BİR KOBİ'NİN NESİ VAR, İKİ KOBİ'NİN SESİ VAR yılı yaz aylarında ABD konut kredilerine ilişkin geri ödeme güçlükleri nedeniyle finans

Transkript

1 BİR KOBİ'NİN NESİ VAR, İKİ KOBİ'NİN SESİ VAR Zihni KARTAL 1 I. GİRİŞ 2007 yılı yaz aylarında ABD konut kredilerine ilişkin geri ödeme güçlükleri nedeniyle finans piyasalarında başlayan dalgalanmalar, 2008 yılı Eylül ayından itibaren derinleşerek küresel bir finansal krize dönüşmüştür. ABD ve Avrupa'da birçok banka iflas etmiş, finansal konsolidasyona gidilmiş ve kamu müdahaleleri gerçekleşmiştir. Mali sistemdeki sorunlar ve oluşan belirsizlik ortamı yatırımcı ve tüketici güvenini olumsuz yönde etkilemiştir. İç ve dış talebin azalması ve kredi imkanlarının zorlaşması nedeniyle bir çok ülkede üretimde önemli düşüşlere yol açmıştır. Küresel kriz, tüm dünya ile ticari ve finansal bağları bulunan Türkiye ekonomisini de olumsuz yönde etkilemiştir. Gerek dış talep gerekse iç talepteki gerilemeye bağlı olarak Türkiye ekonomisinde üretim, ihracat ve işsizlik göstergeleri negatif yönde etkilenmiştir. Kriz, Türkiye ekonomisini, ABD ve Avrupa'da olduğu gibi, finansal kanaldan etkilememiş, buna karşın ticaret ilişkisi içinde bulunduğumuz ülkelerde gerçekleşen talep daralması nedeniyle ülkemiz mallarına olan ihracat talebi düşmüştür, ihracat talebinin düşmesi ise üretim miktarının düşmesine, üretim hacminin azalması ise işsizlik oranının artmasına yol açmıştır. Ülkemizde küresel mali krizin Türkiye ekonomisine etkilerinin azaltılması amacıyla para ve maliye politikalarının birlikte uygulanması öngörülmüştür. Bu kapsamda, TC Merkez Bankası nın piyasadaki Türk Lirası ve yabancı para likiditesini artırmak amacıyla aldığı ve uyguladığı bir dizi önlemin ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu'nun finans kuruluşları için özkaynak yapısının güçlendirilmesi amac ıyla öngördüğü önlemler yürürlüğe konulmuştur. Öte yandan, ülkemizde de iç talebi artırmak ve işletmelerin mali yapılarının dalgalanmalara karşı daha dayanıklı hale getirmek amacıyla genişleyici maliye politikası tedbirleri alınmıştır.

2 Tüketimi güdüleyerek iç talebi artırmaya yönelik önlemlerin başında bazı malların teslimlerinde uygulanan Özel Tüketim Vergisi ve Katma Değer Vergisi oranlarının Mart-Eylül/2009 döneminde indirimli olarak uygulanması olmuştur. Bunun dışında, işletmelerin yasal kayıtlarında yer almayan varlıkların %2-%5 oranında vergilendirilmesi şartıyla işletme kayıtlarına aktarılarak sermayeye eklenmeleri ve bu suretle işletmelerin mali yapılarının güçlendirilmesi hedeflenmiştir. Aynı şekilde, yatırımlara vergi teşviki sağlanarak harcanabilir gelirin uzun vadede de artırılması amaçlanmıştır. Buna paralel olarak, küçük ve orta ölçekli işletmelerin birleşerek piyasa dalgalanmalarını en az hasarla atlatabilmeleri amacıyla finansal yapılarını daha dayanıklı hale getirmek için birleşme işlemlerine kurumlar vergisi teşviki getirilmiştir. Bunun dışında, Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu kesintisinin oranın düşürülmesi, menkul kıymet yatırım fon ve ortaklıklarının elde ettikleri gelirlere Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi muafiyeti getirilmesi, vergi borçlarının düşük faizle taksitlendirilmesi, işsizlik ödeneğinin artırılması, kısa çalışma ödeneği uygulaması, yeni işçi istihdamına sigorta prim desteği sağlanması, deri ve konfeksiyon sektöründe faaliyette bulunanlara yönelik olarak kurumlar vergisi indirimi ve sigorta primi istisnası sağlanması gibi işletmelerin mali yapılarının daha dayanıklı hale getirilmesi ve harcanabilir gelirin artırılması amacına yönelik bir dizi önlem yürürlüğe konulmuştur. Yukarıda da belirtildiği üzere, küresel mali krizin olası etkilerinin minimum düzeyde tutulabilmesi için alınan önlemlerden biri de, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin birleşmelerinin vergisel yönlü olarak teşvik edilerek mali yapılarının güçlendirilmesi ve böylece KOBİ'lerin küresel krizden etkilenme düzeyinin en aza indirilmesi olmuştur. Bu bağlamda, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğ e giren 5904 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve Diğer Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile, KOBİ birleşmelerine yönelik birtakım vergisel teşvikler getirilmiştir sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'na 5904 sayılı Kanun'la eklenen Geçici 5 inci maddede, Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin (KOBİ) birleşme işlemlerine ilişkin olarak, tarihleri arasında gerçekleşen KOBİ birleşmelerine yönelik aşağıdaki teşvikler sağlanmıştır; Birleşme (devir) karının kurumlar vergisinden istisna edilmesi Birleşme dönemi ile izleyen iki vergilendirme dönemi kurumlar vergisinin %5 olarak uygulanması Birleşme suretiyle gerçekleşen teslimlere KDV istisnası uygulaması

