ÜNİTE MALİ HUKUK BİLGİSİ İÇİNDEKİLER HEDEFLER VERGİ GENEL HUKUKU- VERGİ KABAHAT, SUÇ VE CEZALARI. Yrd. Doç. Dr. M. Alpertunga AVCİ

Transkript

1 VERGİ GENEL HUKUKU- VERGİ KABAHAT, SUÇ VE CEZALARI İÇİNDEKİLER Vergi Kabahatleri ve Cezaları Vergi Ziyaı ve Cezası Usulsüzlük Türleri ve Cezaları Vergi Suçları ve Cezaları Kaçakçılık Vergi MahremiyeLni İhlal Mükellefin Özel İşlerini Yapma Vergi Suç ve Cezalarında İşLrak, Tekerrür ve Birleşme İşLrak Tekerrür Birleşme (İçLma) Vergi Cezalarının Kalk0ğı veya Azaldığı Durumlar MALİ HUKUK BİLGİSİ Yrd. Doç. Dr. M. Alpertunga AVCİ HEDEFLER Bu üniteyi çalış0ktan sonra; Vergi hukukunda kabahat ve suç kavramlarını ve türlerini öğrenebilecek, Vergi kabahatlerine ve suçlarına yönelik yap0rımları ve bunlara yönelik genel kuralları kavrayabilecek, Vergi cezalarını ortadan kaldıran hâlleri genel hatlarıyla öğrenebileceksiniz. ÜNİTE 8

2 GİRİŞ Günümüzde devletin en temel gelir kaynağı olan vergiler alınıp tahsil edilirken, mükellefle devlet arasında çeşitli sorunların ve çekişmelerin ortaya çıkması her zaman mümkündür. Nitekim devletlerin iktisadi, siyasi ve sosyal yapısı her ne olursa olsun, mükellefler vergi kaçırma yönünde hareketlerde bulunabilirler. Zira karşılıksız olarak gelirinde bir azalma meydana gelen mükellef, bu karşılıksızlık nedeniyle yaşadığı menfaat kaybından kendini korumak için birtakım davranışlarda bulunma gayreti içerisinde olacaktır. Bu gayret karşısında da devletin gerek hazine yararını gözetmek gerekse toplumsal düzeni korumak için çeşitli tedbirler alması gerekmektedir. Bunun için de mükelleflerin vergi kaçırmalarının önlenmesi ve vergi sisteminin etkin şekilde işleyebilmesi için, vergi kanunlarına aykırı hareket eden mükelleflere birtakım cezai yaptırımların uygulanması gerekir (Aksoy, 2010, s. 71). Bu noktada da vergi hukuku çerçevesinde karşımıza vergi kabahatleri, suçları ve cezaları çıkmaktadır. Kabahat, karşılığında maktu veya nispi idari para cezasının ve/veya mülkiyetin kamuya geçirilmesi gibi idari tedbirlerin uygulanmasının öngörüldüğü haksızlıklardır. Hukuk düzenini hafif şekilde ihlal eden kabahatler, hem kasten hem de taksirle işlenebilir (Şenyüz vd., 2010, s. 195; Kabahatler Kanunu, Md ). Suç; hukuk düzenini ağır şekilde ihlal eden ve kanunlarla cezalandırılan fiillerdir (Mutluer, 2011, s. 159; Şenyüz vd., 2010, s. 195). Suçun varlığından söz edilebilmesi için birtakım unsurları bünyesinde barındırması gerekir. Bu unsurlar kanuni (tipiklik), maddi ve manevi unsur şeklinde sıralamak mümkündür. Kanuni unsura göre, bir fiilin suç olarak kabul edilebilmesi için bu fiilin açıkça kanunda suç olarak belirtilmesi ve bunun için de cezanın öngörülmüş olması gerekir. Maddi unsura göre, suçtan söz edebilmek için ortada bir fiilin olması gerekir. Maddi unsur, hareket ve sonuç unsurlarından oluşur. Hareket, kanunun yap dediğini yapmamak veya yapma dediğini yapmak şeklinde olabilir. Sonuç ise hukuki sonuçlar bakımından ve hareket unsuru tarafından meydana getirilen değişikliklerdir. Maddi unsurun varlığı için hareket ve sonuç unsuru arasında bir nedensellik bağı olmalıdır. Manevi unsura göre, suç sayılan fiilin bir fail tarafından işlenmesi gerekir (Mutluer, 2011, s ). Kabahatler 5326 sayılı Kabahatler Kanunu ile, suçlar ise 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile düzenlenmiştir. Vergilere ilişkin kabahat ve suçlar bu kanunlara ilave olarak büyük ölçüde 213 sayılı Vergi Usul Kanunu nda düzenlenmiştir (Şenyüz vd., 2010, s. 196). Vergi hukukunda kabahat ve suç ayrımını irdelemeden önce; Şenyüz, Yüce ve Gerçek tarafından ortaya konmuş olan kabahat ve suçlar arasındaki farklar tablosunu göstermek faydalı olacaktır. 2

3 Tablo 8.1. Kabahat ve Suç Arasındaki Farklar Kabahat Amaçlar açısından Mali düzeni sağlamayı amaçlar. Kamu düzenini korumayı amaçlar. Usul açısından Tespiti idari usullerle yapılır. Tespiti adli usullerle yapılır. Cezayı veren açısından Ceza, idareler tarafından verilir. Suç Ceza, mahkemeler tarafından verilir. Yaptırımlar açısından İdari para cezası verilir. Hapis ve/veya adli para cezası verilir. Cezaya karşı gidilebilecek yollar İdari yargıya dava açılabilir. Adli yargıda üst mahkemelere gidilebilir. Kastın varlığı Kastın varlığı aranmaz. Kastın varlığı aranır. Kişisellik açısından Kaynak: Şenyüz, vd., 2010, s Ceza gerçek veya tüzel kişilere verilebilir. Ceza gerçek kişilere verilir. Vergi cezası; vergi kanunlarındaki hükümlerin ihlal edilmesi nedeniyle verilen cezalardır (Aksoy, 2010, s. 72). Vergi suçları için adli yargı (mahkemeler) tarafından hürriyeti bağlayıcı ve/veya adli para cezası vergi kabahatleri için vergi idaresi tarafından idari para cezası öngörülür. Vergi kabahatlerine yönelik vergi cezaları gerçek ve tüzel kişilere verilebilirken, vergi suçlarına yönelik cezalar yalnızca gerçek kişilere verilebilir (Şenyüz vd., 2010, s. 196; Bilici, 2012, s. 85). Korunan hukuki menfaat bakımından vergi kabahatleri ve suçları açısından fark vardır. Nitekim vergi kabahatleri açısından hazine menfaati korunurken, vergi suçları açısından kamu düzeni diğer bir ifadeyle kamu menfaati korunur. Buna karşın her ikisinde de gözetilen amaç, vergi kanunların gerektiği şekilde uygulanmasıdır (Şenyüz, vd., 2010, s. 197). Kasta gerek duyulmayan vergi kabahatlerinin tespiti, vergi inceleme elemanları veya yoklama memurları tarafından yapılırken; kasta gerek duyulan vergi suçlarının tespiti adli usullerle yapılır. Kasta gerek duyulmayan vergi kabahatlerinin tespiti, vergi inceleme elemanları veya yoklama memurları tarafından yapılırken; kasta gerek duyulan vergi suçlarının tespiti adli usullerle yapılır. Aynı zamanda vergi idaresi tarafından kabahatlere yönelik verilen cezalara karşı vergi mahkemelerine dava açılabilirken, genellikle asliye ceza mahkemeleri tarafından vergi suçlarına yönelik verilen cezalara karşı üst mahkemeye (Yargıtay a) gidilebilir (Şenyüz, vd., 2010, s ). Vergi ceza hukukun çalışma sahasına giren vergi kabahatlerini ve suçlarını aşağıdaki şekilde ayrıma tabi tutmak mümkündür: 1. Vergi Kabahatleri Vergi Ziyaı Usulsüzlük - Genel Usulsüzlük: 1. Derece ve 2. Derece Usulsüzlük - Özel Usulsüzlük 2. Vergi Suçları Vergi Kaçakçılığı 3

