TARIM TARİHİ VE DEONTOLOJİSİ

Transkript

1 TARIM TARİHİ VE DEONTOLOJİSİ ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ TARIMSAL BİYOTEKNOLOJİ BÖLÜMÜ Hüseyin UYSAL (Yrd. Doç. Dr.) 8. DERS -TÜRKİYEDE ZİRAAT EĞİTİMİ VEREN KURULUŞLAR

2 TÜRKİYE DE TARIM EĞİTİMİ VEREN KURULUŞLAR* Ülkemizde tarımsal faaliyetlerin yürütülmesinde temelde ziraat mühendisleri görev alsa da veterinerler de tarımsal faaliyetlerin hayvancılık kolunda önemli görevler üstlenmektedir. Hayvancılık tarımsal faaliyetlerin önemli bir koludur ve tarımsal faaliyetlerden ayrı düşünülemez. Hatta hayvancılık ürünlerinden işletmeler yıl boyu gelir elde ettiği için hayvancılık tarım işletmeleri için sigorta hükmündedir. *Tarım Tarihi ve Deontolojisi, Mithat Direk 2

3 Tarım sektörü de diğer sektörler gibi ekonomik, sosyal, teknolojik, bilimsel ve kültürel yönü olan bir sektördür ve diğer sektörlerden bağımsızmış gibi düşünülemez. Dolayısıyla tarımsal üretimle uğraşan kitlenin eğitimli olması hem ekonomiye katkı sağlayacak hem de tarımsal üretimde miktar ve kalite artışlarına neden olacaktır. Ülkemizde tarımsal eğitim veren kuruluşları ikiye ayırmak mümkündür. Bir tanesi fakülteler ve meslek yüksek okulları bir diğeri de tarım meslek liseleridir. 3

4 Tarımsal Eğitimin Tarihsel Gelişimi Türkiye deki tarımsal eğitim-öğretim faaliyetleri 1846 yılında Osmanlı imparatorluğu döneminde İstanbul Yeşilköy de Ayamama Çiftliğinde kurulan Mektebi Zirai Şahane ile başlamıştır yılında Halkalı da bir Ziraat Mektebi kurulmuştur. Ancak bu okul öğrenciler arasında çıkan huzursuzluk nedeni ile 2 yıl sonra kapanmıştır. Daha sonra bu okulları, 1891 yılında Selanik ve Halkalı'da kurulan yüksek okul, yani Ziraat Mekteb-i Âli, Bursa'da kurulan Ziraat Ameliyat Mektebi izlemiştir Yılında Yüksek Ziraat Okulu, 1933 Yılında Yüksek Ziraat Enstitüsü kurulmuştur. Bu enstitü 1948 yılında Ziraat Fakültesine dönüştürülerek Ankara Üniversitesine bağlanmıştır. 4

5 Tarımsal öğretim-eğitimle ilgili olarak geçmiş yıllarda çeşitli çalışmalar ve kongreler gerçekleştirilmiştir. Bu gün için dahi ileri düzeyde olduğu değerlendirilen bu çalışmalardan ilki 1931 yılında yapılan 1. Ziraat Kongresidir. Kongrede; -hem örgün hem de yaygın eğitim kapsamında çiftlik okulları kurulması ve çiftçi çocuklarına tarım tekniklerinin öğretilmesi amaçlanmıştır. -Bu okullardaki yetenekli çocukların özel eğitimlerle yetiştirilmesi, -Köy gençliğine kış okulları açılması -Orduda tarım eğitimine yer verilmesi gibi çok önemli kararlar alınmıştır. 5

6 Tarımsal Eğitim Öğretim Tarımsal eğitim öğretim iki planda ele alınabilir. -Teorik veya bilimsel eğitim öğretim -Pratik/mesleki eğitim öğretim Ancak bunlar bir bütün halinde ele alınmalı ve birbirlerini tamamlayıcı unsur olarak görülmelidir. Tarım ile ilgili olarak verilen eğitim öğretim Tarım Meslek Liseleri, Meslek Yüksekokulları ve Fakültelerde verilmektedir. 6

