Doğal Gaz İç Tesisat Yönetmeliği ve Teknik Şartnamesi. Yürürlüğe Giriş Tarihi: Revizyon No:

Transkript

1 Doğal Gaz İç Tesisat Yönetmeliği ve Teknik Şartnamesi Yürürlüğe Giriş Tarihi: Revizyon No:

2 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM : KIRGAZ İÇ TESİSAT YÖNETMELİĞİ VE TEKNİK ŞARTNAMESİ A. KIRGAZ İÇ TESİSAT YÖNETMELİĞİ... 5 B. TEKNİK ŞARTNAME... 9 I. KONU, TARİFLER...9 II. TALİMAT VE TAVSİYELER...15 III. YER ALTI BORU HATLARI VE BASINÇ DÜŞÜRME İSTASYONU ORTA VE ALÇAK BASINÇ HATLARI BASINÇ DÜŞÜRME VE ÖLÇÜM İSTASYONU...17 IV. İÇ TESİSAT TEKNİK ŞARTNAMESİ BORU ÇAPLARININ HESAPLANMASI BORU VE BAĞLANTI ELEMANLARI İÇ TESİSAT BORULARI YERLEŞTİRME KURALLARI SAYAÇLAR GAZ TÜKETİM CİHAZLARI KONUTLARDA VE ISI MERKEZLERİNDE BACALAR DOĞALGAZ TESİSATLARI SIZDIRMAZLIK VE MUKAVEMET TESTLERİ VE İŞLETMEYE ALMA BÜYÜK TÜKETİMLİ TESİSLER VE/VEYA KONUTLARDAKİ MERKEZİ ISITMA SİSTEMLERİNİN DÖNÜŞÜMÜ ISI ÜRETME TESİSLERİ KALORİFER KAZANLARINDA GAZ HATTI MONTAJ KURALLARI SAYAÇ,FİLTRE VE REGÜLATÖR MONTAJI KAZAN TADİLATI VE DÖNÜŞÜMÜ BRÜLÖR VE BRÜLÖR SEÇİMİ ATMOSFERİK YAKICILI (VANTİLATÖRSÜZ) DOĞAL GAZ KAZANLARI KAZAN DAİRELERİNDE HAVALANDIRMA SİSTEMLERİ BACALAR KAZAN DAİRELERİNDE SES SEVİYESİ KAZAN DAİRESİNDE ELEKTRİK TESİSATI İŞLETMEYE ALMA VE MUAYENE BAKIR BORU TESİSAT UYGULAMALRI...45 C. YARARLANILAN KAYNAKLAR...49 Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/2005 1

3 2. BÖLÜM: EKLER VE ŞEKİLLER Ek 1. KAZAN DAİRESİ UYARI TABELASI...62 Ek 2. BİNALARDA UYARI TABELASI BÖLÜM: ÖRNEK PROJE Zemin Kat Planı Normal Kat Planı. 102 İzometrik Plan Kayıp Değerleri Ve Hesaplamalar 104 ŞEKİLLER VE DİYAGRAMLAR LİSTESİ Şekil 1. Topraklı Hat Detayı...64 Şekil 2. Bina İç Tesisatına Giriş Şematiği(A)...65 Şekil 3. Bina İç Tesisatına Giriş Şematiği(B)...66 Şekil 3. Bina İç Tesisatına Giriş Şematiği(B2)...67 Şekil 4. Şebekeden Beslenen Bina İç Tesisat Şeması...68 Şekil 5. Boru Destekleri...69 Şekil 6. Bina İç Tesisat Boru Geçişleri...70 Şekil 7. Tipik Sayaç Kutusu...71 Şekil 8. Denge Bacalı lsıtıcı Denge Bacalı Cihazların Genel Yerleşimi Denge Bacalı Cihazların Baca Çıkış Yüksekliği...72 Şekil 9. Denge Bacalı Cihazların Yerleşimi...73 Şekil 10/a. Müstakil Bacalar...74 Şekil 10/b. İki Gaz Yakıcı Cihazın Aynı Bacaya Bağlanması...75 Şekil 11. Adi Baca...76 Şekil 12. Müstakil (Ferdi) Baca...77 Şekil 13. Şönt (Ortak)...78 Şekil 14. Baca Bağlantı.Tipleri...79 Şekil 14/a. Baca Tipleri, İstenen Özellikler ve Yararları...80 Şekil 15. Merkezi Sistemde Vanaların Yerleşimi...81 Şekil 16. Körüklü Sayaç Bağlantısı...82 Şekil 17. Rotary Tip Sayaç Bağlantısı...82 Şekil 18. Dönüşüm Yapılan Kazanlarda Emniyet Ventili...83 Şekil 19. Brülör Kazan Bağlantısı...83 Şekil 20. Kazan Tadilatı ve Dönüşümü...84 Şekil 21. Ana Kesme Vanalarının Yerleşimi (A)...85 Şekil 22. Ana Kesme Vanalarının Yerleşimi (B)...86 Şekil 23a/b. Brülör Bağlantı Şekilleri...87 Şekil 24. Çalışma Basıncı 100 mbar dan Fazla Olan 200 kw ve Üstü Kapasitelerdeki Brülörlerin Gaz Hattı Elemanları...37 Şekil 25. Atmosferik Yakıcılı Doğal Gaz Sistemleri Gaz Hattı Elemanları...38 Şekil 26. Hermetik Cihaz Baca Bağlantıları...88 Şekil 27. Katodik Koruma Uygulaması ve Ölçü Alma Tekniği...89 Şekil 28. Kabul Edilemez Bir Uygulama Olarak Atık Gaz Borusunun Tavandan Geçirilişi...90 Şekil mbar Gaz Girişli Binada Kolon, Kazan Gaz Bağlantı Uygulaması.. 91 Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/2005 2

4 Diyagram 1. Dar Kesitli ve Düz Havalandırma Kanallarının Ölçüleri...92 Diyagram 2. Bakır Borular İçin II Gaz Ailesi...93 Diyagram 3. Havalandırma Bacalarının Kesitleri...94 Diyagram 4. Çelik Borularda Max Debi, Hız, Kayıp Değerleri Diyagramı...95 Diyagram 5. Çelik Borularda Max Debi, Hız, Kayıp Değerleri Diyagramı...96 Diyagram 6. Çelik Borularda Max Debi, Hız, Kayıp Değerleri Diyagramı.97 Diyagram 7. Çelik Borularda Max Debi, Hız, Kayıp Değerleri Diyagramı.98 Diyagram 8. Akış Hızı V (m/s) na GöreYerel Basınç Kaybı (Z) 99 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1. Boru Hatlarında Çap ve Basınca Göre Bağlantılar...32 Tablo 2. Boru Kelepçeleri Mesafesi...33 Tablo 3. Otomatik Ayar Elemanlı En az Donanım ve İlgili Şartlar (TS 11391)...39 Tablo 4. Düz Boy Bakır Borular için Bükülme Radyüsleri...45 Tablo 5. Bakır Boru Ölçüleri...46 Tablo 6. Bakır Boru Çalışma Şartları...46 Tablo 7. Bakır Boruda İç / Dış Lehim Uzunlukları...47 Tablo 8. Atıf Yapılan Türk Standartları...49 Tablo 9. Bakır Borular İçin Akış Hızı / Özgül Sürtünme Basınç Kaybı...52 Tablo 10. Bakır Fittingler İçin Kayıp Katsayıları...53 Tablo 11. Çelik Boruların Et Kalınlıkları...53 Tablo 13. Boru Ekleme Parçalarına Ait Basınç Kayıpları...54 Tablo 14. Metal Baca Boru ve Ekleme Ölçüleri...55 Tablo 15. Kontrol ve Temizleme Delik Ölçüleri...56 Tablo 16. Doğal Gaz Cihazları için eş zaman faktör tüketim değerleri...57 Tablo Gaz Ailesi (DIN 2440 a Uygun Çelik Boru İçin)...59 Tablo 18. Yerel Basınç Kayıpları...60 Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/2005 3

5 Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/2005 4

6 A KIRGAZ İÇ TESİSAT YÖNETMELİĞİ YÖNETMELİĞİN AMACI, KAPSAMI VE DAYANAĞI MADDE 1 AMAÇ Bu Yönetmeliğin amacı; doğal gazın tüketimine yönelik olarak bina veya arsa içine yerleştirilecek her türlü doğal gaz cihazlarının ve ilgili tesisatın, ulusal ve/veya uluslararası standartlara göre tesis ve kontrol edilmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesidir. MADDE 2 KAPSAM Bu Yönetmelik; iç tesisatın tasarımı, yapımı, kontrolü, işletmeye alınması ve işletilmesi, her türlü doğal gaz teçhizat ve cihazlarının yerleştirilmeleri ile gaz kaçak veya kazalarına karşı alınacak önlemlere ilişkin usul ve esasları kapsar. Bu yönetmelik hükümleri : a) Mevcut gaz tesisatının esasına dayalı olarak yapılabilecek ek ve değişiklikleri, b) Doğal gaz tesisatı olmayan yapılarda kurulacak olan tesisatları, c) İlgili standartlara göre (TS 7363) uygun dahili tesisatları, d) İlgili standartlara göre (TS 3818) merkezî ısıtma sistemlerinin doğal gaz dönüşümlerini e) Proje onayını, tesisatın yapılmasını, muayene ve kontrolünü, f) Tesisat projesinin hazırlanmasını üstlenenlerde aranacak şartları kapsar. g) Sanayi ve ticari abonelerden proses amaçlı doğal gaz kullananlar hakkında bu yönetmelik hükümleri tatbik olunmaz. MADDE 3 DAYANAK Bu şartname; 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu ve diğer ilgili T.C Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) mevzuatlarına dayanarak hazırlanmıştır. MADDE 4 TANIMLAR VE KISALTMALAR Bu şartnamede geçen; 1) Kanun:18/4/2001 tarihli ve 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanununu, 2) Kurum: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunu, 3) Kurul: Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunu, 4) Başkan: Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu Başkanını, 5) Abone bağlantı bedeli: Sayaç dahil dağıtım şebekesinin abone iç tesisatına bağlantısı için gereken proje, işçilik, malzeme, kontrol ve onay harcamalarının abone başına düşen payını ifade eden ve ilgili aboneden tahsil edilecek sabit bedeli, 6) Alçak basınçlı dağıtım hattı: Şehir içi bölge istasyonlarının çıkışından başlayan ve alçak basınçta doğal gaz taşıyan muhtelif çaplardaki boru hatlarını, 7) Bağlantı hattı: Ulusal iletim şebekesini veya dağıtım şebekesini serbest tüketici servis kutusuna veya basınç düşürme ve ölçüm istasyonuna bağlayan boru hattını ve servis kutusu veya basınç düşürme ve ölçüm istasyonu dahil ilgili teçhizatı, 8) Basınç düşürme ve ölçüm istasyonu: Doğal gazın basıncının düşürüldüğü, ayarlandığı ve doğal gaz miktarının ölçüldüğü istasyonu, 9) Dağıtım: Doğal gazın müşterilere teslim edilmek üzere mahalli gaz boru hattı şebekesi ile naklini ve perakende satışını, 10) Dağıtım hattı: Alçak basınçlı ve/veya orta basınçlı dağıtım hattını, Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/2005 5

7 11) Dağıtım lisansı: Tüzel kişilere şehir içi doğal gaz dağıtım faaliyetinde bulunabilmeleri için Kanun uyarınca Kurul tarafından verilen izin belgesini, 12) Dağıtım şirketi: Belirlenen bir şehirde doğal gazın dağıtımı ve mahalli gaz boru hattı şebekesi ile nakli faaliyetlerini yapmaya yetkili kılınan tüzel kişiyi, 13) Dağıtım şebekesi: Bir dağıtım şirketinin belirlenmiş bölgesinde, işlettiği doğal gaz dağıtım tesislerini ve boru hatlarını, 14) Doğal gaz: Yerden çıkarılan veya çıkarılabilen gaz halindeki doğal hidrokarbonlar ile bu gazların piyasaya sunulmak üzere çeşitli yöntemlerle sıvılaştırılmış, basınçlandırılmış veya fiziksel işlemlere tabi tutulmuş (Sıvılaştırılmış Petrol Gazı LPG hariç) diğer hallerini, 15) EN : Avrupa standartlarını (European Norm), 16) KIRGAZ : KIRGAZ Kırıkkale Kırşehir Doğal Gaz Dağıtım Pazarlama ve Ticaret Anonim Şirketini, 17) İç tesisat: Basınç düşürme ve ölçüm istasyonu veya servis kutusu çıkışından itibaren sayaç hariç, müşteri tarafından yaptırılan ve mülkiyeti müşteriye ait olan boru hattı ve teçhizatı ile tüketim cihazları, atık gaz çıkış borusu, baca ve havalandırma sistemleri gibi tesisatı, 18) İlgili mevzuat: Doğal gaz piyasasına ilişkin Kanun, yönetmelik, tebliğ, genelge ve Kurul Kararı ile ilgili tüzel kişinin sahip olduğu lisans veya lisansları, 19) IEC: Uluslararası Elektroteknik Komisyonunu (International Electrotechnical Commission), 20) ISO: Uluslararası Standardizasyon Kuruluşunu (International Organization for Standardization), 21) Mahallî gaz boru hattı: Şehir içi doğal gaz dağıtımı yapacak olan dağıtım şirketinin inşa edip işleteceği tüm dağıtım hatlarını, 22) Müşteri(Abone): Serbest veya serbest olmayan tüketiciyi, 23) Orta basınçlı dağıtım hattı: Şehir giriş istasyonlarını birbirine ve/veya şehir içi bölge istasyonlarına bağlayan ve orta basınçta doğal gaz taşıyan boru hatlarını, 24) Ölçü ve Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliği: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından 3516 Sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu na dayanılarak çıkarılan Yönetmeliği, 25) Sayaç: Müşterilerin doğal gaz tüketimini ölçen Ölçü ve Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliğine tabi cihazı, 26) Serbest tüketici: Yurt içinde herhangi bir üretim şirketi, ithalat şirketi, dağıtım şirketi veya toptan satış şirketi ile doğal gaz alımsatım sözleşmesi yapma serbestisine sahip gerçek veya tüzel kişiyi, 27) Serbest olmayan tüketici (abone): Doğal gazı kendi kullanımı için dağıtım şirketlerinden almak zorunda olan gerçek veya tüzel kişiyi, 28) Sertifika sahibi: Doğal Gaz Piyasası Sertifika Yönetmeliğine göre sertifika almış gerçek veya tüzel kişiyi, 29) Servis hattı: Dağıtım şebekesini abone servis kutusuna veya basınç düşürme ve ölçüm istasyonuna bağlayan boru hattı ve servis kutusu veya basınç düşürme ve ölçüm istasyonu dahil ilgili teçhizatı, 30) Servis kutusu: Servis ya da bağlantı hattının bitimine konulan ve içinde servis regülatörü veya servis regülatörsayaç seti ve/veya vana bulunan kutuyu ya da ana kapama vanasını, 31) Servis regülatörü: Servis hattı basıncını istenilen basınca düşüren cihazı, Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/2005 6

8 32) Şehir: Belediye veya Büyükşehir belediye sınırları içerisinde kalan imarlı alanlar bütününü, 33) Teslim hizmeti sözleşmesi: Serbest tüketici ve/veya tedarikçi ile dağıtım şirketi arasında doğal gazın devir teslimi için yapılan sözleşmeyi, 34) Tüzel kişi (şirket): Kanun hükümleri uyarınca doğal gazın üretimi, iletimi, dağıtımı, toptan satışı, ithali, ihracı, ticareti ve depolanması fonksiyonlarını yürütmek üzere kurulmuş özel veya kamu hukuku tüzel kişisini, 35) TS: Türk standartlarını, 36) TSE: Türk Standartları Enstitüsünü, 37) Ulusal iletim şebekesi: Ulusal iletim sisteminin bir parçası olan yüksek basınçlı boru hatlarını, ifade eder. MADDE 5 GENEL HÜKÜMLER İç tesisatın tasarımı, yapımı, yerleştirilmesi, kontrolü, işletmeye alınması ve işletilmesi ile ilgili olarak TS, EN, ISO, IEC standartlarından herhangi birine, bu standartlarda yoksa, TSE tarafından kabul gören diğer standartlara uyulması zorunludur. Standartlarda değişiklik olması halinde; değişiklik getiren standart, uygulanan standardın iptal edilmesi veya yürürlükten kaldırılması halinde ise yeni standart geçerli olur. İç tesisatta, standart belgesine sahip olmayan malzeme kullanılamaz. İç tesisatta meydana gelebilecek gaz kaçak veya kazalarına karşı alınacak önlemler hususunda da anılan standartlar geçerlidir. Müşteri, iç tesisatı veya mevcut iç tesisatta yapılacak tadilatı, bedeli karşılığında sertifika sahibine projelendirir, inşa ettirir. Müşteri tarafından yaptırılan iç tesisatın proje onayı, yapım uygunluk kontrolü ve işletmeye alınması, KIRGAZ ın yükümlülüğündedir. KIRGAZ kontrol yükümlülüğünü, kendi teknik personeli veya sorumluluğu kendisinde kalmak kaydıyla kendi adına çalışan sertifika sahibi denetim şirketleri aracılığı ile yerine getirebilir. KIRGAZ, sorumluluk bölgesi içinde yaptığı veya yaptırdığı kontrol sonucunda, iç tesisatı uygun bulmaması halinde; doğal gaz verilmesini reddedebileceği gibi, mevcut iç tesisat için vermekte olduğu doğal gazı da kesebilir. Müşteri, iç tesisatını uygun hale getirip tekrar başvurduğu takdirde, yapılacak kontrol neticesinde iç tesisatın uygun olduğunun tespiti durumunda, KIRGAZ doğal gaz vermekle yükümlüdür. KIRGAZ ın sorumluluk bölgesi dışında kalan alanlarda bulunan ve ulusal iletim şebekesi veya KIRGAZ vasıtasıyla doğal gaz alan müşteri, bedeli mukabilinde iç tesisatın proje ve yapımını sertifika sahibine, kontrolünü ise diğer bir sertifika sahibine yaptırır. Proje ve yapım uygunluk kontrolü ile işletmeye alma işlemleri ise, bedeli müşteriye ait olmak üzere, ulusal iletim şebekesi vasıtasıyla doğal gaz alınması durumunda iletim şirketi tarafından, KIRGAZ vasıtasıyla doğal gaz alınması durumunda ise, KIRGAZ tarafından gerçekleştirilir. Yapılan kontrol sonucunda, iç tesisatın uygunluğunun onaylanmaması halinde; iletim veya KIRGAZ doğal gaz verilmesini reddedebilir. Müşteri, iç tesisatını uygun hale getirip tekrar başvurduğu takdirde, yapılacak kontrol neticesinde iç tesisatın uygun olduğunun tespiti durumunda, iletim veya KIRGAZ doğal gaz vermekle yükümlüdür. İç tesisatta yapılacak izinsiz tadilat, uygunsuz ve kötü kullanım, yanlış ve bozuk ekipman kullanılması, proje dışı tesisat yapımı ile tesisatın bakımsızlığı nedeniyle doğabilecek zarar ve ziyandan dağıtım veya iletim şirketleri sorumlu değildir. İç tesisatta meydana gelebilecek gaz kaçağı veya kazalara karşı alınacak önlemler hususunda müşterilerin bilgilendirilmesi; ilgisine göre KIRGAZ ve/veya sertifikalı firmanın sorumluluğundadır. Söz konusu önlemlerin alınması ise müşterinin yükümlülüğündedir. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/2005 7

9 Sertifika sahipleri ve müşteriler Kurul tarafından yapılan düzenlemelere uymak zorundadır. KIRGAZ, bu Kurum Yönetmelikleri ne aykırı olmamak kaydıyla, iç tesisatla ilgili diğer hususları Kurum onayı ile düzenleyebilir. MADDE 6 DOĞAL GAZ DÖNÜŞÜM PROJE VE UYGULAMA İŞLEMLERİ Firmalar, Doğal gaz dönüşüm ve proje uygulama faaliyetlerinde bulunmak için İç tesisat ve servis hatları sertifikası almak zorundadır. İç tesisat ve servis hatları sertifikası, KIRGAZ ve Kurum adına ve Kurum tarafından yetki belgesi ile yetkilendirilen resmi veya özel şirketler tarafından verilir. 6.1 Sertifika Sahibi Firma tarafından Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Makine Mühendisliği proje düzenleme esaslarına uygun olarak hazırlanmış 1/50 veya 1/100 ölçekli proje ve gerekli detayları, müşteri ile yapılan sözleşme tarihinden itibaren en geç on gün içerisinde onaylanmak üzere 3 takım halinde ozalit ve dijital ortamda ( CD ) KIRGAZ a verilecektir. 6.2 Onaya sunulan projenin İdari ve Teknik Şartnameye uygunluğunu proje onay mühendisi kontrol eder ve onaylar. Onaydan sonra uygulama yapılabilir. 6.3 Verilen projenin uygun görülmemesi halinde gerekçesi ile birlikte tashih edilmek üzere sahibine iade edilir. 6.4 Sertifika Sahibi Firma, tesisatın yapılmasına ancak onaylı projeyi aldıktan sonra başlar. Bu onaylı projelerin 1 nüshası KIRGAZ da kalır. 6.5Sertifika Sahibi Firma işi tamamladıktan sonra, en fazla 1 ay içinde usulüne göre KIRGAZ a işini bitirdiğini bildirir, yapmış olduğu tesisatta vana ve bağlantıları sabit olan kazan, fırın vb. diğer bütün gaz tüketim cihazlarının durumlarını inceleyip bunların muayene isteğinde bulunur. 6.6Sertifika Sahibi Firmalar kayıtlı mühendislerinin gözetimlerinde yaptırmadıkları tesisatları kendi adlarına yapılmış gibi KIRGAZ a sunamazlar ve kabul ettiremezler. Her Sertifika Sahibi Firma tesisatın muayene ve kontrolü sırasında, firmaya kayıtlı mühendis ve tesisatçıyı, ayrıca gerekli eleman araç ve ekipmanları hazır bulundurmak zorundadır. 6.7İç tesisatlar, KIRGAZ ın bu işle görevlendirdiği konu ile ilgili Teknik personel veya kendi adına çalışan Sertifika Sahibi firmalar tarafından usulüne göre muayene edilir. 6.8 Gaz tesisatının muayene ve kontrolü KIRGAZ Teknik Şartname esaslarına göre yapılır. 6.9 İç tesisat muayene ve kontrol sırasında tesisatın onaylı projeye uygun olarak yapıldığı anlaşıldıktan sonra basınç deneyi uygulanır. KIRGAZ, tesisat yapılırken her zaman iç tesisatı kontrol etmeye denetlemeye, gerektiğinde değişiklik istemeye yetkilidir Gaz verilmesi için sakıncalı bir durum olmayan iç tesisat, abone işlemlerinin tamamlanmasından sonra şebekeye bağlanır ve gaz verilir Bu yönetmeliğin teknik şartlarına uymayan tesisata gaz verilmez Proje onayı ve tesisatın reddi durumunda, ikinci ya da daha sonraki muayeneleri için Sertifika Sahibi Firmadan, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) tarafından tespit edilen tarife üzerinden ücret alınır Tesisattan sorumlu Sertifika Sahibi Firma ve sorumlu mühendis, tesisatlardan doğan zararlardan sorumludur. Böyle bir tesisatın muayenesi ve şebekeye bağlanarak gaz verilmesi durumu, Sertifika Sahibi Firmayı ve Sorumlu mühendisi bu sorumluluktan kurtaramaz. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/2005 8

10 6.14 Sertifika sahibi firmalar tesisatta yapacakları herhangi bir değişiklik veya ilaveden önce, KIRGAZ ı yazılı olarak haberdar edeceklerdir. Tadilat projesi onaylattırmadan tesisatta herhangi bir değişiklik yapmak veya yaptırmak kesinlikle yasaktır. Diğer düzenlemeler saklı kalmak kaydı ile hükme riayetsizlik nedeni ile vuku bulan her türlü zarar ve ziyandan abone, tesisatta tadilat yapan ve yaptıranlar müteselsilen ve müştereken sorumludurlar İç tesisatı yapan tesisatçılar ve kaynakçılar yaptıkları tesisattan dolayı Sertifika Sahibi Firmaya karşı sorumludurlar. 6.16Sertifika sahibi firmalar yapacakları tesisatın projesinden ve uygulamasından sorumludurlar.sertifika sahibi firma müşterisine gaz tesisatının ve cihazların kullanılmasını göstermek, öğretmek ve cihazların her türlü ayarlarını yapmak ve yaptırmak, tesisat için başkaca düzenleme yoksa en az iki yıl garanti vermek zorundadır Taahhütnamesine ve ilgili mevzuatlara aykırı hareket etmek ve aldıkları işi (zorunlu sebepler dışında) gerekçesiz olarak sürüncemede bırakmak suretiyle abone, müşteri ya da sahiplerini ve KIRGAZ ı zarara uğratan Sertifika Sahibi Firma uygulamadan sorumlu mühendis ve tesisatçıların bu hareketlerinin niteliklerine göre sertifikalar belirli ihtarlardan sonra veya ihtarsız olarak iptal edilir Tesisata uygunluk verilmesinden sonra, sayaçların ve iç tesisatın hasara uğramasından ve mühürlerin koparılmasından aboneler sorumludur. Tesisatın yapılması sırasında sayaçların ve tesisatın bir bölümünün veya tamamının hasara uğratılmasından, Sertifika Sahibi Firma sorumludur Bu yönetmelik ve teknik şartname kapsamında kullanılan bütün cihazlar ve gaz armatürleri, sayaç, boru, vana, fitting vb. malzemeler TSE Uygunluk Belgesi almış olmalıdır. Konusunda TSE standardı yayınlanmamış tüm malzemeler ve cihazlar, uluslararası kabul görmüş bir standart uygunluk belgesine sahip olmalı ve bunun da TSEK Uygunluk Belgesi alınmalıdır. Kırıkkale Kırşehir illerinde doğal gaz dönüşümlerinde KIRGAZ tarafından onay görmüş malzemeler kullanılacaktır Bu yönetmeliğin yayın tarihinden sonra çıkacak olan TSE standartlarına ve diğer ilgili mevzuatlara uyulacaktır Bu yönetmelik yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer Gelişen teknolojiye uygun olarak bu şartnamenin revize edilmesi ve şartnameye ilaveler yapılması hakkı Kurum denetiminde KIRGAZ Genel Müdürlüğü ne aittir. Yapılacak değişiklikler bu şartnamenin devamı niteliğindedir. B TEKNİK ŞARTNAME I. KONU, TARİFLER 1. KONU Bu şartname; bireysel doğal gaz kullanımı için (kombi, kat kaloriferi, soba vs.) yapılacak olan doğal gaz tesisatı ve yanma ısı kapasitesi 60 kw. üzerinde olan kalorifer kazanlarının doğal gaza dönüşümü ve yeni kurulacak tesislerde uyulması gereken esasları tanzim eder. 2. TARİFLER 2.1. Isıtma: Isıtma; bir veya birden çok odayı, konutu ya da büro hacmini vb yi istenen sıcaklığa getirmek için gerekli ısı enerjisinin katı, sıvı, gaz, kombine vb. gibi yakıtların yakılması yolu ile üretimi ve ısıtma sistemlerine (ihtiyaç noktalarına) dağıtımıdır; ısıtma daha dar anlamda yakıtın yakılmasını yönetme işidir Isıtma Tesisi: Isıtma Tesisi istenen ısıtmayı sağlamak maksadı ile yakıtın yakılmasını sağlayan uygun biçim ve boyutta ısı üreticisi (ocak, kalorifer kazanı vb.), ısıtılan mahallerin uygun yerlerine yerleştirilmiş ısı Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/2005 9

