duman bir yangından çıkan sıcak dumandan farklı bir yoğunluğa sahiptir. Soğuk duman bu yüzden sıcak olandan farklı bir davranış gösterir ve soğuk dumanla yapılan testlerin sonuçları gerçek bir yangın durumunu doğru olarak gösteremez. Jet havalandırma sisteminin sprinkler sistemlerinin yerini alabileceği henüz kanıtlanmamıştır. Novenco, Hollanda makamlarını sistemin onaylanıp onaylanmaması gerektiğini gerçekçi koşullar altında

12 belirleyebilecek tam ölçekli testlerin yapılmasının gerekliliği konusunda ikna etmiştir. Testler 1998 yılı Haziran ayında Hollanda nın önde gelen araştırma kuruluşu TNO (Hollanda Uygulamalı Bilimsel Araştırmalar Kurumu) ile birlikte gerçekleştirildi. Testler kapalı bir otoparkta gerçekleştirildi ve toplam 18 farklı tam ölçekli yangından oluşmaktaydı. Amaç, Novenco nun hesaplama modelini test etmek ve CFD simülasyon yazılımında kullanılmaya yönelik modeller geliştirmekti. Tasarım kriterleri Jet havalandırma sistemlerinin pratikte dizaynı ile ilgili olarak aşağıdaki beş faktörün belirlenmesi özel bir önem taşımaktadır: 1. CO üretimi 2. Havalandırma miktarı 3. Hava hareketinin yönü 4. Otopark iç ve dışındaki gürültü sınırları 5. Bir yangın durumunda havalandırma ve söndürme stratejisi. Faktör 1: CO üretimi Üretilen CO miktarını etkileyen birkaç faktör bulunmaktadır. Günümüzde daha modern araçlar geliştirilmiştir ve bunlar yanma özellikleri ve katalitik konverter kullanımı sayesinde eskilere oranla daha az kirliliğe sebep olurlar. Soğuk motorlar sıcak olanlara göre daha fazla CO üretir. Sürat de CO üretimini etkiler. Havalandırma sistemleri dizayn edilirken tüm bu faktörler göz önünde bulundurulmalıdır. Bunlar ayrıca CO değerlerinin ülkeden ülkeye niçin farklılık gösterdiğini de açıklar. Bazı ülkeler diğerlerine oranla daha fazla eski araca sahipken, bazılarında araçların büyük bir kısmı yenidir. Kuzey Avrupa ülkelerinde bu konuda standartlaşmış düzenlemeler yoktur. Ancak CO havalandırması için Bu yangınlardan edinilen veri ve tecrübeler bir raporda toplandı. Bu rapor o zamandan bu yana jet fanlı havalandırma sistemlerinin otoparklarda duman kontrolü amacıyla kullanımı için bir rehber teşkil etmiştir. Bugün jet havalandırma sistemleri Hollanda da birinci sırada gelmektedir ve sprinkler sistemleri ile geleneksel kanal bazlı havalandırma sistemlerinin yerini almıştır. Tekrar belirtmek gerekir ki jet fanlı havalandırma sistemi tamamen sprinkler sistemini gereksiz kılacak bir sistem değildir. Yerel koşullar dikkate alınmalıdır. gerekli hava miktarının hesaplanması için bir model kullanılmaktadır. Bu modelde gerekli hava akışı otoparktaki park yeri sayısı, bu park yerlerine ulaşmak için katedilen mesafe ve her saat gelen ve giden araç sayısı bazında hesaplanır. CO üretimi ile ilgili girdi verileri soğuk ve sıcak çalışma arasında ayrım yapmamaktadır. Model ayrıca otopark içinde kabul edilebilir CO konsantrasyonunu, otopark dışındaki havanın CO konsantrasyonunu veya otoparkın bir alışveriş merkezinin mi yoksa bir sitenin mi parçası olduğunu göz önünde bulundurmamaktadır. Katalitik konverterlerin ortaya çıkmasından bu yana araçların ürettiği CO miktarı yanma ürünleri ile ilgili olarak büyük oranda düşüş gösterdi. Almanya da bugün CO miktarı, NOx ve benzol de dahil olmak üzere başka zararlı gazların varlığının bir göstergesi olarak görülmeye başlandı. Sonuç olarak bazı eyaletlerde izin verilebilen CO limitleri 120 ppm den ppm e çekmiliştir. Belirlenen limit 30 dakikalık bir süre için ortalama bir değerdir. Taze hava girişinin trafiği yoğun olan bir caddeden olması durumunda giriş havasındaki CO konsantrasyonunun 5 ppm e ayarlanması gerekir. Buna karşılık trafiğin hafif olduğu yerlerde taze havadaki CO konsantrasyonu sıfır kabul edilebilir.