4 Vergi Mahremiyetini İhlal Mükelleflerin Özel İşlerini Yapma (Bilici, 2012, s. 96). VERGİ KABAHATLERİ (MALİ NİTELİKLİ SUÇLAR) VE CEZALARI Vergi idaresi tarafından tespit edilen ve cezaları da yine vergi idaresi tarafından verilen vergi kabahatleri, yukarıda da belirtildiği üzere iki ana başlık hâlinde değerlendirilmektedir. Bunlar vergi ziyaı ve usulsüzlüktür. Vergi Ziyaı ve Cezası Vergi ziyaı, vergi mükellefinin veya sorumlusunun vergilendirmeyle ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi nedeniyle, verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesi veya eksik tahakkuk ettirilmesidir (VUK, Md. 341/I). Şahsi veya aile durumu hakkında gerçeğe aykırı beyanlarla veya çeşitli şekillerde verginin eksik tahakkuk ettirilmesine veya haksız yere iade edilmesine sebebiyet vermek de vergi ziyaı olarak kabul edilmektedir (VUK, Md. 341/II). Yukarıda belirtilen şekillerde vergi ziyaına neden olunması hâlinde, mükellef veya sorumlu hakkında ziyaa uğratılan verginin 1 katı tutarında vergi ziyaı cezası kesilir. Vergi ziyaına, Vergi Usul Kanunu nun 359 uncu maddesinde belirtilen kaçakçılık suçu fiilleriyle neden olunursa, bu ceza 3 kat, bu fiillere iştirak edenlere ise 1 kat olarak uygulanır. Vergi incelemesine başlanılmasından veya takdir komisyonuna sevk edilmesinden sonra verilenler hariç olmak üzere, kanuni süresi geçtikten sonra verilen vergi beyannameleri için bu madde uyarınca kesilecek ceza %50 oranında uygulanır (VUK, Md. 344). Usulsüzlük Türleri ve Cezaları Genel usulsüzlük, birden fazla vergi için geçerli olan, vergi kanunlarının şekle ve usule yönelik hükümlerine uyulmaması hâlini ifade eden genel nitelikteki usulsüzlüklerdir. Usulsüzlük, vergi kanunlarının şekle ve usule ilişkin hükümlerine uyulmamasıdır (VUK, Md. 351). Usulsüzlükte ne vergi ziyaının olup olmadığına ne de vergi mükellefinin ve/veya sorumlusunun suç işleme kastının olup olmadığına bakılır. Bu çerçevede usulsüzlük kabahatinde, mükellef ve/veya sorumlu tarafından vergi kanunlarında belirtilen şekle ve usule ilişkin kurallara uymama cezalandırılmaktadır (Kırbaş, 2000, s. 177). Vergi Usul Kanunu nda usulsüzlük kabahati; usulsüzlük ve özel usulsüzlük olarak ikiye ayrılmış olsa da mali literatürde söz konusu ikili ayrım genel ve özel usulsüzlük olarak yapılmaktadır. Genel Usulsüzlük Genel usulsüzlük, birden fazla vergi için geçerli olan, vergi kanunlarının şekle ve usule yönelik hükümlerine uyulmaması hâlini ifade eden genel nitelikteki usulsüzlüklerdir. VUK un 352 nci maddesinde iki dereceli olarak gruplandırılmış olan genel usulsüzlük kabahati, bu derecelere ve kanuna bağlı cetvellere göre cezalandırılır (Şenyüz vd., 2010, s. 202; Kırbaş, 2000, s ). 4

5 Birinci derece usulsüzlükler: Vergi ve harç beyannamelerinin süresinde verilmemiş olması VUK a göre tutulması zorunlu olan defterlerden herhangi birinin tutulmamış olması Defter kayıtlarının ve bunlarla ilgili belgelerin doğru bir vergi incelemesi yapılmasına imkân vermeyecek derecede eksik, usulsüz veya karışık olması Çiftçiler tarafından muhtar ve ihtiyar heyetlerince yapılan davete zamanında icabet edilmemesi VUK daki kayıt düzenine uyulmamış olması İşe başlama bildiriminin zamanında yapılmaması Tasdiki mecburi olan defterlerden herhangi birinin tasdik işleminin yaptırılmamış olması (Kanuni sürenin sonundan başlayarak 1 ay geçtikten sonra tasdik ettirilenler, tasdik ettirilmemiş sayılır.) Diğer ücretler üzerinden alınan gelir vergisinde, tarh zamanı geçtiği hâlde verginin tarh ettirilmemiş olması Veraset ve intikal vergisi beyannamesinin süresi içerisinde verilmiş olması. İkinci derece usulsüzlükler: Veraset ve intikal vergisi beyannamesinin süresinin sonundan başlayarak 342. maddenin 1. fıkrasında belirtilen süre (15 gün) içinde verilmiş olması Ekim ve sayım beyanlarının süresi içinde veya kanunda istenilen bilgileri ihtiva edecek şekilde doğru olarak yapılmaması İşe başlama bildirimi dışındaki, vergi kanunlarında yazılı bildirmelerin zamanında yapılmamış olması Vergi karnesinin süresinin sonundan başlayarak 15 gün geçtiği hâlde alınmamış olması Tasdiki mecburi olan defterlerden herhangi birinin tasdik işleminin, süresinin sonundan başlayarak bir ay içinde yaptırılmış olması Vergi beyannameleri, bildirimler, evrak ve vesikaların kanunen belli şekil, içerik ve ekleri ile bunlarla ilgili olarak yapılan diğer düzenlemelere ilişkin hükümlere uyulmamış olması Hesap veya işlemlerin doğruluk veya açıklığını bozmamak şartıyla bazı evrak ve belgelerin bulunmaması veya ibraz edilmemesi. Usulsüzlükler, derecesine ve VUK a bağlı cetvele göre cezalandırılır. Usulsüzlük kabahati re'sen takdiri gerektirirse, bağlı cetvelde yazılı cezalar iki kat olarak kesilir (VUK, Md. 352/I) yılı itibarıyla söz konusu cetvel şöyledir: 5