11 yayıcıları (radyatörts 369 kanatlı ısıtıcı vb.), ısıtıcı akışkanı (sıcak su, buhar, sıcak hava vb.) ısı yayıcılarına taşıyan boru hattı ile ısıtıcı akışkanı kontrolü vb. için açma kapatma ve ayar elemanları (vana, valf vb.) genleşme deposu, emniyet boruları veya emniyet sifonu ve/veya ventili ile ısı yalıtımı (TS 3541) vb. den meydana gelen tesisin tamamıdır. (TS 3818) 2.3. Merkezî Isıtma Tesisi: Merkezî ısıtma tesisi bir veya birden çok konutlu bir binanın altında (ya da çatı katında) veya birden çok binadan meydana gelen bir sitedeki (kampüs) mevcut binalardan birinin altında (ya da çatı katında) veya sitenin dışında uygun bir yere müstakilen tesis edilen bir ısı Merkezînde (kazan dairesinde) üretilen ısının; (genellikle kazandan çıkış suyu sıcaklığı 90 C lik sıcak su, 110 C kızgın su 130 C kızgın su ve daha yüksek veya işletme basıncı, en az 10 kpa olan (doymuş buhar ve kızgın buhar) bir boru şebekesi yardımı ile dolaylı veya dolaysız olarak ısıtılması istenen binalara veya bina hacimlerine taşıyan boru şebekesinden meydana gelen bir tesisattır (TS 3818, TS 2736) Bölgesel Isıtma (Şehir Isıtması): Bölgesel ısıtma bir mahallenin veya bölgenin kendi içinde veya dışında tesis edilen ısı Merkezînde üretilen ısının, ısıtılacak bölgelere bir boru şebekesi aracılığı ile taşınması ve dağıtımı suretiyle yapılan ısıtmadır Büyük Tüketimli Tesisler: Şehir içi doğal gaz dağıtım şebekesinden branşman alınmak suretiyle ısı Merkezî kapasitesine uygun Basınç Düşürme ve Ölçüm İstasyonu kurularak bu istasyondan ısı Merkezîne doğal gaz verilen tesislerdir Konutlarda Merkezî Isıtma Sistemi: Mevcut orta veya alçak basınç hattından branşman alınarak konutlarda tesis edilen kalorifer kazanları ile yapılan ısıtmadır Gaz Yakıt: Gaz yakıt, ısı enerjisi üretmek maksadı ile özel biçim ve boyuttaki ocaklarda yakılan ve uygulamada havagazı, doğal gaz, yüksek fırın gazı (baca gazı), jeneratör gazı, likit (sıvılaştırılmış) petrol gazı vb. gibi gaz halindeki yakacaklardır Gaz Brülörü: Gaz brülörü; gazı, yakma havası (oksijen) ile belli oranlarda karıştıran ve ısı ihtiyacına göre gerekli gazhava karışım oranını, alevin biçim ve büyüklüğünü ayarlamak suretiyle issiz ve tam yanmayı ve alevin meydana gelmesini sağlayan; bu amaçla otomatik kumanda kontrol ayar ateşleme ve güvenlik tertibatı ile donatılan ve gerektiğinde yakma havasını cebri veya tabii olarak sağlayan elemanları içeren bir cihazdır Gaz Besleme Hattı: Gaz besleme hattı, brülöre gerekli miktardaki gazın taşınmasını sağlayan hat veya boru tesisatıdır Gaz Yakma Tesisi: Gaz yakma tesisi, gaz yakıtlarının yakılması amacıyla yakıtın hazırlanması, gaz ve yakma havasını sağlayan gerekli bütün donanım (teçhizat) ile atık gazın açık havaya taşınması, otomatik kumanda kontrol ayar ve güvenlik sistemlerinin toplamından meydana gelen bir tesistir Tam Yanma: Doğal Gazın, kimyevi bileşimine uygun olarak hesaplanmış gerekli miktarda yakma havası ile kimyasal tepkimeye girerek CO 2, H 2 O ve yanma ısısı (mesela, C Şekilsiz + O 2 = CO Kcal/kg, C 2 H 2 + 5/2 O 2 = H 2 O (sıvı) + 2 CO ,7 Kcal/kg vb.) meydana getirilmesi olayıdır.) CH 4 + 2O 2 + 8N 2 CO 2 + 2H 2 O + 8N 2 + ENERJİ Gaz Boru Hatları: Kumanda Boruları: Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

12 Kumanda boruları, içinde basınç altında akan yanıcı gazın, bir mekanik kumanda tertibatı ve elemanının devreye sokulmasını sağlayan borulardır. Bu borular atmosfere kapalıdır Boşaltma (tahliye) boruları: Anormal şartlarda (emniyet valfinin açılması, diyaframın yırtılması vb durumlarda) gaz dolan ve gazı açık havaya boşaltan borular olup, normal olarak nefeslik boruları olarak kullanılırlar Havalık Boruları: Havalık boruları, gaz boru hattının havaya veya inert gazlar (azot vb.) boşaltılarak havalandırılmasını sağlayan gaz boru hatlarıdır Sızıntı Gaz Boruları: Sızıntı gaz boruları, iki otomatik ayar elemanı (kontrol valfi) arasına yerleştirilen gaz boşaltma boruları ara havalandırma boruları olarak bilinir Alçak Basınçlı Buhar Kazanı: Alçak basınçlı buhar kazanı, izin verilen işletme üst basıncı (TS 3390) en çok 50 kpa olan TS 377, TS 497, TS 3101 e göre projelendirilip imal edilen ve TS 2838 e uygun güvenlik tertibatı ile donatılan bir buhar üreticisidir Malzemenin Takviye Edilmesi: Malzemenin takviye edilmesi, metal dışı bir malzemeden imal edilen bir mamulün (bir tesisat elemanının), boru (hortum vb.) kısımlarının maruz kalacağı fiziksel etkilere karşı uygun herhangi bir metot ve malzeme ile daha dayanıklı hale getirilmesi işlemidir Koruyucu Dış Yüzey Kaplaması: Koruyucu dış yüzey kaplaması, bir mamulün, sözgelimi bir boru hattının, bir hortumun dış yüzünün dış tesirlerden; mesela mekanik darbelerden, elektrokimyevi etkilerden (paslanma vb.) korunması için uygun bir malzeme ve metotla kaplanması işlemidir. (TS 914, vb.) Isı Gücü: Isı gücü, su, buhar veya hava gibi bir ısı taşıyıcı akışkana, bir ısı üreticisi tarafından birim zamanda (bir saatte) aktarılan yararlı ısı miktarıdır (kw, kcal/h) Anma Isı Gücü (Yükü)(qn) : Cihazın anma basıncında bir saatte yakabileceği gazın verdiği alt ısı miktarı (kcal/h veya kw/h) Sınır Yükü: Yanma tekniği, ısı ekonomisi ve sağlık bakımlarından ve ayrıca cihazın dayanıklılığı ve ömrü de göz önünde bulundurularak, anma yükünden fazla veya eksik olmasına müsaade edilebilecek yük değeri (kcal/h veya kw/h) Üst Sınır Yükü: Anma yükünün 1,15 katına eşit olan yük Alt Sınır Yükü: Anma yükünün 0,55 katına eşit olan yük Kullanma Isı Değeri: Anma Isı Gücü Alanı (A N ): Anma ısı gücü alanı (A N ), belirli bir yakıt türü (katı, sıvı, gaz) için, ısı üreticisinin kararlı duruma erişmesinden sonra anma ısı gücünü sürekli olarak veren, bir tarafında ısıtıcı akışkanın bulunduğu ve diğer tarafını alev ve sıcak yanmış gazların yaladığı, imalatçı tarafından ısı üreticisinin (sıcak su kazanı, buhar kazanı vb.) etiketinde belirtmiş olduğu alan olup birimi m 2 dir Isıtma Yüzeyi (F): Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

13 Isıtma yüzeyi, arkasında ısıtılan su vb. akışkanın bulunduğu ve alevin ve/veya sıcak gazların temas edip ısı aktarımının sağlandığı (su borulu kazanlarda bunun tersi) kazan yüzeylerinin toplamı olup birimi m 2 dir Atık Gaz: Atık gaz, yakıtın yakılması sonucu meydana gelen ve faydalı ısısından yararlanıldıktan sonra atılan gaz halindeki yanma ürünleridir Akış Kesme Düzenekleri: Akış kesme düzenleri, akışkanın cinsine ve taşıyıcı borunun iç çapına göre en az basınç kaybına sebep olacak güvenli ve sürekli sızdırmazlığı sağlayacak yapı, biçim, boyut ve özellikte akışkanlara kısmen veya tamamen yol veren veyahut akışı tamamen kesen bir tesisat elemanıdır. Akış kesme düzenleri sızdırmazlık (kapatma) elemanının kapatma yönüne göre, musluk, valf, vana ve klape şeklinde adlandırılır Musluk: Musluk; sızdırmazlık (kapatma) elemanı, yüksekliğini değiştirmeksizin sızdırmazlık yüzeyi üzerinde ve ana ekseni etrafına dönerek akışı kesen tesisat elemanıdır Valf (Ventil): Valf, sızdırmazlık (kapatma) elemanı, akış yönüne karşı hareket ederek sızdırmazlık yüzeyinden uzaklaşmak (valfın açılması) veya yaklaşmak (valfin kapanması) suretiyle akış kesen bir tesisat elemanıdır Vana: İlgili Türk Standartlarına uygun imal edilen akış kesme tesisat elemanıdır. (TS 9809) Manometre Manometre basınç ölçme elemanı,tesisattaki basıncı ölçen tesisat elemanıdır.(ts EN 837) ye uygun olarak gliserinli tip kullanılacaktır Klape: Klape, sızdırmazlık (kapatma) elemanı, yatay veya düşey bir eksen etrafında (menteşe gibi) dönerek akış doğrultusuna zıt yönde oturma yüzeyinden açılmak (açma durumu) veya oturma yüzeyine yaklaşmak (kapatma durumu) suretiyle akışı kesen bir tesisat elemanıdır Ana kapatma vanası : Bina bağlantı hattı üzerinde tesis edilen ve gerektiğinde bir veya birden fazla binaya verilen gaz akışının tamamının kesilmesini temin etmek amacı ile kullanılan gaz kapatma tertibatını, 2.21 Gaz Servis Hattı: Gaz servis hattı, ana dağıtım boru hattı ile boru veya diğer gaz kaynakları ile ölçme Merkezî arasına tesis edilen boru donanımıdır.(ts 8415) 2.22 Tüketici Sayacı: Tüketici sayacı, harcanmak (yakılmak) üzere tüketim mahalline sevk edilen gazı ölçmekte kullanılan cihazdır.(ts 8415, TS 5910, TS 5477) Basınç Düşürücüler (Regülatör): Servis Regülatörü: Servis Regülatörü, gaz servis hattı üzerinde tüketiciye sevk edilen gaz basıncını temin ve kontrol amacı ile tesis edilen regülatördür Basınç Düşürme İstasyonu: Basınç düşürme istasyonu, istasyon çıkışındaki boru hattında veya ana dağıtım boru hattındaki gaz basıncını istenen bir değere otomatik olarak düşüren veya ayarlayan donanımdır. Basınç düşürme istasyonu, boru donanımı, vana, filtre, regülatör, sayaç, kontrol cihazları, kontrol hatları, havalandırma donanımı ve bunları muhafaza eden yapıdan meydana gelir. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

14 2.24. Kazan gaz vanası (Besleme hattı vanası): Kazan dairesine verilen gazı tamamen kesebilmek üzere ana kesme vanasından sonra hattın başına takılan küresel vanadır Sayaç Sonrası Gaz Hattı (Tüketim Hattı): Gaz sayacı ile brülör servis vanası arasında çekilen gaz boru hattıdır Uzun Vida (Uzun dişli boru): Gaz boru hattını sökmeden gaz hattının bir kısmını veya tamamını herhangi bir sebepten dolayı sökmek, tamir etmek vb. işler için kullanılan uzun dişli boru parçası, manşon ve kontra somundan (rakor) oluşan bağlantı elemanıdır Pislik Tutucu (filtre) : Gaz tesisatındaki yabancı maddeleri filtre etmek amacı ile kullanılan elemandır Brülör Servis Vanası: Brülöre giden gazı kesebilmek üzere brülör gaz grubu öncesine konulan küresel vanadır Süpürme T si: Kazan gaz besleme hattı vanası ile brülör servis vanası arasındaki boru hattının ilk çalıştırma esnasında havasını, bakım ve onarımlar esnasında gaz ve havasını tahliye etmek için brülör servis vanası sonrasına konulan T elemanıdır Test Nipeli: Sızdırmazlık testi, bakım ve ayarlar sırasında yapılacak basınç ölçümlerinde kullanılmak amacı ile aksesuarlar ve boru hatları üzerine konulan elemanlardır Brülör gaz armatür grubu: Brülör gaz işletme ve emniyet elemanlarından (küresel vana, manometre, filtre, minimum gaz basınç presostatı, maksimum gaz basınç presostatı, solenoid vanalar, vb.) oluşan armatür grubudur Boru Kılıfı: Gaz boru hatlarının döşeme ve duvar geçişlerinde kullanılan koruyucu malzemelerdir Kazan Yoğuşma Tavası: Doğal gaza dönüşümü yapılan mevcut çelik kazanlarda oluşan yoğuşma suyunu toplayan ve tahliye etmek için ön kapak altına monte edilen, galvaniz saçtan veya paslanmaz çelikten imal edilmiş bir elemandır Tabii Havalandırma Sistemi: Kazan dairesi havalandırmasının dış atmosfere açık bölümden tabii olarak yapılmasını sağlayan sistemdir. (kanal, menfez vb.) Cebri Havalandırma Sistemi: Kazan dairesinin alt ve üst havalandırmasının cebri olarak, vantilatör, aspiratör ve havalandırma kanalları ile sağlayan sistemdir Alt Havalandırma: Kazan dairesi için gerekli hava miktarını ve brülör yakma havasını (taze havayı) sağlayan sistemdir Üst Havalandırma: Kazan dairesi içinde oluşan pis havanın atılmasını sağlayan sistemdir Üst Isıl Değeri: Üst ısıl değeri, belirli bir sıcaklık derecesinde bulunan 1 Nm 3 gazın tam yanma için gerekli minimum hava ile karıştırılarak herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma ürünleri başlangıç derecesine kadar soğutulup karışımındaki su buharı yoğuşturulduğunda açığa çıkan ısı miktarıdır. (Sembolü H o, Birimi kcal/nm 3 tür.) Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

15 2.39. Alt Isıl Değeri: Alt ısıl değeri, belirli bir sıcaklık derecesinde 1 Nm 3 gazın, tam yanma için gerekli minimum hava ile karıştırılarak herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma ürünleri, karışımdaki su buharı yoğuşturulmadan başlangıç sıcaklığına kadar soğutulduğunda açığa çıkan ısı miktarıdır. (Sembolü Hu, birimi kcal/nm 3 tür.) Wobbe Sayısı: Wobbe sayısı, bir gazın sabit beslenme basıncında yakılması ile açığa çıkan ısı ile ilgili olup aşağıdaki formülle hesaplanır. W=Gazın üst ısıl değeri/ (Gazın bağıl yoğunluğu) 1/ Gaz Modülü: Bir cihazın wobbe sayısı farklı başka bir gazla çalışabilir hale dönüştürülmesinde, ısı girdi paritesi ve primer hava sürüklenmesinin doğru değerini elde etmek için, cihazın daha önce çalıştığı gazla aynı olması gereken orandır Gaz Ailesi: II. gaz ailesi, standart şartlar altında, wobbe sayıları 11,4616,1 kwh/m 3 arasında olan gazlar olup, doğal gaz bu gaz ailesindendir Bina Bağlantı Hattı : Servis regülatörü ile bina girişindeki ana kapama vanasına kadar olan hattır Kolon Hattı: Bina girişindeki ana kapama vanasından gaz sayacı giriş vanasına kadar olan tesisat bölümüdür Tüketim Hattı: Sayaçtan en son ayrım hattına kadar olan hattır Ayrım Hattı: Tüketim hattı ile cihaz bağlantı hattı arasındaki hattır Cihaz Bağlantı Hattı: Cihazın gaz girişi ile ayrım hattını birleştiren esnek bağlantı hattıdır Bina Tüketim Değeri: Bir binada bulunan bütün cihazlar tarafından saatte, aynı anda tüketilebileceği kabul edilen ve bina tesisatı boyutlandırılmasında kullanılan maksimum gaz debisidir Abone Tüketim Değeri: Bir abone tarafından 1 saatte tüketilebileceği kabul edilen maksimum gaz debisidir Şofben: Sürekli akış halindeki kullanım suyunu ısıtan cihazdır Termosifon: Deposundaki suyu ısıtan cihazdır Kombi (Birleşik ısıtma cihazları) Kullanma ve ısıtma sıcak suyunu kullandıkları gazın yanma ısısından yararlanarak elde eden, genellikle B, B1 ve C tipi olarak imal edilen atmosferik brülörlü anma ısı gücü 70 kw yi geçmeyen cihazlar Kazan: Binanın ısıtılmasında kullanılacak sıcak su veya buharı üreten, bazı hallerde kullanma amaçlı sıcak suyu da temin eden bir sıcak su üreten cihazdır. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

16 2.54. Kat Kaloriferi: Bireysel ısıtma sistemlerindeki kalorifer tesisatı suyunu ısıtan cihazlardır Şömine tipi sobalar Isıtılmış havanın konveksiyonla yayılımı ile bir odayı ısıtmak için tasarlanmış, alevi veya akkor bölgeleri açıkça görülen, net ısıl değere dayanan anma ısı yükü 20 kw ı geçmeyen atık gaz sistemine göre denge bacalı veya bacalı olan cihazlar Hava Isıtıcısı: Isıtma amaçlı sıcak hava üreten cihazdır Brülörler: Gaz tüketim cihazlarında bulunan üflemeli veya atmosferik gaz yakma cihazlarıdır Yanmış Gaz Klapesi: Bacada veya yanmış gaz kanalında termik veya mekanik olarak çalışan bir klapedir Atık Gaz Çıkış Borusu (Duman Kanalı): Gaz tüketim cihazı ile baca arasındaki irtibatı sağlayan daire, kare veya dikdörtgen kesitli baca bağlantı kanallarıdır Atık Gaz Bacası: Gaz tüketim cihazlarında yanma sonucu oluşan atık gazların atmosfere atılmasını sağlayan bacadır Atık Gaz Akış Sigortası: Atık gaz borusuna/kanalına monte edilen ve bacada meydana gelen kuvvetli çekiş, yığılma ve geri tepme durumlarında gazı kesen emniyet tertibatıdır Baca Başlığı: Bacanın çekiş etkisini düzenleyen, bacayı harici etkilerden koruyan ve baca çıkış ucuna yerleştirilen şapkadır Etkili Baca Yüksekliği: Atık gazın bacaya girdiği nokta ile baca ağzı (atık gazın bacayı terk ettiği ağız) arasındaki yükseklik farkıdır (TS 11386, TS 11388, TS 11389) Sızdırmazlık Macunu: Gaz boru hatları ve donanımlarının dişli bağlantılarında gaz sızdırmazlığını sağlamak amacı ile kullanılan özel bir macundur Patlama Kapağı: Çelik kazanlarda yanma hücresinin arka duvarına veya duman sandığı üzerine takılan ağırlıklı veya yaylı kapaktır Yaylı Emniyet Ventili: Kalorifer tesisatını ve kazanı aşırı su basıncına karşı korumak amacı ile konulan bir emniyet elemanıdır Müstakil (Bireysel) Baca: Tek bir birime hizmet vermek üzere inşa edilmiş, binanın bir katından çatının üstüne kadar çıkan ve diğer katlarla bağlantısı olmayan bacadır Adi Baca: Birden fazla birime hizmet vermek için inşa edilmiş, her katta cihazların doğrudan bağlandıkları bacadır. (Doğal gaz baca bağlantılarında kullanılamaz) Ortak Baca (Şönt Baca): Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

17 Çatı üstüne çıkan bir ana baca ile cihazın bağlandığı kattan bir kat yukarıda ana baca ile birleşen ve ana bacaya paralel bacalardan oluşan ve birden fazla birime hizmet vermek için inşa edilmiş bacadır. (Doğal gaz baca bağlantılarında kullanılamaz) Deprem Güvenlik Cihazı : Deprem anında harekete geçen ve boru tesisatındaki gaz akışını kesen; mekanik, elektronik veya elektromekanik cihazlardır Gaz basıncı Statik gaz basıncı (Pst) Gazın durgun haldeki basıncı (birimi bar'dır) Dinamik gaz basıncı (Pd) Gazın hareket halindeki basıncı (birimi bar'dır) Şebeke gaz basıncı Gaz teslim noktası vanası çıkışında ölçülen gaz üst basıncı Bağlantı basıncı Hareket hâlindeki gazın, cihazın bağlantı noktasında ölçülen basıncı Bek basıncı Bek çalışırken bekten önce meme çıkışında ölçülen gazın beke girdiği noktadaki hava karışımsız basıncı (bek basıncı bekten önce ölçülür) Meme basıncı Hava karışmış bekteki hava karışımından önceki gazın meme girişindeki akış basıncı (meme basıncı memeden önce ölçülür). II TALİMAT VE TAVSİYELER ATALİMATLAR: 1 Sertifika almamış firmalar kesinlikle dönüşüm çalışması yapmayacaktır. 2 Sertifika sahibi firmalar dönüşüm ve tesisatlarda görevlendirecekleri tüm elemanları, doğal gaz çalışmalarında emniyet kuralları, teknik kurallar, müşteri ilişkileri ve ayrıca acil durumlarda alınacak önlemler ile ilgili bilgilendireceklerdir. 3 Sertifika sahibi firmalar KIRGAZ ın kontrolündeki gaz hatlarına veya şebekeye takılmış olan herhangi bir ekipmana kesinlikle müdahale etmeyecek, çalışmalarda böyle bir ihtiyaç ortaya çıkarsa konu acilen Doğal gaz arıza servis telefonuna (187) bildirilecektir. 4 Sertifika sahibi firmalar, dönüşüm işlerini tamamladıktan sonra apartman yöneticisi ve kapıcıya veya ilgili kişiye doğal gaz kullanımında genel emniyet kuralları ve acil durum önlemleri konusunda eğitim verecek, ayrıca tüm malzemeler için yazılı işletme talimatları hazırlayıp imza karşılığı aynı şahıslara teslim edecektir. Teslim tutanağının bir nüshası KIRGAZ a verilecektir. Kazan dairesi talimatnameleri kazan dairesinin kolay görünür bir yerine firmalarca asılacaktır. 5 Sertifika sahibi firmalar çalışma esnasında her türlü emniyet tedbirini almak mecburiyetindedir. 6 Sertifika sahibi firmalar, iş sahipleri ile yapacakları sözleşmelerin bir kopyasını KIRGAZ a proje sunarken teslim edeceklerdir. 7 Müşteri ile yapılan sözleşmeye müteakip 10 gün içinde projeler onay için KIRGAZ a teslim edilecektir. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

18 8 Doğal gaz tesisatı yapımında kullanılacak olan malzemeler TSE, TSEK belgeli veya uluslar arası bir standarda sahip olacaktır. 9 Sertifika Sahibi Firmalar tesisatın test ve muayenesinde servis kutusu çıkışından yakıcı cihaza kadar, yakıcı cihaz yok ise fleks bağlantısının ucundaki kör tapaya kadar olan kısmının sızdırmazlığından sorumludurlar. 10 Sertifika sahibi firmalar kolon ve kazan dairesi tesisatlarının boyanmasından, kolon ve mutfak havalandırmalarının yapılmasından sorumludurlar. 11 Sertifika sahibi firmalar eski kazanların doğal gaz kullanır hale getirilmesi, yakıt tanklarının sökülmesi ve zararsız hale getirilmesinden sorumludurlar. 12 Muayene ve gaz açma işleminde firma yetkili mühendisi kaşesi ile yine firmanın yetkili ustası malzeme ve takımlarıyla birlikte KIRGAZ personeline eşlik edecektir. 13 Isı üreticileri TS 1257 ve TS 2192 ye uygun kazan dairelerine yerleştirilmelidir. Yerleştirme mahallinde gerekli yanma havası her şart altında sağlanmalıdır. 14 Can ve mal emniyeti açısından gaz kaçağı durumunda, tüm kazan dairelerinde solenoid vana ve solenoid vanaya kumanda edilebilecek şekilde tercihen sesli ve ışıklı sinyal verecek gaz alarm cihazı takılması zorunludur. 15 Servis kutusu bağlantı flexleri TSE EN ISO ne uygun olacaktır. 16 Topraklama en az 16 mm. çapında ve 1,5 m. uzunlukta som bakır çubuk elektrotlar, 0,5 m², 2 mm. kalınlığında bakır levha veya 0,5 m² 3 mm. kalınlığında galvanizli levha ile yapılmalıdır. Bakır elektrotlar veya levhalar toprak içinde düşey olarak bütünüyle yerleştirilmeli ve en az 16 mm² çok telli (örgülü) bakır kablo ve iletken pabuç kullanılarak lehim veya kaynak ile doğal gaz tesisatına irtibatlandırılmalıdır. Kolon hatlarının topraklamasıyla ilgili Elektrik Mühendisinden (Ölçüm yapılan cihazın seri nosu, cihaz tipi ve markası raporda belirtilecektir.) onaylı rapor gaz açma işlemi sırasında KIRGAZ yetkililerine ibraz edilecektir. Topraklama direnci 5 ohm dan küçük olmalıdır. 17 Evsel kullanımlarda, muayene esnasında ocak ve hermetik cihazlar yerlerine monte edilmiş olmalıdır. Aksi halde hattı bulunan ve yakıcı cihazı bağlı olmayan tesisatlarda müşteriden(abone) cihaz takması durumunda KIRGAZ a bildirmek koşulu ile taahhüt alınacaktır. Projelendirmede, kullanılması düşünülmeyen ya da sonra kullanılacak cihazlar projede belirtilmelidir. 18. Sertifika sahibi firmalar, tesisatı yapılacak mekanı işe başlama zamanından başlayarak 14 ay süre ile sigorta ettireceklerdir. 19 Yukarıdaki talimatlara uyulmadığı takdirde EPDK mevzuatı ve ilgili yönetmeliklere göre işlem yapılacaktır. 20 Doğal gaz cihazlarının işletmeye alınması firmaya aittir. Yetkili servis tarafından işletmeye alınan cihazların servis hizmet evraklarının bir nüshası firma tarafından tesisata gaz verilme tarihinden itibaren en geç 15 gün içerisinde KIRGAZ a teslim edilecektir. B TAVSİYELER: 1 Yakıtta ekonomi sağlanması ve çevre kirliliğini en aza indirmek bakımından gazlı Merkezî yakma tesisleri, dış hava sıcaklığına bağlı otomatik (3 veya 4 yollu vanalı vb.) kumanda tertibatı ile donatılacak biçimde tasarımlanmalı ve yapılmalıdır (TS 3818 e göre mecburidir). Otomatik kumandanın fonksiyonunu gereğince yapılabilmesi için ısıtma sisteminin bütün devreleri (TS 2164) eş dirençli olarak tasarımlanmalıdır. Sistem ile proje ve detaylarının düzenlenmesinde TS 2164 de yer alan kurallara tam olarak uyulmalıdır. Otomatik kumanda sisteminde kullanılacak alet ve cihazlar, amaca uygun boyut yapı ve özellikte olmalıdır. Sistemin,Yönetmeliğin 24. madde hükmü saklı kalmak kaydı ile makul bir süre garantili Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

