ÖN SÖZ. Günümüzde siyasi, ekonomik, sosyal ve teknolojik alanlarda yaşanan hızlı değişim;

Transkript

1

2 ÖN SÖZ Günümüzde siyasi, ekonomik, sosyal ve teknolojik alanlarda yaşanan hızlı değişim; öğretim programlarının bireylerin ilgi ve ihtiyaçlarına cevap verebilecek nitelikte sürekli geliştirilmesini gerekli kılmaktadır. Bu gelişmeler çerçevesinde çağdaş öğretim programlarının; birey ve toplumun beklentileri ve değişen ihtiyaçlarını, karşılaştığı karmaşık sorunları ve bu sorunların çözümlerini, insanlar arası ilişkileri ve toplumsal değerleri, sadece bugünü değil geleceği okuyabilecek bilinçli vatandaşlar yetiştirmeyi sağlaması beklenmektedir. Kalkınma planları, Millî Eğitim Şûrası ve benzeri çalışmalarda öğretim programlarının; üst düzey bilişsel yeterliliğe sahip, millî, manevî ve kültürel değerlere duyarlı, sorun çözme ve karar verme becerilerini geliştirmelerine imkân sağlayacak şekilde yeniden düzenlenmesine ihtiyaç olduğu dile getirilmektedir. Bu ihtiyaçlar doğrultusunda, dünyada yaşanan gelişmelere paralel olarak eğitim ve öğretim alanındaki gelişmelerin, uygulanan yöntem ve tekniklerin, eğitim araçlarındaki değişim ve çeşitliliğin öğretim programlarına yansıması kaçınılmaz olmuştur. Çağdaş programlarda salt bilgiden çok bilişsel beceriler ön plana çıkmakta; öğrencilere araştırma, bilgiyi ve bilgi kaynaklarını değerlendirme, eleştirel düşünme, analitik düşünme, problem çözme, bilgi iletişim teknolojilerini etkili ve verimli şekilde kullanma gibi becerilerin kazandırılması hedeflenmektedir. Eğitim ve öğretim alanındaki bu gelişmelerin, yeni yöntem ve teknikler ile öğretim teknolojilerindeki değişim ve çeşitliliğin öğretim programlarına yansıması kaçınılmazdır. Son yıllarda dünyadaki bilimsel ve teknolojik gelişmeler; öğrencilerin sadece okul ortamlarında değil, gelecekte toplumda üretken birer birey olarak sahip olmaları gereken becerileri de farklılaştırmıştır. Bilgi çağı olarak adlandırılan günümüzde; öğrencilerin sadece temel becerileri edinmeleri değil, bu becerileri uygulayabilecekleri ve geliştirebilecekleri ortam ve durumların oluşturulmasına olanak sağlayan öğretim programlarının hazırlanması ya da mevcut programların bu becerileri yansıtacak şekilde yeniden gözden geçirilmesi önemlidir. Bilgi çağında öğrencilerin sahip olması beklenilen bilgi ve beceriler göz önünde bulundurularak Türkiye nin farklı bölgelerinde farklı okul türlerinde görev yapan öğretmenlerin ve akademisyenlerin katılımıyla düzenlenen çalıştaylar sonrasında yeni araştırmalar ve yayınlar ışığında öğretim programlarının içeriği ve öğrencilere kazandırılması hedeflenen beceriler çağın gereklilikleri doğrultusunda güncellenmiştir. Güncelleme çalışmalarında, bilginin taşıdığı değer ve öğrencilerin var olan deneyimleri dikkate alınarak yaşama etkin katılımlarını, doğru karar vermelerini amaçlayan, sorun çözmelerini destekleyici ve geliştirici bir yaklaşım izlenmiştir. Öğrenciyi merkeze alan, bireysel farklılıklara duyarlı, bilgi ve beceriyi dengeleyen programlarla millî, manevi ve evrensel değerlere saygılı, toplumsal sorunlara karşı duyarlı bireyler yetiştirilmesi hedeflenmiştir. 2

3 İÇİNDEKİLER GİRİŞ 4 GENEL AMAÇLAR 5 ÖĞRENME-ÖĞRETME YAKLAŞIMI 6 YETERLİK VE BECERİLER 7 DEĞERLER 9 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMI 10 UYGULAMADA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR 11 ÜNİTE, KAZANIM VE SÜRE TABLOSU 12 ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI 14 3

4 GİRİŞ Görsel Sanatlar dersi, resim, heykel, seramik, grafik sanatlar, geleneksel sanatlar gibi, sanatın pek çok uygulama alanını içeren geniş bir disiplin alanıdır. Farklı malzeme ve teknik kullanımını içeren bu alanlar, öğrencinin kendini ifade, kendini keşfetme, özgüven sağlama gibi kişilik gelişiminin yanı sıra görsel okur yazarlık, eleştirel ve çok yönlü düşünme, yaratıcılık gibi becerilerinin geliştirilmesine de olanak tanır. Günümüzde sürekli bir değişim içeren teknolojik gelişmeler doğrultusunda metinden görsel imgelere yöneliş, görsel sanatlar alanındaki bilgi ve becerilerin ne kadar önemli olduğunun bir göstergesidir. Bu bağlamda öğrencinin ilgisini çekecek, onu geliştirip yönlendirecek nitelikli çalışmalarla, bilgi çağı toplumunun gerektirdiği görsel okur yazarlık, estetik duyarlılık, eleştirel ve çok yönlü düşünme gibi, becerilerinin sanat eğitimindeki uygulamalar doğrultusunda geliştirilmesinin yanı sıra; duygu ve düşüncelerini ifade etmek için gerekli olan teknik ve malzeme bilgisine sahip olmalarını sağlayacak şekilde yapılandırılmıştır. Kültürel kimliğinin yapılandırılması, sanatın insan hayatında anlam oluşturması, bilgiyi sorgulayan özgün ve özgür düşünen bireylerin yetişmesinde görsel sanatlar dersi, yaşamsal bir önem taşımaktadır. Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı ile öğrencilerin sanatı evrensel değerler doğrultusunda öğrenmiş, üreten ve izleyen; kendi toplumunun kültürel değerlerini benimsemiş, farklı toplumların kültürel değerlerine saygı duyan, ileriki yaşamlarında da sanatı anlayan ve anlamlandıran bireyler olarak yetişmeleri amaçlanmaktadır. 4