7 Tarım Meslek Liseleri Bu okullar çeşitli bölgelere yayılmıştır. Bu okullarda Genel Ziraat, Makine, Veteriner Sağlık, Laborant, Gıda Kontrol ve Analizleri, Gıda Teknolojisi, Su Ürünleri bölümleri eğitim vermektedir. Tarım meslek liselerinde eğitim ve öğretimin güncelleştirilmesi amacıyla aşağıdaki çalışmalar yapılmıştır. - Okulların tamamında, bölge ve dal durumları da esas alınarak tatbikat alanları itibariyle eğitim ve işletme bütünlüğü sağlanmıştır. - Branş eğitimi verilerek nitelikli ara insanın yetiştirilmesi hedef olarak alınmıştır. - Haftalık ders programları ve ders çizelgeleri MEB tarafından kabul edilmiştir. 7

8 - Tarım Meslek Liselerine dallara ve bölgesel tarım özelliklerine göre genel ilgi ve meslek dersi öğretmeni atanmasına özen gösterilmiştir. - Tarım meslek liselerine atanan öğretmenlerin her yıl hizmet içi eğitime ile bilhassa pedagolojik formasyon, bilgisayar ve ihtiyaç durumuna göre, diğer konu ve dallarda eğitimleri sağlanmıştır. - İlk başlarda tarım bakanlığına bağlı olarak eğitim ve öğretime başlayan tarım meslek liseleri 2004 de imzalanan protokolle Milli Eğitim Bakanlığına devredilmişlerdir. 8

9 Tarımsal Yüksek Öğretim a. Meslek Yüksekokulları Tarım Programları Tarım sektörüne yönelik ara eleman yetiştiren meslek yüksek okulları YÖK e bağlı olarak üniversitelerin 2 yıllık eğitim veren meslek yüksek okulları şeklinde faaliyet göstermektedir. Farklı bölgelerde farklı konularda eğitim ve öğretim vermektedirler. Günümüzde giderek önemini yitiren tarım meslek yüksek okullarının tekrardan ele alınması bu okulların tekniker mi yetiştirdiği yada ziraat fakültelerine dikey geçiş yapmak için bir ara basamak mı olduğu konuları üzerinde durulmalıdır. 9

10 b. Ziraat Fakülteleri 1948 de Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesinin açılmasından sonra, 1955 te Ege, 1957 de Atatürk, 1967 de de Adana da Ziraat Fakültelerinin kuruluşu ile tarım öğretimi yaygınlaşmaya başlamıştır öncesinde Ziraat Fakültesi sayısı 7 iken bugün bu sayı 31 olmuştur ve bunlardan 30 u tüm bölümleri ile olmasa da eğitim-öğretim yılı için kontenjan açmıştır. Ziraat Fakülteleri ülkemiz genelinde çeşitli programlarda ziraat mühendisi, gıda mühendisi ve peyzaj mimarı yetiştirmektedir. 10

11 Eğitim-Öğretim Yılında Öğrenci Alan Ziraat Fakülteleri ve Bölümleri Adnan Menderes Ü. (Aydın) Ahi Evran Ü. (Kırşehir) Akdeniz Ü. (Antalya) Ziraat Fakültesi Ziraat Fakültesi Ziraat Fakültesi Biyosistem Mühendisliği Peyzaj Mimarlığı Su Ürünleri Mühendisliği Süt Teknolojisi Tarımsal Biyoteknoloji Tarımsal Biyoteknoloji Peyzaj Mimarlığı Tarım Makineleri Tarımsal Yapılar ve Sulama Ankara Ü. (Ankara) Atatürk Ü. (Erzurum) Bingöl Ü. (Bingöl) Ziraat Fakültesi Ziraat Fakültesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Su Ürünleri Mühendisliği Süt Teknolojisi Tarım Makineleri Tarımsal Yapılar ve Sulama Gıda Mühendisliği Tarım Makineleri Tarımsal Biyoteknoloji 11

12 Eğitim-Öğretim Yılında Öğrenci Alan Ziraat Fakülteleri ve Bölümleri Onsekiz Mart Ü. (Çanakkale) Çukurova Ü. (Adana) Dicle Ü. (Diyarbakır) Ziraat Fakültesi Ziraat Fakültesi Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Tarımsal Biyoteknoloji Gıda Mühendisliği Peyzaj Mimarlığı Tarım Makineleri Tarımsal Yapılar ve Sulama Ege Ü. (İzmir) Erciyes Ü. (Kayseri) Eskişehir Osman Gazi Ü. Ziraat Fakültesi Seyrani Ziraat Fakültesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Süt Teknolojisi Tarım Makineleri Tarımsal Yapılar ve Sulama Biyosistem Mühendisliği Tarımsal Biyoteknoloji Tarımsal Biyoteknoloji 12