6 Tablo 8.2. Usulsüzlük Cezalarına Ait Cetvel Mükellef Grupları 1. Derece Usulsüzlükler İçin 2. Derece Usulsüzlükler İçin Sermaye şirketleri 110 TL 60 TL Sermaye şirketleri dışında kalan birinci sınıf tüccar ve serbest meslek erbabı 70 TL 35 TL İkinci sınıf tüccarlar 35 TL 17 TL Yukarıdakiler dışında kalıp beyanname usulüyle gelir vergisine tabi olanlar 17 TL 9,40 TL Kazancı basit usulde tespit edilenler 9,40 TL 4,30 TL Gelir Vergisinden muaf esnaf 4,30 TL 2,40 TL Kaynak: Usulsüzlük fiilleri birbirinin doğal ve zorunlu sonucu ise fiil tek sayılmaktadır. Örneğin, defterlerin tutulmayıp beyannamenin de verilmemiş olması, birbirine bağlı ve biri diğerinin tabii sonucu kabul edilmekte ve tek fiil için usulsüzlük cezası uygulanmaktadır (Kırbaş, 2000, s ). Özel Usulsüzlük Özel usulsüzlük, sadece bir vergiye veya olaya ilişkin özel nitelikli usulsüzlüklerdir. Özel usulsüzlük, sadece bir vergiye veya olaya ilişkin özel nitelikli usulsüzlüklerdir (Kırbaş, 2000, s. 177). Özel usulsüzlük kabahati, genel usulsüzlük kabahatinde olduğu gibi vergi kanunları tarafından öngörülen şekle ilişkin ödevlerin yerine getirilmemesi temeline dayanır. Ancak genel usulsüzlükten farklı olarak, özel usulsüzlükte vergi mükellefiyeti ağır şekilde ihlal edilmekte ve vergi ziyaına sebebiyet verme ihtimali de oldukça artmaktadır (Şenyüz vd., 2010, s. 204). Özel usulsüzlük kabahati, VUK un 353 üncü maddesinde düzenlenmiştir. a) Fatura ve benzeri evrak verilmemesi ve alınmaması ile diğer şekil ve usul hükümlerine uyulmaması: 1. Verilmesi ve alınması gereken fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu ile serbest meslek makbuzlarının verilmemesi, alınmaması veya düzenlenen bu belgelerde gerçek tutardan farklı tutarlara yer verilmesi hâlinde; bu belgeleri düzenlemek ve almak zorunda olanların her birine, her bir belge için 190 TL den aşağı olmamak üzere bu belgelere yazılması gereken tutarın veya tutar farkının %10'u oranında özel usulsüzlük cezası kesilir. Bir takvim yılı içinde her bir belge türüne ilişkin tespit edilen bu özel usulsüzlükler için kesilecek cezanın toplamı en fazla TL olabilir. 2. Perakende satış fişi, ödeme kaydedici cihazla verilen fiş, giriş ve yolcu taşıma bileti, sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listesi ile Maliye Bakanlığınca düzenlenme zorunluluğu getirilen belgelerin; düzenlenmediğinin, kullanılmadığının, bulundurulmadığının, düzenlenen belgelerin aslı ile örneğinde farklı tutarlara yer verildiğinin veya gerçeğe aykırı olarak düzenlendiğinin tespit edilmesi hâlinde, her bir belge için 190 TL özel usulsüzlük cezası kesilir. Ancak, her bir belge türüne 6

7 ilişkin olarak kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı her bir tespit için TL yi, bir takvim yılı içinde ise TL yi aşamaz. 3. Birinci ve ikinci sınıf tüccarların, serbest meslek erbabının, kazançları basit usulde tespit edilen tüccarların, defter tutmak zorunda olan çiftçilerin, vergiden muaf esnaf dışında kalan kişilerin; fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu, serbest meslek makbuzu, perakende satış fişi, ödeme kaydedici cihaz fişiyle giriş ve yolcu taşıma biletlerini almadıklarının tespit edilmesi hâlinde, bunlara yukarıdaki 2. maddede belirtilen cezanın beşte biri kadar özel usulsüzlük cezası kesilir (Oktar, 2012, s. 352). Bu cezanın kesilebilmesi için, belge alınmadığına ilişkin tespitin vergi incelemesine yetkili olanlar tarafından yapılması gerekir. Buna karşın Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı söz konusu tespiti, vergi incelemesine yetkili olmayanlara da yaptırabilir. Bu hükmün uygulanmasında belge alınmadığına ilişkin tespit tutanağının belge almayana verilen örneği, ceza ihbarnamesi yerine geçer. 4. Günlük kasa defteri, günlük perakende satış ve hasılat defteri ile Maliye Bakanlığınca tutulma ve günü gününe kaydedilme zorunluluğu getirilen defterlerin iş yerinde bulundurulmaması, işlemlerin günü gününe deftere kayıt edilmemesi veya yoklama ve incelemeye yetkili olanlara istendiğinde ibraz edilmemesi hâlleri ile levha bulundurma veya asma zorunluluğu bulunan mükelleflerin bu zorunluluğa uymamaları durumunda her tespit için 190 TL özel usulsüzlük cezası kesilir. 5. VUK a göre belirlenen muhasebe standartlarına, tek düzen hesap planına ve mali tablolara ilişkin usul ve esaslar ile muhasebeye yönelik bilgisayar programlarının üretilmesine ve kullanılmasına ilişkin kural ve standartlara uymayanlara TL özel usulsüzlük cezası kesilir. 6. Vergi kimlik numarası kullanma mecburiyetine uymaksızın işlem yapanlara her bir işlem için 230 TL özel usulsüzlük cezası kesilir. 7. Belge basımı ile ilgili bildirim görevini tamamen veya kısmen yerine getirmeyen matbaa işletmecilerine 700 TL özel usulsüzlük cezası kesilir. Ancak, bu kapsamda kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı bir takvim yılı içinde TL yi geçemez. 8. İşlemlerinde vergi kimlik numarası kullanma zorunluluğu getirilen kurum ve kuruluşlardan yaptıkları işlemlere ilişkin bildirimleri Maliye Bakanlığının belirleyeceği standartlarda yazı, manyetik ortam, disket, mikrofilm, mikro fiş gibi araçlarla ve zamanlarda yerine getirmeyenler hakkında 940 TL özel usulsüzlük cezası kesilir. Ceza kesilenler, ödedikleri ceza için fiilleri ile ceza kesilmesine neden olan kişilere rücu edebilirler. 9. Yoklama kapsamında Maliye Bakanlığının özel işaretli görevlisinin ikazına rağmen durmayan nakil vasıtasının sahibi adına 700 TL özel usulsüzlük cezası kesilir. Bu maddede yazılı usulsüzlükler sonucunda vergi ziyaı da meydana geldiği takdirde bu ziyaın gerektirdiği vergi cezaları ayrıca kesilir. 7