5 GENEL AMAÇLAR Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu nun 2. maddesinde ifade edilen Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları ve Türk Millî Eğitiminin Temel İlkeleri esas alınarak hazırlanmıştır. Bu programla öğrencilerin; 1. Sanat hakkında bilgi sahibi olması, 2. Sanat uygulamaları hakkında bilgi sahibi olması, 3. Geleneksel ve çağdaş malzemeleri kullanarak özgün ürünler oluşturması, 4. Sanatın elemanları ve prensiplerini kavraması ve çalışmalarında kullanması, 5. Sanat eğitimi uygulamaları yoluyla estetik duyarlılık kazanması, 6. Gözlem yaparak gerçekleştireceği çalışmalar doğrultusunda görsel algısını geliştirmesi, 7. Hayal gücünü kullanarak yaratıcı çalışmalar yapması, 8. Görsel sanatlarla ilgili temel terimleri, teknikleri, yöntemleri kullanma becerileri kazanması, 9. Duygu, düşünce ve izlenimlerini özgün sanatsal tasarımlara dönüştürerek kendilerini sanat yolu ile ifade etmeleri, 10. Sanatın insanlık tarihine katkılarını bilen, evrensel düşünceye sahip bir birey olarak toplumların gelişiminde güzel sanatların yerini ve önemini kavraması, 11. Farklı tekniklerin getireceği anlatım zenginliğinin bilinciyle yenilikleri takip etmeleri ve sanatsal çalışmalarında teknolojik olanaklardan yararlanması, 12. Sanat yapıtlarını, betimleme, çözümleme, yorumlama, yargılama yöntemleri ile inceleyerek, değerlendirmesi, 13. Doğayı seven, insan haklarına ve çevreye saygılı, hoşgörülü estetik duyarlılık kazanmış bir kişiliğe sahip olması amaçlanmaktadır. 5

6 ÖĞRENME-ÖĞRETME YAKLAŞIMI Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı nda öğrenciyi aktif, etkinliklere istekle katılan ve sorunları araştırıcı bir birey hâline getiren, kuramsal anlatım ve tekrardan uzak, bireysel öğrenmeyi destekleyecek nitelikte öğrenme-öğretme yaklaşımı esas alınmıştır. Öğrencinin sadece okuyarak, öğretmeni dinleyerek ve uygulama yaparak bilgi edinmesi veya beceri geliştirmesi yerine; görsel sanatlarla ilgili araştırma yaparak, sınıfta görüşlerini açıklayarak, sorgulayarak, başka arkadaşlarına aktararak öğrenme sürecine etkin olarak katılması önemlidir. Sanat uygulamaları yoluyla öğrencinin doğasında var olan yaratıcılık gibi pek çok becerinin görsel sanat uygulamaları ile geliştirilmesi amaçlandığından uygulama ve konuların incelikle düşünülmüş aktivitelerden oluşması gereklidir. Öğrencinin yalnızca el becerilerini geliştirecek çalışmalardan çok, üretirken düşündürecek, problem çözmeye itecek, yeni yollar keşfetmesini sağlayacak, üst düzey düşünme becerileri geliştirmeye yönelik aktiviteler planlanmalıdır. Öğretmen belirlediği strateji içinde farklı yöntemler kullanabilir, kullandığı yöntemi de farklı tekniklerle uygulayabilir. Bireysel bir yaratım süreci olan sanat üretimi sürecinde öğretmenin her bir öğrenci ile ayrı ayrı ilgilenmesi ve gelişimlerine pozitif eleştiriler ve değerlendirmelerle destek olması öğrencilerin ufkunu açacak ve onları bulunduğu seviyeden daha ileriye taşıyacaktır. Öğrencilerin bireysel ihtiyaçları ve öğrenme şekilleri birbirinden farklı olması sebebiyle zihinsel, bedensel ve bireysel farklılıklar göz önünde bulundurularak öğretmen tarafından dersin uygulanmasında gerekli düzenlemenin yapılması, öğretim yaklaşımlarını çeşitlendirmesi gerekmektedir. Konular ve uygulamalar özel eğitime ihtiyaç duyan öğrencileri de kapsayacak şekilde esnek olmalı ve öğrencilerin bireysel durumu göz önünde bulundurulmalıdır. Örneğin, perspektif çalışmasında, öğrenciler kendi algılama kapasitelerine göre ürünler ortaya koyarlar. Bazı çalışmalar perspektifin tüm kurallarına yer verirken kimi öğrenci çalışmaları yüzeysel olabilir. Çalışması nasıl olursa olsun büyük çaba sarf ettiğinden, çalışmasında güzel olan unsurlar vurgulanmalı ve öğrencinin ilgi istek ve motivasyonu sürdürülmelidir. 6

