T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI TANITMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KONGRE TURİZMİ BAĞLAMINDA ŞEHİR MARKALAŞMASI: TRABZON İNCELEMESİ UZMANLIK TEZİ.

Transkript

1 T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI TANITMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KONGRE TURİZMİ BAĞLAMINDA ŞEHİR MARKALAŞMASI: TRABZON İNCELEMESİ UZMANLIK TEZİ Ahmet ATABAŞ MART-2008 ANKARA

2 T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI TANITMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KONGRE TURİZMİ BAĞLAMINDA ŞEHİR MARKALAŞMASI: TRABZON İNCELEMESİ UZMANLIK TEZİ Ahmet ATABAŞ Tez Danışmanı Dr. Filiz KÖSE MART-2008 ANKARA

3 ÖNSÖZ Bu tez, gelişim sürecindeki Türkiye turizminin dönemsel ve bölgesel olarak dengeli bir şekilde büyümesine katkı sağlayacağı ve tarihi, kültürü, doğası ve insan altyapısıyla hayalimdeki kültür, eğitim, spor ve turizm şehri Trabzon un bu vizyonuna ulaşmada bir adım olacağı ümidiyle hazırlanmıştır. Çalışmama katkılarından ötürü başta tez danışmanım Dr. Filiz KÖSE ye olmak üzere; tez için gerekli çalışmaları yapmama olanak sağlayan Tanıtma Genel Müdürlüğü nün değerli yöneticileri Sayın Özgür ÖZASLAN ve Sayın Levent DEMİREL e, çalışmamın Trabzon bölümüne yönlendirici katkılar sağlayan Trabzon Belediye Başkanı Sayın Volkan CANALİOĞLU na, Trabzon turizmi ile ilgili benzer hedeflere sahip olduğumuz, bu doğrultuda bana düşünce ve çalışmalarını aktaran Trabzon Sanayi ve Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Sayın M. Şadan EREN e, tezin oluşmasına fikirleriyle önemli destek veren Kongre ve Kültürel Etkinlikler Şube Müdürü Sayın Rezzan ÖRSTEN e ve çalışma arkadaşım Aslı GÜNDOĞDU AKSUNGUR a teşekkür ederim. Bu çalışmanın yararlı olmasını temenni ediyorum.

4 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...i İÇİNDEKİLER...ii TABLOLAR VE ŞEKİLLER CETVELİ...iv GİRİŞ...1 I. BÖLÜM DÜNYADA VE TÜRKİYE DE KONGRE TURİZMİ Dünyada Kongre Turizmi Kongre Sektörünün Çıkışı Kongre Sektörünün Gelişimi ve Turizmle İlişkisi Uluslararası Kongre Pazarı Kongre Turizminin Avantajları Kongre Turizmi ile İlgili İstatistikler ICCA İstatistikleri UIA İstatistikleri Genel Turizmde ve Kongre Turizminde Yeni Eğilimler Kongre Turizmi Sektöründeki Uluslararası Kuruluşlar Kongre Turizmi Sektöründeki İhtisas Fuarları Türkiye de Kongre Turizmi Destinasyonlar Türkiye nin Kongre Turizmi Sektöründeki Sorunları...47 II. BÖLÜM KONGRE TURİZMİ VE MARKALAŞMA KAVRAMLARI Kongre Turizmi ve Unsurları Kongre Turizmi ve İş Turizmi Kongre Turizmi ve MICE Turizm Kongre Turizmi Kavramları Kongre Toplantı Konferans Convention Fuar Incentive Diğer Kavramlar Kongre Turizmi Aktörleri Kongre ve Ziyaretçi Büroları Profesyonel Kongre Organizatörleri (PCO) Destinasyon Yönetim Şirketleri (DMC) Planlayıcı (Meeting Planner) Şehir Markalaşması Marka Kavramı ve Unsurları...63