8 b) Damga vergisinde Özel usulsüzlük hâllerinden bir diğeri de damga vergisine ilişkin uygulamada ortaya çıkmaktadır (Karakoç, 2012, s. 497). Buna göre damga vergisi ödenmemiş veya eksik ödenmiş kâğıtları, vergi ve cezası tahsil edilmeden tasdik eden veya örneklerini çıkarıp veren noterler adına her kâğıt için tahsil edilmeyen damga vergisi üzerinden maktu vergilerde %50, nispi vergilerde %10 oranında özel usulsüzlük cezası kesilir. Ancak bu madde kapsamında kesilecek özel usulsüzlük cezaları her bir kâğıt için 1,60 TL den az olamaz (VUK, Md. 355). c) Bilgi vermekten çekinenler ile VUK un muhafaza ve ibraz ödevlerine aykırı hareket edilmesi Bilgi vermekten çekinme ile VUK un muhafaza ve ibraz ödevlerine aykırı davranılması da özel usulsüzlük cezasını gerektirmektedir (Karakoç, 2012, s. 497). Bu bilgi verme, muhafaza ve ibraz ödevlerine ilişkin mecburiyetlere uymayan (kamu idare ve müesseselerinde bilgi verme görevini yerine getirmeyen yöneticiler dâhil), 1. Birinci sınıf tacirlerle serbest meslek erbabı hakkında TL, 2. İkinci sınıf tacirler, defter tutan çiftçiler ile kazancı basit usulde tespit edilenler hakkında 600 TL, 3. Yukarıdakiler dışında kalanlar hakkında 300 TL, özel usulsüzlük cezası kesilir (VUK, Mük. Md. 355/I). Özel usulsüzlük cezası kesilmesine rağmen mecburiyetleri yerine getirmeyenlere yeniden süre verilerek bu mecburiyetleri yerine getirmeleri tebliğ edilir. Verilen sürede bu mecburiyetlerin yerine getirilmemesi hâlinde yukarıda yazılı özel usulsüzlük cezaları bir kat artırılarak uygulanır (VUK, Mük. Md. 355/III). Tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etme zorunluluğuna uymayan mükelleflerden her birine, her bir işlem için bu maddeye göre uygulanan cezalardan az olmamak üzere işleme konu tutarın %5'i nispetinde özel usulsüzlük cezası kesilir. Bir takvim yılı içinde kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı TL yi geçemez (VUK, Mük. Md. 355/V). Elektronik ortamda beyanname verilmesi mecburiyetine uyulmaması hâlinde kesilmesi gereken özel usulsüzlük cezası, beyannamenin kanuni süresinin sonundan başlayarak elektronik ortamda 30 gün içinde verilmesi hâlinde 1/10 oranında, bu sürenin dolmasını takip eden 30 gün içinde verilmesi hâlinde ise 1/5 oranında uygulanır (VUK, Mük. Md. 355/VI). Elektronik ortamda verilme zorunluluğu getirilen bildirim veya formlara ilişkin olarak süresinden sonra düzeltme amacıyla verilen bildirim ve formların, belirlenen sürelerin sonundan itibaren 10 gün içinde verilmesi hâlinde özel usulsüzlük cezası kesilmez, takip eden 15 gün içinde verilmesi hâlinde ise kesilmesi gereken özel usulsüzlük cezası 1/5 oranında uygulanır (VUK, Mük. Md. 355/VII). 8

9 Bireysel Etkinlik Genel usulsüzlükle özel usulsüzlük arasındaki temel farkları tar0şınız. VERGİ SUÇLARI (CEZA HUKUKU ANLAMINDA VERGİ SUÇLARI) VE CEZALARI VUK da sayılmış olan bazı fiiller ceza hukuku kapsamında suç oluştururken, bu suçların tespit edilmesi ve bunların cezalandırılması ceza mahkemelerinin görev alanına girmektedir. Vergi kanunlarına ağır ve vahim özellikte aykırılık oluşturan bu fiillere yönelik ceza mahkemeleri tarafından yapılan yargılama neticesinde, suç oluşturan bu fiiller hapis cezası ile cezalandırılır. Aynı zamanda hapis cezası ile cezalandırılan bu fiillere yönelik idari yaptırımlar da uygulanabilir. Diğer bir ifadeyle hürriyeti bağlayıcı cezayı gerektiren bir fiil aynı zamanda idari cezayı da gerekli kılabilir. Bu bakımdan bu iki cezadan birinin uygulanması diğerinin uygulanmayacağı anlamına gelmez (Karakoç, 2012, s ; Şenyüz vd., 2010, s. 216). VUK da üncü maddelerde hapis cezasını gerektiren vergi suçları kaçakçılık, vergi mahremiyetini ihlal ve mükellefin özel işlerini yapma suçu şeklinde sıralanmıştır (Karakoç, 2012, s. 503). Kaçakçılık Kaçakçılık suçu, aşağıda belirtilmiş olan fiillerden birinin işlenmesiyle ortaya çıkar. Söz konusu suçlara ve bu suça yönelik fiillere ceza verilirken kasıt aranır (Şenyüz vd., 2010, s. 216). VUK un 359 uncu maddesinde belirtildiği şekliyle kaçakçılık suç ve cezalarını aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür. 1) Vergi kanunlarına göre tutulan veya düzenlenen, saklanma ve ibraz mecburiyeti bulunan; Defter ve kayıtlarda hesap ve muhasebe hileleri yapanlar, gerçek olmayan veya kayda konu işlemlerle ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açanlar veya defterlere kaydı gereken hesap ve işlemleri vergi matrahının azalması sonucunu doğuracak şekilde tamamen veya kısmen başka defter, belge veya diğer kayıt ortamlarına kaydedenler, Defter, kayıt ve belgeleri tahrif edenler veya gizleyenler veya içerik olarak yanıltıcı belge düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar, hakkında 18 aydan 3 yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Varlığı noter tasdik kayıtları veya sair suretlerle sabit olduğu hâlde, inceleme sırasında vergi incelemesine yetkili kimselere defter ve belgelerin ibraz edilmemesi, gizleme olarak kabul edilir. Gerçek bir işleme veya duruma dayanmakla birlikte bu işlem veya durumu kapsam veya miktar itibarıyla gerçeğe aykırı şekilde yansıtan belge ise, içeriği itibarıyla yanıltıcı belgedir. 9