7 YETERLİK VE BECERİLER Sanat eserlerine ve sanat çalışmalarına değer veren ve takdir eden, estetik duyarlılığı olan, öz güven duygusu gelişmiş, sorumluğunu bilen, sabırlı, kendisini sorgulayan, yardımlaşmayı isteyen, yeteneklerinin ve ilgi alanlarının farkında olan bireylerin yetişmesinde kişisel yeterlikler önemlidir. Görsel sanatlar Dersi Öğretim Programı ile öğrencilerin görsel sanatlar alanındaki güncel gelişmeleri takip etmesi ve bu amaçla görsel sanatlar ile ilgili konferans, açık oturum ve seminer gibi etkinliklere dinleyici olarak katılması, estetik değerleri takdir etmesi, kültürel çeşitliliğe saygı duyması, başkaları ile iletişiminde Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanarak yapıcı diyaloglar kurması, doğayı sevmesi ve yaşadığı çevreye duyarlı olması, girişimcilik becerisini geliştirebileceği kültür ve sanat etkinliklerine (sergi, müze gezisi vb.) katılması gibi sosyal yeterlik ve becerilerinin geliştirilmesinin yanında aşağıda tanımlanan yeterlik ve becerileri edinmeleri öğrencilerin sanat eserlerine farklı açıdan bakmalarına duygu, düşünce ve izlenimlerini özgün sanatsal tasarımlara dönüştürmelerine katkı sağlayacaktır. Analiz Etme Bir resmin oluşmasını sağlayan birimleri (renk, çizgi, doku, boşluk- doluluk vb.) fark edilmesine yönelik yapılacak çalışmaları içerir. Sentez İki boyutlu düzlem üzerinde farklı biçim ve şekillerin kompozisyonel bir bütünlük haline getirilmesi gibi çalışmaları içerir. Değerlendirme Öğrencilerin kendi çalışmalarını ve diğer öğrencilerin çalışmalarını sanatın düzenleme ilkeleri ve prensipleri ışığında incelemesi, değerlendirme becerisinin geliştirilmesine katkı sağlar. Gözlem Yapma Görsel sanatlar dersinde çalışmalar gözlem içeren veya imgesel çalışmalardan oluşmaktadır. Figürü veya üç boyutlu bir objeyi iki boyutlu düzleme aktarmak veya üç boyutlu ifade etmek gözlem yapma becerisini geliştirir. Yaratıcı Düşünme Öğrencilerin bir temel fikri ve ürünü değiştirebilmesi, birleştirebilmesi yeniden farklı ortamlarda kullanabilmesi ya da tamamen kendi düşüncelerinden yola çıkarak yeni ve farklı ürünler ve bilgiler üretebilmesi, olaylara farklı bakabilmesini içerir. Görsel sanatlar dersinde yapılan tüm biçimlendirme faaliyetleri öğrencinin yaratıcılığını geliştirmesine katkı sağlayacaktır. Algılama Görsel sanatlar dersi biçimler, biçimlerin birbiriyle olan ilişkisi ve biçimlerin yüzeyde ve boşlukta olan durumuna yönelik çok yönlü faaliyetleri içerdiğinden öğrencilerin algılamalarına yönelik çalışmalar becerinin gelişimine katkı sağlamaktadır. 7

8 Görsel Okur Yazarlık Görsel sanatlar dersinde gerçekleştirilen biçimlendirme faaliyetleri görsel yazarlığı oluşturur, görsel okurluk ise bir sanat eserini (resim, heykel, grafik tasarım gibi) biçimsel ve düşünsel özellikleri kendi duygu ve algılarıyla değerlendirebilme yeteneğidir. Çok Yönlü Düşünme Görsel sanatlardan biçimlendirme çalışmaları sırasında öğrenciler bir düşünceyi konuyu veya temayı yazılı olmayan bir şekilde biçimlere dönüştürürler. Bu dönüştürme işlemi sırasında doğru çizme, renkleri doğru kullanma, biçimleri ölçülü yerleştirme, renkleri yerinde kullanma gibi pek çok aktiviteyi hem düşünsel hem de uygulama olarak gerçekleştirirler. Eleştirel Düşünme Sanat eğitiminin doğasında olan bu beceri öğrencinin kendi ve diğerlerinin çalışmalarını sürekli değerlendirerek hatalarını anlayarak onu düzeltme yoluna giderek gerçekleştirdiği bir sürecin sonudur. Bu da bilgilerin doğruluğunu sorgulama ve eleştirel düşünme açısından önemlidir. Estetik Duyarlılık Görsel sanatlar dersinde görsel imgeleri oluşturma, inceleme, değerlendirme faaliyetleri öğrencide estetik duyarlılığın gelişmesini destekler. El-Göz-Beyin Koordinasyonu Sağlama Görsel sanatlar dersinde özellikle gözleme dayalı kara kalem çizimlerde öğrenciler aynı anda üç organını uzun süre kullanmayı, bunlar arasında koordinasyon sağlamayı öğrenirler. Malzeme Kullanma Görsel sanatlar dersinde kullanılan malzemelerin her birinin kendine göre bir uygulama biçim ve tekniği vardır. Bu malzemeleri tekniğe uygun kullanmak ince el kaslarında gelişim sağlar. Bilişim Teknolojilerini Kullanma Sanat çalışmalarını yaparken ve değerlendirirken öğrenciler dijital ve sanal teknolojilerden yararlanabilirler. Etkileşimli multimedya platformlarını, iletişim ve düzenleme yazılımlarını, sanal ortamları çalışmalarını tasarlarken, oluştururken ve paylaşırken kullanabilirler. Öğrencilerin dijital teknolojileri kullanarak bilgiye ulaşma, bilgiyi seçme, bilgi kaynaklarını ve bilgiyi sorgulamalarına, ulaştıkları görsel ya da yazılı bilgilerin içindeki mesajları değerlendirmelerine, iş birlikli çalışmalarına, bilgiyi paylaşmalarına, farklı ortam ve izleyicilerle iletişim kurmalarına olanak sağlayan çalışmalar yapılandırılması, bu becerinin gelişime katkı sağlayacaktır. Öğrenciler, bilişim teknolojilerini kullanırken uymaları gereken sosyal ve etik protokoller, güvenlik kuralları hakkında uyarılmalıdırlar. 8