19 çalışması için yapımcısı tarafından kontrol ve garanti edilmesi sağlanmalıdır. Bu amaçla sistemin bakım ve ayarlanması için periyodik bakım sözleşmelerinin yapılması teklif ve tavsiye edilmelidir. 2 Bireysel kalorifer tesisatlarında ısı ekonomisi sağlanması amacıyla ısıtılan hacimlere oda termostatı ve/veya radyatörlere termostatlı vanalar takılması tavsiye edilir. 3 Isı ekonomisi bakımından, ısı üreticilerinin yerleştirildiği mahallerdeki bütün sıcak su boruları, ısı yalıtımına tabi tutulmalıdır. Isı yalıtımının ısı geçirgenlik direnci en az 0,65 m 2.K/W olmalıdır. 4. Doğal gaz tesisatlarına, deprem anında tesisattaki gaz akışını kesecek deprem güvenlik cihazı konulmalıdır. Bu tür gaz kesme cihazları mümkün olduğunca (elektronik veya elektromekanik) bina dışına yerleştirilmelidir. Bunun mümkün olmadığı durumlarda KIRGAZ ın onayı alınmalıdır. Bu cihazları TS12884 standartlarına göre TSE Uygunluk Belgesi olmalıdır. III. YERALTI BORU HATLARI VE BASINÇ DÜŞÜRME İSTASYONU 1. ORTA VE ALÇAK BASINÇ HATLARI Boru ve fiting çap ve et kalınlıkları Tablo11 de verilmiştir. Borular kimyasal ve mekanik olarak TS 6047 ve/veya API 5L ye uygun olmalıdır. Yeraltına döşenecek çelik borular ve flanşları polietilen (PE) kaplamalı olacak (TS 5139) ve bunlar uygun şekilde katodik koruma ile korunacaktır (TS 5141). Kaynak işleri standartlara uygun yapılmalı, TS 6868 e göre sertifika almış kaynakçı çalıştırılmalıdır. Fittingler TS 2649 a flanşlar TS 811, TS 812, TS 816 ya uygun olmalıdır. Boruların yeraltına yerleştirilme usulleri şekil 1 de verilmiştir. Yeraltı boru hatlarının güzergah seçiminde; boru hattının mekanik hasar ve aşırı gerilime maruz kalmayacağı emniyetli yerlerden geçmesine dikkat edilmelidir. Boru hattı hiçbir zaman yakıt depoları, drenaj kanalları, kanalizasyon, galeri, havalandırma bacaları, asansör boşluğu v.b. gibi yerlerden geçirilmemelidir. Boru basınç kayıpları TS 6565 e göre hesaplanmalıdır. Borunun aşırı yüke maruz kalan kısımları (yol geçişi) kılıf içerisine alınmalıdır (Boru çapından 6 cm. büyük olmalı). Yeraltına döşenecek boru hattı kanal genişliği, kanal derinliği, ve dolgu malzemeleri Şekil1 de verilen şartlara uygun olmalıdır. Polietilen (PE) borular TS ye, bağlantı parçaları TS EN 1555 e ve KIRGAZ PE boru ve fittings teknik şartnamelerine uygun olmalıdır. PE servis hatları ile ilgili örnekler Şekil2 ye ve Şekil 3 de verilmiştir. Orta basınçta (300 mbar) çekilecek boru hatlarında 200 m 3 /h üzerindeki kapasitelerde kaynaklı bağlantılara röntgen muayenesi yapılmalıdır. KIRGAZ ın onayı alınmak şartı ile istasyon ve servis kutusu sonrası bina bağlantı hattı PE borular ile yapılabilir. 2. BASINÇ DÜŞÜRME VE ÖLÇÜM İSTASYONU Büyük tüketimli ısı merkezlerinin doğal gaza dönüşümlerinde kullanılacak basınç düşürme istasyonu; tüketim yerinin ehemmiyetine göre TS11672 standartlarına uygun tek ya da çift hatlı basınç düşürme istasyonu kullanılabilir. Hastaneler, sürekli buhar veya ısı verilmesi gereken yerler için çift hatlı basınç düşürme istasyonu kullanacaklardır. Çıkış basıncı 300 mbar ve üzerinde G 40 ve üzerindeki rotary sayaçlarda mutlaka TS ye uygun elektronik hacim düzelticileri (Korrektör) kullanılmalıdır. Basınç Düşürme ve Ölçüm istasyonunda kullanılan contalar TS 9808, TS 10910, TS e, yağlama yağları TS ye, vanalar TS 9809 ve TS EN 331 e uygun olmalıdır. Basınç Düşürme ve Ölçüm İstasyonu binası hafif yapılı bir patlama çatısı ile kapatılacaktır. Basınç Düşürme ve Ölçüm İstasyonu binasında havalandırma yer zemin alanının % 5 ine eşit oranda sağlanmalıdır.( % 50 alt, % 50 üst seviye) Her iki ana hat tarafı ve yedek sistemler üzerine aksi bildirilmedikçe 5 mikron filtre takılacaktır. Bütün boşaltma ve tahliye ventilleri Basınç Düşürme ve Ölçüm İstasyonu binası dışına çıkartılacak ve su girişinden dolayı tıkanmayı önlemek için terminasyon yapılacaktır. Yüksek ve orta gerilim hattı bulunan tesislerde Basınç Düşürme ve Ölçüm İstasyonu uygun mesafede kurulacaktır. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

20 Büyük tüketimli ısı merkezlerinde, kalorifer kazanları ile Basınç DüşürmeÖlçüm İstasyonu sistemin parçaları olduğundan, aynı projede gösterilerek tesisat muayene ve testleri bir bütün olarak yapılmalıdır. IV. İÇ TESİSAT TEKNİK ŞARTNAMESİ 1. BORU ÇAPLARININ HESAPLANMASI: Gaz teslim noktasından başlayarak gaz debisi, gaz basıncı ve boru çapı değerleri aynı olan kısımlara aynı, bu değerlerden birinin değişmesiyle oluşan yeni kısımlara yeni bir devre numarası verilmelidir. Bu şekilde bütün tesisat devre numaralarına ayrılır. Hesaplamalarda, her bir devreden geçen gazın debisi ve basıncı göz önüne alınmalıdır. Bina iç tesisatlarında boru çaplarının hesaplanması TS 7363 e göre yapılacaktır. Sistemde gereksiz gürültü ve titreşimi önlemek amacı ile orta basınçta (300 mbar) gaz hızı konutlarda ve ticari mahallerde maksimum 15 m/s yi, endüstriyel ve büyük tüketimli tesislerde 25 m/s yi ve alçak basınçta (21 mbar) 6 m/s yi geçmemelidir. Servis kutusu çıkış basıncı 21 mbar olan tesisatların projelendirilmelerinde esas alınacak azami basınç kayıpları; Servis kutusu cihaz bağlantıları arasında kabul edilebilen kritik devre toplam basınç kaybı (Sayaç basınç kaybı ihmal edilerek) PΣ 1,8 mbar olmalıdır. Servis kutusu ile daire, kazan dairesi ve dükkan sayaç vanası arasındaki kritik devre toplam basınç kaybı PΣ 1,0 mbar olmalıdır Daire, kazan dairesi ve dükkân sayaç çıkışı ile cihaz arasındaki basınç kaybı PΣ 0,8 mbar olmalıdır. Sistemde gürültü ve titreşimi önlemek amacı ile gaz hızı 6 m/s yi geçmemelidir. Servis kutusu çıkış basıncı 300 mbar olan tesisatların projelendirilmelerinde esas alınacak azami basınç kayıpları; Reglaj grubu ile basınç 21 mbar a düşürülüyorsa reglaj grubu ile yakıcı cihaz arasında basınç kaybı PΣ 1,8 mbar omalıdır. Reglaj grubu çıkış basıncı 50 mbar a veya daha düşük bir basınca düşürülüyorsa, reglaj grubu ile cihaz arasındaki toplam basınç kaybı, cihazın asgari çalışma basıncının altına düşmemelidir. Merkezi sistem ısıtmalı binalarda, 21 mbar evsel kullanım için vana + körtapa bırakılıyorsa, servis kutusundan (300/21 mbar reglaj grubundan) bu noktaya kadar olan basınç kaybı PΣ 0,7 mbar olmalıdır. Sistemde gürültü ve titreşimi önlemek amacı ile gaz hızı konutlarda ve ticari mahallerde 15 m/s yi, endüstriyel veya büyük tüketimli tesislerde 25 m/s yi geçmemelidir. Sayaçtan geçen basıncın 300 mbar olması halinde servis kutusu ile sayaç arasındaki basınç kaybı 21 mbar ı geçmemelidir. Servis kutusu çıkışlarında 1,8m yükseklikte konulan ana kesme vanalarının dişli olabilmesi için DN50 çapta, max 1 m. gidilmesine müsaade edilmiştir. Hesaplamalarda DN50 üzerinde çıkan boru çaplarında, A.K.V. na kadar olan kısım ayrıca hesaplanacaktır yada hesaplanan çapa uygun A.K.V. kullanılacaktır. Dişli bağlantılı A.K.V. larıyla birlikte rekor bağlantı yapılması gerekmektedir. 1.1.Tesisat İşletme Basıncı: Bina iç tesisatlarında işletme basıncı daire içinde en çok 21 mbar olacaktır. Kazan dairelerinin tesisat basıncı kazan kapasitelerine bağlı olarak 21 mbar veya 300mbar olacaktır. 2. BORU VE BAĞLANTI ELEMANLARI: 2.1. İç Tesisat Boruları: Bina İç Tesisatlarında : DN 20 mm. olan borular için en az 1.5 m. et kalınlığında, DN >20 mm. olan borular için en az 2.0 mm. et kalınlığında, TS 302 ye göre uygun dikişli ve dikişsiz çelik borular, TS 346 ya uygun dikişsiz çelik borular, Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

21 TS 6047 ye uygun çelik borular, TS 380 e uygun dikişsiz bakır borular, TS 301 e uygun orta ve ağır et kalınlıklı vidalı çelik borular kullanılmalıdır. Ancak bakır boru kullanıldığında bakır boru et kalınlığı en az; Boru dış çapı d 22 mm. ise 1.0 mm. olmalıdır. Boru dış çapı 22 mm. < d 42 mm. ise 1.5 mm. olmalıdır, Boru dış çapı > 42 mm. ise 2.0 olmalıdır. Çelik borularda bağlantı elemanları (TS 11, TS 931) e uygun olmalıdır. Bakır boru tesisatlarında bakır, pirinç veya bronz bağlantı elemanları kullanılmalıdır. Çelik doğalgaz boru hatlarının birleştirilmesinde, gaz teslim noktası ile sayaç giriş vanası arasındaki tesisatlar, merkezi sistemlere ait tesisatlar ve üretim amaçlı ticari yerlere ait tesisatların sayaçtan sonraki kısımlarında kaynaklı birleştirme uygulaması yapılmalıdır. Kaynak yöntemi seçilirken DN 65 e (dahil) kadar elektrik ark veya oksiasetilen kaynağı, DN 80 dahil üstü çaplar için sadece elektrik ark ve ya tig kaynağı uygulanmalıdır. Kaynak işlemi 3308 sayılı Ustalık belgesi veya TS EN 2871 e göre sertifika almış kaynakçılar tarafından yapılmalıdır. Çelik borularda kaynaklı birleştirme yapılmadan önce borularda bükülme, eğilme, korozyon, çentik ve çizikler kontrol edilmelidir. Boru uçları düzeltilmiş, kaynak ağzı açılmış ve kaynak noktasından itibaren 5 cm. lik kısımda iç ve dış yüzey temizleme işlemi yapılmalıdır. Kaynakla birleştirilecek borularda eksen kaçıklığı olmamalıdır. Kaynak noktalarında yetersiz nüfuziyet, yapışma noksanlığı, soğuk bindirme, yakıp delme hatası, cüruf hataları, gözenek hataları, çatlak hataları, yanma çentiği oluşumu kontrol edilmeli, bu tip kaynaklar düzeltilmelidir. Kaynak işlerinde bazik tip 2,5mm elektrot kullanılmalıdır.(boru çapı<100mm) Tesisata gaz verilmesi için yapılacak kontrol esnasında kaynak noktaları KIRGAZ tesisat kontrolörü tarafından gözle muayeneye tabi tutulacaktır. Yapılan kontrol sonucunda uygun görülmeyen noktaların kaynağı tekrar yapılacaktır. Kontrol neticesinde uygun görülmeyen kaynakların oranının %25 in üzerinde olması halinde KIRGAZ tarafından tüm kaynakların yeniden yapılması istenir. Bu durumda kaynakçının kaynak yapabilme yetkisi, yeniden eğitimden geçerek başarılı olduğunu belirtir belgeyi ibraz etmesi durumunda devam eder. Bina bağlantı hattı, kolon hatlarında ve kazan dairelerinde çelik doğalgaz borusu (TS 6047 EN 10208) kullanılmalı ve kaynaklı bağlantı yapılmalıdır. Sayaçtan sonraki tesisatlar, bakır boruda sert lehim kullanılarak veya çelik doğalgaz borularında dişli veya kaynaklı bağlantı yapılarak gerçekleştirilecektir. Doğalgaz gaz boru bağlantı elemanlarıyla yapılmış dişli bağlantılarda standardına uygun plastik esaslı vb. sızdırmazlık malzemeleri kullanılmalıdır. Sayaçtan sonraki doğalgaz hatları, sayaç bağlantıları, gaz kontrol hatları, basınç düşürme tesislerindeki bağlantılar ve cihaz bağlantılarında; bağlantı dişleri TS 61 e uygun olmalıdır. Tesisatlar gaz verme işlemi tamamlandıktan sonra boyanmalıdır. Bakır borulu tesisatlar, boru özellikleri ve kaynak noktaları kontrolü için boyanmamalıdır Yeraltı Gaz Boruları: Yeraltı (bina dışında) gaz boru tesisatında kullanılacak çelik borular, TS 6047 EN 10208, polietilen borular ise TS EN 1555 standardına uygun olmalıdır. Kaynak ağızlı çelik bağlantı elemanı TS 2649, PE bağlantı elemanı TS EN , flanşlar (kaynak boyunlu) TS ISO ve contalık malzemeler TS EN standardına uygun olmalıdır. Çelik boruların tesisinde TS dikkate alınmalıdır. Boruların birbirine eklenmesi çelik borularda kaynak ve flanş bağlantı elemanları ile; polietilen borularda ise birleştirme elektrofüzyon tekniği ile yapılacaktır. Bina bağlantı hatlarında toprak altında kalan PE borunun ucuna eklenen T veya dirsekli dikme, çelik boruyla yapılmalıdır. Toprak üstünde kalan PE boru dış darbelere ve etkilere karşı dayanıklı bir muhafaza içine alınmalıdır. Kullanılabilir PE boru çapları 20mm, 32mm, 40mm, 63mm, 90mm ve 125mm ile sınırlıdır. Ancak yeraltında kalacak kısımlar, en az 45 cm. derinliğe gömülmeli ve bunların ek yerleri kaynaklı olmalıdır. Bina bağlantı hattının yeraltına döşenen kısımları için boru altına 10 cm, boru üstüne 20 cm. olacak şekilde kum ile yastıklanması yapılarak kum üzerine en az 10 cm genişliğinde plastik esaslı sarı ikaz bandı döşenecektir. İkaz bandı üzerinde DİKKAT DOĞAL GAZ uyarısı yazılı olacaktır. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

22 2.3. Boru Tesisatının Korozyona Karşı Korunması: Yeraltına döşenecek borular hazır PE kaplı olmalı yada sıcak PE sargı ile ve/veya bir kat primer boya sonrası soğuk sargı ile izole edilmelidir.yeraltına döşenen çelik borular korozyona karşı (TS 2169 a uygun) korunması için boru üzerindeki hadde pası korozyon ürünleri yağ ve nem tamamen giderilerek tam olarak izole edilmelidir (min. %50 bindirmeli PE bant). İzolasyon standarda uygun sıcak sargı ile yapılmalıdır. Sargıda pot veya delik bulunmamalıdır. Yeraltı gaz tesisatlarında çelik boru kullanılması durumunda çelik boru TS 5139 a göre polietilen ile kaplama olmalıdır. Kaplama, borunun toprak seviyesinden çıktığı yerden en az 60 cm. yukarıya kadar devam etmelidir. Yerüstü boruları ise astar boya üzerine sarı renkli (krom sarısı) yağlı boya ile boyanmalıdır. Yer altı boruları TS 5141 e göre katodik koruma yapılacaktır. Galvanik anotlarla yapılacak katodik koruma sistemlerinde galvanik anot olarak magnezyum anotlar kullanılacaktır. Kullanılacak magnezyum anotlar TS 5141 e uygun olacaktır. Magnezyum anotların kimyasal bileşimleri şu şekilde olmalıdır; % Al : 0.05 max % Zn : 0.03 max % Mn : 0.17 max % Si : 0.2 max % Cu : 0.05 max % Ni : 0.01 max % Fe : 0.02 max % Mg : Geri kalan % Pb : max % Sn : max Magnezyum anotların kimyasal özellikleriyse; Elektrod Potansiyeli (Referans Cu/CuSO 4 elektrod) : 1500 mvolt (Deniz suyu içinde) Teorik Akım Kapasitesi : 3.94 amper.saat/kg Anot Verimi : % 50 Çeliğe Karşı Devre Potansiyeli : 650 mvolt Kullanılacağı Zeminin Özgül Elektrik Direnci : 4000 ohm.cm (Max) olmalıdır. Magnezyum anotların anot yatağı malzemesi; (B tipi) Jips (CaSO 4 2H 2 O) : % 2530 Bentonit : % 4050 Sodyum Sülfat (Na 2 SO 4 ) : % 2530 Özgül Elektrik Direnci (ohm.cm) : 2550 özelliklerinde olmalıdır. Aşağıda TS 5141 e göre D profil magnezyum anot boyutları verilmektedir; Çıplak Anod * Anod Yatağı Dolgu Malzemesi Paketlerin Anod Tipi a (mm) b (mm) L (mm) Anod Ağırlığı (kg) D L Anod Dolgusu (kg) Anod Ağırlığı (kg) M M M M M M M Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

23 M * Çıplak anod kütlesinde tolerans % 5, uzunluk ölçülerinde tolerans % 3 tür Domestik Regülatörler: a) Bireysel sistem evsel kullanımlarda: Regülatör bina bağlantı hattı üstünde tesis edilmelidir. Aynı binada kullanım basıncı 21 mbarg. üzerinde olan ticari mahaller var ise bunlara ait regülatörler sayaçlarından sonra tesis edilmelidir. b) Merkezi sistem evsel kullanımlarda: Domestik kolon için bir adet regülatör tesis edilmelidir. c) Merkezi sistem hattı için ek bir regülatöre ihtiyaç duyuluyor ise regülatör sayaçtan sonra tesis edilmelidir. d) Müstakil ticari kullanımlarda: Regülatör sayaçtan sonra tesis edilmelidir. e) Bireysel çoklu ticari kullanımlarda: Regülatör bina bağlantı hattı üstünde tesis edilmelidir. (Kullanım basıncı 21 mbarg ise) Domestik Regülatör Bağlantı Detayı 3. İÇ TESİSAT BORULARI YERLEŞTİRME KURALLARI: 3.1. Binalara bağlanacak servis hatlarının yerleri, malzeme boyutlandırılması KIRGAZ tarafından belirlendikten sonra iç tesisatın bina bağlantı hattı buna göre yapılır Yapılan proje KIRGAZ tarafından onaylanmadan hiçbir şekilde işe başlanılmayacaktır G4 sayaç montajında yandan faturalı konsollar kullanılacaktır Daire içi tesisat yapımına sayaç konsol montajı yapılarak başlanmalıdır Sayaç ve diğer bağlantı elemanları kasıntı olmayacak şekilde bağlanacaktır. Kasıntı halinde sayaç sökülerek contalar yenilenip yeniden bağlanacaktır Sayaç bağlantılarında ve endüstriyel uygulamalarda TSE belgeli sızdırmazlık contaları kullanılacaktır Sayaçların sağ ve sol giriş bağlantılarının yapılmasında tesisat çirkinliğine son vermek için atlama manşonu veya boru soğuk pres ile bükülerek uygun tesisat yapılacaktır Sayaçların bağlanmasında boru anahtarı kullanılmayacak, firmalar sayaç bağlantısı için açıkağızlı veya kurbağacık anahtar kullanacaklardır. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

24 3.9. Tesisatlar, kolon ve kirişlerden geçirilmemelidir Bina bağlantı hatları binaya, binanın girişine yakın, yeterince aydınlatılmış, kuru, doğal olarak havalanabilen ve kolayca ulaşılabilen bir yerinden girmelidir. Gaz borusu hasara uğramayacak bir biçimde korunmuş olmalıdır. Doğalgaz boruları, bina ortak mahali olmayan, kapıcı dairesi, sığınak, yakıt deposu vb. yerlerden geçirilmemelidir. Doğalgaz hattı yangın merdiveninin içinden ve bitişiğinden geçirilmemelidir. Doğalgaz boruları gaz dağıtım şirketi tarafından her zaman kolayca görülebilecek, kontrol edilebilecek ve gerektiğinde kolayca müdahale edilebilecek yerlerden geçirilmelidir. Bağlantı hattı kapasitenin yeterli olduğu durumlarda ve zorunluluk durumlarında (bina girişlerinin yakın olması, kot farkı, merdivenli sokak girişleri vb.) aynı gaz teslim noktasından birden çok binaya bağlantı yapılabilir. Gaz teslim noktası işletme emniyetini ve binanın fiziki konumunu dikkate alarak mülkiyet problemi olmayan ortak alanlardan geçirilerek tesis edilmelidir Bina bağlantı hatları, bina dış duvarı ve döşemeden koruyucu borular kullanılmak suretiyle geçirilmelidir. Bu hatların zemin üstüne çıkış ve bina içine giriş noktaları arasında kalan kısımları korozyona ve mekanik darbelere karşı tam korunmuş olmalıdır. Duvar ve zemin geçişlerinde gaz borusu ve koruyucu borunun eş merkezli olmasına özen gösterilmelidir. Koruyucu borunun iç çapı, gaz borusunun dış çapından en az 20 mm. daha büyük olmalıdır. Koruyucu boru bina dış duvarı içine sıkı ve tam sızdırmaz bir biçimde yerleştirilmeli ve duvarın her iki yüzünden dışarıya doğru en az 10 mm. taşmalıdır. Koruyucu boru ile gaz borusu arasında kalan boşluk duvarın her iki tarafından zamanla katılaşıp çatlamayacak özellikte uygun macunla doldurularak tam sızdırmaz hale getirilmelidir. Koruyucu boru içinde kalan gaz borusunda ek yeri bulunmamalıdır. (Şekil 6). Toprak altı tesisatlarda tercihen hazır izoleli boru kullanılmalıdır. Diğer borularda sıcak polietilen sargı yapılmalıdır. Toprak altından zemin üstüne çıkan borular zemin seviyesinden itibaren 60 cm. yüksekliğe kadar sıcak polietilen sargı ile sarılması veya hazır PE izoleli borular kullanılması halinde çelik kılıf şartı aranmayacaktır Doğalgaz boruları ile telefon, elektrik hatları, sıcak, kızgın akışkan vb. boruları arasında en az 15 cm lik bir açıklık olmalıdır Volt üzerindeki elektrik hatları için bu mesafe en az 30 cm olmalıdır. Yüksek gerilim havai hatları ile doğalgaz tesisatı arasındaki mesafe en az 10 m olmalıdır. Zorunlu durumlarda ise KIRGAZ ın onayı ve gerekli emniyet tedbirleri alınmak suretiyle bu mesafe kısaltılabilir Gaz borularını kendi amacı dışında (Elektrik, topraklama hattı vb.) kullanmak kesinlikle yasaktır Doğalgaz borularının duvarlara tespitinde; DN 50 ve altındaki çaplarda plastik veya çelik dübelli kelepçeler, DN 65 ve üstü çaplarda çelik dübelli kelepçeler kullanılmalıdır. Kelepçeler yapı elemanlarına tespit edilmeli ve yangına karşı güvenli olmalıdır Duvar içindeki kanallardan geçen hatlar kelepçelerle tespit edilmeli ve üstleri havalandırmaya uygun kapak ve ızgaralarla örtülmelidir. (TS 7363 e uygun) Sıva altına doğal gaz tesisat borusu döşenmez.(zorunlu hallerde TS 7363 e bakılmalıdır) İç Tesisat boruları, taşıyıcı yapı elemanı olarak kullanılmaz. Bunlar diğer boruların üzerinde biriken yoğuşma, sızıntı veya terleme sularından etkilenmemesi için diğer boruların en üstünde uygun bir seviyeye yerleştirilmelidir Gaz boruları, olabildiğince kapalı hacim (kanal vb.) içinden geçirilmemelidir. Ancak tesisat kanalı içinden geçirildiğinde bu kanal tam olarak havalanabilecek biçim ve boyutta olmalıdır Havalandırılmayan bölümlerden geçirilmesi zorunlu olduğu hallerde iç tesisat boruları, koruyucu borular içine döşenmelidir. Koruyucu boru ile iç tesisat borusu arasındaki boşlukta yoğuşma suyu oluşma tehlikesi varsa, bu boşluk elverişli bir madde ile doldurulmalı veya koruyucu borunun iki ucu su ve gaza karşı sıkı olarak kapatılmalı mastik dolgu ile doldurulmalıdır. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