10 2) Vergi kanunları uyarınca tutulan veya düzenlenen, saklama ve ibraz mecburiyeti olan defter, kayıt ve belgeleri yok edenler veya defter sayfalarını yok ederek yerine başka yapraklar koyanlar veya hiç yaprak koymayanlar veya belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahte olarak düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar, 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Gerçek bir işlem veya durum olmadığı hâlde bunlar varmış gibi düzenlenen belge, sahte belgedir. 3) Ancak Maliye Bakanlığı ile anlaşması olan kişilerin basabileceği belgeleri, Bakanlık ile anlaşması olmadığı hâlde basanlar veya bilerek kullananlar 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. VUK un 371. maddesindeki pişmanlık şartlarına uygun olarak durumu ilgili makamlara bildirenler hakkında bu madde hükmü uygulanmaz (VUK, Md. 359/I). Kaçakçılık suçlarını işleyenler hakkında bu maddede yazılı olan cezaların uygulanması, vergi ziyaı cezasının ayrıca uygulanmasına engel teşkil etmemektedir (VUK, Md. 359/II). Kanuni Unsur Bir hareketin kaçakçılık suçunu oluşturabilmesi için bu hareketin VUK un 359 ncu maddesinde yer alan tanıma uyması gerekir. Tablo 8.3. Kaçakçılık Suçunun Unsurları Hareket Unsuru 1. Hesap ve muhasebe hileleri yapmak 2. Gerçek olmayan kişiler adına hesap açmak 3. Çift defter tutmak 4. Defter- kayıt- belgeleri tahrif etmek, gizlemek veya yok etmek 5. Yanıltıcı belge düzenlemek veya kullanmak 6. Defter sayfalarını yok etmek 7. Sahte belge düzenlemek ve/veya kullanmak 8. Maliye Bakanlığı ile anlaşmalı olmayan matbaaların belge basması ve bu belgelerin bilerek kullanmak Maddi Unsur Netice Unsuru Vergi kaybı Kaynak: Şenyüz vd., 2010, s ; Karakoç, 2012, s Vergi Mahremiyetini İhlal Manevi Unsur Her ne kadar VUK da kast konusunda herhangi bir hükme yer verilmemişse de, kaçakçılık suçunun Ceza Hukuku yaklaşımıyla bir suç olarak kabul edilmesi gerekir. Bu bakımdan mükellef ve/veya sorumlu tarafından vergi kaçakçılığı suçunun kasten işlenmesi kaçakçılık suçunun manevi unsuru olarak değerlendirilebilir. Vergi işlemleri ve incelemeleri ile uğraşan memurlar; vergi mahkemelerinde, bölge idare mahkemelerinde ve Danıştay da görevli olanlar; vergi kanunlarına göre kurulan komisyonlara iştirak edenler; vergi işlerinde kullanılan bilirkişiler görevleri dolayısıyla, 10

11 mükellefin ve mükellefle ilgili kimselerin şahısları, işlem ve hesap durumları, işleri, işletmeleri, servetleri veya meslekleri hakkında öğrendikleri sırları veya gizli kalması gereken diğer hususları ifşa edemezler ve kendilerinin veya üçüncü şahısların yararına kullanamazlar. Yukarıda yazılı kimseler bu görevlerinden ayrılsalar dâhi bu yasak devam eder. Belirtilen bu kişilerden vergi mahremiyetini ihlal edenler, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır (VUK, Md , TCK, Md. 239). Ancak vergi güvenliğini sağlamak amacıyla gelir vergisi mükelleflerinin yıllık gelir vergisi, sermaye şirketlerinin kurumlar vergisi beyannamelerinde gösterdikleri matrahları ve beyanları üzerinden tarh edilen gelir ve kurumlar vergileri ile mükelleflerin ad ve unvanları, bağlı oldukları vergi dairelerince beyannamelerin verildiği yıl içinde dairenin uygun yerlerine asılacak cetvellerle ilan edilir. Mükellefin bağlı bulunduğu teşekkül varsa bu ilan orada da yapılır (VUK, Md. 5/II). Mükelleflerin vergi tarhına esas olan beyanları, kesinleşen vergileri ve cezaları ile vadesi geçtiği hâlde ödenmemiş olan vergi ve ceza miktarları Maliye Bakanlığı veya ilgili Defterdarlık tarafından açıklanabilir. Ayrıca kamu görevlilerince yapılan adli ve idari soruşturmalarla ilgili olarak talep edilen bilgi ve belgeler ile bankalara, yapacakları vergi tahsiline yönelik bilgiler Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen usul, esaslara göre verilebilir. Sahte veya içeriği itibarıyla yanıltıcı belge düzenledikleri veya kullandıkları vergi inceleme raporuyla tespit edilenlerin, mesleki kuruluşlarına ve birlik ve meslek odalarına bildirilmesi vergi mahremiyetini ihlal sayılmaz. Kendilerine bilgi verilen kişi ve kurumlar da bu maddede yazılı yasaklara uymak zorundadır (VUK, Md. 5/III). Tablo 8.4. Vergi Mahremiyetini İhlal Suçunun Unsurları Kanuni Unsur Maddi Unsur Manevi Unsur Suçun VUK un 362 nci maddesinde, vergi mahremiyetine uymak zorunda olan kişilerin VUK un 5 inci maddesinde ve suçun cezasının da TCK nın 239 uncu maddesinde düzenlenmiş olması. Kaynak: Karakoç, 2012, s Mükellefin Özel İşlerini Yapma Vergi mahremiyetini ihlal suçu neticesi harekete bitişik bir suçtur. Bu çerçevede suçun maddi unsuru, sırrın veya gizli kalması gereken bilgilerin ifşa edilmesi veya VUK un 5 inci maddesinde sayılan kişilerin kendi veya üçüncü kişiler yararına kullanılmasıdır. Vergi işlemleri ve incelemeleri ile uğraşan memurların; vergi mahkemelerinde, bölge idare mahkemelerinde ve Danıştay da görevli olanların; vergi kanunlarına göre kurulan komisyonlara iştirak edenlerin; vergi işlerinde kullanılan bilirkişilerin fail sıfatıyla vergi mahremiyetini ihlal suçunu kasten işlemleri. Kamu hizmet sunumunda görev alan kamu görevlilerinin görevlerini yerine getirirken, hizmet alan kişilere eşit ve tarafsız davranmaları gerekir. Kamu görevlilerinin vergi yükümlülerinin özel işlerini yapmaları, bir yandan eşitlik ve tarafsızlık ilkelerini zedelerken diğer taraftan da görevin kötüye kullanılmasına neden olabilecektir (Karakoç, 2012, s. 517). Bu bağlamda vergileme ilişkisinde yer alan kamu görevlilerinin kişilere eşit 11