9 DEĞERLER Eğitim ortamında öğrencilerin, akademik olarak başarılı olmaları yanında, insani ve ahlaki değerlere sahip, bilinçli, saygılı ve kendine güvenen fertler olarak yetiştirilmeleri ön plana çıkmaktadır. Sanat eserleri, sanatçısından, üretildiği toplumun ve çağın sosyal ve kültürel değerlerinden bağımsız olarak düşünülmemelidir. Sanat eserlerini ve onların anlamını değerlendirirken ve yorumlarken öğrenciler, değerler ve etik prensipler hakkında bir kavrayış geliştirebilirler. Sanat çalışmalarını değerlendirirken ve üretirken eserin ihtilaflı olup olmadığını, ahlaki ikilem içerip içermediğini ya da hatalı bir bakış açısı olup olmadığını belirlemelerine yönelik çalışmalar düzenlenmesi, öğrencilerin etik kavrayış geliştirmelerine katkı sağlayacaktır. Öğrencilere sanatçının davranışlarını ve yargılarını etkileyen olaylar, etik prensipler hakkında çıkarım yapma fırsatı sağlanmalıdır. Bu, öğrencilerin akıl yürütme, empati kurma, hayal etme, eylemler ve güdüler hakkında çıkarımda bulunma becerilerini kullanmalarını gerektirecektir. Öğrencilerin yaşam deneyimlerinin, içinde yaşanılan kültürün ve dönemin, insanların karar verme sürecine etkisi hakkında düşünmelerini ve yorum yapmalarını sağlayacaktır. Öğrencilerin farklı kültürlere ve dönemlere ait eserleri tanımalarına, bunların yansıttığı kültürel değerleri tespit etmelerine, kendi kültürel değerleri ile olan benzerlik ve farklılıkları belirlemelerine olanak sağlayan çalışmalar yapılandırılmalıdır. Bu; öğrencilerin kültürel çeşitliliğe ve bunun arkasında yatan durum ve koşullara ilişkin farkındalık geliştirmelerine, farklılıklara karşı hoşgörü ve saygı duymalarına yardımcı olacaktır. Öğrenme-öğretme sürecinde sanat eserlerinin yansıttığı millî, manevi, evrensel değerleri ve bunları nasıl yansıttığını yorumlamalarına, kendi kültürel değerlerini yansıtan çalışmalar yapmalarına olanak sağlanmalıdır. Önemli sanatçıların hayat hikayelerinin, örnek olacak karakter özelliklerinin (azim, çalışkanlık, alçakgönüllülük, sabır vb.) ve özlü sözlerinin tanıtılması, öğrencilerin değerler hakkında farkındalık geliştirmelerine katkı sağlayacaktır. 9

10 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMI Görsel Sanatlar dersinde kullanılması öngörülen değerlendirme çalışmalarında şu prensiplerin gözetilmesi öğretimsel kararların alınmasına, öğrenci ediniminin artırılmasına ve öğrenmenin geliştirilmesine katkı sağlayacaktır. Değerlendirme çalışmaları adil, anlaşılır ve tüm öğrenciler için eşit olmalıdır. Bu çalışmalar farklı öğrenci yetenek ve beceri düzeylerinin yanı sıra okul ve/veya sınıf ortamı göz önünde bulundurularak hazırlanmalı ve uygulanmalıdır. Özel eğitime ihtiyaç duyan öğrencileri de desteklemelidir. Öğretim programı kazanımları ve amaçlarının yanı sıra öğrencilerin ilgi, öğrenme stilleri ve deneyimleri ile ilişkili olarak dikkatli şekilde planlanmalıdır. Sürekli olmalıdır. Öğretim öncesinde yapılan değerlendirme, öğrenci hakkında bilgi edinilmesini ve öğrenme hedeflerinin belirlenmesini; öğretim sırasında yapılan değerlendirme, öğrenci ve öğretmene geri bildirim verilmesini; öğretim sonunda yapılan değerlendirme, öğrenme hedeflerinin karşılanıp karşılanmadığı ve belirli alanlarda değişiklik yapılması gerekip gerekmediği hakkında karar vermeyi sağlayacaktır. Not ile değerlendirilmese de öğrenci öğrenmesinin ayrılmaz parçası olan sorumluluk, öz denetim, bağımsız çalışma, işbirliği, inisiyatif alma vb. öğrenme ve çalışma becerilerinin de değerlendirme çalışmaları kapsamında ele alınması uygun olacaktır. Kullanılacak ölçme aracı ve değerlendirme yaklaşımı, ölçülmek istenen becerilere ve değerlendirme sonuçlarının hangi amaçla kullanılacağına bağlı olarak belirlenmelidir. Psikomotor ve duyuşsal alanlara ilişkin kazanımların değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarı ya da derecelendirme ölçekleri şeklinde tasarlanmış gözlem formlarının yanı sıra öz ve akran değerlendirme formları kullanılabilir. Bilişsel ve psikomotor alanlara ilişkin kazanımların değerlendirilmesinde bireysel ya da grup çalışması şeklinde tasarlanmış proje ve performans çalışmaları kullanılabilir. Öğrenci gelişiminin ve çalışmalarının değerlendirilmesinde öğrencinin yıl içinde yaptığı çalışmalardan örnekler yer alan ürün dosyalarından yararlanılabilir. Öğrencilerin dosyalarında yer alan çalışmaları daha önceden öğretim programı kazanımlarıyla tutarlı olacak şekilde belirlenmiş ölçütlerden oluşan derecelendirme ölçeği ya da dereceli puanlama anahtarı kullanılarak değerlendirilmelidir. Değerlendirme sonrasında öğrencilerin performansları hakkında verilen yapıcı geri bildirimler, neyin önemli olduğunu, neyin öğretilmeye çalışıldığını ve hangi alanda gelişmek için çaba sarf etmeleri gerektiğini kavramalarını sağlayacaktır. 10