25 3.20. İç tesisat hatları, aydınlık, asansör boşlukları, havalandırma, duman ve çöp bacaları ile davlumbaz içinden geçirilmemelidir. Odun, kömür, çöp depolarına ve asma tavan içine döşenmemelidir. Zorunlu durumlarda KIRGAZ ın onayı alınmalıdır Kalorifer kazanlarının gaz besleme borusu dışında, kalorifer dairelerinden gaz boruları geçirilemez. Ancak zorunlu hallerde Madde de belirtilen şartlarda geçebilir Boru hattı içinde bulunması muhtemel yabancı maddeler temizlenmeden tesisata gaz verilmeyecektir. Yabancı madde ve kaynak çapaklarının temizlenmesinde basınçlı hava kullanılmalıdır Temel ve zeminin özellikleri nedeniyle binanın dilatasyonla ayrılmış iki kısmı arasında farklı oturma olabileceğinden, buralardaki iç tesisat boruları bu olaydan etkilenmeyecek şekilde kompansatör veya buna benzer esnek bağlantı elemanı ile bağlanmalıdır. Servis kutusu ile bina bağlantı hattı esnek bir bağlantı ile bağlanmalıdır. Esnek bağlantının TS e uygun olması gerekir. Gömülü tip servis kutularında esnek bağlantı elemanı, izolasyon flanşından hemen sonra (bina tarafında) kullanılmalıdır Rutubetli yerlerde döşenen iç tesisat boruları ve fitingleri korozyona karşı tam korunmuş olmalıdır Doğalgaz gaz boru bağlantı elemanlarıyla yapılmış dişli bağlantılarda amacına uygun plastik esaslı vb. sızdırmazlık malzemeleri veya sızdırmazlık macunu ile birlikte keten kullanılmalıdır. Bu sızdırmazlık malzemeleri ilgili standarda uygun olacaktır (TS 10943, TS 10944). Keten, bezir yağı ile doyurulmuş olarak kullanılır. Gerekli hallerde bu tür dişli tesisatlar sızdırmazlık sıvısı enjekte edilerek veya dışardan sarılarak sızdırmaz hale getirilebilir. Bu amaçla kullanılacak mamuller KIRGAZ tarafından kabul görmüş olmalı ve TSE /TSEK Uygunluk Belgesi almış olmalıdır Kolon işletme tarafından her zaman kolayca durumu kontrol edilebilecek ve kolayca görülebilecek yerlerden geçirilmelidir. Ana ve servis girişi olan binalarda katlara çıkan kolon, merdiven bölümünden geçirilmek üzere döşenir. Ancak, bina bağlantı hattı ve kolon hattı kazan dairesi, kapıcı odası ile sığınak içinden geçirilemez Her iç tesisatta, sayaçlardan önce sayaç vanası ve gaz cihazlarından önce de bir kapama vanası bulunacaktır. Vanalar TS 9809 ve TS EN 311 e uygun küresel vana olmalıdır KIRGAZ tarafından mühürlenmiş vanalar, sayaçlar ve regülatörler KIRGAZ yetkililerinden başka kimse tarafından açılamaz Her ana kapama vanası ile birlikte, ayrıca biçim ve uzunluğuna göre, gereken yerlerde KIRGAZ tarafından kabul edilmiş yöntemlere uygun uzun dişli (kontra somunlu) veya rakorlu bağlantı yapılmalıdır Bina elektrik tesisatı Bayındırlık Bakanlığı Kuvvetli ve Zayıf Akım İç Tesisat Yönetmeliği ne göre topraklanmalıdır. Doğal gaz kolon hattı binadan ayrı olarak topraklanmalı, gaz tesisatı boruları, bina topraklama tesisatına irtibatlandırılmamalıdır Deprem bölgeleri veya altında maden ocakları işletilen bölgeler gibi toprak kaymaları olabilecek yerlerde bina bağlantı hatları ile iç tesisat hatları arasında oluşabilecek gerilimleri önlemek amacıyla bina bağlantı hattı ile ana kapama vanası veya ana kapama vanası ile tesisat hatları arasında kompansatör veya benzer esnek bir bağlantı elemanı kullanılmalıdır Tamamlanıp da henüz iç tesisat hatlarına bağlanmamış olan veya işletmeden çıkarılmış bulunan yapı bağlantı hatları ile yeraltına döşenen tüketici hatları ana kapama vanasından sonra dişli kapak, körtapa veya kör flanş ile gaz kaçırmayacak bir biçimde kapatılmalıdır Anma çapı Ø 25 mm. olan çelik borular yerinde kaynak yapılabilir. 25 mm. den küçük anma çaplı borulara yerinde kaynağa izin verilmez. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

26 3.34. Borular DN65(dahil) çapa kadar oksi asetilen kaynağı veya elektrik ark kaynağı ile DN80 ve üstü borular elektrik ark kaynağı ile ve/veya tig kaynağı ile kaynatılacaktır. (Enversör veya kaynak jeneratörü ile). Oksi asetilen kaynağında kullanılan kaynak teli bakır kaplamalı olacaktır Tesisat yapılırken borulara kaynak ağzı açılarak kaynatılacak. Kaynak tamirlerinde eski kaynaklar taş ile temizlendikten sonra tekrar kaynak ağzı açılarak kaynak yapılacaktır Oksijen kaynağı işinde kesinlikle karpit kazanı kullanılmayacaktır Tesisat ekleme parçaları duvar veya tabya geçişlerinde içeride kalmayacaktır Endüstriyel tesisler ve termovel branşmanı harici her ne sebeple olursa olsun borulardan kurt ağzı açılarak branşman alınamaz Sayaç montajı, KIRGAZ ın uygun görmesi halinde, gaz açma işleminden önce yetkili firma tarafından yapılabilecektir Borularda kaynak kontrolleri gözle muayene, Dye Penetrant, Radyografi ve Ultrasonografi ile yapılabilir. İnsanların mevcut olduğu yerlerde Radyografi çekilmez Çelik boruların bükümü iç çaplar daraltılmayacak şekilde ilgili boru standartlarına uygun yapılabilir. (TS 6047 EN 10208) Maksimum 45 derece bükmeye izin verilecektir Bina kolon hatlarının havalandırılması için gazın toplanması muhtemel olan ve çatıya yakın üst noktada asgari 150 cm 2. lik bir havalandırma kanalı açılmalı ve/veya gaz alarm cihazı konulmalıdır Bireysel tüketim branşmanları sayaç konulacak yere kadar çekilecek. Kolon tesisatı kaynaklı olacak ve DN 25 boru branşmanları, DN 25 doğal gaz vanası ve kör tapa ile nihayetlendirilecektir Doğalgaz bina bağlantı hattı üzerinde Madde da belirtilen şartlara uygun olan bir mahale (bina ana giriş kapısına mümkün olduğunca yakın) rahatça ulaşılabilecek 1,90 2,10 m yükseklikte, hasar görmeyecek bir noktaya tüm tesisatın gaz akışını gerektiğinde kesip açma işlevini yerine getirecek TS 9809 veya TS EN 331 standardına uygun Ana kapatma vanası konulmalıdır. Ana kapatma vanası bina dışında bir noktaya konulacak ise havalandırılmış bir kutu içine alınmalıdır. Bina bağlantı hattı bina içinde birden fazla kolona ayrılacak ise her bir kolon için ayrıca bir Kolon kapatma vanası tesis edilmelidir. Ana kapatma ve kolon kapatma vanaları tesisata rakorlu bağlantı ile bağlanmalı ve vananın çapı hattın çapı ile aynı olacak şekilde monte edilmelidir. DN 65 ve üzeri çaplardaki Ana kapatma vanası ve Kolon kapatma vanaları, flanşlı ve tam geçişli küresel vana olmalıdır. Ortak kullanılan servis kutularındaki A.K.V. yerleşimleri Şekil 21 ve Şekil 22 de verilmiştir Giriş kapıları bina dışında olan fakat sayaçları bina girişinde (merdiven sağanlığında)olan daire ve dükkanlarda, daire ve dükkan içine küresel vana sayaç çıkışına alarm cihazıyla bağlantılı olacak şekilde selenoid vana konulmalıdır Servis kutusundan tüketim hattına kadar olan bina bağlantı hattı ve kolon hattı (gaz almayan daire sayacına kadar olan bölüm) toplam basınç kaybı DP 1.0 mbar olmalıdır. Merkezî sistem ısıtmalı binalarda, evsel kullanım için vana + kör tapa bırakılıyorsa bu noktaya kadar olan basınç kaybı 0.8 mbar ı geçmemelidir Zorunlu hallerde bina dış cephesinden çekilecek olan bireysel tüketim hatları Apartman Yönetim Kurulu kararının alındığı ve KIRGAZ ın onay verdiği durumlarda yapılacaktır Tapusu bir kişiye ait binada merkezî kullanım varsa, kazan dairesi için bir sayaç ve evsel kullanım için ayrı bir sayaç kullanılabilir. Bu durumda; ocak + şofben hattı ortak mahalden geçirilerek her bağımsız bölüm girişine bir kesme vanası konulmalıdır Ahşap binalara ancak KIRGAZ ın ön kontrolü ve onayı ile tesisat yapılır ve gaz verilir. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

27 3.50. Servis Kutusu (S.K.) çıkış basıncı 300 mbar olan tesisatlarda tüketim 21 mbar ise regülatör sayaçtan önce değil sayaçtan sonra konulacaktır. (Evsel kullanımlar hariç). Regülatörün giriş ve çıkış kısmına, giriş ve çıkış basıncına uygun manometre konulması ve manometrenin vana ile birlikte takılması gereklidir. Ayrıca 300mbar basınçlı tesisatlarda G40 ve üzeri boyuttaki sayaç girişinden önce DN15 termovel ağzı bırakılacak ve metal termometre bağlanacaktır Ocak, şofben, kombi ve sobalara ait küresel kesme vanaları herhangi bir kaçak veya yangın anında kolay ulaşılabilecek mahalde, yerden yüksekliği en az 1.20 m olmalıdır. Vana herhangi bir ısıya maruz kalmayacak şekilde monte edilmeli; gerekirse küresel vana sonrasında boru hattı devam edilerek flexle bağlantı yapılmalıdır Gaz açma işleminde tesisatın havasının dış ortama tahliye edilmesi için firmalar yeterli uzunlukta ve uygun bağlantı aparatlı hortum bulunduracaklardır İç tesisatta kullanılan izolasyon flanş tipi monoblok olacaktır Sayaçtan cihaz ayrımına kadar boru çapı en az DN 25 yapılacaktır Sayaç çıkışları da eğer mecbur kalınırsa fleks bağlantı yapılabilir Kazan besleme hattı monoblok olmalıdır Tesisatta kullanılan tüm esnek bağlantı elemanları makaron kaplı olmalıdır. 4. SAYAÇLAR 4.1. Sayaçlar KIRGAZ veya KIRGAZ adına çalışan sertifikalı firmalar tarafından yerleştirilecektir Sayaçlar, KIRGAZ ın mülkiyetindedir Sayaçların takılması, sökülmesi, değiştirilmesi, kontrolü ve benzeri her türlü işlem, KIRGAZ tarafından veya KIRGAZ ın izni dahilinde, yetki verdiği kişi ve/veya firmalar tarafından gerçekleştirilir Müşteri, sayaca hiçbir şekilde müdahale edemez. Sayaçlara dışarıdan yapılan müdahale sonucu oluşacak zarar ve ziyan müşteri veya yetkili firma tarafından karşılanır KIRGAZ, güvenlik açısından tehlike arz eden durumlarda, müşteri veya inceleme yapılan yerde ikamet eden kişinin izni ile sayaçtan sonraki doğal gaz tesisatını kontrol edebilir. İzin alınamaması halinde, KIRGAZ tehlike giderilinceye kadar müşterinin doğal gazını keser KIRGAZ, müşteri şikayetlerini, başvuru tarihinden itibaren şikayetin niteliğine göre en geç on beş gün içinde yazılı olarak cevaplar ve/veya gerekli işlemleri yapar KIRGAZ, faturalandırmaya esas doğal gaz tüketimini, enerji kwh olarak belirler Faturalandırmaya esas hesaplarda doğal gazın üst ısıl değeri 9155 kcal/m3 tür Sayaç bağlantılarında ön gerilme oluşturmayacak ve değişik tip sayaçların kullanımına imkan sağlayabilecek şekilde metalden, esnek bağlantı elemanı kullanılmalıdır. (TS 10878). Sayacın tesisata bağlanmasında kullanılan contaların TS EN 751 ve TS 9808 e uygun olması gereklidir. Körüklü tip sayaç bağlantısı Şekil 16 daki gibi olmalıdır Sayaç ve bağlantı boruları, duman bacaları üzerine yerleştirilmemelidir Kullanılan sayaç giriş vanalarında, herhangi bir tehlike anında abonenin veya bir başkasının kolayca kapatabilmesini sağlayacak şekilde bir açmakapama kolu olmalıdır ve açıkkapalı konumlarını gösterir işaret taşımalıdır. Bu sayaç vanaları kolayca ulaşılabilecek şekilde bina merdiven sahanlıklarında 2,102,20 m. arasında bir yükseklikte olmalıdır. Sayaç bina dışına koyuluyorsa rahat Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

28 ulaşılabilecek ve herhangi bir darbeye maruz kalmayacak bir yükseklikte olmalı ve havalandırılmış muhafaza içerisine alınmalıdır.sayaç vanalarının merkezlerinin flexlerin sayaçlarda kasıntı olmaması için duvardan uzaklığı uygun olmalıdır Sayaçlar duvar ile arasında en az 2 cm. aralık kalacak şekilde duvara yerleştirilmelidir Gazlı hatlarda sayaç sökülmesinde statik elektrikten korunmak için sayacın giriş çıkış boruları arasında bir iletken tel ile köprüleme yapılmalıdır Duvara monte edilecek sayaçlar, uygun askı ve destekler üzerine yerleştirilmelidir. Yapı dışına konulması gerekli sayaçlar ve vanaları, koruyucu ve korozyona dayanıklı malzemeden olmak kaydıyla duvara veya duvar içine konulabilir. Sayaç kutusunun kapağı sürekli havalandırmayı sağlayacak şekilde olmalıdır. (Şekil 7) Sayaç ve sayaç vanasına gerektiğinde müdahale etmek için sayaç kutusu kilitli olmamalıdır Sayaçlar elektrik anahtarı, elektrik sayacı, priz, buat ve zil gibi elektrikle çalışan alet ve cihazlardan en az 15 cm. uzağa yerleştirilmelidir. Zorunlu durumlarda elektrik donanımı ile doğal gaz sayacı arasına yalıtkan ve aleve dayanıklı eleman yerleştirilerek bu mesafe kısaltılabilir Sayaçlar, ilgili görevlilerin kolayca girip muayene edebilecekleri ve göstergeleri kolayca okuyabilecekleri, ayrıca gazı rahatça kesip açabilecekleri şekilde aydınlık, havalandırılabilen, rutubetsiz ve donmaya karşı korunan çok sıcak olmayan (en çok 35 C) yerlere yerleştirilebilir. Sayaçlar yanıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu yerlere yerleştirilemez Gaz sayaçları konut girişine uygun yere konulmalıdır Sayaç numaratörlerinin yerden yüksekliği bina içinde ve bina dışında 200 cm. yi aşmamalıdır Sayaçlar, yapılarda müstakil konut ve işyeri içlerine konulabilir ancak ticarî abonelerde yapı içerisine konulan sayaçların bulunduğu yerler, gıda maddeleri deposu, çöplük vb. şekilde kullanılmamalı ve yakınına patlayıcı ve parlayıcı maddeler konulmamalıdır Sayaçlar, KIRGAZ ın onayını almak koşulu ile yapı içlerinde topluca bir yere konulduğunda tesisat boruları bir başkasına ait konut içinden geçirilmemelidir Gaz sayaçları kesinlikle asansör giriş kapısı ve balkon üzerine zorunlu haller dışında da konut kapıları üzerine konulmamalıdır Rotary ve türbinli sayaçlar imalatçı katalog ve talimatlarına göre ve yağlanabilecek ve yağ göstergelerinin görünebileceği şekilde yerleştirilmelidir. Rotary veya türbinli tip sayaçların önüne mutlaka 5 m delikli filtreler konulmalıdır.(şekil 17) Test nipelleri her sayaç sonrasına konulmalıdır. Boru, dişli çelik manşon üzerine ve Æ DN 20 döküm fittinglere test nipeli takılamaz. Test nipeli takılması için özel imal edilmiş fittingler kullanılmalıdır Kalorifer kazanları için kullanılan sayaçlar kesinlikle kazan daireleri içine yerleştirilmemelidir Doğal gaz tesisatında kullanılacak olan her cihazın minimum tüketim debileri sayaçların minimum okuma debisinden az olmamalıdır. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

29 5. GAZ TÜKETİM CİHAZLARI Cihaz Bağlantıları: Gaz tüketim cihaz bağlantılarında, cihazın tipine göre ısıya dayanıklı esnek tip sökülebilir bağlantı boruları kullanılmalıdır. Cihazın gaz girişine gazı kesici emniyet vanası (küresel vana) mutlaka konulmalıdır. Aydınlıktan, hava sirkülasyonu yapılmak şartı ile havalandırma yapılabilir. Cihazlara yan hacimlerden havalandırma sağlanabilir. Sabit cihaz bağlantıları tüketim hattından ayrılan cihaz besleme hattı ucundaki ve alet kullanmak suretiyle sökülebilen ve rakorları olan bir bağlantı vanasından ve/veya vana ile cihaz bağlantı noktası arasına yerleştirilen bükülebilir esnek borudan veya sabit boru bağlama elemanlarından oluşmalıdır. Esnek bağlantı borusu alev ve sıcak gazlardan etkilenmeyecek bir biçimde yerleştirilmelidir. (TS 10880, TS 10670, TS 11394) Üretici firmalarca hazırlanan kullanma kılavuzları Türk Standartları ve bu Şartnameye uygun olmak şartı ile kullanılabilir. Gaz tüketim cihazları yakma düzenlerine göre üç ana gruba ayrılırlar. A tipi cihazlar. B tipi cihazlar. C tipi cihazlar. Sıvı veya katı yakıt kullanan eski klâsik sistemler (taş fırınlar, eski tip hamamlar, vb.) yapıları ve yanma ürünlerinin tahliye edilmesi durumları incelenerek gaz verilip verilmeyeceğine karar verilir A Tipi Cihazlar (Bacasız Cihazlar): Bu tip cihazlar, yanma için gerekli havayı bulundukları ortamdan alıp yanmış gazları yine aynı ortama veren cihazlardır. KIRGAZ bu tip cihazlardan sadece ocaklara doğal gazlı kullanım izni verir. Bu tip cihazlar yatak odalarına, banyo ve tuvaletlere, binaların merdiven boşluklarına genel kullanıma açık koridorlara, aydınlıklarına ve 12 m 3 den daha küçük hacimlere yerleştirilemezler.yerleştirildikleri mahalde en az 150 cm 2 net geçişi olan havalandırma menfezi bulunmalıdır. Bu menfezler sürekli açık kalmalıdır. Havalandırmanın bitişik odalara bağlantılı olarak yapılması halinde de bu mahallerde atmosfere açılan pencere bulunması gerekir B Tipi Cihazlar (Bacalı Cihazlar): Bu tip cihazlar yanma için gerekli olan havayı bulundukları ortamdan alıp, yanmış gazları uygun bir baca vasıtası ile dışarı atan cihazlardır (TS EN 297, TS 625TS Pr EN 297, TS 615 EN 26, TS Pr EN 613 ). Bu tip cihazlar, net hacimleri 8 m 3 ten küçük olan yerlere yerleştirilemez. Konulacakları hacimlerin büyüklüğü ne olursa olsun bu tip cihazlar açık balkon, yatak odası, banyo, WC gibi yerlere konulamadığı gibi banyo, WC ve yatak odalarından duman boruları geçirilerek baca bağlantısı da yapılamaz. Bu cihazlar için en uygun yer emniyet açısından mutfaktır. Donmaya karşı gerekli tedbirleri almak şartıyla kapalı balkona yerleştirilebilir. Bu tip cihazların bulundukları mahallerde atmosfere açılan ve serbest enkesit alanı 150 cm 2 havalandırma menfezi bulunmalıdır. Menfezin, cihaz karşısındaki duvar veya pencereden açılmasına özen gösterilmelidir. Radyatörün yanına veya altına konması tercih sebebidir. Menfezler sürekli açık kalmalıdır. Yanma havası için montaj odası ile irtibatlandırılan komşu mahal,yatak odası, banyo ve tuvalet olmamalıdır Cihazların Baca Bağlantıları: B tipi cihazların (Bacalı Cihazlar) bulunduğu bölümde iyi çekiş yapan bir baca bulunmalı ve cihaz mutlaka bu bacaya bağlanmalıdır. Cihazlar mümkün olduğunca bacaya yakın yerleştirilmeli, bu mümkün değilse baca hizasından en fazla TS e göre baca arındırılmış uzunluğu 2.5 m. hızlandırma parçası yoksa 0,5 m. mesafede açıklık bulunacak şekilde monte edilmelidir. Atık gaz boruları % 3 yükselen eğimle bacaya bağlanmalı ve baca kesitini daraltacak şekilde baca içine sokulmamalıdır. İmalatçı firmanın verdiği bilgilere, TSE ve ilgili standartlara göre yapılacak baca hesaplarına bağlı olarak KIRGAZ ın onayı ile bu mesafe değişebilir. Doğal çekişli cihaz ile baca arasına konulan yanmış gaz borularında 90 lik dirseklerden kaçınılmalı, 135 lik dirsek veya esnek tip atık gaz boruları kullanılmalıdır. Atık gaz boruları elle sökülmeyecek şekilde bağlanmalıdır. Borular sızdırmazlığı sağlayacak şekilde birleştirilmeli ve bağlantılarda kullanılacak sızdırmazlık maddeleri sıcağa dayanıklı olmalıdır. Atık gaz boruları, paslanmaz çelik, her iki yüzeyi de emaye edilmiş çelik saç gibi malzemelerden yapılabilir. Galvaniz saç, asbest ve plastik malzemelerden yapılamaz. Atık gaz borularının kesiti, yanmış gazları kusursuz olarak bacaya verebilecek büyüklükte seçilmelidir. Dairesel Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

30 kesitler tercih edilmelidir. Dikdörtgen kesitlerin seçilmesi halinde uzun kenar kısa kenarın en çok 1,5 katı olmalıdır. Atık gaz boruları, parlayıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu hacimlerden geçirilmemelidir. Bacalı cihazın baca çıkışında atık gazların hızlandırılması için 30 cm lik düşey hızlandırma parçası kullanılmalıdır. Atık gaz boruları kapı pencere vb. yapı elemanlarından en az 20 cm. uzakta olacak şekilde yerleştirilmelidir. TS 3541 e göre izolasyonu yapılması durumunda yukarıdaki mesafeler % 25 oranında kısaltılabilir. Atık gaz borularına klape takılması durumunda ilgili imalatçı firmaların talimatlarına uyulmalıdır. Birden çok atık gaz borularının, bir ortak boruda birleşmesi TS 11386TS e uygun olmalıdır. Bacalı cihazlar ve aspiratör aynı bacaya bağlanmamalıdır. Ayrıca farklı bacalara bağlanmış olsalar bile negatif basınç yaratacak aspiratörler bacalı cihaz ile birlikte çalıştırılmamalıdır Fanlı Cihazlar Fanlı cihazlar (yarı hermetik) yakma havasını ortamdan alıp atık gazları bir fan kiti yardımıyla dış ortama veren cihazlardır. Bu tip cihazlar, net hacimleri 8 m 3 ten küçük olan yerlere yerleştirilemez. Konulacakları hacimlerin büyüklüğü ne olursa olsun bu tip cihazlar açık balkon, yatak odası, banyo, WC gibi yerlere konulamaz. Donmaya karşı gerekli tedbirleri almak şartıyla kapalı balkona yerleştirilebilir. Fanlı cihazların bulundukları mahalde en az 100 cm 2 net geçişli havalandırma menfezi bulunmalıdır. Rüzgarla direk karşı karşıya gelen baca çıkışlarından kaçınılmalıdır B Tipi (Bacalı) Cihazların Monte Edilemeyeceği Yerler: Binaların merdiven boşlukları ve genel kullanımına açık koridorlarına, Baca duvarları üzerine, Apartman aydınlıklarına, Hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun; açık balkon, yatak odası, banyo ve WC lere, Net hacmi 8 m³ den küçük mahallere, İçinde kolay yanabilen madde bulunan ve yanması halinde özel bir tehlike oluşturabilen oda veya bina bölümlerine, İçinde patlayıcı maddeler bulunan mahallere yerleştirilemezler C Tipi Cihazlar (Denge Bacalı Cihazlar): Bu tip cihazlar hermetik olarak ta adlandırılır. Yanma için gerekli havayı dış ortamdan alıp, atık gazları yine dış ortama veren cihazlardır. C tipi cihazların monte edildiği odaya ilişkin bir sınırlama yoktur (cihazlar odanın hacmi ve havalandırma biçimine bağlı olmaksızın monte edilebilir). Koruyucu kabin içerisinde olmak şartı ile açık alanlara da konulabilirler. Banyo, WC gibi yerlere konulması zorunlu ise KIRGAZ dan onay alınacaktır. Cihazların bina yapı elemanına bağlantısı rijit olarak yapılmalıdır.cihaz ile gaz hattı arasında esnek bağlantı elemanı kullanılmalıdır.ayrıca cihaz ısıtılmayan bir mahale monte edilecek ise tesisat suyundaki donmaya karşı gerekli tedbirler alınmalıdır. C tipi gaz yakıcı cihazların atık gaz tesisatına ait boyutlandırma, cihazların anma ısıl yüklerine, cihazın sürekli devrede kalış süresine bağlı olarak belirlenir. Bu cihazlarda yanma için temiz hava temini ve atık gaz tesisatında kullanılan yardımcı donanımlar için; imalatçı firma tarafından temin edilen ve imalatçı firma talimatlarında belirtilen orijinal parçalar kullanılmalı ve bunlar imalatçının talimatlarına göre mönte edilmelidir. C tipi cihazların atık gaz tesisatı için cihazın monte edildiği odaya ilişkin bir sınırlama yoktur. Bu cihazların atık gaz tesisatı gaz çıkış yeri şartları (boru çıkış ağzının çeşitli formlara göre konumları, düşey, yatay asgari mesafeleri, kanallara veriliyorsa kanalların kesit alanları v.b.) TS standardında belirtilen kurallara uygun olarak yapılmalıdır. C tipi cihazlara ait baca çıkışları mutlaka dış ortama açık, hava sirkülasyonu olan yerlere bağlanmalıdır. Geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına, binaların havalandırma ve aydınlık boşluklarına, balkonlara (açık veya kapalı), asansör boşlukları ve atık gaz çıkışını engelleyen çıkıntılı yapı kısımlarının altlarına, başka birimlere temiz hava sağlayan açıklıklara, binalar arası avlulara, doğrudan rüzgar direncine maruz kalabilecek yerlere bağlanmamalıdır. Gaz cihazlarının ısınan dış yüzeyleri ile yanabilen veya kolayca tutuşabilen yapı elemanları ve kullanılan eşyalar arasındaki açıklık en az 50 cm. olmalıdır. İnsanların geçtiği yerlerde, örneğin kaldırımlarda baca yüksekliği baca çıkış borusunun ucunda özel muhafazanın bulunmaması durumunda en az 2m. olmalıdır. Araçların bulunduğu veya geçtiği yerlerde ek olarak özel önlemler Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