3 II. KOBİ BİRLEŞMELERİNE YÖNELİK VERGİSEL TEŞVİKLER 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'na eklenen geçici 5 inci madde ile, Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletme (KOBİ); Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde kurulup 2008 yılının Aralık ayına ilişkin olarak verilen sigorta bildirgesine göre 10 ila 250 işçi çalıştıran ve 2008 hesap döneminin sonu itibarıyla yıllık net satışlar toplamı 25 milyon Türk Lirasını geçmeyen veya aktif toplamı 25 milyon Türk Lirasından az olan ticari işletmeler şeklinde tarif edilerek, aşağıda açıklanan düzenlemeler yapılmıştır. A. KURUMLAR VERGİSİ İSTİSNASI Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin tarihleri arasında yapılan birleşmelerinde; Birleşilen kurum tarafından münfesih kurumun birleşme tarihindeki sabit kıymetlerinin rayiç bedelle, diğer kıymetlerinin ise 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun değerleme hükümlerine göre değerlemek suretiyle bir bütün halinde devralınması ve bilançosuna kaydedilmesi, Birleşmeden doğan kazançların tamamının birleşme tarihi itibarıyla birleşilen şirketin sermayesine eklenmesi, Birleşilen kurumun, münfesih kurumun tahakkuk etmiş ve edecek vergi borçlarını ödeyeceğini ve diğer ödevlerini yerine getireceğini; münfesih kurumun, birleşmenin Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edildiği tarihten itibaren otuz gün içinde birleşme nedeniyle vereceği kurumlar vergisi beyannamesine ekli bir taahhütnameyle taahhüt etmesi, Birleşme sonrasında üç yıl süreyle aylık ortalama bazda birleşilen kurum ile münfesih kurum tarafından, tarihinden önce verilen son aya ilişkin sigorta bildirgelerine göre istihdam edilenlerin toplamından az olmamak üzere aylık istihdam sağlanması, şartlarıyla birleşme işlemlerinden doğan kazançlar, kurumlar vergisinden istisnadır 2.