13 Bir aracın motoru, soğukken daha fazla CO üretir. Alman Mühendisler Birliği VDI aşağıda listelenen motor emisyon değerlerini önermektedir: Sıcak motor s [g] Soğuk motor s<80 m 7. 6 [g] Soğuk motor 80 m<s<500m 0.89 s 0.49 [g] Burada s otopark içerisinde kat edilen mesafedir. Faktör 2: Havalandırma miktarı Aşağıdaki hesaplamalar Alman standardı VDI 2053 Jan 2002 ye uygundur. CO miktarının, qco, belirlenmesi için kullanılan formül: P e ρco / Bu formülde: P = Bir saat içerisinde boşaltılan veya doldurulan park yerlerinin yüzdesi e = emisyon değeri ρco = CO yoğunluğu= ρco 20 C de 1.16 kg/m 3 qco nun hareket halindeki TÜM araçlar için, yani yeni çalıştırılan ve otoparktan ayrılan araçlar ile yeni gelen ve motoru sıcak olan araçlar için hesaplandığına dikkat edilmelidir. Gerekli havalandırma miktarının, Q, hesaplanması için kullanılan formül: qco fg CO ü CO ş / CO müs = ppm cinsinden izin verilebilen CO konsantrasyonu. Danimarka da COmüs hesabı için bir standart bulunmamaktadır ancak VDI 2053 tavsiye edilen birtakım limitler sağlıyor. CO dış = ppm cinsinden dış hava CO konsantrasyonu. Danimarka da COdış f g f g f g hesabı için bir standart bulunmamaktadır ancak VDI 2053 tavsiye edilen birtakım limitler sağlamaktadır. = Bir sistem faktörü, 1.0 ile 1.5 arasında değişir. = 1.0 Jet sistemleri için = kanallı sistemler için ΣqCO = (qco n 1 + qco n qco nn ) n 1 = söz konusu otopark katında havalandırılması gereken park yerinin sayısı n 2 n n = n 1 üzerinden erişilen diğer bölümlerde bulunan park yeri sayısı s 1 s 2 = n 1 de kat edilen ortalama mesafe = n 2 ye gelen veya giden araçlarca n1 de kat edilen ortalama mesafe Daha önceden de bahsedildiği üzere P, bir saat içerisinde boşaltılan veya doldurulan park yerlerinin yüzdesidir. Ayrıca park frekansı olarak ta bilinir. P değeri otoparkın yerine bağlı olarak büyük değişiklik gösterir. Belirli bazı istisnalarla aşağıdaki P değerleri kullanılabilir: Siteler % Alışveriş merkezleri % İş hanları % Spor merkezleri % 100 Sinema salonları % 100 Sitelerle ilişkili olarak park faaliyetleri yoğunluğunun belirlenmesi gerekir. Gün boyunca sürekli bir trafik akışı var mı yoksa sabahları aynı saatte ayrılıp akşamları aynı saatte mi geri gelirler? Park şekli dolayısıyla sitenin otoparkının havalandırılması için gerekli temiz hava miktarında büyük dalgalanmalar olmasına neden olur. Bu yüzden de P değerinin durumlar bazında sık sık değerlendirilmesi gerekir.

14 Park sıklığının bir saatte gerçekleşen toplam giriş ve çıkış sayısı bazında olduğuna dikkat edilmelidir. Bir saatte park yerlerinin %25 inin boşaltılması ve % 25 inin doldurulması durumunda park frekansı % 50 dir. Bu durumda CO üretimi hem soğuk hem de sıcak motorlar için hesaplanmalıdır. Havalandırma şartlarının hesaplanmasına bir örnek Aşağıdaki özelliklere sahip iki katlı bir otopark düşünelim (Kat 1 ve 2): Sabah trafiği: Tip: Site otoparkı f g P n 1 n (iyi dizayn edilmiş kanallı havalandırma tesisi) % 60 (her saatte) 174 park yeri 106 park yeri Kat edilen toplam ortalama mesafe (S) kat edilen mesafenin yarısı (sn) artı park manevrası esnasında kat edilen mesafe (sman) artı giriş/çıkış rampasının uzunluğu (srmp) şeklinde hesaplanır. S n = (s man + ½ s n + s rampalar ) s 1 134m s 2 156m s man 10m s giriş 40m s çıkış 40m rampalar Otopark içinde kat edilen mesafenin doğru bir şekilde ancak takip edilen rotayı gösteren çizimler vasıtasıyla hesaplanabileceğine dikkat ediniz. Yukarıdaki bilgiler ışığında iki katta toplam ortalama kat edilen mesafe (S) aşağıdaki şekilde hesaplanabilir: Söz konusu trafik, motorların soğuk olduğu sabah trafiği olduğundan: P e ρco / / / ç P e ρco / / / ç Bu örnekte COmüs ün 50 ppm ve COdış ın 0 ppm olduğu farz edilmiştir. Gerekli havalandırma miktarı (Q) aşağıdaki şekilde hesaplanabilir: n n fg CO ü CO ş / / Park şekli farklı olsaydı, örneğin gün içinde düzenli bir şekilde dağılmış olsaydı, park frekansı, P, için %30 gibi bir değer kullanılabilirdi. Bu ayrıca gerekli havalandırma miktarını da yarıya yani 17,000 m 3 /h e indirirdi. S 1 = ( /2 + 40) = 117 m S 2 = ( /2 + 40) = 128 m