31 alınmalıdır. Dışarıya taşan çatı veya ahşap kaplamanın, üstten bacaya uzaklığı en az 1.5 m. Olmalıdır. Baca çıkışları paslanmaz veya galvanize çelik tel örgü kafeslerle korunmalıdır C Tipi (Hermetik) Cihazların Montajının Yapılamayacağı Yerler: Binaların merdiven boşluklarına, genel kullanımına açık koridorlarına, Baca duvarları üzerine, Bina aydınlıklarına, açık balkonlara (kabin muhafazalı değil ise), C tipi cihazların montajı yapılmamalıdır Yoğuşmalı cihazlar: Kullanma ve ısıtma sıcak suyunu ısıtmak için, kullandıkları gazın yanma ısısı dışında atık gazın içindeki su buharını yoğuşturarak, buharın yoğuşma gizli ısısından da yararlanan cihazlardır. Yoğuşmalı cihazların atık gaz bağlantıları, atık gaz tesisatı malzemesi, yoğuşma sıvısının atılması ve cihazların devreye alınması TS standardına uygun olarak yapılmalıdır Yakma Havasını Dış Ortamdan Alan Yoğuşmalı Cihazlar: Binaların merdiven boşlukları ve genel kullanımına açık koridorlarına, baca duvarları üzerine, apartman aydınlıklarına, açık balkonlara, yatak odalarına ve patlayıcı veya kolayca alev alabilen maddelerin depolandığı mahallere bağlanmamalıdır. 50 Kw üzeri kapasitelerdeki yakma havasını dış ortamdan alan yoğuşmalı cihazlar, sadece cihaz odası olarak kullanılan müstakil bir mahale tesis edilmeli ve mahal dışına da elektrik şalteri konulmalıdır. yakma havasını dış ortamdan alan yoğuşmalı cihazların tesis edildikleri mahalde, dış atmosfere açılan en az 150 cm 2 serbest en kesit alanlı bir menfez olmalıdır Yakma Havasını Bulunduğu Ortamdan Alan Yoğuşmalı Cihazlar: Binaların merdiven boşlukları ve genel kullanımına açık koridorlarına, baca duvarları üzerine apartman aydınlıklarına, açık balkonlara, banyo, tuvalet, yatak odalarına ve patlayıcı veya kolayca alev alabilen maddelerin depolandığı mahallere bağlanmamalıdır. Kapasite sınırlaması olmaksızın yakma havasını bulunduğu ortamdan alan yoğuşmalı cihazlar, doğrudan dış ortama açılan havalandırma menfezi bulunan ve sadece cihaz odası olarak kullanılan müstakil bir mahale konulmalıdır. 50 kw ve üzeri kapasitelerdeki bacalı çalıştırılan tüm yoğuşmalı cihazların tesis edileceği mahal dışında elektrik şalterleri konulmalıdır Atık gaz tesisatı Yoğuşmalı cihazlarda, cihazlar ile baca arasındaki atık gaz bağlantısı ( duman kanalları ) ve bacalar, üretici firmaya ait sistem sertifikasyonuna sahip olmalı veya TS EN 18561, 18562, TS EN veya TS EN standartlarından herhangi birinin belgelerine haiz olmalıdır. Hermetik baca uygulamalarında (Konsantrik); duman kanalı ve baca sistemi, akredite kurumlarca onay verilmiş sistem sertifikasyonuna sahip olmalıdır. Baca boyutlandırma hesabı, TS EN ve TS EN standardına uygun yapılmalıdır. 6. KONUTLARDA VE ISI MERKEZLERİNDE BACALAR: Cihazların (Kombi, Kat kaloriferi, kazan, soba vb.) KIRGAZ tarafından onaylanmış projesine uygun bir bacaya bağlanmasından baca raporlarının (sızdırmazlık, çekiş ve devreye alındıktan sonra baca gazı analiz raporları ) KIRGAZ a sunulmasından ve cihazın bacaya uyumlu olarak işletmeye alınmasından Sertifika Sahibi Firmalar sorumludurlar Bacaların Genel Özellikleri Bacalar; ısı, yoğuşma ve yanma ürünlerinden etkilenmeyecek malzemeden ilgili standartlara uygun olarak imal edilmelidir. Baca eksenleri ancak bir sapma yapabilir. Baca ekseni sapma açısı düşeyle 30 den büyük olmamalıdır. Bacalarda kesit daralması olmamalıdır. Sapma yapan bacalarda muayene deliği gerekiyorsa bunun sapma bölgesine konulması gerekir. Bacaların dip Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

32 kısımlarında bir kontrol ve temizlik kapağı bulunmalıdır. Tepeden temizlenmeyen bacalarda çatı içinde ikinci bir kontrol ve temizleme kapağı bulunmalıdır. Bu kapaklar tam sızdırmaz olmalıdır. Bacaların çıkışına baca kesitini daraltmayacak şekilde baca şapkası konulmalıdır. Bacanın çatı üzerinde kalan kısımları, yanmış gazları dışarı verebilecek şekilde ve yükseklikte olmalıdır. Baca tepesi çatı mahyasından en az 80 cm, çatı örtüsünden 100 cm. yüksekte olacaktır. Bitişik, blok ve ikili blok binalarda, hava sirkülasyonu olmayan yerlerde aşağıda kalan bacaların yüksek olan bina seviyesine kadar çıkartılması gerekir. Bir bacaya benzer çekişli gaz cihazları bağlanabilir. Bu bağlantıların merkezleri arasındaki düşey mesafe en az 25 cm. olmalıdır. Tabii çekişli gaz cihazının bağlandığı bacaya fan çekişli gaz cihazı bağlanamaz. Mutfak aspiratörlerinin gaz bacalarına bağlanmasına müsaade edilmez. Mutfakta, aspiratörün bağlanacağı ayrı bir müstakil bacanın yapılması gerekir. Yeni yapılacak binalarda, iskan edilebilir bodrum katlar dahil 5 katlı binaların mutfaklarında doğal gazla çalışan cihazlar için müstakil bir baca yapılacaktır. Müstakil bacanın etkili yüksekliği 4 metreden fazla olmalıdır Bacaların Sınıflandırılması: Yanmış gaz bacalarını üç ana gruba ayırmak mümkündür. Adi bacalar Müstakil (Ferdi) bacalar Ortak (Şönt) bacalar Adi Bacalar: Tek kolon halinde zeminden çatıya kadar yükselen, birden fazla birimin kullanabileceği şekilde tasarlanmış bacalara adi baca denir. Bu tip bacalara doğal gaz cihazları bağlanmaz. (Şekil 11) Müstakil (Ferdi) Bacalar: Tek kolon halinde hitap edeceği birimden çatıya kadar yükselen ve sadece bir birimin kullanımına göre tasarlanmış bacalara müstakil baca denir. Ortak atık gaz boruları sadece ferdi bacalara bağlanabilir (Madde 6.1). Bu tip bacalar doğal gaz cihazlarının bağlanması için en uygun bacalardır.(şekil 12). Minimum etkili baca yüksekliği 4 m. olmalıdır. Hızlandırma parçasının, 1m ve üstünde olabildiği durumlarda bu mesafenin 1.5 katına eşit bir etkili yükseklik yeterlidir. Maksimum etkili baca yüksekliği ise çelik bacalarda baca hidrolik çapının 187,5 katını, tuğla bacalarda ise baca hidrolik çapının 150 katını aşmamalıdır. D h =4*A/U D h =Hidrolik Çap A=Alan U=Çevre Bacalar; ısı, yoğuşma ve yanma ürünlerinden etkilenmeyecek malzemeden ilgili standardlara (TS EN , TS EN , TS EN 1447, TS EN , TS EN veya TS EN 14471) uygunluk belgesine sahip malzemeden imal edilmelidir. Yoğuşmalı tip doğalgaz yakıcı cihazlara ait bacalar, ilgili standarda uygun olmalıdır. Müstakil Baca Kesit Hesabı: Yanmış gaz bacalarının iç kesitleri yanmış gaz miktarına ve etkili baca yüksekliğine göre belirlenmelidir.(ts EN ). Daire kesitli bacalar tercih edilmelidir. Kare kesitli bacaların kesiti, daire kesitli bacalara göre % 30 daha fazla olmalıdır. Daire kesitli bacalarda iç çap en az 10 cm., kare kesitli bacalarda 10x10 cm olmalıdır. Dikdörtgen kesitli bacalarda uzun kenar kısa kenarın en çok 1.5 katı olmalıdır. Müstakil olarak inşa edilen bacalar aşağıdaki formüle göre boyutlandırılabilir. 30 kw ve altı kapasitelerdeki cihazlar için binalardaki dairsel kesitli (D=13cm) bacalar kullanılabilir. Baca çapının 13 cm nin altında olması durumunda aşağıdaki formül ile baca kesitinin uygunluğu kontrol edilmelidir. Çapı 10 cm nin altında olan bacalara doğal gazlı cihazlar bağlanmamalıdır kw (60 kw dahil) aralığındaki kapasitelere sahip doğal gaz yakıcı cihazları için aşağıdaki formül kullanılarak baca kesiti tayin edilmelidir. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

33 Mevcut bacanın hesaplanan baca kesitinden büyük olması durumunda bacadaki atık gaz hızı 0,5 m/s nin altında olmamalıdır. Bunun sağlanamadığı durumlarda mevcut baca içerisinden paslanmaz çelik baca geçirilerek kesit uygun hale getirilmelidir. F=0,012. Q / h (cm 2 ) Burada; F = Baca kesiti (cm 2 ) Q = Cihaz kapasitesi (Kcal/h) H = Etkili baca yüksekliği (m) dir. 60 kw üzerindeki kapasitelere sahip doğal gaz yakıcı cihazlarının baca kesitlerinin belirlenmesi için TS 2165 kullanılmalıdır. Isıtılmayan mahalde bulunan veya mevcut baca içerisinden geçirilen paslanmaz çelik bacalarda ısı yalıtımı sağlanmış olmalıdır. Havalandırma boşluklarından ve kesiti 1 m 2 nin altında olan aydınlıklardan baca geçirilmemelidir. Aydınlığa bakan ve hermetik cihaz kullanmayan dairelerin hepsi için bir baca yapılacağı düşünülmeli ve bu bacaların tesisinden sonra net 1 m 2 den büyük alan kalmalıdır. Bu sağlanamıyorsa tüm binadan noter onaylı izin alınmalı ve sadece o dairenin bacası yapıldıktan sonra net 1 m 2 den büyük alan kalmalıdır. Aydınlığın üstü bütünüyle kapalı olmamalıdır. Metal kılıf geçirilmiş bacaların özel olarak topraklanması sağlanmalıdır. Bacaların çatı üzerinde kalan kısımları atık gazların dışarı atılmasına uygun şekilde olmalıdır. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

34 Ortak (Şönt) Bacalar: Zeminden çatıya kadar yükselen ana baca ve buna bağlanan her birime ait branşmanlardan meydana gelen bacaya ortak (şönt) baca denir. Binalardaki mevcut tuğla malzemeden yapılmış olan bu tip bacalara doğal gaz cihazları bağlanmaz. (Şekil 13). Paslanmaz çelik malzemeden ASTMA 182 standardında F 316 L malzemeden yapılması halinde şönt bacaya izin verilebilir Özel Durumlar: Metal kılıf geçirilmiş bacaların bulunduğu yapılar paratoner ile korunmalı veya metal bacalar özel topraklama kablosu ile topraklanmalıdır. Baca tipleri ve istenilen özellikleri Şekil 14/A da verilmiştir Cihazların Baca Bağlantıları: Cihazlar mümkün olduğunca bacaya yakın yerleştirilmelidir. Atık gaz çıkış borusu boyu 0.5 m den fazla ise cihaz çıkışında 40 cm lik düşey hızlandırma parçası kullanılmalıdır. Atık gaz çıkış borusu açındırılmış(toplam boy) uzunluğu en fazla 2.5 m olmalıdır (TS 11384). Atık gaz çıkış boruları en az % 3 yükselen eğimle tesis edilmeli ve baca kesitini daraltmayacak şekilde bacaya bağlanmalıdır. Atık gaz çıkış borularında 90 lik dirseklerden kaçınılmalı, 135 lik dirsek veya esnek tip (çelik) atık gaz boruları kullanılmalıdır. 90 lik her bir dirsek açındırılmış uzunluğu 60 cm., 135 lik her bir dirseğin boyunun uzunluğu 30 cm. olarak alınmalıdır. (Şekil 14) Atık gaz çıkış boruları sızdırmazlığı sağlayacak şekilde birleştirilmeli ve bağlantılarda kullanılacak sızdırmazlık maddeleri sıcağa dayanıklı olmalıdır. Atık gaz çıkış boruları, paslanmaz çelik, emaye edilmiş çelik saç malzemelerden yapılabilir. Atık gaz çıkış borusunun emaye edilmiş çelik sac olması durumunda sac kalınlığı en az 0.8 mm. olmalıdır. Atık gaz çıkış boruları galvaniz saç, asbest ve plastik malzemelerden yapılamaz.(yoğuşmalı Cihazlar Hariç.) Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

35 Atık gaz çıkış boruları kapı pencere vb. yapı elemanlarından en az 20 cm. uzakta olacak şekilde yerleştirilmelidir. Bu mesafe yalıtım malzemeleri kullanılarak azaltılabilir. ( TS 7363 ). Her kazan ayrı bacaya bağlanmalıdır. 60 kw nin altındaki cihazlarda birden çok atık gaz çıkış borusu, bir ortak boruda birleştirilerek veya ayrı ayrı ortak bir bacaya bağlanamazlar. Atık gaz çıkış boruları, merdiven, merdiven sahanlığı, bina girişlerinden, havalandırma boşluklarından, çatı arasından, yatak odası, banyo ve WC lerden geçirilmemelidir. Atık gaz borusunun aydınlıktan geçen bacaya bağlanması durumunda ısı kaybına karşı yalıtılmalıdır. Atık gaz çıkış borusu üzerinde ve yatayda, kazan baca adaptöründen sonra 3D mesafede bu sağlanamıyor ise düşeye dönüş dirseğinden 2D mesafede baca gazı analizi test noktası bulunmalıdır. Atık gaz çıkış borularının çapları 30 cm. ye kadar sac kalınlığı 0,8 mm., 30 cm. üstü çaplarda sac kalınlığı 1 mm. olacaktır Atık Gaz Tesisatının Çatıdan Yapılması: Atık gaz tesisatı imalatçı firma talimatlarına göre, çatıdan yapılabilecek cihazlar çatı katlarına veya çatı/teras altındaki odalara monte edilebilir. Ancak bu durumda; Tavanın ateşe dayanıklı olması gerekir. Cihazın temiz yanma havası temini ve atık gaz çıkışını sağlayan atık gaz tesisatı çatı arasında ateşe dayanıklı malzeme ile izole edilmelidir. Tavan ateşe dayanıklı malzemeden değil ise atık gaz tesisatı tavan geçişinden itibaren yanmayan malzeme ile izole edilmeli veya ayrı bir koruma borusu içine alınmalıdır. Borularda yoğuşmayı önlemesi bakımından atık gaz tesisatının çatı arasında kalan kısmı mutlaka izole edilmelidir. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

36 7. DOĞAL GAZ TESİSATLARI SIZDIRMAZLIK VE MUKAVEMET TESTLERİ VE İŞLETMEYE ALMA: KIRGAZ tarafından onaylanmış projeye müteakiben yapılmış olan tesisatların, sızdırmazlık testleri şu şekilde yapılmalıdır: İşletme basıncının 300 mbarg ın altında olduğu durumlarda sadece 1. sızdırmazlık testi uygulanmalıdır. 1. sızdırmazlık testinde, ilk gaz açma işlemi yapılacak olan tesisatlarda test basıncı, işletme basıncının en az 50 mbarg üzerinde olmalıdır. Bu basınç altında sıcaklık dengelenmesi için 10 dakika beklendikten sonra, tesisatta 10 dakika süre ile U manometre kullanılarak tüm branşman ve cihaz vanaları açık konumda iken test işlemi gerçekleştirilmelidir. Bu test esnasında manometrede basınç düşmesi olmamalıdır. İşletme basıncının 300 mbarg olduğu durumlarda test işlemi; önce 2. sızdırmazlık testi daha sonra 1. sızdırmazlık testi olmak üzere iki aşamada yapılmalıdır. 2. sızdırmazlık testinde test basıncı, işletme basıncının 1,5 katı olmak üzere 15 dakikası dengelenme süresi, 30 dakikası test süresi olarak toplam 45 dakika boyunca uygulanmalıdır. Test ekipmanı olarak 0,1 bar hassasiyetli metalik manometre ve civalı manometre kullanılmalı ve test süresince basınç düşmesi olmamalıdır. 2. sızdırmazlık testini müteakiben 1.sızdırmazlık testi uygulanmalıdır.1. sızdırmazlık testinde test basıncı en az 71 mbarg olmalıdır. Mevcut gaz kullanılan tesisatlarda cihaz ilavesi, cihaz iptali, güzergah değişikliği v.b. tadilat gerektiren durumlarda testler işletme basıncının 1,5 katı basınçta tekrar yapılır. Boru ve bağlantı elemanlarındaki bozuklukların kaynakla tamiratı yönüne gidilmemeli bunlar yenileriyle değiştirilmelidir. Tesisatın işletmeye alınmasından sonra tesisattaki kalan hava, sayaca en uzak noktada bulunan cihaz vanası açılarak dışarı atılır. Bu işlemin yapıldığı bölmeler iyice havalandırılmalı ve bu işlem süresince bu yerlerde açık alev, ateş bulundurulmamalı, sigara içilmemeli, elektrikli cihazlar ve kapı zilleri çalıştırılmamalıdır. Cihazlar yetkili servisleri tarafından devreye alınmalı, matbu olarak basılmış cihaz işletme ve kullanım talimatnamesi yetkili servis tarafından kolayca görülebilecek bir yere asılarak aboneye teslim edilmelidir Bacaların Kontrolü: Her tüketim cihazının ısı yükünün ayarlanabilmesi için yaklaşık 5 dakika işletme süresinden sonra, pencere ve kapıların kapalı olduğu durumlarda ek olarak 5 dakikalık süre içerisinde tüketim cihazlarının akış sigortasından yanmış gaz çıkıp çıkmadığı cihaz veya pratik olarak ayna ile kontrol edilmelidir. Bu kontrol sırasında yanmış gaz sürekli atılamıyor, güvenilir bir ayarlama yapılamıyorsa ve yığıntı, geri tepme varsa sebebi araştırılıp bulunduktan sonra hata tam olarak giderilmelidir. Tüketim cihazı, başka bir gazdan doğal gaza çevrilmişse cihazda tam yanma olup olmadığı, dönüşüm yapan kuruluşça baca gazı analizi yapılarak kontrol edilmelidir. 8. BÜYÜK TÜKETİMLİ TESİSLER VE/VEYA KONUTLARDAKİ MERKEZİ ISITMA SİSTEMLERİNİN DÖNÜŞÜMÜ DÖNÜŞÜM ÖNCESİ ETÜD Doğal gaz dönüşüm yapılacak sahada çalışmalara başlamadan önce tam ve kapsamlı teknik etüt yapılmalıdır. Bu çalışmalar yapılırken; ısı merkezinin toplam yükü hesaplanarak KIRGAZ dan gaz tedarik imkanı araştırılır. Yürürlükteki yönetmelikler ve standartlar göz önünde bulundurularak ısı merkezinin konumu, kazanlar, havalandırma, baca ve mevcut tesisatların kontrolü yapılmalı ve uygun olmayan noktalar tespit edilmelidir. Emniyetli ve verimli bir yanma sağlamak için uygun seçimler yapılarak tesisin (kazan dairesinin) doğal gaza dönüşümünün projelendirilmesi yapılıp ilgili kuruluşlardan onay alındıktan sonra dönüşüm çalışmalarına başlamak gerekmektedir ISI ÜRETME TESİSLERİ (KONUTBÜYÜK TÜKETİMLİ ISI MERKEZLERİ) Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

37 Büyük Tüketimli Isı Merkezleri: Toplu konut alanları, hastaneler, kamu kurum ve kuruluşları gibi büyük kapasiteli ısı merkezlerine sahip, orta basınç hattından branşman alınmak sureti ile doğal gaza dönüşümleri yapılan yerlerdir. Isı merkezlerinin müstakil olması durumunda kullanım ünitelerine orta basınç hattından gaz verilebilir. (1 Bar ın üzerinde basınçla girilmemesi emniyet açısından tavsiye edilir.) Ancak binaların altında bulunan ısı merkezlerine brülör giriş basıncına (çalışma basıncına) uygun bir basınçla girilmelidir. (Bu basınç 350 mbar dan fazla olmamalıdır.) Müstakil olmayan (Bina altlarında veya çatıda) ısı merkezine yakın bir alanda ve ısı merkezinin toplam kapasitesine uygun bir regülatör sayaç ünitesi kurularak basınç düşürüldükten sonra kazan dairelerine girilecektir. Bu tür doğal gaz dönüşümlerinde aşağıda belirtilen hususlar aranacaktır Isı üreticisi, ilgili mamül standartlarına ve kural standartlarına; mesela TS 377, TS 430, TS 497, TS 3101, TS 4040 ve TS 4041 e uygun olmak mecburiyetindedir Ortak veya müstakil ekleme parçaları (TS 11384) ile bir bacaya bağlanan ve aynı zamanda veya biri çalışırken diğeri devre dışı edilerek işletilen ısı üreticileri TS 3818 de belirtilen kurallara uygun olmalıdır Isı üreticisinin yerleştirildiği mahallerdeki duvar ve tavan aralıklarının ölçüleri, imalatçı tarafından şart koşulan değerlerin altına düşmemelidir Bakım ve onarım amaçları için brülörün yerinden geri çıkarılması veya yana alınması imkanını verecek, gerektiğinde kapısı da olan, yeterli alanlar mevcut olmalıdır. Ayrıca diğer şartlar, TS 3818 ve ilgili Standartlar dikkate alınmalıdır KALORİFER KAZANLARINDA GAZ HATTI MONTAJ KURALLARI Kazan Gaz Servis Vanası Montajı: Kazan dairelerinden kolon hattı geçirilemez. Ancak başka imkan yoksa aşağıda belirtilen koşullarda KIRGAZ ın onayı ile kolon hattı geçirilebilir. Kazan dairesine girmeden önce bina bağlantı hattına servis vanası konur. Kazan dairesinden direkt geçen hat, binakolon hattına verilmeden, bina ana giriş vanası konularak ikiye ayrılır. Bir hat kolona verilir. Diğer hat üzerine kazan emniyet vanası konularak sayaç, takım filtre monte edildikten sonra ısı merkezine geri döner Boru, Fitting, Armatür: İşletme basıncı 1 bar a kadar olan gaz boru hatları TS 7363 deki kurallara uygun olmalıdır. Boruların birleştirilmesi kaynaklı veya flanşlı yapılmalıdır. Gaz tesisatındaki teçhizatın, ayar, kumanda ve kontrol cihazları ile diğer tesis elemanlarının Æ DN50 anma çapına kadar ve 4 bar işletme basıncına kadar dişleri, TS 61/Nisan 1978 e uygun olması ve işletme şartlarına uygun contaların da kullanılması şartı ile dişli bağlantı kullanılabilir. Konik halkalı contalı boru bağlantılarında kullanılan ekleme parçaları TS 3818 e, contalık malzemeler TS 10943, TS 10944, TS e uygun kullanılmalıdır. Boru hatlarında bağlantılar aşağıda verilen Tablo 1 e göre yapılacaktır. Kaynak işleri belge almış kaynakçılar tarafından yapılacak, KIRGAZ kaynak kontrollerini Gözle muayene, Dye penetrant, Radyografi, Ultrasonografi olmak üzere 4 şekilde yapacaktır. Boru hatlarında test, maksimum çalışma basıncının en az 1,5 katında yapılacaktır. Tablo 1. Boru hatlarında çap ve basınca göre bağlantılar Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

38 ÇAP (mm) BASINÇ 04 Bar (4Bar a kadar) 4 Bar ve Üstü 025 Vidalı Flanşlı 2565 FlanşlıKaynaklıVidalı 65 ve üstü FlanşlıKaynaklı * İşletme; 21 mbar ın üzerindeki tesisatlarda küçük çaplarda kaynaklı birleştirmelerde karşılaşılan zorlukları göz önüne alarak ø DN 25 olan çaplarda kaynaklı bağlantıyı mecburi kılar Tesisat Yapımı: Tesisatın yapımı KIRGAZ tarafından onaylı projeye ve TS 7363 e uygun olarak yapılacaktır. İç tesisatta basınç kayıplarının hesabı Madde 3.33 dikkate alınarak hesaplanacaktır. Ancak, tesisat yapımında aşağıdaki hususlara da zorunlu olarak uyulacaktır. Sıva altı tesisat montajı yapılmamalıdır. Gaz borusu, taşıyıcı eleman olarak ve kendi amacı dışında kullanılamaz. (Topraklama vb.) Yatay gaz boruları, tesisat sızıntı ve terleme sularından etkilenmemesi için diğer tesisat borularının üst kısmına döşenmelidir (Yeni yapılar için). Eski binalarda gerekli tedbirler alındıktan sonra yapılabilir. Gaz boruları; Elektrik hatları, buatlar, sayaçlar vb. elektrik ekipmanları ve sıcak su borularından en az 15 cm. açıklıkta döşenmelidir. Gaz boruları; asma tavan içerisinden, asansör boşluklarından, çöp ve yanıcı madde depolarından, çöp bacalarından, duman bacasından, davlumbaz içlerinden, içine girilmesi mümkün olmayan hacimlerden, banyo ve WC lerden, oturma hacimlerinden, aydınlıklardan (üstü kapalı veya açık) geçirilmeyecektir. Ancak aydınlık, WC, banyo ve oturma hacimlerinden gaz hattının geçmesinin zorunlu olduğu hallerde ilave tedbirler alınacaktır. Alınacak tedbirler ve bütün geçişler proje üzerinde kat planı ve izometride belirtilecek, ayrıca proje ile ilgili notlar kısmına yazılacaktır. Bina dilatasyon geçişlerinde flexible eleman kullanılacak ve projede belirtilecektir. Duvar ve döşeme geçişlerinde korozyonu önlemek için boru çapından 1020 mm. büyük çapta boru kılıfı kullanılacak, kılıf ile boru arası mastik ile doldurulacaktır. Boru kılıfı içinden geçişlerde bağlantı yapılmamalıdır. Yatay doğal gaz tesisatı DN25 üzeri borular duvara konsol + kelepçe ile tutturulacaktır. Duvar geçişlerindeki doğal gaz tesisat boru kılıfları tesisat yapılırken geçirilecektir Boru Destekleri: Tablo 2. Boru Kelepçeleri Mesafesi BORU ÇAPI YATAY DÜŞEY 1/2 2,0 m. 2.5 m. 3/4 2,5 m. 3,0 m. 1 2,5 m. 3,0 m. 1 1/4 2,7 m. 3,0 m. 1 1/2 3,0 m. 3,5 m. 2 3,0 m. 3,5 m. 2 1/2 3,0 m. 3,5 m. 3 3,0 m. 3,5 m. 4 3,0 m. 3,5 m. 6 5,5 m. 7,5 m. 8 6,0 m. 8,5 m. Kelepçeler plastik ve çelik dübel ile tutturulacaktır. Boru dirsek dönüşlerinde mutlaka kelepçe kullanılacaktır. Brülör gaz emniyet hattı sabit bir mesnet ile desteklenecektir. Kelepçeler fitting malzemelerine ve bağlantı noktalarına bağlanmayacaktır. Kullanılacak kelepçelerin boru çaplarına göre mesafeleri için Boru kelepçeler mesafesi tablosundan yararlanılacaktır (Tablo 2). Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