11 UYGULAMADA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR 1. Görsel sanatlarda biçimlendirmeye yönelik çalışmalar, diğer çalışmalarla harmanlanarak verilmelidir. 2. Öğrencilerin sanatı seven, millî ve manevi değerleri, evrensel kültürel değerleri anlayabilen, kendi yetenekleri ve becerileri doğrultusunda çalışmalar yapan, özgün ve özgür düşünen, bu düşüncelerini çalışmalarına yansıtan davranışları kazanmalarına yönelik etkinliklere önem verilmelidir. 3. Görsel Sanatlar dersi, sanatın doğasında var olan özelliğinden dolayı yaparak ve keşfederek öğrenmeyi teşvik etmektedir. Program öğretmene önemli ölçüde esneklik sağlamasının yanı sıra iyi planlanmış aktiviteleri de gerekli kılmaktadır. Bu aktiviteler planlanırken öğrencinin özgürlüğü, özgünlüğü ve keşfederek öğrenme imkânı kısıtlanmamalıdır. 4. Uygulamalarda tuval resmi yapmak gibi üst düzey beklentileri olan öğrencilere yardımcı olunmakla birlikte her öğrenciden böyle bir çalışma yapması beklenmemelidir. Uygulamalı çalışmaların yanı sıra millî ve evrensel kültürler, bu kültürlerdeki sanatsal çalışmalar, Türk ve yabancı sanatçılar ve bu sanatçıların eserleri anlatılarak öğrencilerden farklı bakış açıları ve görüşleri ortaya koyması hedeflenmektedir. 5. Görsel sanat kültürü ünitelerinde, geçmiş ve günümüz sanat anlayışı belli düzeyde incelenecektir. Sanatın tarihsel perspektifinde 21. yüzyılın değişen değerleri dikkate alınarak, Batı dışı toplum ve kültürleri ve yerel değerleri kapsayacak bir perspektifle verilmelidir. Bu bağlamda geleneksel sanatlarımızın da öğrenciler tarafından tanınıp bilinmesi önemlidir. 6. Görsel sanatlar dersinde öğrencileri yoran veya zorlayan, uzun zaman dilimi alan çalışmaların uygulatılmasından kaçınılmalıdır. 7. Kazanımların nitelikleri göz önünde bulundurulduğunda, bilişim teknolojileri araçları belirli kazanımların daha etkili bir biçimde öğrenilmesine katkı sağlayacaktır. Dersin işlenişinde görsel-işitsel iletişim araçları ile bilişim teknolojilerinin (tablet, etkileşimli tahta, EBA vb.) kullanımına önem verilmelidir. Teknik araç-gereç kullanımında bütünlük ve esneklik sağlanmalı, Genel Ağ ın güvenli kullanımı konusunda gerekli uyarılar yapılmalı ve tedbirler alınmalıdır. Ayrıca siber güvenlik kuralları öğrencilere aktarılmalı, bilişim teknolojilerinin etkin ve güvenli şekilde kullanılmasının gerekliliği vurgulanmalıdır. 11

12 Ünite, Kazanım Sayısı ve Süre Tabloları 9. Sınıf ÜNİTE KAZANIM SAYISI DERS SAATİ ORAN (%) GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ,3 GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ,4 MÜZE BİLİNCİ 5 6 8,3 TOPLAM Sınıf ÜNİTE KAZANIM SAYISI DERS SAATİ ORAN (%) GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ,7 GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ,5 MÜZE BİLİNCİ ,8 TOPLAM Sınıf ÜNİTE KAZANIM SAYISI DERS SAATİ ORAN (%) GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ,1 GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ,4 MÜZE BİLİNCİ 3 4 5,5 TOPLAM Sınıf ÜNİTE KAZANIM SAYISI DERS SAATİ ORAN (%) GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ 3 6 8,3 GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ,6 MÜZE BİLİNCİ ,1 TOPLAM

13 PROGRAMIN YAPISI 9, 10, 11 ve 12. sınıflar için geliştirilen Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı nda ünite temelli yaklaşım esas alınmıştır. Programda; 9, 10, 11. ve 12. sınıf düzeyinde üçer ünite yer almaktadır. Ünitelerin yapısı aşağıda şematik olarak sunulmuştur. Ünite adı Sınıf düzeyi Ünite no. Konu adı Kazanım Kazanım açıklaması Konu no. Kazanım no. 13

14 9. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI 9.1. GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ Sanata Giriş Sanatın doğuşunu ve gelişimini açıklar Güzel sanatları sınıflandırır Sanatın ve sanatçının toplum için önemini açıklar Sanatı evrensel bir iletişim aracı olarak kullanabileceğini fark eder Atatürk'ün sanata ve sanat eğitimine verdiği önemi açıklar Görsel Sanatlar ve İlgili Meslek Alanları Görsel sanatların özelliklerini açıklar Görsel sanatlar alanındaki meslekleri tanır. Sanat ve sanatçı bağlamında telif haklarının önemi üzerinde durulur Sanat Eserlerini İnceleme Sanat eserinin niteliklerini açıklar. Özgünlük, yaratıcılık, teklik, kalıcılık, hayal gücü, estetik değer nitelikleri üzerinde durulur Sanat eserlerinde yer alan unsurları açıklar. Sanat eseri inceleme aşamalarından ilki olan betimleme aşamasına göre sanat eserlerinde ilk bakışta göze çarpan unsurlar üzerinde durulur Sanatsal düzenleme ögelerini ve ilkelerini görsel sanat eserleri üzerinde açıklar. Sanat eseri inceleme aşamalarından ikincisi olan çözümleme aşamasına göre, sanatsal düzenleme ögeleri (çizgi, renk, şekil, form, doku, değer, ton) ve ilkeleri (denge, ritim, oran, hareket, zıtlık, bütünlük, örüntü) üzerinde durulur Sanat eserini yorumlar. Öğrencilerin sanat eseri inceleme aşamalarından üçüncüsü olan yorumlama aşamasına göre, bir sanat eseri hakkındaki düşüncelerini belirtmeleri sağlanır İncelediği sanat eseri hakkında estetik yargıya varır. Öğrencilerin sanat eseri inceleme aşamalarından dördüncüsü olan yargı aşamasına göre, eserin hangi kurama (yansıtmacı, dışa vurumcu, biçimci, işlevsel) girdiğini belirtmeleri sağlanır GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME Nokta ve Çizgi Nokta ve çizginin anlatım imkanlarını, görsel sanat eserleri üzerinden açıklar. 14