15 Novenco Akşam trafiği Araçların geri döndüğü akşam saatlerinde gerekli olan havalandırma miktarı da benzer bir şekilde hesaplanabilir: / /*+*ç / /*+*ç / Otopark tesislerinin dizaynı esnasında doğru varsayımların kullanılması son derece önemlidir. Bu tür bilgiler proje ile ilgili olarak yapılan varsayımları bildiklerinden yalnızca otopark sahibinden ve danışman mühendisten öğrenilebilir. Yukarıdaki örnekte yapılan hesaplamaların yalnızca CO havalandırmasına yönelik olduğuna ve bir yangın durumunda duman tahliyesi veya kontrolü için kullanılmaması gerektiğine dikkat edilmelidir. Duman kontrolü amacına yönelik olarak çok daha büyük havalandırma kapasiteleri kullanılmalı ve kullanılan teknik tesisatlar sıcaklık dayanımı ile ilgili özel şartları karşılamalıdır. Faktör 3: Hava hareketinin yönü Temiz hava girişi ile kullanılmış hava tahliyesi arasında mümkün olan en uzak mesafe sağlanmalıdır. Genel olarak erişim rampası temiz hava girişi olarak kullanılırken ekzost fanları karşı kenara monte edilir. Faktör 4: Otopark iç ve dışındaki gürültü düzeyleri Otopark iç ve dışındaki gürültü düzeyleri ve fan sistemi için en uygun yer ile ilgili şartların proje planlama safhasının başlarında ele alınması önemlidir. Genel olarak susturucuların kullanılması gerekli olacak ve bunlar ile birlikte bir şaft için bir yer ayrılacaktır. Faktör 5: Bir yangın durumunda havalandırma ve söndürme stratejisi Sistemin duman kontrol amacına yönelik olarak kullanılacak olması durumunda, en uygun stratejinin belirlenebilmesi için yerel yangın makamı ile işbirliği yapılması önemlidir.

16 Otopark yerleşim düzeninin genel özellikleri Bir yeraltı otoparkı boyutlandırılırken hava giriş ve çıkış yerlerinin göz önünde bulundurulması önemlidir. Birçok durumda kirli havayı bir havalandırma şaftı vasıtasıyla tahliye edebilecek bir fan grubunun monte edilmesi gerekli olacaktır. Uygun olmayan şaft yerlerinin de belirlenmesi gerekir. Şaftı çevresiyle bütünleşecek şekilde, örneğin bir alışveriş merkezinde bir reklam sütunu olarak kullanarak gizlemek mümkün olabilir. Fan grubu boyutlandırılırken temiz hava girişinden tahliye çıkışına kadar sistemin bütününde meydana gelen basınç düşmesinin de hesaba katılması gerekmektedir. Kullanılmış olan havanın binanın diğer yerlerine yayılmasını önlediğinden, havayı tahliye sisteminde itme yerine emme vasıtasıyla taşımak en doğru yöntem olacaktır. Havanın otopark içerisinde dağıtılması ve ölü noktaların oluşmaması için jet fanlar kullanılır. Birçok otoparkta kat yüksekliği yaklaşık 2.4 ile 2.5 metre arasıyla sınırlıdır. Bu nedenle fanların herhangi bir çarpma tehlikesinin bulunmadığı yerlere monte edilmesi gerekir. Alternatif olarak danışman mühendis tarafından talep edilen yüksekliğin fan büyüklüğü ve/veya yerinin belirlenmesinde dikkate alınması gerekir. Fanların verimliliğini etkileyebileceğinden otoparkta görünür kirişlerin bulunup bulunmadığına dikkat edilmelidir. En yakın kiriş/duvarla fan arasında giriş kısmında 0.5 metre çıkış kısmında ise 2.0 metrelik bir açıklığın olması gerekir. Kiriş yüksekliğinin 0.4 metreden daha büyük olması durumunda fanların aşağı indirilmesi gerekebilir. Kirişsiz tavanlar havalandırma sistemleri için idealdir ve otoparklara estetik olarak ta güzel bir görünüm sağlar. Aksiyel şaft fanları