39 Kazan tesisatlarında servis kutusundan cihaza kadar olan boru iç hacmi, 21 mbar da brülör debisinin 500 de birinden 300 mbar da ise 1000 de birinden daha düşük olmayacaktır SAYAÇ, FİLTRE VE REGÜLATÖR MONTAJI Sayaçlar TS 5477 ve TS 5910 a regülatörler TS e, Filtreler TS ya, küresel vanalar TS EN 331 ve TS 9809 a uygun olmalıdır. Sayaçlar ve sayaç hattı elemanları havalandırılan nemsiz, dış etkenlere karşı korunmuş, endeksi kolay okunabilir, bakım ve değiştirilmesine imkan veren bir yere konulmalıdır. Duvara monte edilen sayaçlar uygun konsollar üzerine, kolay okunabilir bir yüksekliğe (maksimum 2,20 m.) yerleştirilmelidir. Sayacın bina dışına konulması durumunda sayaç ve sayaç hattı elemanları korozyona dayanıklı malzemeden yapılmış bir koruyucu muhafaza içine alınmalıdır. Muhafaza kutusu tabii havalanmayı sağlayacak şekilde imal edilmelidir. Sayaç, filtre ve regülatör montajında aşağıdaki hususlara riayet edilmelidir. Elektrik sayacı, anahtar, priz, buat, elektrikle çalışan aletler ve elektrik kablolarından, sıcak su borularından minimum 15 cm. mesafede olmalıdır. Kazan dairesi içine montaj yapılmamalıdır. Baca duvarlarına monte edilmemelidir. G 25 ve daha küçük kapasitedeki körüklü tip sayaçlar duvara konsol ile monte edilecektir. G40 G 65, G 100 tipi körüklü sayaçlar sistemde kullanılmayacaktır. Dişli bağlantılı (rotary ve türbinli tip sayaçlar hariç) sayaçların sayaç girişinde flexible bağlantı yapılacaktır. Daha büyük tip sayaçlarda flanşlı bağlantı yapılacaktır. Sayaç öncesinde gaz açma kapama amacı ile TS 9809, TSE EN 331 ve ilgili standartlara uygun küresel vana kullanılacaktır. Rotary ve türbin tipli sayaçlar öncesine gözenek çapı 5 mikronluk filtre konulmalıdır. Dişli bağlantılarda sızdırmazlık macunu (TS 10943, TS 10944), flanşlı bağlantılarda uygun sızdırmazlık contaları kullanılacaktır. Filtre ve regülatörler; kolayca sökülüp takılabilir, temizlenebilir ve ölçüm yapılabilir konumda monte edilmelidir. Vanalar kolay müdahale edilebilir ve açılıp kapanabilir konumda monte edilmelidir KAZAN TADİLATI VE DÖNÜŞÜMÜ Katı yakıtlı yarım silindirik kazanlar, sıvı yakıtlı yarım silindirik kazanlar ve TSE belgesi olmayan tam silindirik sıvı ve katı yakıtlı kazanlar doğalgaza dönüştürülmemelidir. TSE belgesi olan katı yakıtlı tam silindirik kazanlar, doğalgaza dönüşüm halinde TS EN 3033(1000 kw a kadar olan kazanlar için) veya TS 4040(1000 kw üzerindeki kazanlar için) standardı tarafından istenen verim şartlarını sağladığı, akredite uygunluk değerlendirme kuruluşları tarafından yapılan verim raporu ile belgelendirilmesi halinde doğalgaza dönüştürülebilir. TSE belgesi olan tam silindirik sıvı yakıtlı kazanların doğalgaza dönüşümü, kazan kapasitesi ve özelliklerine uygun doğalgaz brülörü (TS EN 676) kullanılması ve akredite olmuş kurum ve kuruluşlardan alınacak uygunluk raporu ile yapılabilir. Teknik etüd sonucunda durumları iyi olmayan (kullanılmasında teknik mahzur olan ve kullanıcı için ekonomik olmayan) kazanların yaş sınırına bakılmaksızın dönüşümü yapılmayacak, gerekçesi aboneye dönüşüm firması tarafından yazılı olarak verilecektir. Kalorifer kazanı değiştirilmesi gerektiğinde binanın mevcut radyatör ısı yükleri toplamı göz önünde bulundurularak seçim yapılmalıdır. Bu seçimden uygulayıcı firma sorumludur. Dönüşümü yapılacak kazanlarda kazan ve brülör uyumlu olmalıdır Silindirik Kazanların Doğal Gaza Dönüşümünde Dikkat Edilecek Hususlar: Kazan Patlama Kapağı, Ön Kapaklar ve Yoğuşma Sacı Montajları: Patlama kapağı TS e uygun yapılacaktır. Silindirik kazanlarda ön kapakların iç yüzeylerine en az 25 mm. kalınlığında kaolen yünü yalıtımına eşdeğer kalınlıkta refrakter malzeme, şamot harcı veya yalıtım levha konulacak, yalıtım malzeme levhası ön kapağı 10 cm. aralıklarla vida ile tutturulacaktır. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

40 Kazan ön kapaklarının alt kısmına, oluşan yoğuşmanın drenajı için uçları kapalı galvaniz sac tava konulacaktır. Ön kapak oturma yüzeylerine minimum (15x2) mm. amyant fitil veya grafitli conta konacak, gaz sızdırmazlığı sağlanacaktır. Emniyet Ventili: Emniyet ventili, buhar, kızgın su ve kaynar su kazanlarında mecburi, sıcak su kazanlarında gerekiyorsa dönüşüm firmasınca takılır. Ancak kapalı genleşme tanklı sistemlerde emniyet ventili takılması zorunludur. (Takıp takmama sorumluluğu firmaya aittir.) (Şekil 18) BrülörKazan Bağlantı Sacı ve Montajı: BrülörKazan bağlantı sac kalınlığı minimum 10 mm. olacaktır (Şekil 19). Sacın arka kısmına kazanın konstruksiyonuna bağlı alarak 10 mm. ısı yalıtım plakası veya uygun kalınlıkta refrakter malzeme konulacaktır. Bağlantı sacına alev gözetleme deliği ve kapağı yapılacaktır (Bu kapak sızdırmaz olmalıdır). Doğal gaza dönüşümü yapılacak kalorifer kazanlarının cehennemlik boruları kaynaklı olmalı veya TS ye, yoksa uluslararası standartlara uygun seramik başlık takılmalıdır. Ateş Tuğlası ve Örülmesi: Ateş tuğlaları en az 1700 C' ye dayanıklı, TSE li ve minimum % 52 aliminalı olacaktır. Ateş tuğlaları ile arka duvar örülecek, arka tarafa örülecek tuğlalar tek sıra olacak, arka duvar ile duman borularının bitişi arasında minimum 10 cm. mesafe bırakılacaktır. Arka tarafa örülecek ateş tuğlalarının yüksekliği brülör alev ekseni hizasında olacak, alevin cehennemlik arka aynasına çarpması durumunda patlama kapağının fonksiyonunu engellemeyecek şekilde arka aynanın iç yüzeyi ateş tuğlası ile örülecektir. Tuğlalar arası harç payı 2 mm. yi aşmayacaktır BRÜLÖR VE BRÜLÖR SEÇİMİ Gaz brülörleri TS 11391, TS Pr EN 676, TS ve TS EN 298 standartlarına uygun olmalıdır. Gaz brülörleri yerine sabit ve sağlam şekilde bağlanmalıdır. Bükülebilir (Flexible) borular, ancak rijit borular ile brülör arasında doğrudan bağlantı elemanı olarak kullanılabilir. Bükülebilir borular muhtemel işletme şartlarına yeterli, kolayca görülebilecek konumda yerleştirilmiş, kırılma ve burulmalara dayanabilecek yapı ve özellikte olmalıdır. (TS e uygun olmalıdır.) Projede belirtilen kazan kapasitelerine uygun yakıt miktarını yakacak özelliklerde brülör seçilmelidir. Yakıt miktarı aşağıdaki formüle göre hesaplanır. B= Q/(H u.h) (Nm 3 /h) Burada; Q = Kazan kapasitesi (kcal/h) H u = Yakıtın alt ısıl değeri (kcal/nm 3 ) h = Verim (%) Düzeltilmiş yakıt miktarı ise aşağıdaki formülle hesaplanır. B 1 =B/f (m 3 /h) Burada; B= Yakıt miktarı (Nm 3 /h) f= Düzeltme faktörü f= P O +P g T g Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

41 Burada; P O = Atmosfer basıncı (mbar) P g = Brülör çalışma basıncı (mbar) T g = Gaz sıcaklığı ( C) Brülör seçiminde aşağıdaki hususlara göre hareket edilmelidir. Brülör kapasiteleri aşağıda belirtilen kazan kapasitelerine göre belirlenecektir. a) 350 kw a kadar kapasitelerde tek kademeli, iki kademeli veya oransal, b) kw arası iki kademeli veya oransal c) 1200 kw üzeri kapasitelerde oransal tip olarak kullanılacaktır. Brülör seçiminde doğal gazın alt ısıl değeri 8250 Kcal/Nm 3 olarak alınacaktır. Seçilen brülörün özellikleri ve gaz tüketim değeri projede belirtilecektir. Karşı basınçlı veya kalın ön kapağa sahip kazanlarda, brülör seçiminde; karşı basınç ve namlu uzunluğuna dikkat edilerek uygun seçim yapılmalıdır. Brülör seçiminde yeni kazanlarda verim % 90, dönüşüm yapılan kazanlarda % 75 alınacaktır. Tüm kazan dairesi tesisatlarında ve sanayi tipi mutfaklarda gaz alarm cihazı ve emniyet solenoid vanası (normal konumu açık tip) konulması mecburidir. Isı Merkezînin girişinde 1 adet emniyet solenoid vanası (Otomatik emniyet vanası, ani kapama vanası) bulunacak ve en az 2 adet exproof 2 kademe ayarlı gaz sensöründen kumanda alarak çalışacaktır. Büyük tüketimli ısı merkezlerinde entegre gaz alarm cihazı kullanılması gerekir Brülör Gaz Hattı Ekipmanları: Brülör üstünde ve brülör hattında bulunması gereken ekipmanlar Şekil 23/a ve Şekil 23/b de verilmiştir Brülör Gaz Vanası: Servis ve emniyet amacıyla gaz açma/kapamayı temin etmek için kullanılan küresel vanadır Gaz Basıncı Ölçme Cihazı: Tüm kazanlarda kapatılabilir musluklu (TS 827) gaz basıncı ölçme cihazı (manometre) bulunmalıdır. 300 mbar kazanlarda regülatör sonrasına 1 adet musluklu manometre takılmalı, öncesine ise musluklu manometre ya da körtapalı ağız bırakılmalıdır Filtre: Filtreler, ilk otomatik ayar elemanının veya gaz basınç regülatörünün hemen önüne yerleştirilmelidir. Tesiste kullanılacak filtrenin, göz açıklığı 5 mikron olmalıdır Gaz Basınç Regülatörü: Gaz basınç regülatörü, TS e ve regülatör grubu TS 5826, TS 5827, TS 5834 e uygun olmalıdır Gaz Basıncı Şalteri, Monitörleri: Gaz basıncı, monitörleri, işletme basıncına bağlı olarak TS ve TS ya uygun olmalıdır Emniyet Akış Kesme Tertibatı: Yardımcı enerji ile çalışan otomatik ayar cihazları TS EkD ye uygun olmalıdır. Yakma ısıtma gücü 350 kw a kadar olan brülör için A grubu emniyet akış kesme tertibatı yeterlidir. Daha büyük güçte, A grubu iki emniyet akış kesme tertibatı kullanılmalıdır. Küçük yüklerde yanma odasının havalandırılması yakma havası ile yapıldığında, ayar aralığı > 1/4 olan brülörlerde de aynı uygulama geçerlidir. Her ayar devresinin kesilmesinde emniyet akış kesme tertibatı devre dışı bırakılmalıdır. 350 kw den daha büyük güçlerde otomatik çalışan sızdırmazlık kontrol cihazlarının kullanılması tavsiye edilir. Ancak kızgın, kaynar sulu alçak ve yüksek basınçlı buharlı sistemlerde kullanılması mecburiyeti vardır Regülatör veya Ayar Tertibatı (Akış Kontrol Vanası): (TS pr EN 1643) Kademesiz veya çok kademeli brülörlerde gaz hacim debisi için regülatör veya ayar tertibatı mevcut olmalıdır. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

42 Ateşleme Tertibatı : Ateşleme tertibatı, Bir ateşleme brülöründe (pilottan) veya Bir elektrikli otomatik çakmaktan (mesela elektrotlu ateşleme transformatörü) veyahut Elektrikli kıvılcım üreticisi ile karşılaştırıldığında oldukça büyük ısı üreten bir özel elektrikli ateşleme tertibatından meydana gelebilir Alev Kontrol Monitörü: Alev kontrol monitörü, TS EN 298 e uygun olmalıdır. Alev kontrol monitörü, kontrol edilen brülörün konstrüksiyonuna, işletme özelliklerine ve gücüne uygun olmalıdır Ana kilitleme Anahtarı: Bir alet kullanmadan geri çekilebilen veya yana alınabilen brülörler, yana alma veya geri çekilme durumlarında işletme dışı olabilecek şekilde bir ana kilitleme anahtarı ile bloke edilebilmelidir. (Mesela sınırlama anahtarı) Ön Ayar Cihazı: Gaz debisi ön ayar cihazı, sözgelişi içinde emniyet akışı kesme düzeni veya gaz akışı ayar tertibatı bulunan, (istenen değere) ayarlanabilen bir basınç regülatörü olabilir Vantilatörlerin Fonksiyon Kontrolü: Bir vantilatörün (üfleyicinin) fonksiyon kontrolü için 100 kpa basıncına kadar olan işletmelerde kullanılacak hava basıncı şalteri vantilatörün güç, özellikler ve çalışma şartlarına uygun olmalıdır. (TS 11225) Hava Debisi Ayarlayıcısı: Her brülör, hava debisinin ayarı için bir ayar cihazına sahip olmalıdır. İki veya çok basamaklı brülörlerde yakma havasının debisi ile gaz debisi birbirine bağlı (oransal) olarak ayarlanmalıdır. Bu maksatla her iki ayar elemanı, kazanın her işletme noktasında yakma havasının debisi, gaz debisi ile uyum sağlamalı, izin verilmeyen hiç bir işletme durumu meydana gelmeyecek şekilde birbiriyle bağlanmış olmalıdır. Hava ve gaz için sürekli çalışan elektrikli ayar cihazlarında, yukarıda anılan şartları sağlayacak şekilde karşılıklı konumları kontrol edilmelidir. Brülöre yol verme ile işletme durumu için TS Madde ve Madde de yanma durumu için TS Madde de belirtilen hususlara uyulacaktır. Şekil 24. Çalışma basıncı 100 mbar dan fazla olan 200 kw ve üstü kapasitelerdeki brülörlerin gaz hattı elemanları 1 Küresel vana 2 Manometre mbar ve musluğu kl:1 3 Gaz filtresi 4 Gaz basınç ayarlayıcısı ve SAV (Ani kapama vanası) düzeni 5 Manometre mbar ve musluğu Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

43 6 Kontrol alev beki 7 Membranlı emniyet ventili (Emniyet tahliye vanası) 8 Dışarı tahliye küresel vana 9 Gaz basınç noksanlığı şalteri GW Pilot gaz vanası küresel vana 11 Gaz basınç fazlalığı şalteri GW Gaz sayacı 13 Emniyet ayar kapama vanası 14 Gaz ayar klapesi 15 Manometre mbar ve musluğu 16 Gaz kaçağı kontrol cihazı (sızdırmazlık kontrol cihazı) Regülatör öncesi gaz giriş basıncı regülatör sonrası gaz armatürlerinin max. çalışma basıncından büyükse SAV, SBV konulması mecburidir ATMOSFERİK YAKICILI (VANTİLATÖRSÜZ) DOĞAL GAZ KAZANLARI Gerekli ekipmanlar Şekil 25 de verilmiş olup atmosferik yakıcılı kazanlar TS 11391, TS ve TS EN 298 e uygun olmalıdır. 1 Küresel vana (TS 9809) 10 Ön ayar elemanı 2 Gaz basıncı ölçeri 11 Alev sezici 3 Filtre (TS 10276) 12 Gaz brülörü 4 Gaz basınç regülatörü 13 Ateşleme brülörü (TS 10624, TS EN 88) 14 Ateşleme emniyeti 5 Gaz basınç şalteri (TS 11225, TS 11226) 15 Ateşleme gazı filtresi (Noksanlık Şalteri) 16 En küçük hava giriş ağzı 6 Solenoid vana (TS EN 161) M1 Bağlantı basıncı için 7 Pilot solenoid vanası (TS EN 161) ölçme ağzı (Test nipeli) 8 Ateşleme tertibatı M3 Brülör kafasında gaz 9 Gaz yakma otomatiği basıncı ölçme ağzı (Test nipeli) Şekil 25. Atmosferik yakıcı doğal gaz sistemleri gaz hattı elemanları Pislik Tutucusu (Filtre): Pislik tutucusu, arızalanmalara sebep olabilen maddeleri, tam olarak tutabilecek yapı ve özellikte olmalıdır. Pislik tutucu mümkün olduğu kadar gaz besleme hattına otomatik ayar elemanlarının önüne yerleştirilmelidir. Anma ısı yükü 350 kw den büyük olan tesislerde kullanılan gaz filtresi, gazın kimyasal etkilerine dayanıklı, gazın sürüklediği yabancı katı partikülleri tam olarak tutabilecek boyut ve özellikte olmalıdır. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

44 Gaz Basınç Regülatörü: Gaz tüketim cihazlarında kullanılan gaz basınç regülatörleri TS 5827, gaz basıncı ayar cihazları TS 7363 e uygun olmalıdır. Yanıcı gaz, brülöre başka bir tarzda (söz gelişi bir gaz teslim Merkezînden Merkezî olarak) verildiğinde bilim ve teknik gelişmelere uygun olarak planlanan bu gibi tesislerde bundan farklı yakılabilir. Brülördeki gaz basınç regülatörü girişinde hiç bir gaz basınç ölçme aparatı bulunmadığında, gaz basıncının ölçülmesi için uygun noktalara ölçme ağzı delikleri açılmış olmalıdır. Bu ağızlardaki vida dişleri TS 5466 ya uygun olmalıdır Gaz Basınç Algılama Tertibatı: Gaz basınç şalteri, brülörün tipine, çalışma şartlarına (mekanik, kimyasal ve termik zorlamalara) uygun olmalıdır. Ana brülöre, gaz sevkini başlatmadan önce, maksimum 0.5 kw ısıtma yüklü bir ateşleme alevi işletmede kaldığında bundan vazgeçilebilir Solenoid Vana: Yardımcı enerji ile çalışan otomatik ayar elemanları, brülörün güç ve tipine, istenen fonksiyona, maruz kalacağı mekanik, kimyasal ve termik zorlamalara uygun olmalıdır. En az donanım ve buna ait şartlar Tablo 3 den alınmalıdır. Sönümlü açma işlemi yapan otomatik ayar elemanlarının kullanılmasına öncelik verilmelidir. Ayarın bozulmasında kapatan otomatik ayar elemanlarının kullanılması durumunda 120 kw den daha büyük anma ısıtma yüklerinde sönümlü veya kademeli kapatma yapan cihazların kullanılması tavsiye edilir. Çalıştırma (yol verme) ısıtma yükünün seçilmesinde yanma odasında ve gaz şebekesinde olması muhtemel basınç darbeleri göz önüne alınmalıdır Ateşleme Tertibatı: Bir ateşleme pilotundan veya Bir elektrikli kıvılcım tertibatından (meselâ, elektrotlu bir ateşleme transformatörü) veya Elektiriki kıvılcım tertibatı ile karşılaştırıldığında önemli ölçüde ısı üreten (meselâ elektriki ark) bir özel elektriki ateşleme tertibatından meydana gelebilir Gaz Yakma Otomatiği: TS EkA ya uygun olmalıdır Ön Ayar Elemanı: Gaz debisine ait ön ayar elemanı, örnek olarak otomatik ayar elemanının veya gaz debisi ayar elemanının içinde veya TS EkB ye uygun bir ön ayar elemanı içinde bulunan ayarlanabilir bir basınç regülatöründen meydana gelebilir. Anma ısı yükü kw Tablo 3. Otomatik Ayar Elemanlı En Az Donanım ve İlgili Şartlar (TS 11391) Alev denetimi EkC ye uygun emniyet kapatma tertibatı EkD ye göre ayarlama eleman (TS 11391) TS EN 298 ye uygun gaz yakma otomat Grup B Konmayabilir. 120 Grup C Grup Rm sıfır kapatmalı EkA uygun ateşleme emniyeti Grup B Konmayabilir. Grup C (4) Grup Rm sıfır kapatmalı > 120 TS EN 298 ye uygun gaz yakma Grup B Konmayabilir. otomat 350 EkA uygun ateşleme emniyeti Grup B Konmayabilir. Grup C (4) Grup Rm sıfır kapatmalı > 350 TS EN 298 ye uygun gaz yakma Grup A ve Grup B Sızdırmazlık kontrol Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

45 otomat cihazı tavsiye edilir. Bu emniyet kapama cihazı, termo elektriki ateşleme emniyetinin ayar bölümü olabilir Ateşleme Brülörü: TS EkA ya uygun olmalıdır Ateşleme Emniyeti: TS EkA ya uygun olmalıdır Hava Girişi İçin En Küçük Ağız: TS uygun olmalıdır. Atmosferik kazanların baca bağlantısı TS e uygun olmalıdır. Gövdeleri üzerinde dahili baca ve yönlendirici bulunan atmosferik yakıcılı kazanlar, bu baca içinde geri tepme (ters hava akımı) deflektörü bulundurmalı ve baca bağlantıları uygun şekilde yapılmalıdır. Atmosferik yakıcıların çalışmaya başlaması, ateşlenmeleri, ayarı, işletme durumu ve diğer hususlar TS e uygun olmalıdır. Kazanlar mevsim sıcaklıklarına göre çalıştırılmalıdır KAZAN DAİRELERİNDE HAVALANDIRMA SİSTEMLERİ: Kazan dairesi havalandırılması için gerekli hava miktarı; teorik yanma havası, hava fazlalığı ve kazan dairesinin havalandırılması için gerekli olan hava miktarının toplamıdır. Kazan dairesi havalandırması, kazan dairesi sıcaklığını ısıtma sezonunda 32 C yi aşmayacak şekilde olması göz önüne alınarak yapılmalıdır. (Eğer sistem yaz sezonunda da maksimum kapasiteye yakın değerlerde çalıştırılıyorsa ilave havalandırma gerekmektedir.) Yanma ve havalandırma için gerekli hava miktarı aşağıda belirtilen üç metoddan biri ile sağlanır. a) Alt havalandırma havası tabii olarak alt havalandırma menfezinden sağlanır. Egzost havası da daha küçük boyutlardaki üst havalandırma menfezinden atılır. Bunun için gerekli enerji sıcaklık değişimi ile sağlanır (Tabii havalandırma). b) Taze hava alt menfezlerden fan vasıtası ile sağlanır ve egzost havası yine bir fan vasıtası ile üst menfezlerden atılır. Fanların seçiminde kazan dairesinde pozitif basınç oluşacak şekilde yapılmalıdır. (Cebri havalandırma1) c) Taze hava alt menfezlerden fan vasıtası ile sağlanır. Egzost havası üst menfezlerden tabii yolla atılır. (Cebri havalandırma2). Bu yolla yapılan havalandırmada üst havalandırma kesiti tabii havalandırma hesabında kullanılan formül ile belirlenmelidir. Taze havanın tabii olarak çekilmesi ve egzost havasının fan ile atılması, kazan dairesinde negatif basınç oluşmasına sebep olacağından ve dumanın akış yönünü değiştirebileceğinden dolayı sistem olarak kullanılamaz. Sıvı yakıtlı kazanların gaz yakıtlı kazanlar ile aynı kazan dairesinde kullanılması durumunda, bu kazanlar da doğal gaz kazanı gibi düşünülmelidir. Üst ve alt menfezler mümkün olduğu kadar üst ve altta yerleştirilmelidir.(üst havalandırma menfezi tavandan en fazla 40 cm aşağıda, alt havalandırma menfezi döşemeden en fazla 50 cm yukarıda olacak şekilde açılmalıdır. Böylece pratik olarak sistemin çalışması sağlanır ve bypass (kısa devre) olayı önlenir. Üst havalandırmanın cebri olarak yapılması gereken yerlerde alt havalandırma da cebri olarak yapılmalıdır. Fanlar kazan dairesinde negatif basınç oluşturmayacak şekilde seçilmelidir Tabii Havalandırma (Atmosferik ve fanlı brülörlü kazanlar): Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

46 Tabii havalandırmanın yapılabilmesi için alt ve üst menfezlerin dış hava ile direkt temas etmesi sağlanmalıdır. Kazan dairesinin dış hava ile teması sadece üst menfez seviyesinde ise taze hava uygun boyutlarda kanal ile sağlanmalıdır. Projeye uygun olarak imal edilecek havalandırma menfez ve kanalları galvaniz veya DKP sac olarak yapılmalıdır. DKP sac kullanılması durumunda menfez ve kanallar antipas üzeri yağlı boya ile boyanacaktır Alt Havalandırma Hesabı (TS 7363): A a = ( SQbr 60) x 4,5 Burada; A a : Alt havalandırma net kesit alanı (cm 2 ) å Qbr : Toplam brülör anma ısı gücü (Kw) Toplam anma ısı gücü 1000 kw ın üzerinde olan kazan dairelerinde net kesit hesabı bilinen havalandırma yöntemlerine göre hesaplanmalıdır. (TS 3419) Burada yanma havası ihtiyacı, toplam anma ısı gücünün her kw ı için 1.6 m 3 /h olacak şekilde hesaplanmalıdır. Menfez üzeri dikdörtgen deliklerde kısa kenar en az 10 mm. olmalıdır. Izgara kafes vb.lerin göz aralıkları en az 10x10 mm. olmalıdır. Havalandırma için kanatların kullanılması durumunda hesaplamalar TS 7363/Rev. standardı uygulama kuralları dikkate alınmalıdır Üst Havalandırma Hesabı: A ü = A a /2 A ü : Üst havalandırma net kesit alanı (cm 2 ) Net alan, havalandırma menfez kanatları arasında kalan alanları toplamıdır. Kullanılacak havalandırma menfezlerinin boyutları net alanın 1.50 ile çarpılması ile hesaplanır. Tabii havalandırmadaki max. toplam kanal uzunluğu Şekil 26 ya göre belirlenmelidir. Havalandırma kanallarının maksimum uzunluğu için verilen bu şekil kullanılarak belirlenen hava kanalı boyutu projede belirtilmelidir Cebrî Havalandırma: Tabii havalandırması mümkün olmayan kazan dairelerinin cebri olarak havalandırılması gerekir. Cebri havalandırma için gerekli minimum taze hava ve egzost havası miktarları aşağıdaki formüllerden hesaplanmalıdır. Dikkat edilmesi gereken en önemli husus kazan dairesinde negatif basınç oluşturulmamasıdır Cebrî Havalandırma Hesabı (Fanlı Brülörler İçin) Alt Havalandırma (Taze Hava): Hava debisi = Q br x 0.9 x 3.6 (m 3 /h) Q br = Brülör kapasitesi (kw) Üst Havalandırma (Egzost Havası): Hava debisi= Q br x 0.6 x 3.6 (m 3 /h) Q br = Brülör kapasitesi (kw) Cebri Havalandırma Hesabı (Atmosferik Yakıcılı Kazanlar İçin): Alt Havalandırma (Taze Hava) : Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