15 Yüzey üzerinde nokta ve çizgiyi kullanarak, açık-orta-koyu ton değerlerinden oluşan çalışmalar yapar. Sanatsal çalışmalarda sabırlı olmanın önemli olduğu vurgulanır Sanatın düzenleme ilkelerinden yararlanarak, nokta ve çizgi etkisine sahip doğal ve yapay nesnelerle kompozisyonlar oluşturur Doku Her objenin kendine özgü bir dokusu olduğunu ifade eder Doku çeşitlerini tanır Nesnel doku ile görsel doku arasındaki farkı açıklar Görsel sanat çalışmalarında nesnel dokuları kullanır Doğal ve yapay objelerin doku özelliklerini görsel dokuya dönüştürür Işık-Gölge ve Açık-Koyu Işığın, objelerin görünüşünde oluşturduğu leke etkisini örneklerle açıklar Işığın etkisiyle açık-orta-koyu değerlerin nasıl oluştuğunu resimler üzerinde açıklar Kompozisyonlarında açık-orta-koyu değerleri kullanarak hacim etkisi oluşturur Perspektif Çevresindeki objeler ve mekânlardaki perspektif görünümleri algılar. Elektrik direklerinin ya da ağaçların uzaklaştıkça küçük görünmesi, tren raylarınınsa uzaklaştıkça ip gibi ince bir görünüm alması gibi örneklere yer verilir Çizgi ve renk perspektifine çevresinden ve sanat eserlerinden örnekler verir Çalışmalarında tek ve çift kaçışlı perspektifi uygular. Perspektif kurallarına uygun olarak iç ve dış mekan çizimleri yaptırılır Çalışmalarında renk perspektifini uygular Desen Çalışmaları I Desen çalışmalarında ölçü ve oranı kullanır Desen çalışmalarında açık-orta-koyu ton değerlerini kullanır Desen çalışmalarında perspektif kurallarını uygular Desen çalışmalarında sanatsal düzenleme ilkelerini uygular Renk Rengin oluşumunu açıklar Işık-renk ve boya-renk ayrımını yapar Renk çemberinden yararlanarak renk uyumlarını açıklar Sanat eserlerindeki renk uyumlarını ve vurguyu ayırt eder Görsel sanat çalışmalarında renk uyumları ve zıtlıkları kullanır. 15

16 Renkli Resim Uygulamaları I Renkli resim tekniklerinde kullanılan malzemelerin özelliklerini açıklar Çalışmalarında renkli resim tekniklerini kullanır Hacim oluşturmada renk değerlerini kullanır Renk ve leke değerlerini özgün çalışmalarında uygular Renkli resim çalışmalarında sanatsal düzenleme ilkelerini uygular MÜZE BİLİNCİ Müzelerde İnceleme ve Uygulama I Türkiye de ve dünyada müzeciliğin gelişimini açıklar. Türk müzeciliğinin gelişmesinde Osman Hamdi Bey in çalışmaları vurgulanır Müze çeşitlerini açıklar Müzelerin ve sanat galerilerinin önemini açıklar. Çevresel imkânlar dâhilinde öğrencilerin müzeleri ve sanat galerilerini gezmeleri, imkan olmaması durumunda sınıf ortamında sanal müze ziyaretleri yapılması sağlanır Kültürün geleceğe aktarılmasında sanat eserlerinin değer ve önemini açıklar Sanat eserlerini ve kültürel değerleri korumanın önemini açıklar. Sanat eserleri ve kültürel değerlerin bir ülkenin kültürel kimliğinin önemli unsurları olduğu vurgulanır. 16

17 10. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ Geleneksel Türk Sanatları I Geleneksel Türk sanatlarının çeşitlerini açıklar Geleneksel Türk sanatlarının kültürel önemini açıklar Geleneksel Türk sanatlarının önemli temsilcilerini tanır. Ebru sanatçısı Mustafa Esat Düzgünman, Ebru ve Hat Sanatçısı Necmettin Okyay, Tezhip Sanatçısı Rikkat Kunt, Minyatür sanatçısı Matrakçı Nasuh, Nakkaş Osman, Levni, Süheyl Ünver, Çini Sanatçısı Hafız Mehmet Efendi ve Faik Kırımlı nın eserleri tanıtılır. Yaşadıkları dönemin üslup özellikleri üzerinde durulur Geleneksel Türk sanatlarında kullanılan renklerin sembolik anlamlarını açıklar. Türk kültüründe yer alan renklerin sembolik anlamlarının (Kara: kuzey, aşağı dünya, Ak: batı, yukarı dünya vb.) araştırılması sağlanır Geleneksel sanatlara ait motiflerin biçim ve anlam özelliklerini açıklar. a) Geleneksel Türk sanatlarında kullanılan motifler (bitkisel, figürlü, geometrik, yazı, süsleme, karmalar) üzerinde durulur. b) Motifler üzerinde stilizasyon ve deformasyon kavramları üzerinde durulur Geleneksel Türk sanatlarından Minyatür ve Ebru nun teknik özelliklerini ve malzemelerini açıklar Geleneksel Türk sanatlarından Minyatür ve Ebru nun teknik özelliklerini karşılaştırır. Minyatür ve Ebru malzemeleri tanıtılır Eserlerinde Geleneksel Türk sanatlarının öz ve biçim özelliklerinden yararlanan Çağdaş Türk ressamlarını tanır. Abidin Elderoğlu, Turgut Zaim, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Nuri Abaç, Burhan Doğançay, Erol Akyavaş ve Süleyman Saim Tekcan gibi sanatçıların eserlerinde yer alan Geleneksel Türk Sanatlarının etkileri üzerinde durulur Cumhuriyet Dönemi Öncesi Türk Resim Sanatı İslamiyet öncesi Türk resim sanatının gelişimini açıklar. Hun, Göktürk ve Uygur sanatları özetlenerek eser örneklerine ait görseller üzerinde öz ve biçim özellikleri vurgulanır İslamiyet sonrası Türk resim sanatının gelişimini açıklar. Selçuklu ve Osmanlı Dönemi resim sanatından eser örneklerine ait görseller üzerinde öz ve biçim özellikleri vurgulanır. 17