12 ve tarafsız davranmalarını sağlamak için VUK un 363 üncü maddesinde mükelleflerin özel işlerini yapma yasağı getirilmiştir. Vergi işlemleri ve incelemeleri ile uğraşan memurlar, vergi mahkemelerinde, bölge idare mahkemelerinde ve Danıştay da görevli olanlar, mükelleflerin vergi kanunlarının uygulanması ile ilgili özel işlerini ücretsiz de olsa yapamazlar. Bu kişilerin mükelleflerin vergi kanunlarının uygulanmasına ilişkin özel işlerini yapmaları hâlinde bunlar, 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu hareketlerle vergi ziyaına neden olunması hâlinde, kişiye ayrıca vergi ziyaı cezası da kesilir (VUK, Md. 6/II- 363; TCK, Md. 257). Mükellefin özel işlerini yapma suçunun kanunla düzenlenmiş olmasının altında yatan temel amaç; sosyal, siyasal ve çıkar ilişikleri nedeniyle kamu görevlilerinin hukuka aykırı hareket etmesini ve hazinenin zarara uğratılmasına engellemektir (Karakoç, 2012, s. 517). Her ne kadar yukarıda belirtilmiş olan kimselerin mükelleflerin özel işlerini yapmaları kanunla yasaklanmış olsa da bazı işler bu kapsamda değerlendirilmemektedir. Nitekim bu kimseler tarafından; mükellefin ticari ve kişisel mektuplarının yazılması, tercümelerinin yapılması, vergi idaresinin bilgisi dâhilinde karmaşık vergileme işlemlerinde onlara mükellefiyetlerini yerine getirmeleri için yardımcı olması suç sayılmaz (Karakoç, 2012, s. 520). Tablo 8.5. Mükellef Özel İşlerini Yapma Suçunun Unsurları Kanuni Unsur Maddi Unsur Manevi Unsur Suçun VUK un 363 üncü maddesinde, mükellefin özel işlerini yapamayacak kişilerin VUK un 6 ncı maddesinin son fıkrasında ve suçun cezasının da TCK nın 257 nci maddesinde düzenlenmiş olması. Kaynak: Karakoç, 2012, s Hareket unsuru, VUK un 6 ncı maddesinin son fıkrasında belirtilmiş olan kişilerin, mükelleflerin vergi kanunlarının uygulanması ile ilgili özel işlerini ücretsiz dâhi olsa yapmaları. Netice unsuru ise söz konusu özel işlerin yapılması nedeniyle kamu düzeninin bozulması ve devletin vergi kaybına uğrama tehlikesi. Vergi işlemleri ve incelemeleri ile uğraşan memurların, vergi mahkemelerinde, bölge idare mahkemelerinde ve Danıştay da görevli olanların fail sıfatıyla mükellefin özel işlerini yapma suçunu genel kastla işlemleri. VERGİ SUÇ VE CEZALARINDA İŞTİRAK, TEKERRÜR VE BİRLEŞME İştirak Ceza kanunlarında suçlar, genellikle bir kişi tarafından bağımsız olarak işlenebilecek fiiller şeklinde tanımlanmış olsa da bazı durumlarda tek kişi tarafından işlenebilen suçların, doğrudan veya dolaylı olarak birden fazla kişinin müşterek katılımıyla işlenmesi de mümkündür. Bu çerçevede suça iştirak; bir kişi tarafından işlenebilecek bir suçun, birden fazla kişi tarafından iş birliğiyle işlenmesi şeklinde tanımlanabilir. Fiilin 12

13 gerçekleştirilmesine katılan suç ortaklarının hepsi, fiilin oluşumuna nedensellik bağı ile katkıda bulunmakta ve bu katkıları dolayısıyla da sorumlu olmakta ve cezalandırılmaktadır (Hakeri, 2013, s. 460; Koca- Üzülmez, 2010, s. 410; Özgenç, 2011, s. 443). Kabahatlerde de iştirak söz konusu olabilmektedir. Nitekim 5326 sayılı Kabahatler Kanunu na göre; (1) Kabahatin işlenişine birden fazla kişinin iştirak etmesi hâlinde bu kişilerin her biri hakkında fail olarak idari para cezası verilir. (2) Özel faillik niteliğinin arandığı durumlarda, kabahate iştirak eden ve bu niteliği taşımayan kişi hakkında da fail olarak idari para cezası verilir. (3) Kabahate iştirak için kasten ve hukuka aykırı işlenmiş bir fiilin varlığı yeterlidir. Kabahatin işlenişine iştirak eden kişi hakkında, diğerlerinin sorumlu olup olmadığı göz önünde bulundurulmaksızın idari para cezası verilir. (4) Kanunda özel faillik niteliğini taşıyan kişi açısından suç, diğer kişiler açısından kabahat olarak tanımlanan fiilin, bu niteliği taşıyan ve taşımayan kişiler tarafından ortaklaşa işlenmesi hâlinde suça iştirake ilişkin hükümler uygulanır. Vergi ceza hukukunda iştirak, kaçakçılık suçunda söz konusu olmaktadır. Kaçakçılık suçuna konu olan fiilin işlenmesine iştirak edenler aynen suçu işleyen asıl fail gibi TCK nın inci maddeleri arasında yazılı cezalarla cezalandırılırken, iştirak edenin bu suçtan menfaati olmaması hâlinde Türk Ceza Kanunu nun suça iştirak hükümlerine göre hakkında verilecek cezanın yarısı uygulanır (Bilici, 2012, s. 98; VUK, Md. 360). Kaçakçılık suçunun vergi ziyaı kabahati ile birlikte işlenmesi hâlinde, iştirak eden kişi hakkında da hem hürriyeti bağlayıcı ceza hem de vergi ziyaı cezası uygulanacaktır. Vergi ziyaı cezasının miktarı, asıl faile uygulanan 3 kat değil, 1 kattır (Bilici, 2012, s. 99). Tekerrür Tekerrür, daha önce kabahat işleyip ceza alan bir kimsenin, belli bir süre içinde yeniden kabahat işlemesi hâlinde daha ağır ceza almasını gerektiren bir uygulamadır (Bilici, 2012, s. 98). VUK un 339 uncu maddesine göre vergi ziyaına neden olmaktan veya usulsüzlükten dolayı ceza kesilen ve cezası kesinleşenlere, cezanın kesinleştiği tarihi takip eden yılın başından başlamak üzere vergi ziyaında 5; usulsüzlükte 2 yıl içinde tekrar ceza kesilmesi durumunda, vergi ziyaı cezası %50, usulsüzlük cezası %25 oranında artırılmak suretiyle uygulanır. Birleşme (İçtima) Türk ceza hukukunda, Kaç tane fiil varsa o kadar suç, kaç tane suç varsa o kadar ceza vardır. kuralı geçerlidir. Bu kapsamda işlenen her bir suçtan dolayı ayrı ayrı cezaya hükmedilir ve verilen her bir ceza da bağımsızlığını korur (Koca- Üzülmez, 2010, s. 449). 13