47 Hava debisi = Q k x1.1x3.6 (m 3 /h) Üst Havalandırma Hava debisi = Q k x 0.45 x 3.6 (m 3 /h) Q k = Kazan kapasitesi (kw) Havalandırma kanallarında oluşacak basınç kayıpları düşünülerek fan seçimi yapılmalıdır. 8.8 BACALAR GENEL Bacaların Hesaplanmaları: Baca kesitleri, TS EN e göre hesaplanmalı, tasarım ve montajı TS EN standartında yer alan koşullara uygun olmalıdır. Bacalar; ısı, yoğuşma ve yanma ürünlerinden etkilenmeyecek malzemeden ilgili standardlara (TS EN , TS EN , TS EN 1447, TS EN , TS EN veya TS EN 14471) uygunluk belgesine sahip malzemeden imal edilmelidir. Bacaların çatı üzerinde kalan kısımları ve atık gazların dışarı atılmasında TS ve TS EN standardına uyulmalıdır. Merkezî ısıtma sistemlerinde proje ile birlikte verilecek baca hesapları ve kullanılacak malzemeler yukarıda zikredilen standartlarda belirtilmiştir. Kesin baca çapının ön hesabı için aşağıda belirtilen formül kullanılabilir. F=k (Q/ h) F = Baca kesit alanı (cm 2 ) Q= Yakma ocağı ısıl kapasitesi (kcal/saat) h = Baca yüksekliği (m) k = Katsayı Vantilatörlü brülörlerde k=0,010 Atmosferik yakıcılarda k= 0,012 alınması tavsiye edilir. Mevcut baca kesiti formülle bulunan kesitten daha büyük ise mevcut baca içerisinden paslanmaz çelikten mamül yeni baca geçirilecektir. Mevcut baca ile çelik baca arası boşlukta oluşabilecek hava akımına ve sese mani olacak şekilde tedbir alınmalıdır. Metal baca boru ve ekleme parçaları Tablo 14 e, kontrol delikleri Tablo 15 e uygun olmalıdır (TS 1856). Ayrıca yalıtım malzemeleri TS 901 e uygun olmalı ve kalorifer kazan bacaları topraklanması yapılmalıdır Atık Gaz Akış Monitörü: Brülör ve ısı üreticisi, atık gaz akış monitörü ile birlikte bir tesisat ünitesi olarak deneyden geçirildiğinde ancak, atık gaz akış monitörünün kullanılmasına izin verilir Atık Gaz Klapeleri: Atık gaz klapeleri ile akış emniyet tertibatı, ısı üreticisi ile birlikte deneyden geçirildiği ve uygunluğu TS e bir tip deneyi ile belgelendiğinde ancak mekanik kumandalı atık gaz klapelerinin akış emniyet cihazının önüne yerleştirilmesine izin verilir. TS e uygun termik kumandalı atık gaz klapeleri, ısı üreticisi ile birlikte denendiğinde, ancak bunların akış emniyet cihazından sonra tesise yerleştirilmesine izin verilir Üflemeli Brülörlü Isı Üreticisi Atık Gaz Klapeleri: Mekanik olarak çalışan atık gaz klapeleri, kullanma amacına ve işletme şartlarına ve TS e uygun olmalıdır. Atık gaz yolunun açık olduğunu, brülör kumanda cihazına elektronik bir sinyal bildirmiş olmalıdır. Atık gaz yolunda özel, cebrî kumandalı çekiş ayar tertibatı mevcut olduğunda TS ye uygun olarak ön süpürme ve hava klapesi kumandasına ait şartlar sağlanmalıdır Üst Basınç (TS 3390) Altındaki İşletmede Atık Gaz Tesisleri: Sürekli üst basınç altında bulunan atık gaz tesislerinde, ancak sürekli gaz sızdırmazlığı sağlanan ısı üreticileri kullanılmalıdır. Kaynaklı metal borulardan yapılmayan ve bu borular, oturulmayan ve tam havalandırılan mekanlardan geçirildiğinde, bu atık gaz tesisatında ve buna ait elemanların amaca uygunluğu özel olarak doğrulanmalı ve belgelenmelidir. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

48 Atık Gaz Sıcaklığı: Isı üreticisinin atık gaz sıcaklığı, anma ısıtma gücünde ve sürekli işletmede TS 2165 ve diğer ilgili baca standartları da göz önüne alınarak en az 80 C en çok 140 C olmalıdır. Yetkili mercilerce yürürlüğe konulan geçerli ısıtma tesisleri tüzüğüne göre ve başka tüzüklerde belirtilmedikçe tesbit edilen atık gaz kayıpları, anma ısıtma gücüne bağlı olarak % 10% 14 olmalıdır. Planlamaya uygun olarak çiğ noktasına düşmesi hesaplanan atık gaz sıcaklıklarında tesis (ısı üreticisi, ekleme parçaları, baca) yoğunlaşma sebebi ile hiçbir hasara uğramayacak yapı ve özellikte olmalıdır (TS EN 677). Bu konuda gerekli bütün bilgiler imalatçı kataloğunda verilmelidir. Atık gazın atmosfere atılmasında yoğunlaşma problemleri de çözülmüş olmalıdır. (Yoğunlaşma kabı vs.) Bacalar ile ilgili kullanılacak tüm malzemelerin TSE belgeleri KIRGAZ a sunulacaktır. TS ye uygun olmayan baca imalatları kabul edilmeyecektir. Tabii çekişli yakma sistemlerinde duman kanalının boyu etkin baca yüksekliğinin 1/4 ünden fazla olmamalıdır. İdeal olarak bir bacaya bir kazan bağlanır. Zorunlu hallerde 2. kazanın aynı bacaya bağlanma şekli baca standartlarında verilen şartlara uygun olmalıdır KAZAN DAİRESİNDE SES SEVİYESİ Uluslararası standartlara göre kazan dairelerinde kabul edilebilir ses seviyesi maksimum 90 db (A) civarında olmalıdır. Ses seviyesinin bu değerden yüksek olması durumunda standartlara uygun ilave tedbirler alınmalıdır. Kazan dairelerinde ses seviyesinin istenilen değerde temin edilebilmesi için aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir; Uygun kesitli duman kanalları kullanılmalıdır. Keskin köşeli duman kanalları uygulamasından kaçınılmalıdır. Duman kanalları izole edilmelidir. Duman kanallarının bacaya ve kazana bağlantıları sızdırmaz olmalıdır. Doğal gaz sayaçlarından gaz hattına intikal eden sesler engellenmelidir. Sayaç ve brülör girişlerinde (belirli kapasitelerde kadar) flexible eleman kullanılmalıdır. Baca üzerinde mevcut olan bağlantılar, delikler ve geçişler kapatılmalıdır. Havalandırma bacasına bağlantılar mevcutsa iptal edilmelidir. Baca uygun kesite veya yapıya sahip hale getirilmelidir. Gerektiğinde brülör veya bacaya (duman kanalına) KIRGAZ onayı ile susturucu veya ses yutucu kabin takılmalıdır KAZAN DAİRESİNDE ELEKTRİK TESİSATI Kazan daireleri ve ısı merkezlerinde bulunan elektrik donanımı TS ya ve aşağıda belirtilen hususlara uygun olacaktır. Belediye hudutları içerisinde yeni yerleşim bölgeleri ile mevcut bina, işyerleri, resmi daireler ve büyük yüklü ısı merkezlerinin sıcak sulu ve buhar kazanlarının doğal gazla çalışmasına ilişkin elektrik enerjisinin temini ve kumanda ünitelerinin tesisatının sağlanmasıdır. Bu nedenle kazan dairelerine ait elektrik tesisatı; 1) Proje safhası 2) Montaj safhası olmak üzere iki aşamada incelenmelidir Proje Safhası: Buhar kazanlı sistemlerde elektrik projesi açık şema şeklinde detaylı ve 1/50 ölçekli olacak. Ayrıca otomatik kumanda sistemleri şemada bağlantı klemens numaralarını da kapsayacak şekilde projelendirilecektir. Diğer kazanlar için çizilecek projelerde elektrik projeleri tek hat şeması niteliğinde projelendirilecektir. Her proje üzerinde güç, hat uzunluğu ve besleme montajının gerçek değerleri yazılarak hesaplama yapılacaktır. Brülör kumanda panosu içerisinde kullanılan elemanlar mutlaka belirtilecektir. Zaman saati, sirkülasyon pompaları ve pis su pompası gereken binalar projelendirme safhasında da proje çiziminde belirtilecektir. Kazan dairelerinde yalnız kazanlarla ilgili elektrik panoları bulunacak, ayrıca kazan dairesinin elektriğini dışarıdan kesecek şalter bulunacaktır. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

49 Montaj Safhası: Kazan dairesinde bulunan ve enerjinin alınacağı enerji tablosu etanj tipi exproof olacak, kumanda butonları pano ön kapağına monte edilmeli, kapak açılmadan butonlarla, çalışması ve kapatılması sağlanacaktır. Brülör panosu etanj tipi olacak, mümkün ise ana tablodan ayırt edebilecek şekilde ve brülöre daha yakın bir yer seçilerek duvara monte edilecektir. Ana pano ile brülör kumanda panosu arasında çekilecek besleme hattı projede hesaplanmış kesitte NYM tipi antigron kablo ile yapılacaktır. Brülör kumanda panosu ile brülör arasına çekilecek iletkenler projede hesaplanmış kesit değerinde ve mutlaka kondivit veya galvanizli su borusu içerisinden tavandan çekilerek tesisat yapılacak, kesinlikle boru içerisinde kablo eki bulunmayacaktır. Eklenmesi gereken yerlerde mutlaka buat kullanılarak ekleme klemensler ile yapılacaktır. Boru tesisatlarında eleman giriş çıkışları rakorlarla yapılacak, boru içerisindeki kablolar görünmeyecektir. Brülörlere yakın hareket ihtimali olan tesisat plastik veya metal spiraller ile NYAF tipi kablolarla, diğer iletkenler ise NYA tipi kablolarla yapılacaktır. Kazan dairelerinde aydınlatma sistemleri tavandan en az 50 cm. aşağıya sarkacak şekilde veya üst havalandırma seviyesinin altında kalacak şekilde zincirlerle veya yan duvarlara etanj tipi floresan veya contalı glop tipi armatürler ile yapılacak ve tesisat ise antigron olarak tesis edilecektir. Zaman saati istenen abonelerde sirkülasyon pompalarının çalışmaları zaman saatinden beslenecek, gerektiğinde 30 dakikalık zaman rolesi kullanılacak ve yine antigron tipi tesisat ile beslenecektir. Cebri havalandırma gereken kazan dairelerinde fan motoru brülör kumanda sistemi ile paralel çalışacak fanda meydana gelebilecek arızalarda brülör otomatik devre dışı kalacak şekilde otomatik kontrol ünitesi yapılacaktır. Ayrıca cebrî hava kanalında duyarlı sensör kullanılarak, hava kanalında gerekli hava akışı sağlanmadığı hallerde, elektrik enerjisini kesip brülörü devre dışı bırakacaktır. Brülör ve fan ayrı ayrı kontaktör termik grubu ile beslenecektir. Buhar kazanlı kazan dairelerinde: a) Sistemin elektrik enerjisi sistemi en az iki ayrı yerden kumanda edilebilecek şekilde otomatik kumanda üniteli alarm ve ışık ikazlı sistemlerle kontrol altına alınacak şekilde dizayn edilecektir. b) Kazan dairelerinde muhtemel tehlikeler karşısında kazan dairesine girmeden dışarıdan kumanda edilebilecek şekilde yangın butonuna benzer camlı butonla kazan dairesinin tüm elektriğinin kesilmesini sağlayacak biçimde ilave tesisat yapılarak kazan daireleri kontrol altına alınacaktır Topraklama Tesisatı: Her kazan dairesi için özel topraklama sistemi yapılması mecburidir. Topraklama sistemi; a) 0.5 m 2, 1 mm. kalınlığında bakır levha ile. b) 0.5 m 2, 2mm. kalınlığında galvanizli levha ile. c) Bakır çubuk elektrodları ile yapılabilir (En az 16 mm çapında ve 1.5 metre uzunlukta) Her üç halde de en az 16 mm 2 çok telli (örgülü) bakır iletken, papuç kullanılarak lehim veya kaynak ile tutturulur. Levha türünde olanlar 1 metre toprak altına gömülerek toprak üzerinde kalan iletken boru muhafazası ile kazan dairesi ana tablosuna irtibatlandırılacak. Bakır elektrodlar ise topraktan 20 cm. derinliğe çakılarak yine aynı sistemde kazan dairesindeki ana tabloya bağlanmak sureti ile ana topraklama tesisi yapılır. Ana tablo ile kumanda tablosu ve cihazların topraklanmasında kullanılacak topraklama iletkeni ise projede hesaplanmış faz iletken kesitinde veya bir üst kesit kullanılacaktır. Bakır elektrodların özellikleri: Æ 16 mm. çapında dolu, som bakır çubuktan en az 1.5 m. boyunda, Æ 20 mm. çapında dolu, som bakır çubuktan en az 1.25 m. boyundaki çubuk elektrodların topraklama direnci 20 (OHM) sınırlarının altında kalacaktır. Topraklama elektrodları kesinlikle bakır kaplama çubuktan yapılmayacaktır. Topraklama tesislerinin ölçümleri kabul tutanaklarında belirtilecektir. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

50 Yukarıda belirtilen ve istenen tüm bilgiler: a) TSE standartlarına uygun malzeme b) Elektrik tesisatı kuvvetli akım ve iç tesisat yönetmeliği esaslarına göre hazırlanacaktır İŞLETMEYE ALMA VE MUAYENE Gaz Yakma Tesisinin İlk İşletmeye Alınması: Gaz yakma tesisinin ilk işletmeye alınması imalatçı, yapımcısı veya bu konuda uzman yetkili kişi ve kuruluşlarca yerine getirilmelidir. Bu amaçla bütün ayar, kumanda ve emniyet cihazlarının yerleştirilme konumlarının doğru yerleştirilip yerleştirilmedikleri, ayarlarının istenilen değerde olup olmadığı fonksiyonlarını tam olarak yerine getirip getirmedikleri bakımından muayeneden geçirilmelidir. Bu arada elektrik devrelerindeki sigortaların tesis gücüne göre uygunluğu, istenmeden dokunmalara karşı yeterli güvenlik tedbirlerinin alınıp alınmadığı; bütün ekleme ve bağlantıların tam sızdırmaz olup olmadığı kontrol edilmeli, sızdıran kısımlar tam sızdırmaz hale getirilmelidir. (TS 7363) Senelik Muayene ve Bakım: İşletmeci (apartman yöneticisi, kurum amiri vb.), gaz yakma tesisinin işletmeye hazır hale getirilmesi, fonksiyon ve ekonomik sebeplerden dolayı gaz yakma tesisini, senede en az bir defa yapımcı firmanın yetkili elemanlarına veya bu konuda uzman kişilere muayene ve bakımı yaptırmakla yükümlü tutulmalıdır Kazan Dairelerinde İlave Tedbirler: Kazan dairesi kotu kanalizasyon kotunun altında ise pis su çukuru ve pompası mevcut değilse, projede not olarak belirtilecektir. Ayrıca pis su pompası konulması ve tesisat tanziminden abone sorumlu olacaktır. Kazan dairesi kapıları yanmaz malzemeden yapılmalıdır. Kapılar kazan dairesinin dışına açılacak şekilde yapılmalıdır. Kazan dairelerine cihazların kullanım talimatları asılacaktır. Kazan dairesine emniyet kuralları ile ilgili talimatname bir çerçeveyle asılacak ve bir kopyası da imza karşılığı aboneye verilecektir. Dönüşümü yapan firma sistemi işletmeye alma formunun bir kopyasını aboneye verecektir. Dönüşümü yapan firma kullandığı cihazlara (kazan, brülör) ait garanti belgelerini yetkili servislerin listesini, acil durumlarda başvurulması gereken telefonları aboneye vermelidir. Kazan dönüşümüne ait projeler KIRGAZ şartnamelerine göre yapılacaktır. Kazan dairesi ara kat veya çatı katında ise, döşeme su sızdırmaz şekilde olmalı, kazan kaidesi titreşim ve ses izolasyonu sağlayacak şekilde yapılmalı ve binadaki yeni statik yük dağılımı, İnşaat Mühendisleri Odasından veya Teknik Üniversitelerden onaylı projeden kontrol edilmelidir. Ayrıca sessiz olması nedeniyle atmosferik brülörlü kazanlar tercih edilmeli ve kazanlarda su seviyesi emniyet cihazı kullanılmalıdır Atık Gaz Oranları: Kalorifer kazanından çıkıp bacaya girmeden önce atık gaz oranları: O 2 : % 35 CO 2 : % 810 CO : 100 ppm olmalıdır. 9. BAKIR BORU TESİSAT UYGULAMALARI TS 380 e uygun dikişsiz bakır borular kullanılacaktır. Dış çapla ilgili asgari et kalınlıkları: Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

51 Æ 22 mm ye kadar 1.0 mm 22 < Æ 42 mm ye kadar 1.5 mm 42 < Æ 89 mm ye kadar 2.0 mm 89 < Æ 108 mm ye kadar 2.5 mm 108 < Æ mm ye kadar 3.0 mm Bina bağlantı hattı, kolon hattı ve kazan dairelerinde çelik doğalgaz borusu kullanılmalıdır. Sadece sayaçtan sonraki evsel hatlarda bakır boru kullanılacaktır. 9.1.Bükülebilme Özelliği: Kangal Borular teknik bir araç olmadan bükülebilmelidir. Çekme borular uygun bir teknik araç vasıtasıyla Tablo 4 de verilen ortalama bükülebilme yarıçaplarına göre, sadece 18 mm dış çapa kadar bükülebilmelidir. Tablo 4. Düz Boy Bakır Borular için Bükülme Radyüsleri Dış Çap (mm) Et Kalınlığı (mm) , Bükülebilme Yarıçapı min. (mm) Not: 15 mm ye kadar dış çap için ortalama bükülebilme çapı 3,5 misli, 18 mm için ise dış çapın 4 mislidir. 9.2.İşaretleme: Norma göre borular, boylamasına sürekli ve silinmeyecek şekilde işaretlenecektir. İki işaretleme arasındaki mesafe 500 mm yi geçmeyecektir. İşaretleme aşağıdakileri kapsayacaktır. Boru dış çapı, et kalınlığı, DIN 1786, imalatçı adı. DIN 1786 SFCU 3722 x 1 veya DIN x1 DIN 1786 SFCU F 22 x 1 x 5 22 x 1 x Rg 5m Tablo 5. Bakır Boru Ölçüleri DIŞ ÇAP BORU ET KALINLIĞI Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

52 X X 4 8 X X 6 10 X X 8 12 X * ) X * X 18 1) * X ) * X ) X * * * X X * * 76.1 * X * X * X 100 SADECE BAŞKA BİRLEŞTİRME METODLARI İÇİN 133 * * * * 250 Not: Gaz tesisatlarında " * " işaretli ölçüler kullanılacaktır. Lehim seçimi ve lehim metodları seçimi her defadaki çalışma şartlarına bağlıdır. Tablo 6. Bakır Boru Çalışma Şartları Lehim Cinsi Sert Lehimler Sert Lehim 1 İçin Tipik Misaller III. Kadmiyumsuz Gümüş LAg 34 Sn LAg 44 Sn Veya IV. Kadmiyumlu Gümüş LAg 40 Cd LAg 30 Cd Veya Bakır/Fosfor LAg 2p Çalışma Sıcaklığı Boru dış Çap Ölçüsüne Göre Çalışma Basıncı 6~28 mm. 35~54 mm. 64~108 mm LCu P ) Seçim Kullanım Sahasına Ve Yürürlükteki Talimatlara bağlıdır. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

53 Resim 1. İç Lehim Resim 2. Dış Lehim Çap D Tablo 7. Bakır boruda İç/dış lehim uzunlukları İç lehim uzunluğu Dış lehim uzunluğu Uzunluk sınır değerleri L 1 ve L 2 ±1.2 ±1.4 ±1.6 ±2.0 ±2.5 Boruların iç ve dış yüzeyi temiz, herhangi bir yüzeyden arınmış gaz tesisatlarında kullanıma uygun olmalıdır. Borular yırtık, kırık ve eğilmiş olmamalıdır. Gaz boruları topraklama olarak kullanılamayacaktır. Fitingsler çatlak, ezik ve gözeneklerden arınmış olmalıdır. Çapaklardan arınmış ve temiz işlenmiş olmalıdır. Bakır tesisatlarda hız 6 m/s yi geçmeyecek. Kullanılacak bakır boru veya fitingsler de TSE normu yoksa uluslararası normlar aranacaktır. Tüm malzemelerde KIRGAZ uygunluk belgesi aranacak, KIRGAZ uygunluk belgesi olmayan malzemeler kabul edilmeyecektir. Hesaplamalarda ekteki tablolar kullanılacaktır. Teknolojik şartlara bağlı olarak KIRGAZ her türlü değişiklik yapma hakkına sahiptir. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

54 C YARARLANILAN KAYNAKLAR I EPDK İç Tesisat Yönetmeliği ve ilgili diğer tüm mevzuatlar II Kalorifer Kazanlarının Doğal gaza Dönüşüm Kuralları Kitapçığı III British Gas Dokümanları IV Türk Standartları (Tablo 8) Tablo 8. ATIF YAPILAN TÜRK STANDARTLARI S. NO TS. NO TARİHİ AÇIKLAMA 1 TS Boru bağlantı parçaları Temper dökme demir 2 TS 615EN Ani su ısıtıcılar (şofbenler)gaz yakan atm. brülörlü 3 TS Vidalar (Biçim ve boyutlar) 4 TS EN Basınç regülatörlerigaz cihazları için giriş basıncı 200 mbar a kadar 5 TS EN Otomatik kapama valfleri Gaz brülörleri ve gaz cihazları için 6 TS EN Gaz yakan Merkezî ısıtma kazanları anma ısı yükü 70 kw yi aşmayan atm. Brülörlü B11 ve B11s tipi kazanlar 7 TS Borular dikişsiz ve dikişli vida dişi açılabilir vidalı çelik 8 TS Borular (Hassas, dikişsiz, çelik) 9 TS Borular (Yuvarlak, dikişsiz, alaşımsız çelik) 10 TS Radyatörısıtma (Kalorifer) tesisatı için dökme demirden 11 TS Kazanlar, çelik malzemeden (kaynaklı) silindirik, (Tasarım bas. 0.5 Mpa2.5 Mpa) Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

55 12 TS BorularBakır (dikişsiz,genel amaçlar için) 13 TS BorularDikişli (kaynaklı) çelik, genel amaçlar için. 14 TS KazanlarDökme demirden 15 TS Pr EN Merkezî ısıtma kazanlarıgaz yakan anma ısı yükü 70 kw yi aşmayan C Tipi kazanlar. 16 TS KazanlarÇelik malzemeden (Kaynaklı) 17 TS Pr EN Müstakil gaz yakan konveksiyonlu ısıtıcılar 18 TS Merkezî ısıtma kazanları gaz yakan anma ısı yükü 70 kw yi aşmayan kombine kazanlar birleşik ısıtma kazanları (kombi) Kullanım suyu üretim için 19 TS EN Gaz yakan Merkezî ısıtma kazanlarıanma ısı yükü 70 kw yi aşmayan yoğuşmalı kazanlar için belirli şartlar 20 TS Flanşlar (Borular için, boyunları kaynaklı) 21 TS Flanşlar (Borular için dökme çelik) 22 TS FlanşlarBoruya kaynaklı,düz 23 TS Binalarda pis su tesisatı yapım kuralları 24 TS Lifli ısı ve ses yalıtma malzemesi 25 TS Galvanizleme (Sıcak daldırma metodu ile) 26 TS Boru bağlantı parçalarıçelik vidalı 27 TS Binalarda sıcaksulu ısıtma santrallarının düzenlenmesi 28 TS Kalorifer tesisatı projelendirme kuralları 29 TS Bacalar, baca boyutlarının yakma tekniği bakımından hesaplanmasıterimler ve ayrıntılı hesap metotlar. 30 TS Yeraltında kullanılan çelik boruların korozyondan korunma kuralları 31 TS Kalorifer tesisatı yerleştirme kuralları. 32 TS Boru bağlantı parçaları, çelik (kaynak ağızlı veya flanşlı) 33 TS Çıkış suyu sıcaklığı 110 C dereceden daha yoksek kızgın sulu ısıtma tesisleri. 34 TS Alçak basınçlı buhar üreticilerinde güvenlik kuralları 35 TS Sabit kazanların yapım kuralları 36 TS Basınç ve sıcaklık terimleri. 37 TS Havalandırma ve iklimlendirme tesislerinin projelendirilmesi kuralları. 38 TS Mineral liften ısı yalıtım malzemesinin ısıtma ve havalandırma tesisatına uygulamasının kuralları 39 TS Isıtma sistemlerigazlı Merkezî yakma tesislerinin tasarımı yerleştirilmesi ve güvenlik kuralları. 40 TS KazanlarIsı tekniği ve ekonomisi açısından aranacak özellikler. 41 TS KazanlarAnma ısı gücü ve verim deneyleri esasları. 42 TS Çelik borularkorozyona karşı korumak için polietilen ile kaplanması kuralları. 43 TS Çelik borularkorozyona karşı korumamaden kömürü katranı epoksi reçinesi ile kaplanması kuralları 44 TS Yeraltı çelik boru hatlarının katodik korunması 45 TS Boru vida dişlerisızdırmazlık sağlayan kısımkısa gösteriliş, boyut ve tölerans 46 TS Sayaçlar gazlar için türbin çarkı (25m3/h25000m3/h) 47 TS Reglaj kurallarıdoğal gaz bölge regülatörleri için. 48 TS Bina içi tesisatlarda doğal gaz basınç reglaj kuralları (Giriş bas. Max. 25 mar olan) 49 TS Doğal gaz boru hatlarında gaz basıncı reglaj kuralları 50 TS SayaçlarTabii gaz için körüklü(2.5m3/h400m3/h) 51 TS Hat borusu, çelikpetrol ve tabii gaz endüstrisi çelik boru hatları için 52 TS Gaz yakan ev aletleri için spiral hortumlu bağlantı elemanları 53 TS Boru bağlantı parçalarıyüksek yoğunluklu polietilendoğal gaz Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

56 dağıtım şebeke ve tesisatında kullanılan 54 TS Gaz dağıtım şebekelerinde basınç kayıplarının hesaplanması 55 TS Kaynakçı sertifikalarının verilmesi. 56 TS Doğal gaz bina iç tesisatı projelendirme ve uygunluk kuralları. 57 TS Doğal gaz boru hattı donanımında kullanılan terimler ve tarifler. 58 TS 9197EN TermostatlarMekanik gaz yakan cihazlar için TS Contalık malzemelerelastomerik iç tesisatgaz armatürlerinde kullanılan 60 TS Küresel vanalar, yanıcı gazlar (doğal gaz, havagazı, LP İçin) 61 TS Filtreler, dahili gaz tesisatlarında kullanılan. 62 TS Patlama ağzı ve kapaklarkazanlar için yapım kuralları ve boyutlar. 63 TS Gaz regülatörleri yanıcı gazlar (doğal gaz, havagazı, LPG için) giriş basıncı 0.4 Mpa (4 bar) a kadar 64 TS Hortumlaresnek öndülelipaslanmaz çelik (1.6 Mpa a kadar gaz yakan cihazlar için 65 TS Borular, polietilen (PE)Gaz yakıtların nakli içinyeraltına döşenen Metrik seri. 66 TS Elektronik hacim düzelticileri, gaz sayaçları için 67 TS Esnek bağlantı elemanlarıgaz tesisatlarında kullanılan 68 TS KompansatörlerÇelik körüklü gaz boru hatları ve Tesislerinde kullanılan 69 TS ARContalık levhalar, gaz armatürleri cihazları ve boru hatlarında kullanılan 70 TS Contalık levhalar, lastik, mantar ve asbast esaslı gaz armatürleri ve cihazlarda kullanılan 71 TS Contalık levhalar, sentetik, elyaf ve grafit esaslı, gaz armatürleri, boru hatlarında kullanılan 72 TS EN Yağlayıcılar, yanıcı gaz ortamında çalışan gaz armatürleri ve kontrol cihazları için 73 TS Contalık malzemeler, sertleşmeyen bina içi gaz ve su tesisatlarındaki metrik vidalı bağlantılarda kullanılan 74 TS Contalık malzemeler, sertleşen gaz armatürleri ve cihazlardaki vidalı bağlantı için 75 TS Contalık malzemeler Yer altı gaz boru hattı bağlantı yerlerinin sonradan sızdırmazlığı için kullanılan. 76 TS Köpük meydana getirici malzemeler. Gaz boru hattında kaçak tesbitinde kullanılır. 77 TS EN Üflemeli ve üflemesiz gaz brülörleri ve gaz cihazları için yakma otomatları. 78 TS Basınç şalterlerigaz tüketim cihazları ve yakma tesisleri için 0.1 Mpa kadar 79 TS Basınç şalterlerigaz tesisatları için(0.1 MPa40 40 Mpa) 80 TS Yanma havası kapama klapeleri, mekanik kumandalı 81 TS BacalarÇelik (Endüstriyel) 82 TS BacalarMetal, konut ve benzeri binalar için 83 TS Bacalar Konut vb. bina bacaları, eldene parçaları, tasarım ve yapım kuralları. 84 TS BacalarKonut vb. binalar için deney bacaları deneyleri için şartlar ve değerlendirme kriterleri (Kuralları) 85 TS Bacalarkonut ve benzeri binalar için tasarım ve yapım kuralları 86 TS BacalarKonut vb. binalarda baca temizleme tertibatı yapım kuralları 87 TS BacalarBoyutlandırma hesapları, çok ocaklı bacalar için Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