18 Çağdaş Türk Resim Sanatı Çağdaş Türk resminin erken dönem gelişimini açıklar. Çağdaş Türk resminin öncü ressamlarından Şeker Ahmet Paşa, Osman Hamdi Bey, Hoca Ali Rıza, Hikmet Onat, Nazmi Ziya Güran ın sanat üslupları ve eserleri tanıtılarak dönemin sanatsal özellikleri açıklanır Çağdaş Türk resminin grup ve temsilcilerini tanır. Osmanlı Ressamlar Cemiyeti, 1914 (Çallı) Kuşağı, Birleşmiş Ressamlar ve Heykeltıraşlar Derneği, D Grubu, Yeniler Grubu ve Onlar Grubunun sanat anlayışları açıklanarak önemli temsilcileri ve eserleri tanıtılır sonrası Türk resminde bireysel eğilimlerin oluşmasındaki etkenleri açıklar öncesinde çok partili sisteme geçiş, 2. Dünya Savaşı nın sona ermesiyle sanatçı ve eser bağlamında Batıya giriş çıkışların serbest bırakılması gibi etkenlerin özgür bir ortam oluşturduğu ve sanatçıları bireysel eğilimlere yönlendirdiği vurgulanır Çağdaş Türk ressamlarını ve eserlerini tanır. Mihri Müşfik, Hale Asaf, Turgut Zaim, Bedri Rahmi Eyüpoğlu, Zeki Faik İzer,Ferruh Başağa, Burhan Doğançay, Neşe Erdok, Turan Erol ve Süleyman Saim Tekcan ın eserlerinden örneklerle sanatsal üslupları hakkında bilgi verilir Türk resminde, Kurtuluş Savaşı nı konu alan ressamları ve bu ressamların eserlerini tanır. Feyhaman Duran, İbrahim Çallı, Namık İsmail, Nazmi Ziya Güran, Refik Epikman vb. ressamlar tarafından yapılmış eserlere yer verilir GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME Desen Çalışmaları II İnsan figürünü konu alan sanat eserlerini inceler Ölçü ve oranı kullanarak insan figürlü kompozisyon yapar İnsan figüründe rakursi görünümün farkına varır Kompozisyonda mekân-figür ilişkisini kurar Renkli Resim Uygulamaları II Sanatçı eserlerinden renkli resim tekniklerini tanır. Pastel boya tekniği, suluboya tekniği, guvaş boya tekniği ve kolaj tekniği ile çalışan sanatçılara ait eser örneklerinin incelenmesi sağlanarak teknik özelliklerin farklılıkları vurgulanır Renkli resim tekniklerinden herhangi biri ile özgün çalışmalar yapar Resim çalışmalarında sanatsal düzenleme ilkelerini kullanır. 18

19 Üç Boyutlu Çalışmalar Heykel ve kabartma (rölyef) arasındaki farkı açıklar. a) Görsellerden yararlanarak Sivas Divriği Ulu Camii nin taç kapılarının incelenmesi sağlanır. b) İlhan Koman ın Akdeniz Heykeli (1980) isimli eserinin incelenmesi sağlanır Farklı malzemelerle üç boyutlu çalışmalar yapar. Öğrencilerde çevre bilinci oluşturmak amacıyla çalışmalarında hazır malzeme yerine özellikle atık malzeme kullanmaları istenir Üç boyutlu çalışmalarında sanatsal düzenleme ilkelerini uygular. Çalışma bitiminde sorumluluk kazanmalarını sağlamak amacıyla öğrencilerin çevresel temizliklerini kendilerinin yapmaları gerektiği vurgulanır MÜZE BİLİNCİ Müzelerde İnceleme ve Uygulama II Bulunduğu ildeki tarihi yöreleri ve tarihi eserleri tanır Ülkemizdeki müzeleri tanır. Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Antep ve Hatay Mozaik Müzesi, İstanbul Modern, Ankara Devlet Resim Heykel Müzesi, Ankara Etnoğrafya Müzesi, İstanbul Arkeoloji Müzesi, İstanbul İslam Sanatları Müzesi vb. hakkında bilgi verilir. Çevre ve okul imkanları uygun ise müze gezileri yapılması veya sınıf ortamında sanal müze ziyaretleri gerçekleştirilmesi sağlanır Müze ve sanat galerileri aracılığı ile farklı kültürleri tanır. Kültürel çeşitliliğin bir zenginlik olduğu vurgulanarak farklı kültürel değerlere saygılı olunmasının gerekliliği hatırlatılır. 19