14 Vergi ceza hukuku çerçevesinde, failin fiili ve bu fiile bağlı suç da tekse birleşmeyi gerektiren bir durum yok demektir. Buna karşın, failin tek bir fiili birden fazla kanun hükmünü ihlal ediyorsa, fail yalnızca en ağır cezayı gerektiren suçundan dolayı cezalandırılır. Buna karşın farklı dönemlerde fiil işlenmişse, her dönem için ayrı ayrı ceza verilir (Şenyüz, vd., 2010, s. 219). Bireysel Etkinlik Vergi hukukunda suça işlraki tar0şınız. VERGİ CEZALARININ KALKTIĞI VEYA AZALDIĞI DURUMLAR Vergi cezalarının kalktığı veya azaldığı durumlar; ödeme, yanılma, pişmanlık ve ıslah, ölüm, mücbir sebep, zaman aşımı, hata, cezalarda indirim ve aftır. Ödeme Vergi cezaları, cezaya karşı dava açılmamışsa dava açma süresinin bittiği tarihten başlayarak bir ay içinde; cezaya karşı dava açılmışsa, vergi mahkemesi kararı üzerine vergi dairesince düzenlenecek ihbarnamenin ilgiliye tebliğ tarihinden başlayarak bir ay içinde ödenir (VUK, Md. 368). Vergi cezasının ilgililer tarafından zamanında ödenmemesi hâlinde 6183 sayılı Kanun uyarınca cebren tahsil edilir (Kırbaş, 2000, s. 189). Yanılma Yanılma, vergi cezasının kesilmesini önleyen durumlardandır. Yanılmada cezayı gerektiren durum, mükellefin ve/veya sorumlunun fiilinden değil, yetkili kuruluşların mükellef ve/veya sorumluyu yanlış bilgilendirmesi veya görüş değiştirmesi nedeniyle onların yanılmasından kaynaklanmaktadır (Kırbaş, 2000, s. 189). Bu çerçevede yetkili makamların mükellefin kendisine yazılı olarak yanlış bilgi vermiş olmaları veya bir kanun hükmünün uygulanma tarzına ilişkin bir içtihadın değişmiş olması hâlinde vergi cezası kesilmez ve gecikme faizi hesaplanmaz (VUK, Md. 369/I). Bu çerçevede yanılma hâlinde, vergi kabahati ve/veya vergi suçu oluşmamaktadır (Bilici, 2012, s. 97). Pişmanlık ve Islah Beyana dayanan vergilerde vergi ziyaı cezasını gerektiren fiilleri işleyen mükelleflerle bunların işlenişine iştirak eden kişilerin kanuna aykırı hareketlerini ilgili makamlara kendiliğinden dilekçe ile haber vermesi hâlinde, haklarında aşağıdaki şartlarla vergi ziyaı cezası kesilmez: 1. Mükellefin durumu haber verdiği tarihten önce, bu durum hakkında bir muhbir tarafından herhangi resmî bir makama yazılı veya sözlü olarak ihbarda bulunulmamış olması. 14

15 2. Mükellefin haber verme dilekçesinin, mükellef hakkında vergi incelemesinden veya olayın takdir komisyonuna ulaşmasından önce verilmiş ve resmî kayıtlara geçirilmiş olması. 3. Hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin, mükellefin haber verme dilekçesinin verildiği tarihten başlayarak 15 gün içinde verilmesi. 4. Eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının mükellefin durumu haber verme tarihinden başlayarak 15 gün içinde tamamlanması veya düzeltilmesi. 5. Mükellef tarafından haber verilen ve ödeme süresi geçmiş olan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için uygulanacak gecikme zammıyla birlikte haber verme tarihinden başlayarak 15 gün içinde ödenmesi (VUK, Md. 371). Pişmanlıktan faydalanan mükellef, vergi ziyaına ilişkin para cezasını ödemezken, aynı zamanda da hapis cezası ile yargılanmaktan da kurtulur. Buna karşın mükellefin fiili aynı zamanda usulsüzlük kabahatine de yol açıyorsa usulsüzlük cezası söz konusu olacaktır (Bilici, 2012, s. 97). Ölüm Cezaların şahsiliği ilkesi gereğince, kişi öldüğünde vergi cezası düşer. Ancak burada dikkat edilmesi gereken vergi cezasının ölenin fiilinden kaynaklanması hususudur. Zira mirasçılar tarafından yapılması gereken bazı işlemleri mirasçıların yapmamaları (örneğin murise ait gelir vergisi beyannamesi vermemeleri) durumunda ortaya çıkan vergi cezasından mirasçılar sorumlu olur ve bu ceza da mirasçılar adına kesilir (VUK, Md. 372; Kırbaş, 2000, s ). Mücbir Sebep Vergi cezasını ortadan kaldıran durumlardan olan mücbir sebepler: Vergi ödevlerinden herhangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk hâli; vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler; kişinin iradesi dışında meydana gelen mecburi gaybubetler (askere alınma vb.); defter ve belgelerin sahibinin iradesi dışında elinden çıkmış olması gibi hâllerden oluşmaktadır. Söz konusu mücbir sebeplerden herhangi birinin meydana geldiği belliyse ve bu belgelenirse veya ispat edilirse vergi cezası kesilmez (VUK, Md ). Zaman Aşımı Vergi aslında olduğu gibi, kanunda belirtilmiş olan sürelerin geçmesiyle vergi suçları ve cezaları da zaman aşımına uğrayabilir ve kesilen vergi cezası artık talep edilemez. Bu çerçevede vergi ziyaı kabahatinde zaman aşımı süresi cezanın bağlı olduğu vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın birinci gününden ve özel usulsüzlükte zaman aşımı süresi usulsüzlüğün yapıldığı yılı takip eden yılın birinci gününden başlayarak 5 yıldır. Genel usulsüzlükte zaman aşımı süresi, usulsüzlüğün 15

16 yapıldığı yılı takip eden yılın birinci gününden başlayarak 2 yıldır (Bilici, 2012, s. 98; VUK, Md. 374/I- 1,2). Vergi ziyaı cezası ile usulsüzlüğün birleşmesi hâlinde kesilecek ceza, vergi ziyaı cezası için belirlenen zaman aşımı süresi içinde kesilir (VUK, Md. 374/II). Bu süreler içinde ceza ihbarnamesi tebliğ edilmesi hâlinde zaman aşımı kesilmiş olur (VUK, Md. 374/III). Hata Vergi cezalarında yapılan hatalar, bu kanunda vergi hataları için belli edilen usul ve şartlara göre düzeltilir (VUK, Md. 375). Vergi hatalarının düzeltilmesi suretiyle vergi cezaları kısmen veya tamamen ortadan kalkar (Kırbaş, 2000, s. 194). Cezalarda İndirim Vergi cezasını kısmen ortadan kaldıran (azaltan) durumlardan biri de cezalarda indirim yapılmasıdır. Vergi mükellefi ve/veya sorumlusu; ikmalen, re'sen veya idarece tarh edilen vergi aslını, aşağıda gösterilen indirimlerden artakalan vergi ziyaı, genel usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarını, ihbarnamelerin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde ilgili vergi dairesine başvurarak vadesinde veya teminat göstererek vadenin bitmesinden itibaren 3 ay içinde ödeyeceğini bildirirse: 1. Vergi ziyaı cezasında birinci defada yarısı, sonra kesilenlerde üçte biri, 2. Genel usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezasında ise üçte biri; indirilir. Buna karşın, vergi mükellefi ve/veya sorumlusu ödeyeceğini bildirdiği vergi ve vergi cezasını yukarıda belirtilen süre içinde ödemezse veya dava konusu yaparsa ceza indiriminden faydalanamaz (VUK, Md. 376). Cezalarda indirim, VUK kapsamına giren tüm vergi, resim ve harçlara uygulanabilir (Kırbaş, 2000, s. 193). Af 1961 yılından sonra Türk Vergi Sistemi nde kanunlarla vergi cezalarının affedildiği görülmektedir. Vergi affına bağlı olarak vergi cezası ortadan kalkmakta, buna karşın çoğunlukla vergi aslı af kapsamı dışında tutulmaktadır (Kırbaş, 2000, s. 194) 16