17 Gürültü Emisyonu Otopark Otoparklarda birçok gürültü kaynağı bulunmaktadır. Bunların en önemlisi de araçların kendileridir. Hareket halindeki araçların yaydığı gürültü çoğunlukla db(a) civarındadır. Otoparklarda ayrıca genel gürültü düzeyine katkıda bulunan başka teknik donanımlar da bulunabilir. Fanlar da birer gürültü kaynağıdır. Boyut ve hıza bağlı olarak jet fanların yaydığı gürültü 45 ile 66 db(a) arasında değişir. Bu tür fanlar bu nedenle otoparklardaki diğer gürültü kaynaklarına kıyasla önemsizdirler. Standart olarak jet fanlar çift hızlı motorlarla donatılmışlardır. Günlük havalandırma koşullarında düşük hızda çalışacak şekilde boyutlandırıldıklarından gürültü düzeyleri nadiren bir sorun teşkil edebilir. Ekstrem durumlarda fanlar manuel olarak tam hızda çalıştırılabilirler. Sistemde bir ana taze hava fanı bulunması durumunda bu fan tarafından yayılan gürültü ilgili bina yönetmeliklerine uygun olmalıdır. İzin verilen gürültü yerel olarak farklılıklar görülebilir (sanayi bölgeleri ve konut siteleri gibi). Benzer bir şekilde gün içerisinde çalışma anı da mülkün sınırlarına veya konutların pencerelerine yakın yerlerde izin verilebilen gürültü seviyesini etkileyebilir.

18 Yangın güvenliği TNO da gerçekleştirilen yangın testleri Önsözde bu kitapçığın ana amacının CO tahliyesi ile ilgili bilgi vermek olduğu belirtilmişti. CO tahliyesi ile duman kontrolü arasındaki farkı vurgulama amacına yönelik olarak aşağıda Hollanda da gerçekleştirilmiş yangın testlerinin kısa bir özeti sunulmaktadır. Novenco otoparklarda çıkan yangınların simülasyon modellerinde kullanılmaya yönelik temel verilerin oluşturulması amacıyla Amsterdam da gerçekleştirilen kapsamlı bir dizi testlere katılmıştır. Testlere aşağıdaki makamlar katılmıştır: TNO (Netherlands Organisation for Applied Scientific Research) Hollanda Maliye Bakanlığı Amsterdam İtfaiyesi Bina İdaresi Amsterdam Otopark İdaresi Otoparkta üç farklı noktada birkaç araç ateşe verilerek her bir araçla ilgili olarak yangının gelişmesi, görünürlüğü, duman üretimi, yangının yakındaki araçlara sıçrayışına kadar geçen süre gibi veriler kaydedildi. Novenco sisteminin incelenmesinden başka geleneksel olarak boyutlandırılmış bir kanallı sistemle de testler gerçekleştirilmiştir. Şekil 9 Park halinde araçlar Park halinde araçlar Teknik şartların değerlendirilmesinin yanı sıra testler Novenco sisteminin duman kontrolü ve tahliyesi ile ilgili etkinliğini incelemeye yönelik olarak tasarlanmıştı. Park halinde araçlar Yangının yeri Görünebilirlik ölçümü Işınım ölçümü Sıcaklık ölçümü duman/hava Betonda gerçekleştirilen sıcaklık ölçümü Novenco gerekli fanların tasarım ve üretimi ile otoparka montajını yaparken, TNO da duman, hava ve beton sıcaklığı gibi verileri kaydetmekten sorumluydu. Aynı anda ateşe verilen üç araçla birlikte 18 ayrı yangından veri toplanmıştır. Testler gerekli sistemin boyutları ile otopark yangınlarının davranış şekli hakkında son derece değerli bilgiler sağlamıştır.