20 11. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ Batı Resim Sanatına Genel Bakış Modernizm öncesi Batı resim sanatının gelişimini açıklar. a) Gotik dönemin daha çok mimaride gelişme gösterdiği vurgulanır. b) Rönesans dönemi resminin özellikleri üzerinde durulur. Dönemin önde gelen ressamlarından Leonardo da Vinci, Michelangelo ve Raffaello Sanzio nun eserlerinin incelenmesi sağlanır. c) Barok dönemi resminin özellikleri üzerinde durulur. Dönemin önde gelen ressamlarından Rembrandt, Rubens ve Diego Velazquez nun eserlerinin incelenmesi sağlanır. c) Neoklasik dönem resminin özellikleri üzerinde durulur. Dönemin en önemli temsilcilerinden Jacques Louis David in eserlerinin incelenmesi sağlanır. ç) Romantizm sanat akımının bazı kaynaklarda modernizmin başlangıcı bazı kaynaklarda ise modern dönem öncesine ait olduğu belirtilerek kısaca akım özellikleri üzerinde durulur. Akımın önde gelen temsilcilerinden William Turner ın eser örneklerine yer verilir Modern Sanat Akımları Modern sanat akımlarının ortaya çıkış nedenlerini açıklar Modern sanat akımlarının özelliklerini örneklerle açıklar. Empresyonizm, ekspresyonizm, sembolizm, kübizm, fovizm, fütürizm, dadaizm, sürrealizm, soyut sanat ve soyut ekspresyonizm, pop art, op art, kavramsal sanat, minimalizm, performans sanatı ve arazi sanatı nın öz ve biçimsel özellikleri örnekler üzerinden açıklanır Modern sanat akımlarının temsilcilerini tanır Geleneksel Türk Sanatları II Geleneksel Türk sanatlarının öz ve biçim özelliklerinden yararlanan Batılı sanatçıları ve eserlerini tanır. Geleneksel Türk sanatlarından hat, minyatür, ebru ve tekstil sanatının, Rudolph Ernst, Gustav Klimt, Henry Matisse, Paul Klee, Wassily Kandinsky, Piet Mondrian ve Jackson Pollock un eserleri üzerindeki etkilerinin belirlenmesi sağlanır GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME Desen Çalışmaları III Portrenin özelliklerini açıklar Karakteristik özellikleri vurgulayarak portre çizer Portre çizimlerinde ölçü ve oranı kullanır. 20

21 Grafik Sanatlar Grafik sanatların çeşitlerini açıklar Grafik tasarımların günlük yaşamdaki etkilerini açıklar Tanıtım amaçlı grafik uygulamaları yapar. Grafik tasarım çalışmalarında okulun imkanları doğrultusunda bilgisayar kullanımı da teşvik edilmelidir Özgün Baskı Resim Çalışmaları Özgün baskı resim tekniklerini tanır Özgün baskı resim malzemelerini tanır Özgün baskı resim tekniklerini çalışmalarında uygular. Okulun imkanları doğrultusunda ağaç baskı gibi geleneksel baskı tekniklerinin yanı sıra kolay biçimlendirilen çeşitli hazır malzemeler de kullanılabilir Renkli Resim Uygulamaları III Akrilik boya resim tekniğinde kullanılan araç-gereçleri tanır Çalışmalarında akrilik boya tekniğini uygular Akrilik boya tekniği ile geleneksel Türk minyatür sanatının renk ve biçim özelliklerinden yararlanarak özgün çalışmalar yapar MÜZE BİLİNCİ Müzelerde İnceleme Ve Uygulama III Müzenin öğrenmedeki rolü ve önemini açıklar Müzenin eğitim amaçlı kullanımının önemini açıklar. Müzelerin toplumun sanatının, tarihinin ve kültürünün tanınması, korunması ve nesilden nesile aktarılmasındaki rolü ve önemine vurgu yapılır. Çevresel imkanlar dahilinde müze eğitim faaliyetlerine katılım sağlanır Müze ve sanat galerilerindeki eserlerden faydalanarak özgün çalışmalar yapar. 21

22 12. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ Postmodern Sanat Postmodern sanatın genel özelliklerini açıklar. Postmodern sanat ve modern sanat arasındaki farkların incelenmesi sağlanır Postmodern ve modern dönem sanatçılarına ait eserleri ayırt eder. Batı sanatından Anish Kapoor (Postmodern) ve Richard Serra nın (Modern); Türk Sanatından Burhan Doğançay (Postmodern) ve Nurullah Berk in (Modern) eserleri tanıtılarak ait oldukları dönemin (anlayış) özellikleri üzerinde durulur Günümüz sanatını teknolojik gelişmeler doğrultusunda değerlendirir GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME Desen Çalışmaları IV Çoklu figür çalışmaları yapar Kompozisyonlarında nesne mekân-figür ilişkisini kurar Karikatür Sanatı Karikatürün özelliklerini açıklar Mizahın kültürümüzdeki yerini örneklerle açıklar. Mizah kültürümüzdeki hoşgörü kavramına vurgu yapılır Karikatür sanatının ünlü ustalarını ve eserlerini tanır Verilen bir konuyu mizah anlayışı içinde karikatürize eder Fotoğraf Sanatı Fotoğrafın oluşum sürecini açıklar Tarihsel süreç içerisinde fotoğraf sanatında kullanılan araç-gereç ve malzemeleri tanır Fotoğraf sanatının ünlü ustalarını ve eserlerini tanır. Ara Güler, Şakir Eczacıbaşı, Sıtkı Fırat, Naciye Suman, Hannah Collins vb. fotoğraf sanatçıları ve eserleri tanıtılır Fotoğraf sanatı eserlerini sanatın ögeleri, ilkeleri ve içerik açısından analiz eder Renkli Resim Uygulamaları IV Soyut ve somut resmin farklarını açıklar Ebru tekniği ile soyut uygulamalar yapar. Öğrencilerin ebru uygulaması yapmaları sağlanarak özellikle soyut ekspresyonizm ile ebru sanatının etkileşim ve benzerlikleri vurgulanır. 22

23 Tekstil Tasarım Yaşadığı çevreden tekstil tasarımına ait motifler gösterir Geleneksel Türk motiflerinden esinlenerek özgün tekstil tasarımları yapar Endüstri Ürünleri Tasarımı Sanat ve tasarım arasındaki farkı açıklar Endüstri ürünleri tasarımının özelliklerini açıklar Endüstri ürünleri için özgün iki boyutlu tasarımlar yapar MÜZE BİLİNCİ Müzelerde İnceleme ve Uygulama IV Dünyaca ünlü müzeleri tanır Yurt dışındaki müzelerde bulunan kültürel miraslarımızı tanır Müze ve sanat galerilerinin kültürel bağların kurulmasındaki rolünü açıklar Müze ve sanat galerileri ile ilgili yazılı ve görsel kaynakları sergiler. Öğrencilerin müze ve sanat galerileri ile ilgili araştırma yapmaları elde ettikleri bilgilerden yararlanarak müze ve sanat galerini tanıtan bir poster oluşturmaları ve sunmaları sağlanır. 23