17 Özet Vergi cezası, vergi kanunlarındaki hükümlerin ihlal edilmesi nedeniyle verilen cezalardır. Vergi suçları için adli yargı (mahkemeler) tarawndan hürriyel bağlayıcı ve/veya adli para cezası, vergi kabahatleri için vergi idaresi tarawndan idari para cezası öngörülür. Vergi kabahatlerine yönelik verilecek vergi cezaları gerçek ve tüzel kişilere verilebilirken, vergi suçlarına yönelik cezalar yalnızca gerçek kişilere verilebilir. Vergi idaresi tarawndan tespit edilen ve cezaları da yine vergi idaresi tarawndan verilen vergi kabahatleri, iki ana başlık hâlinde değerlendirilmektedir. Bunlar, vergi ziyaı ve usulsüzlüktür. Vergi ziyaı, vergi mükellefinin veya sorumlusunun vergilendirmeyle ilgili ödevlerini zamanında yerine gelrmemesi veya eksik yerine gelrmesi nedeniyle, verginin zamanında tahakkuk exrilmemesi veya eksik tahakkuk exrilmesidir. Usulsüzlük, vergi kanunlarının şekle ve usule ilişkin hükümlerine uyulmamasıdır. VUK da sayılmış olan bazı fiiller ceza hukuku kapsamında suç oluştururken, bu suçların tespit edilmesi ve bunların cezalandırılması, ceza mahkemelerinin görev alanına girmektedir. Vergi kanunlarına ağır ve vahim özellikte aykırılık oluşturan bu fiillere yönelik ceza mahkemeleri tarawndan yapılan yargılama nelcesinde, suç oluşturan bu fiiller hapis cezası ile cezalandırılır. Aynı zamanda hapis cezası ile cezalandırılan bu fiillere yönelik idari yap0rımlar da uygulanabilir. 17

18 DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1- Aşağıdakilerden hangisi kabahat ve suçlar arasında usul açısından farklardan biridir? a) Kabahat, mali düzeni sağlamayı amaçlar. b) Suçta ceza, gerçek kişilere verilir. c) Kabahatte idari para cezası verilir. d) Kabahatte ceza, idareler tarafından verilir. e) Kabahatin tespiti idari usullerle yapılır. 2- Aşağıdakilerden hangisi vergi kabahatleri arasında gösterilemez? a) Vergi mahremiyetini ihlal b) Özel usulsüzlük c) Vergi ziyaı d) Birinci derece usulsüzlük e) İkinci derece usulsüzlük 3- Genellikle vergi suçlarına ve cezalarına bakan mahkeme aşağıdakilerden hangisidir? a) Asliye Ceza Mahkemesi b) Asliye Hukuk Mahkemesi c) Vergi Mahkemesi d) Sulh Hukuk Mahkemesi e) Sulh Ceza Mahkemesi 4- Aşağıdakilerden hangisi Birinci Derece Usulsüzlük kapsamında değerlendirilemez? a) Vergi ve harç beyannamelerinin süresinde verilmemiş olması b) Tutulması zorunlu olan defterlerden herhangi birinin tutulmamış olması c) VUK daki kayıt düzenine uyulmamış olması d) İşe başlama bildiriminin zamanında yapılmaması e) Ekim ve sayım beyanlarının süresi içinde yapılmaması 5- Vergi kaçakçılığı suçlarına ve bu suça yönelik fiillere ceza verilirken hangi şart aranır? a) Taksir b) İhmal c) Kast d) Kusur e) Ağır Kusur 18

19 6- Mükellefin özel işlerini yapma suçunun kanunla düzenlenmiş olmasının altında yatan temel amaç aşağıdakilerden hangisidir? a) Rekabete engel durumları ortadan kaldırmak b) Hazine zararını önlemek c) Mükelleflerin kendi özel işlerini yapmalarını sağlamak d) Sosyal adaletsizliği engellemek e) Vergi tahsilatını kolaylaştırmak 7- Kaçakçılık suçunun vergi ziyaı kabahati ile birlikte işlenmesi hâlinde, iştirak eden kişiye kaç kat vergi ziyaı cezası uygulanır? a) 1 b) 2 c) 3 d) 4 e) , daha önce kabahat işleyip ceza alan bir kimsenin, belli bir süre içinde yeniden kabahat işlemesi hâlinde daha ağır ceza almasını gerektiren bir uygulamadır. Cümlesinde boş bırakılan yeri uygun şekilde tamamlayan seçenek aşağıdakilerden hangisidir? a) İçtima b) Birleşme c) Teşebbüs d) Islah e) Tekerrür 9- Vergi cezalarının ortadan kalkması çerçevesinde, ölüm durumuna yönelik aşağıda verilmiş olan bilgilerden hangisi doğrudur? a) Vergi cezasından mirasçılar miras payları oranında sorumludur. b) Kişi öldüğünde vergi cezası düşer. c) Vergi cezası, ölenin fiilinden kaynaklanmayabilir. d) Mirasçılardan biri cezayı öderse diğer mirasçılar vergi cezasından kurtulur. e) Mirasçılar vergi cezasının tamamından müşterek şekilde sorumludur. 10- Aşağıdakilerden hangisi mücbir sebep hâlleri arasında gösterilemez? a) Ağır kaza b) Ağır hastalık c) Şirket iflası d) Mecburi gaybubetler e) Defter ve belgelerin sahibinin iradesi dışında elinden çıkması 19

20 Cevap Anahtarı: 1.E, 2.A, 3.A, 4.E, 5.C, 6. B, 7. A, 8. E, 9. B, 10. C. YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Aksoy, Ş., (2010), Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi, 6. Bası, İstanbul: Filiz Kitabevi. Bilici, N. (2012). Vergi Hukuku, 29. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık. Hakeri, H., (2013), Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15. Baskı, Ankara: Adalet Yayınevi. Karakoç, Y., (2012). Genel Vergi Hukuku, 6. Bası, Ankara: Yetkin Yayınları. Kırbaş, S., (2000). Vergi Hukuku, 12. Baskı, Ankara: Siyasal Kitabevi. Koca, M., Üzülmez, İ., (2010), Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 3. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık. Mutluer, K., (2011). Vergi Hukuku Genel ve Özel Hükümler, 3. Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi. Oktar, A., (2012). Vergi Hukuku, 8. Baskı, İstanbul: Türkmen Kitabevi. Özgenç, İ., (2011), Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6. Bası, Ankara: Seçkin Yayıncılık. Şenyüz, D., Yüce, M., Gerçek, A., (2010). Vergi Hukuku, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu sayılı Türk Ceza Kanunu sayılı Kabahatler Kanunu. 20