13 Eğitim-Öğretim Yılında Öğrenci Alan Ziraat Fakülteleri ve Bölümleri Gazi Osman Paşa Ü. (Tokat) Harran Ü. (Şanlıurfa) Iğdır Ü. Ziraat Fakültesi Ziraat Fakültesi Ziraat Fakültesi Biyosistem Mühendisliği Gıda Mühendisliği Tarımsal Yapılar ve Sulama Biyosistem Mühendisliği Malatya İnönü Ü. Sütçü İmam Ü. (K.Maraş) Mustafa Kemal Ü. (Hatay) Ziraat Fakültesi Ziraat Fakültesi Ziraat Fakültesi Biyosistem Mühendisliği Gıda Mühendisliği Biyosistem Mühendisliği Gıda Mühendisliği 13

14 Eğitim-Öğretim Yılında Öğrenci Alan Ziraat Fakülteleri ve Bölümleri Namık Kemal Ü. (Hatay) Ondokuz Mayıs Ü. (Samsun) Ordu Ü. Ziraat Fakültesi Ziraat Fakültesi Ziraat Fakültesi Biyosistem Mühendisliği Gıda Mühendisliği Tarımsal Biyoteknoloji Tarım Makineleri Tarımsal Biyoteknoloji Tarımsal Yapılar ve Sulama Gıda Mühendisliği Peyzaj Mimarlığı Recep Tayyip Erdoğan Ü. (Rize) Selçuk Ü. (Konya) Siirt Ü. Ziraat ve Doğa Bilimleri Fakültesi Ziraat Fakültesi Ziraat Fakültesi Gıda Mühendisliği Peyzaj Mimarlığı Tarım Makineleri Tarımsal Yapılar ve Sulama 14

15 Eğitim-Öğretim Yılında Öğrenci Alan Ziraat Fakülteleri ve Bölümleri Süleyman Demirel Ü. (Isparta) Şırnak Üniversitesi Uludağ Ü. (Bursa) Ziraat Fakültesi Ziraat Fakültesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Tarımsal Biyoteknoloji Biyosistem Mühendisliği Gıda Mühendisliği Uşak Ü. Yüzüncü Yıl Ü. (Van) Abant İzzet Baysal Ü. (Bolu) Ziraat ve Doğa Bilimleri Fakültesi Ziraat Fakültesi Ziraat ve Doğa Bilimleri Fakültesi Tarımsal Biyoteknoloji eğitim-öğretim yılında öğrenci almayan ziraat fakülteleri Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Ziraat Fakültesi 15

16 Ziraat Fakültelerinde dönem dönem öğrenci alım şekilleri değişmiştir. Bazı dönemlerde sadece Ziraat Mühendisliği, Gıda Mühendisliği ve Peyzaj Mimarlığı adı altında öğrenci alınarak, alan seçimleri eğitim öğretim yıllarının belli bir döneminde yapılırken, bazı dönemlerde, Bitkisel Üretim, Hayvansal Üretim, Tarım Teknolojileri, Gıda Mühendisliği ve Peyzaj Mimarlığı adı altında öğrenciler alınmış ve uzmanlaşma yine eğitim öğretim yıllarının belli bir döneminden sonra sağlanmıştır. Günümüzde olduğu gibi bazı yıllarda ise Ziraat Mühendisliğini seçen öğrenciler direk bölüm tercihi yaparak üniversiteye yerleşmişlerdir. 16

17 Ziraat fakültelerinin yanı sıra Veteriner Fakülteleri ve Su Ürünleri Fakültelerinde de zirai eğitim verilmektedir. Ancak ziraat alanında eğitim almış personelin kendi mesleğini yapmayarak farklı alanlarda iş arayışına girmesi bu alanda işsizlik olduğu yönündeki yanlış bir algıyı da ortaya koymuştur. Gıda, Tarım ve Hayvancılık bakanlığının 2003 den bu yana yapmış olduğu alımlarla gerek ziraat mühendisleri ve gerekse veteriner hekimler ciddi anlamda bir iş potansiyeline ulamışlardır. Ancak alınan personellerin asıl alım amacında değil de farklı pozisyonlarda istihdam edilmesi projenin tam hedefine ulaşmasının önünde bir engel olarak durmaktadır. 17