19 Testlerin sonuçları aşağıda sunulmuştur: Saatte 10 hava değişim oranında dahi geleneksel kanallı havalandırma sistemleri duman kontrolü için uygun değildir. Alanın tamamı hızla dumanla dolmakta ve yangın yerinin belirlenmesi zorlaşmaktadır. Duman kontrolü için ana fanların kapasitesinin yangının büyüklüğüne ve otoparkın planına bağlı olarak en az 250, ,000 m 3 /saat olması gerekmektedir. Jet fanların ilk çalışma anında hava ve dumanın karışmasını arttırdığından, otopark boşaltılırken jet fanların kapatılması gerekmektedir. Boşaltma işleminin tamamlanmasından sonra jet fanları ve ana fanların tam hızda çalıştırılması durumunda duman yayılımı sınırlı bir alan içerisinde tutulabilmekte ve yangın her zaman görülebilmektedir. Bu da söndürme işlemi boyunca yangının gelişiminin gözlemlenmesine olanak tanımakta ve böylece itfaiyecilerin güvenliğini arttırıp yangının hızla söndürülmesini sağlamaktadır. Bu tür güçlü bir havalandırma ayrıca sıcaklığı da düşük tutarak binanın göreceği zararı azaltmaktadır. Sistem sprinkler kullanımını tartışılır kılmaktadır. Sprinkler kullanılmaz ise, suyun sebep olabileceği zararlar da ortadan kaldırıldığı gibi sprinklerlerden gelen suyun araçların depolarından sızmış olabilecek yakıtı taşıyarak yangını yayması riskini de ortadan kaldırmaktadır. Soğuk dumanla gerçekleştirilmiş olan testler gerçek yangın durumlarını temsil etmemektedir. Tahliye edilecek hava miktarı otoparkın yerleşim düzenine de bağlıdır. Jet havalandırma sistemi saatte 10 hava değişim oranına sahip geleneksel kanallı sistemlerden beş kat daha hızlı duman boşaltma kapasitesine sahiptir. Jet havalandırma sistemleri baygın durumda olan kişilerin daha çabuk bulunarak tedaviye daha hızlı başlanmasına olanak sağlar. Novenco jet havalandırma sistemleri ile geleneksel sistemler arasında duman kontrolü ile ilgili farkları gösteren video kayıtlarına sahiptir. Sonuç Kapalı otopark tesisleri, geleneksel kanallı sistemlere kıyasla Novenco jet fanlarıyla daha etkin bir şekilde havalandırılmaktadır. Geleneksel sistemlerle karşılaştırıldığında Novenco jet havalandırma sistemleri yerden tasarruf sağlar ve kurulum ve çalıştırma maliyetlerini düşürür. Jet fanların dizaynı sayesinde ses emisyonu ile ilgili en son şartlar karşılanabilmektedir. Özellikle küçük otoparklarda olmak üzere CO tahliye ve duman kontrol amaçlarına yönelik havalandırma gereksinimlerinde büyük farklar bulunmaktadır.

20 mu Otopark havalandırma sistemlerinde uzmanlaşmış satış ofislerimiz: Novenco B.V. The Netherlands Bergweg-Zuid 115 NL-2661 CS Bergschenhoek The Netherlands Tel Novenco A/S Denmark Industrivej 22 DK-4700 Naestved Denmark Tel TÜRKİYE İÇİN SİSTEM TEDARİKÇİSİ: Antares Ltd. Şti. Yayla Mh. Şinasi Dural Cd. Atılgan Plaza No:40 K: Tuzla - İstanbul / TÜRKİYE Tel Fax antares@antaresltd.com.tr Web: yıldan fazla tecrübesi ile Novenco, havalandırma sistemleri tedariğinde Dünya Liderleri arasındadır yılında Novenco dünyanın ilk jet fanlı otopark havalandırma sistemini gerçekleştirmiştir. Yıllar boyunca Novenco otopark havalandırması konusunda benzersiz bir tecrübe kazanmıştır. Novenco bugün dünya genelindeki şirketleri ve temsilcileri aracılığıyla havalandırma sistemleri geliştirme, üretim ve satışında dünya liderlerindendir. Novenco Group Danimarka daki ana şirket bünyesinde Hollanda, Norveç ve birleşik Krallık'taki bağlı şirketlerle hizmet vermektedir. Aynı zamanda Almanya, İsveç, İtalya, Çin ve Singapur da ofisleri bulunmaktadır. Daha fazla bilgi için, lütfen yerel temsilcimizle iletişime geçiniz: Novenco B.V. Bergweg-Zuid 115 NL-2661 CS Bergschenhoek The Netherlands Tel Fax