4 B. İNDİRİMLİ KURUMLAR VERGISI UYGULAMASI Birleşme nedeniyle; infisah eden kurumun, birleşme tarihinde sona eren hesap döneminde elde ettiği kazançları birleşilen kurumun birleşme işleminin gerçekleştiği hesap dönemi kazançları birleşilen kurumun birleşme işleminin gerçekleştiği hesap dönemini izleyen iki hesap döneminde elde ettiği kazançları %5 oranında kurumlar vergisine tabi tutulur 3. C. GELİR VERGİSİ MÜKELLEFİ KOBİ'LER KOBİ tanımı kapsamına giren gelir vergisi mükellefleri, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 81 inci maddesinde aranan şartları sağlamaları kaydıyla, yukarıdaki teşviklerden yararlanır. D. KOBİ BİRLEŞMELERİNE KDV İSTİSNASI Kurumlar Vergisi Kanunu Geçici Md. 5 ' Kurumlar Vergisi Kanunu Geçici Md. 5 Yukarıda belirtilen hükümlere uygun olarak yapılan birleşmeler, 3065 sayılı Katma De ğer Vergisi Kanunu bakımından, "193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 81 inci maddesinde belirtilen işlemler gibi değerlendirilir" şeklinde hükme bağlanarak, KOBİ birleşme işlemleri sırasında gerçekleşen teslimler katma değer vergisinden istisna edilmiştir 4. III. BİRLEŞME TEŞVİKLERİNİN AMACI 5904 sayılı Kanunun genel gerekçesinin 5, ekonomik faaliyetlerin gelişiminin vergisel açıdan teşvik edilmesi, başta vergi kanunları olmak üzere ilgili kanunlarda bu yeniliklere bağlı yeni düzenleme ve değişikliklerin yapılması olduğu görülmektedir sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'na eklenen geçici 5 inci maddenin gerekçesi incelendiğinde II. bölümde yer verilen vergisel teşviklerin amacının; KOBİ'lerin mali yapılarını güçlendirmek,

5 ölçek verimliliğini sağlamak, rekabet ortamına uyum kapasitelerini güçlendirmek, istihdam düzeylerini arttırmak ya da korumak gibi amaçlar olduğu ve bu nedenle birleşmelerinin vergi yoluyla teşvik edilmesinin 6 hedeflendiği anlaşılmaktadır. Aslında, söz konusu vergisel teşviklerin asıl amacının KOBİ'lerin birleşerek mali yapılarının güçlendirilmesi ve bu suretle küresel mali krizin olası etkilerinden zarar görmelerini önlemek olduğu açıktır. Yasanın hem genel gerekçesi, hem vergisel teşvik getiren düzenlemenin gerekçesi, hem de yasanın yayın ve yürürlük tarihleri bu durumu açıkça ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, söz konusu vergisel teşvikin 6 ay gibi kısa ve geçici bir süre uygulanm ıış olmasının nedeni anlaşılamamaktadır. Oysa, yasal düzenlemenin getiriliş gerekçesi olan küresel mali kriz ve etkileri halen devam etmektedir. Hatta, Atlas Okyanusunun diğer tarafına kıyasla, ülkemize daha yakın ekonomilerde (ve hatta komşularda) bugünlerde daha da yakından hissedilmektedir. Ki, bugün krizden etkilendiği en çok konuşulan ülkeler, Türkiye'nin yakınen ticaret yaptığı ülkelerdir. Bu durum, ülkemiz ekonomi aktörleri tarafından daha fazla kaygı ile izlenmektedir. Bu nedenle, finansal krizin bugünlerde yakın komşu Avrupa ülkelerinde hissedilen etkilerini bertaraf etmeyi ya da minimum düzeye indirmeyi planlayan KOBİ'lere, birle şmeler için vergisel teşviklerin tekrar sağlanması uygun olabilir. Zira, elini uzatmış olan mali krize karşı bir KOBİ'nin nesi var, ama iki KOBİ'nin sesi var dahi denilebilir. IV. SONUÇ Etkilerini halen yakın ticaret yaptığımız komşularımızda hissetmekte olduğumuz ekonomik kriz, ekonomideki ani dalgalanma ve belirsizliklerden en çok etkilenenlerin yeteri kadar kurumsallaşamamış ve finansal yapısını kuvvetlendirememiş olan şirketler olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, büyük ticaret ortağımız olan Avrupa ülkelerinde hissedilen etkilerini bertaraf etmeyi ya da minimum düzeye indirmeyi planlayan KOBİ'lere, birleşmeler için kurumlar vergisi istisnası, indirimli kurumlar vergisi, KDV istisnası gibi vergisel teşviklerin tekrar sağlanması uygun olacaktır sayılı Kanun'un sınırlı yürürlük döneminde teşviklerden yararlanma fırsatı bulamamış olan KOBİ'lere, söz konusu teşvikleri yeniden tanımanın, olası krizin etkilerine karşı, bir KOBİ'nin nesi var, iki KOBİ'nin sesi var diyebilmek için yararlı olacağı kanısındayız. Focus Denetim Sağlıklı çözümlere ODAKlanır