18 c. Veteriner Fakülteleri Veteriner; Evcil ve yabani hayvanların hastalıklarının teşhis ve tedavisiyle, ıslahıyla uğraşan, çiftlikten sofraya gıda güvenliğinin kilit noktasında görev alan, hayvansal kökenli her türlü gıda ve gıdaya katkı olarak kullanılan maddeler için sağlık raporu düzenleyen kimselere verilen isimdir. Veteriner hekimlik mesleği dünyada en eski tarihe sahip mesleklerden biridir. Hayvanların evcilleştirilmesiyle birlikte hayvanlardan elde edilen ürünlerde de artışlara yol açmıştır. Bu dönemden sonra da veterinerlik mesleği ortaya çıkmıştır. Bu tarihten itibaren de çeşitli hayvan hastalıkları üzerinde insanlar tedavi yolları aramaya başlamışlardır. 18

19 İslamiyet'in yayılmasıyla birlikte diğer ilim dallarında olduğu gibi veterinerlikte de çok önemli gelişmeler yaşandı, Yunancadan tercümeler yapılarak yeni teşhis ve tedavi yolları geliştirilmiştir. Bu alanda binlerce kitap yazılmıştır. Mesela İbn-i Ahi Hizam ın Kitab al- Hayl val-baytara isimli 30 bablık eseri bugün dahi birçok hayvan hastalıklarının ilaçları hakkında geçerli bilgi vermektedir. Avrupa da ise veterinerlik İslam baytarlarının kitaplarından yapılan tercüme ile gelişmeye başlamıştır. Mikroskobun keşfiyle birlikte hastalık sebeplerinin teşhis ve tedavisi daha kolay hale gelmiştir. İstanbul da Harbiye Mektebinde Baytar Sınıfı adıyla ilk veteriner okulu 1842 yılında kuruldu. Eğitim amacıyla Avrupa ya öğrenci gönderildi. 19

20 Salgın hayvan hastalıklarıyla mücadele için gereken aşı ve serumları hazırlamak üzere bekteriyoloji birimi açıldı. Daha sonra ise hayvanlardan yüksek verim almak amacıyla zooteknik kurumlar açıldı. Pendik te 1913 yılında bir bakteriyolojihane kuruldu. Günümüzde 8 adet veteriner kontrol ve araştırma enstitüsü hizmet vermektedir. Farklı illerde birçok hayvan ıslah kurumları da kurulmuştur. Türkiye de veteriner fakültesi ilk defa 1889 tarihinde yüksek okul olarak Halkalı da kurulmuştur. Eğitim süresi 4 yıl olarak belirlenmiştir. Önceleri ilk iki yılı sivil tıbbiye talebeleriyle, son iki yılı da Halkalı da yatılı olarak geçiren veteriner talebeleri daha sonra Halkalı da bir konak satın alınarak bir araya getirilmişlerdir yılında ise Ankara da veteriner fakültesi adıyla eğitim ve öğretime başlamışlar 1939 yılında eğitim süresi 5 yıla çıkarılmıştır. Fakültede Veteriner hekimliği temel bilimler bölümü, Hastalık ve klinikler bilimler bölümü, ve hayvan besleme bölümleri bulunmaktadır. 20

21 d. Su Ürünleri Fakülteleri Su ürünleri geçmiş yıllarda Ziraat Fakülteleri altında bir bölüm iken günümüzde birçok yerde ayrılarak ayrı bir fakülte olmuştur. Su Ürünleri Fakültelerinin amacı, bu alanda yetişen mühendislerin denizlerde, göllerde ve akarsularda yaşayan ve besin olarak yararlanılabilecek hayvan ve bitkilerin yaşayışlarını inceleyip, üreme ve av dönemlerini belirlemek, bunların en ekonomik şekilde üretimi ve pazarlanmasını planlamak, ürünlerin besin değerlerinin korunması için önlemler almaktır. Ayrıca fakülte öğrencilerine tüplü dalış dersleriyle dalgıçlık da öğretilerek yeni bir iş kapısı açılmaktadır. Bu fakültelerden mezun olanlar su ürünleri mühendisi unvanını alırlar. Ayrıca fakültede verilen dalgıçlık dersleri dahilinde yıldız alabilirler ve dalgıçlık yapabilirler. 21

22 Su ürünleri fakültelerinin kendi içerisinde farklı bölümleri vardır. - Su Ürünleri Temel Bilimler Anabilim Dalı (ABD) - Balıkçılık Temel Bilimleri ABD - Deniz Biyolojisi ABD - İçsular Biyolojisi ABD - Su ürünleri Yetiştiriciliği ABD - Balık Hastalıkları ABD - Su Ürünleri Avlama Teknolojisi ABD - Su Ürünleri İşleme Teknolojisi ABD 22