57 yaklaşık olarak sonuç veren hesaplama 88 TS BacalarBoyutlandırma hesapları, tek ocaklı bacalar için yaklaşık hesaplama. met. 89 TS Gaz brülörleriatmosferik, genel kurallar 90 TS Pr EN BrülörlerVantilatörlü Gaz yakıtlar için 91 TS Gaz tüketim cihazlarıvantilatörsüz atmosferik brülörlü, terimler kurallar ve deneme 92 TS Bağlantı fişli gaz hortumları ve gaz bağlantı armatürleri Emniyetli (10 Kpa a kadar gaz yakan cihazlar için) 93 TS Yakma tesisleri elektrik donanımı 94 TS Boru ekleme parçaları sökülebilir metal gaz boruları için 95 TS Pr EN Gaz yakan Merkezî ısıtma kazanlarıanma ısı yükü 70 kw300 kw olan atmosferik B Tipi kazanlar 96 TS Doğal gaz boru hattıçelik boru donanımı tesis kuralları 97 TS Pr EN Doğal gaz boru hattıçelik boru donanımı tesis kuralları 98 TS Otomatik Gaz Kesme Cihazları Sismik Deprem Vanaları Tablo 9. Bakır Borular İçin Max. Debi ve Çapa Bağlı Olarak Akış Hızı (V) ve Özgül Sürtünme Basınç Kaybı (R) Tablosu V s 3 m / h x1 15x1 18x1 22x1 28X1.5 35X1.5 42x1.5 54x2 V R v R V R v R v R v R v R v R M/s mbar/ m/ mbar/ mbar/ m/ M/s Mbar/m m/ mbar/ m/ mbar/m m/s Mbar/m m/ mbar/ m s m m s s m s s m Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

58 Tablo 10. Bakır Fittingler için Kayıp Katsayıları Redüksiyon (3) S Parçası Dirsek Bağlantı parçaları Semboller Kayıp Değerleri x=0.4 x=0.5 x=0.7 T geçiş ayrımı T koli 90 0 C x= C x=1.3 Temizlik T parçası T karşıt akım 90 0 C x= C x=1.5 Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

59 Dirsek T geçiş ayrılma Dirsek T kol ayrılma Dirsek temizlik T parçası Çift dirsek T ayrılma x=0.3 x=0.9 x=0.9 x=1.3 +Geçiş ayrılma parçası90 0 C x=1.3 +Kol ayrılma parçası Temizlik + geçiş Temizlik + kol ayrılma parçası 90 0 C x= C x=0.5 Tek Manşon DN 25 bağlantılı sayaç >DN C x=1.3 x=2.0 x=1.0 Musluk Köşe emniyet vanası Musluk (Küresel) Köşe vanası (Küresel) Sürgülü vana x=2.0 x=5.0 x=0.5 x=1.3 x=0.5 Tablo 11. Çelik Boruların Et Kalınlıkları Nominal Çap (mm) Dış Çap (mm) Cidar Kalınlığı (mm) Tablo 12. Boru Ekleme Parçalarına Ait Basınç Kayıpları Sıra No Semboller Boru Ekleme Parçaları Kayıp Değerlleri 1 Redüksiyon Deveboynu Dirsek, 90 0 C Dirsek, 45 0 C Dirsek, 90 0 C Dirsek, 45 0 C Dirsek, 90 0 C Te parçası düz geçiş 0.0 Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

60 9 Te parçası Düz Geçiş 0.0 Kol ayrımı Te parçası Düz Geçiş 0.0 Kol ayrımı Te parçası, bir ağzı temizleme için; Te parçası, bir ağzı temizleme için, düz geçiş Te parçası, zıt akışlı Te parçası, kol ayrımı Te parçası, zıt akışlı (iki akış birleşiyor) Te parçası Düz Geçiş 0.0 Kol ayrımı Te parçası, akış iki kola ayrılıyor Te parçası Düz Geçiş 0.0 Kol ayrımı Haç parçası Düz akışta Sürgülü Vana Köşe Musluğu Musluk Valf (Ventil) 0.6 Tablo 14. Metal Baca Boru ve Ekleme Ölçüleri Anma Çapı En Küçük Dış Çap Ticari Boru Boyu Katı ve Sıvı Yakıtlı Ocaklarda ve Fanlı Bülörlü Gaz Yakıtlı Ocaklarda Gaz Yakıtlı Atmosferik Brülörlü Ocaklarda Çelik Çelik Çelik Çelik d 1 d Toleran 2 s d 1 1 Toleran s h H Fe 12 mavi meneviş lenmiş Fe 37 1) 2) 3) 4) 5) Alüminyu m Cidar Kalınlığı en az 5 mm Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

61 d 1 ve d 2 ölçülerine, yüzey kaplaması (meselâ emaye) kalınlığı dahildir. Ancak 5 mm ölçülerine yüzey kaplaması veya izolasyon kalınlığı dahil değildir. 1. Paslanmaz 2. Sıcak kaldırma metoduyla alüminyum kaplanmış 3. Haddeleme metodu ile alüminyum kaplanmış 4. Emaye edilmiş 5. Çinko kaplanmış 6. Kurşun kaplanmış NOT Anma çapları ve ticari boru boyları ara değerlerde de seçilebilir. NOT Cidar kalınlığı belirtilmeyen malzemeler ile imalat yapılamaz. Tablo 15. Kontrol ve Temizleme Delik Ölçüleri (Ölçüler mm. dir.) Anma Çapı d m x n min. 60x35 60x35 60x35 60x35 Kontrol Deliği (P) d 3 min. m x n min. Temizleme Deliği (R) d 3 min x35 75x45 75x45 75x45 90x65 90x65 90x65 90x Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

62 x65 90x65 90x65 90x65 105x75 105x75 105x75 105x x65 90x65 90x65 105x75 125x95 125x95 125x95 125x x P gaz yakıtlarda kontrol deliği 2. R katı ve sıvı yakıtlarda temizleme deliği NOT Belirtilmeyen ölçülerde imalatçı serbesttir. Tablo 16. DOĞALGAZ CİHAZLARI İÇİN EŞ ZAMAN FAKTÖR VE TÜKETİM DEĞERLERİ DOĞALGAZ CİHAZLARI İÇİN EŞ ZAMAN FAKTÖR VE TÜKETİM DEĞERLERİ OCAK + KOMBİ OCAK + ŞOFBEN HERMETİK SOBA BACALI SOBA OCAK KONUT SAYISI f 1,6 + 2,5 m³/h f 1,6 + 3,2 m³/h F 3 x 0,7 m³/h f 3 x 1,2 m³/h f 1,6 m³/h KONUT SAYISI 1 0,819 3,5 0,701 3,4 0,738 1,6 0,738 1,2 0,563 0, ,831 7,0 0,438 4,2 0,569 2,4 0,569 1,4 0,469 1, ,772 9,5 0,347 5,0 0,515 3,3 0,515 1,9 0,375 1, ,719 11,8 0,281 5,4 0,452 3,8 0,452 2,2 0,328 2, ,682 14,0 0,250 6,0 0,419 4,4 0,419 2,6 0,300 2, ,670 16,5 0,218 6,3 0,400 5,1 0,400 2,9 0,270 2,6 6 Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

63 7 0,644 18,5 0,190 6,4 0,381 5,7 0,381 3,3 0,250 2, ,625 20,5 0,192 7,0 0,363 6,1 0,363 3,5 0,234 3, ,609 22,5 0,171 7,4 0,349 6,6 0,349 3,8 0,222 3, ,597 24,5 0,162 7,8 0,338 7,1 0,338 4,1 0,212 3, ,587 26,5 0,157 8,3 0,329 7,6 0,329 4,4 0,204 3, ,579 28,5 0,157 8,5 0,325 8,2 0,325 4,7 0,197 3, ,566 30,2 0,141 8,8 0,318 8,7 0,318 5,0 0,870 3, ,557 32,0 0,133 9,0 0,309 9,1 0,309 5,2 0,183 4, ,552 33,9 0,131 9,5 0,303 9,6 0,303 5,5 0,179 4, ,548 35,9 0,127 9,8 0,297 10,0 0,297 5,8 0,171 4, ,545 38,0 0,122 10,0 0,294 10,5 0,294 6,0 0,169 4, ,542 40,0 0,121 10,5 0,285 10,8 0,285 6,2 0,163 4, ,539 42,0 0,118 10,8 0,280 11,2 0,280 6,4 0,161 4, ,524 43,0 0,114 11,0 0,278 11,7 0,278 6,7 0,156 5, ,523 45,0 0,111 11,2 0,275 12,2 0,275 7,0 0,153 5, ,521 47,0 0,108 11,5 0,272 12,6 0,272 7,2 0,150 5, ,515 48,5 0,106 11,7 0,267 12,9 0,267 7,4 0,148 5, ,508 50,0 0,104 12,0 0,262 13,3 0,262 7,6 0,145 5, ,504 51,6 0,102 12,2 0,258 13,6 0,258 7,8 0,143 5, ,499 53,2 0,100 12,5 0,254 13,9 0,254 8,0 0,141 5, ,495 54,7 0,098 12,6 0,251 14,3 0,251 8,2 0,140 6, ,490 56,3 0,095 12,8 0,248 14,6 0,248 8,4 0,138 6, ,484 57,5 0,094 13,1 0,247 15,1 0,247 8,6 0,136 6, ,477 58,7 0,093 13,5 0,246 15,5 0,246 8,9 0,133 6, ,474 60,2 0,092 13,6 0,244 15,9 0,244 9,1 0,131 6, ,471 61,7 0,090 13,9 0,241 16,3 0,241 9,3 0,130 6, ,467 63,2 0,089 14,1 0,239 16,6 0,239 9,5 0,128 6, ,464 64,7 0,087 14,3 0,236 16,9 0,236 9,7 0,127 6, ,461 66,2 0,086 14,5 0,234 17,2 0,234 9,9 0,125 7, ,459 67,7 0,085 14,7 0,232 17,6 0,232 10,1 0,124 7, ,457 69,3 0,084 15,0 0,231 18,0 0,231 10,3 0,123 7, ,455 70,9 0,084 15,2 0,229 18,3 0,229 10,5 0,123 7, ,453 72,4 0,083 15,5 0,228 18,7 0,228 10,7 0,122 7, ,451 74,0 0,082 15,8 0,226 19,0 0,226 10,9 0,121 7, ,449 75,5 0,081 15,9 0,225 19,4 0,225 11,1 0,120 7, ,447 77,0 0,080 16,1 0,224 19,8 0,224 11,3 0,119 8, ,445 78,5 0,079 16,3 0,222 20,1 0,222 11,5 0,117 8, ,443 79,9 0,078 16,5 0,221 20,5 0,221 11,7 0,116 8, ,441 81,4 0,077 16,8 0,220 20,8 0,220 11,9 0,115 8, ,439 82,9 0,076 16,9 0,218 21,1 0,218 12,1 0,114 8, ,438 84,4 0,076 17,1 0,216 21,4 0,216 12,3 0,113 8, ,436 85,8 0,075 17,3 0,215 21,7 0,215 12,4 0,112 8, ,435 87,3 0,075 17,5 0,213 21,9 0,213 12,6 0,111 8, ,433 88,8 0,074 17,8 0,211 22,2 0,211 12,7 0,110 8, ,432 90,3 0,074 18,0 0,210 22,5 0,210 0,0 0,109 8, ,431 91,8 0,073 18,3 0,209 22,9 0,209 0,0 0,108 9, ,429 93,3 0,073 18,5 0,208 23,2 0,208 0,0 0,107 9, ,428 94,8 0,072 18,8 0,207 23,5 0,207 0,0 0,106 9, ,427 96,3 0,072 19,0 0,206 23,8 0,206 0,0 0,105 9, ,426 97,8 0,071 19,2 0,205 24,2 0,205 0,0 0,104 9, ,425 99,2 0,071 19,4 0,204 24,5 0,204 0,0 0,104 9, , ,7 0,070 19,5 0,204 24,8 0,204 0,0 0,103 9, , ,1 0,070 19,7 0,203 25,2 0,203 0,0 0,103 9, , ,6 0,069 20,0 0,202 25,5 0,202 0,0 0,102 10, , ,1 0,068 19,9 0,201 25,8 0,201 0,0 0,102 9, , ,6 0,067 19,8 0,200 26,0 0,200 0,0 0,101 10, , ,1 0,065 19,8 0,198 26,3 0,198 0,0 0,101 10,2 63 Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

64 64 0, ,6 0,064 19,7 0,197 26,6 0,197 0,0 0,100 10, , ,1 0,063 20,9 0,196 26,8 0,196 0,0 0,100 10, , ,6 0,063 20,1 0,195 27,1 0,195 0,0 0,100 10, , ,1 0,064 20,5 0,195 27,5 0,195 0,0 0,099 10, , ,6 0,064 21,0 0,194 27,8 0,194 0,0 0,099 10, , ,1 0,065 21,4 0,194 28,1 0,194 0,0 0,098 10, , ,5 0,065 22,0 0,193 28,4 0,193 0,0 0,098 11, , ,0 0,064 21,9 0,192 28,7 0,192 0,0 0,097 11, , ,4 0,063 21,9 0,192 29,1 0,192 0,0 0,097 11, , ,9 0,063 21,9 0,191 29,4 0,191 0,0 0,096 11, , ,3 0,062 22,0 0,191 29,7 0,191 0,0 0,096 11, , ,8 0,061 23,4 0,190 30,0 0,190 0,0 0,095 11, , ,3 0,061 22,3 0,189 30,2 0,189 0,0 0,095 11, , ,7 0,061 22,7 0,188 30,4 0,188 0,0 0,094 11, , ,2 0,062 23,1 0,187 30,7 0,187 0,0 0,094 11, , ,7 0,062 23,4 0,186 30,9 0,186 0,0 0,093 11, , ,2 0,062 23,8 0,185 31,1 0,185 0,0 0,093 12, , ,6 0,062 24,0 0,184 31,4 0,184 0,0 0,093 12, , ,1 0,062 24,2 0,183 31,6 0,183 0,0 0,092 12, , ,5 0,061 24,5 0,183 31,9 0,183 0,0 0,092 12, , ,0 0,061 24,7 0,182 32,1 0,182 0,0 0,091 12, , ,4 0,061 24,9 0,181 32,4 0,181 0,0 0,091 12, , ,0 0,061 25,1 0,180 32,6 0,180 0,0 0,091 12, , ,5 0,061 25,3 0,179 32,8 0,179 0,0 0,091 12, , ,0 0,060 25,5 0,179 33,1 0,179 0,0 0,090 12, , ,5 0,060 25,7 0,178 33,3 0,178 0,0 0,090 12, , ,0 0,060 25,9 0,177 33,5 0,177 0,0 0,090 13, , ,5 0,060 26,1 0,176 33,8 0,176 0,0 0,090 13, , ,0 0,060 26,3 0,176 34,0 0,176 0,0 0,089 13, , ,4 0,059 26,5 0,175 34,3 0,175 0,0 0,089 13, , ,9 0,059 26,7 0,175 34,5 0,175 0,0 0,088 13, , ,4 0,059 26,9 0,174 34,8 0,174 0,0 0,088 13, , ,9 0,059 27,1 0,173 35,0 0,173 0,0 0,088 13, , ,4 0,059 27,3 0,173 35,2 0,173 0,0 0,088 13, , ,8 0,058 27,5 0,172 35,5 0,172 0,0 0,087 13, , ,3 0,058 27,7 0,172 35,7 0,172 0,0 0,087 13, , ,8 0,058 27,8 0,171 36,0 0,171 0,0 0,087 14,0 100 Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

65 Tablo 17. II. Gaz ailesi (DIN 2440 a uygun çelik boru ) Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

66 Tablo 18. Yerel basınç kayıpları Z (mbar) Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

67 2. BÖLÜM EKLER VE ŞEKİLLER Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

68 DOĞALGAZ KULLANAN KAZAN DAİRELERİNDE UYULACAK GÜVENLİK KURALLARI Acil durumlarda kapatılacak ana gaz vanasının yeri mutlaka öğrenilmelidir. Can ve mal güvenliğiniz için KIRGAZ ın bilgisi dışında tesisatta değişiklik yapılmamalıdır. Tehlike halleri haricinde ana vana kapatılmamalıdır. Mecburi hallerde kapatılan ana vana KIRGAZ görevlileri tarafından açılmalıdır. Gaz alarm cihazı ve ikaz sireni çalışır vaziyette olmalıdır. Doğal gaz boruları paslanmaya karşı boyanmalıdır. Alt ve üst havalandırma menfezleri kapatılmamalıdır. Her kış sezonundan önce bacalar kontrol ettirilmeli ve temizletilmelidir. Doğal gaz cihazlarının bakım ve onarımları yetkili servislere yaptırılmalıdır. DİKKAT!.. Kazan Dairesinde gaz kokusu duyarsanız, yada gaz alarm cihazı alarm verirse; Önce sayaç giriş vanası kapalı konuma getirilmelidir. Elektrikli cihazları çalıştırmamalı, aydınlatma düğmesi açıksa kapatılmamalı, kapalıysa açılmamalıdır. Ortam havalandırılmalıdır. KIRGAZ ın 187 nolu acil telefonuna, doğru ve açık adres ile bilgi vererek yardım istenmelidir. KIRGAZ görevlileri gelene kadar hiçbir vana açılmamalıdır. Brülör bakım ve onarımında aranacak servis telefonları : Rev.Tarihi Rev. KAZAN DAİRESİ UYARI TABELASI Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

69 DOĞALGAZ KULLANAN BİNALARDA UYULACAK GÜVENLİK KURALLARI Acil durumlarda kapatılması gereken ana kesme vanasının yeri mutlaka öğrenilmelidir. Daire içerisinde gaz kokusu hissederseniz, sayaç girişindeki gaz vanası kapatılmalıdır. Apartman girişinde veya merdiven boşluğunda gaz kokusu hissederseniz, servis kutusu çıkışındaki ana kesme vanası kapatılmalıdır. Gaz kaçağı olan yerde yanan lambalar kapatılmamalı ve lamba yakılmamalıdır. Telefon çalarsa bakılmamalı ve telefon edilmemelidir. Elektrik prizleri ve düğmelerinin durumunda değişiklik yapılmamalıdır. Elektrikli cihazlar çalıştırılmamalı ve çalışanlar kapatılmamalıdır. Gaz kaçağı olan bölge havalandırılmalıdır. Vakit kaybedilmeden gaz kaçağı olan bölge haricindeki bir telefon ile KIRGAZ ın Acil 187 nolu telefonunu aranmalıdır. Doğru ve açık adres ile bilgi vererek yardım istenmelidir. KIRGAZ doğal gaz Acil ekipleri gelene kadar hiçbir şeye müdahale edilmemelidir. Tehlike halleri haricinde ana vana kapatılmamalıdır. Mecburi hallerde kapatılan ana vana KIRGAZ görevlileri tarafından açılmalıdır. Ana vana açılması esnasında evinde bulunmayan abonelerin sayaç vanaları kapatılacaktır. Doğal gaz boruları paslanmaya karşı boyanmalıdır. Her kış sezonundan önce bacalar kontrol ettirilmeli ve temizletilmelidir. KIRGAZ tarafından gaz verilirken takılan havalandırma menfezleri iptal edilmemeli ve yeri değiştirilmemelidir. Can ve mal güvenliğiniz için KIRGAZ ın bilgisi dışında tesisatta değişiklik yapılmamalıdır. Doğal gaz cihazlarının bakım ve onarımları yetkili servislere yaptırılmalıdır. Rev.Tarihi Rev. BİNALARDA UYARI TABELASI Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

70 BORU GÖMME DETAYI TOPRAKLI HAT DETAYI TARİH Rev. Şekil 1. TOPRAKLI HAT DETAYI Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

71 TARİH Rev. Şekil 2. BİNA İÇ TESİSATINA GİRİŞ ŞEMATİĞİ (A) Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

72 TARİH Rev. Şekil 3. BİNA İÇ TESİSATINA GİRİŞ ŞEMATİĞİ (B) Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

73 TARİH Rev. Şekil 3. BİNA İÇ TESİSATINA GİRİŞ ŞEMATİĞİ (B2) Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

74 1. Yer Tipi Servis Kutusu 10. Tüketim Hattı 2. Flanş 11. Ayrım Hattı 3. Bina Bağlantı Hattı 12. Cihaz Bağlama Hattı 4. (PE Sargı) 13. Cihaz Vanası 5. Ana Kesme Vanası 14. Yanmış Gaz Çıkış Borusu 6. Kolon Hattı 15. Baca 7. Sayaç Vanası 16. Baca Başlığı 8. Esnek Bağlantı 17. Test Nipeli 9. Sayaç TARİH Rev. Şekil 4. ŞEBEKEDEN BESLENEN BİNA İÇ TESİSAT ŞEMASI Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

75 TARİH Rev. Şekil 5. BORU DESTEKLERİ Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

76 DUVAR GEÇİŞİ SIVA ÜSTÜ VE KANAL İÇİ BORU KELEPÇELERİ TARİH Rev. Şekil 6. BİNA İÇ TESİSAT BORU GEÇİŞLERİ Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

77 Notlar : 1. Ölçüler sayaç ebadına bağlı olarak saptanacaktır. 2. Ticari sayaçlarda aynı prensiplere göre imal edilmiş ayaklı kısımlar kullanılacaktır. 3. Korozyona dayanıklı yanmaz malzemeden olacaktır. Rev. Tarihi Rev. Şekil 7. TİPİK SAYAÇ KUTUSU Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

78 Şekil 8. Denge Bacalı Isıtıcı Denge Bacalı Cihazların Genel Yerleşimi Denge Bacalı Cihazların Baca Çıkış Yüksekliği (min.) TARİH Rev Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

79 TARİH Rev. Şekil 9. DENGE BACALI CİHAZLARIN YERLEŞİMİ Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

80 MÜSTAKİL BACA TARİH Rev. Şekil 10/a. MÜSTAKİL BACALAR Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

81 * Bu bağlantıların yapılabilmesi için emniyet sistemi bulunmalıdır. (Oksiplot, akış sigortası, kapatma tertibatı) TARİH Rev. Şekil 10/b. İKİ GAZ YAKICI CİHAZIN AYNI BACAYA BAĞLANMASI Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

82 (DOĞAL GAZ CİHAZLARI İÇİN UYGUN DEĞİLDİR) TARİH Rev. Şekil 11. ADİ BACA Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

83 TARİH Rev. Şekil 12. MÜSTAKİL (Ferdî) BACA Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

84 TARİH Rev. Şekil 13. ŞÖNT (ORTAK) BACA Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

85 TEK CİHAZ BAĞLI FERDİ BACA BAĞLANTI TİPİ Gaz Cihazının Bacaya Bağlanma Şekli Baca Tipleri TİP 1 TİP 2 TİP 3 TARİH Rev. Şekil 14. BACA BAĞLANTI TİPLERİ Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

86 Sistem İstenen Özellikler Yararları Tek Cidarlı Kagir Baca Yanmaya dayanma ve gaz sızdırmazlık emniyeti Tek Cidarlı Som Duvarlı Baca Yanmaya dayanma ve gaz sızdırmazlık emniyeti Basitlik ve hızlı montaj Tek Cidarlı Düşey Delik Ha BA El Baca Yanmaya dayanma ve gaz sızdırmazlık emniyeti Daha az malzeme, daha az ağırlık ve daha iyi ısı yalıtımı Çift Cidarlı Baca Yanmaya dayanma ve gaz sızdırmazlık emniyeti Aside Dayanma Aside dayanıklı daha az sürtünme direnci ve serbest hareketli iç boru Üç Cidarlı Isı Yalıtımlı Baca Yanmaya aside dayanma ve gaz sızdırmazlık emniyeti İyi bir ısı yalıtımı Daha düşük atık gaz sıcaklıkları için daha fazla kullanma alanı Neme Duyarsız Isı Yalıtımlı Baca Yanmaya aside dayanma ve gaz sızdırmazlık emniyeti Neme duyarsızlık Universal Montaj ve Neme duyarsızlık TARİH Rev. Şekil 14/a. BACA TİPLERİ, İSTENEN ÖZELLİKLER VE YARARLARI Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

87 TARİH Rev. Şekil 15. MERKEZÎ SİSTEMDE VANALARIN YERLEŞİMİ Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

88 KÖRÜKLÜ SAYAÇ BAĞLANTISI TÜRBİNLİ VE ROTARY TİP SAYAÇ BAĞLANTISI Şekil 16. KÖRÜKLÜ SAYAÇ BAĞLANTISI Şekil 17. ROTARY VE TÜRBİNLİ TİP SAYAÇ BAĞLANTISI Rev.Tarihi Rev Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

89 Dönüşüm yapılan kazılarda emniyet vantili Brülör kazan bağlantısı Şekil 18. DÖNÜŞÜM YAPILAN KAZANLARDA EMNİYET VENTİLİ Şekil 19. BRÜLÖR KAZAN BAĞLANTISI TARİH Rev Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

90 TARİH Rev. Şekil 20. KAZAN TADİLATI VE DÖNÜŞÜMÜ Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

91 TARİH Rev. Şekil 21. ANA KESME VANALARININ YERLEŞİMİ Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

92 TARİH Rev. Şekil 22. ANA KESME VANALARININ YERLEŞİMİ Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

93 TARİH Rev. Şekil 23 / a 23 / b. BRÜLÖR BAĞLANTI ŞEKİLLERİ Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

94 Şekil 26. HERMETİK CİHAZ BACA BAĞLANTILARI TARİH Rev. 00 Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

95 TARİH Rev. Şekil 27. KATODİK KORUMA UYGULAMASI VE ÖLÇÜ ALMA TEKNİĞİ Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

96 Şekil 28. KABUL EDİLEMEZ BİR UYGULAMA OLARAK ATIK GAZ BORUSUNUN TAVANDAN GEÇİRİLİŞİ TARİH Rev Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

97 BİNA KOLON HATTI FİLİTRE REGÜLATÖR mbar ROTARY SAYAÇ BAĞLANTISI HATTI KAZAN DAİRESİ TARİH Rev. Şekil MBAR GAZ GİRİŞİ OLAN BİNADA KAZAN VE KOLON HATTI BAĞLANTISI Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

98 Diyagram 1: Dar kesitli ve düz havalandırma kanallarının ölçüleri Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

99 Diyagram 2 : Bakır Borular için II.Gaz Ailesi Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

100 Diyagram 3: Havalandırma Bacalarının Kesitleri Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

101 Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

102 Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

103 Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

104 Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/

105 Yürürlüğe Giriş Tarihi: 01/07/