5 Turizmde Markalaşma Şehir Markalaşması...66 III. BÖLÜM KONGRE TURİZMİNDE KARAR VERME SÜREÇLERİ VE ÖRNEK OLAY İNCELEMELERİ İLE SEKTÖR STANDARTLARININ BELİRLENMESİ Toplantılar İçin Karar Verme Süreci ve Etkili Faktörler Katılımcı Karar Verme Süreci ve Süreci Etkileyen Faktörler Organizatörlerin Destinasyon Seçim Süreci ve Başvurulan Kriterler Örnek Olay İncelemeleri ile Sektör Standartlarının Belirlenmesi Altyapı Standartları Doğal Özellikler Ulaşım Olanakları Toplantı Tesisleri Konaklama Tesisleri Yerel Nitelikler Sosyal Aktivite ve Etkinlikler Pazarlama ve Markalaşma Faaliyetleri Pazarlama Faaliyetleri Markalaşma Süreci IV. BÖLÜM TRABZON İNCELEMESİ VE ÖNERİLER Altyapı Olanakları Doğal Özellikler Ulaşım Olanakları Toplantı Tesisleri Konaklama Tesisleri Yerel Nitelikler Sosyal Aktivite ve Etkinlikler Pazarlama ve Markalaşma Faaliyetleri Pazarlama Faaliyetleri Halkla İlişkiler Faaliyetleri Markalaşma Süreci SONUÇ KAYNAKÇA ÖZET ABSTRACT iii

6 TABLOLAR VE ŞEKİLLER CETVELİ Tablo 1- Yıllar itibariyle ICCA nın analiz ettiği toplantı sayısı...12 Tablo 2 - Uluslararası toplantıların rotasyonu...13 Tablo 3 - Uluslararası toplantıların rotasyonunun oransal dağılımı...14 Tablo 4 - Uluslararası toplantıların kıtalara dağılımı...14 Tablo 5 - Uluslararası toplantıların kıtalara oransal dağılımı...15 Tablo 6 - Uluslararası toplantıların ülkelere dağılımı...15 Tablo 7 - Uluslararası toplantıların ülkelere oransal dağılımı...16 Tablo arası planlanmış uluslararası toplantılarda ülke sıralaması...17 Tablo 9 - Uluslararası toplantıların şehirlere dağılımı...18 Tablo 10 - Katılımcı sayısına göre uluslararası toplantılar...19 Tablo 11 - Katılımcı sayısına göre uluslararası toplantıların oransal dağılımı...19 Tablo 12 - Ortalama katılımcı sayısı...20 Tablo 13 - Uluslararası toplantıların gerçekleşme sıklığı...21 Tablo 14 - Uluslararası toplantıların gerçekleşme sıklığının oransal dağılımı...22 Tablo 15 - Uluslararası toplantıların yapıldıkları aylara göre dağılımı...23 Tablo 16 - Uluslararası toplantıların yapıldıkları aylara göre oransal dağılımı...23 Tablo 17 - Uluslararası toplantıların ortalama süresi...24 Tablo 18 - Uluslararası toplantıların gerçekleştirildiği yerler...25 Tablo 19 - Uluslararası toplantıların gerçekleştirildiği yerleri oransal dağılımı...25 Tablo 20 - Uluslararası toplantıların konulara göre dağılımı...26 Tablo 21 - Uluslararası toplantıların konulara göre oransal dağılımı...27 Tablo 22 - Katılımcıların ortalama kayıt ücreti ve ortalama harcaması...28 Tablo 23 - Katılımcının bir günlük ortalama kayıt ücreti ve harcaması...28 Tablo 24 Uluslararası toplantı sayısı...30 Tablo 25 - Uluslararası toplantıların kıtalara oransal dağılımı...30 Tablo 26 - Uluslararası toplantıların ülkelere dağılımı...31 Tablo 27 - Uluslararası toplantıların şehirlere dağılımı...32 Tablo 28 - İstanbul daki konaklama tesisleri...41 Tablo 29 - İstanbul da gerçekleştirilen önemli kongrelerden örnekler...42 Tablo 30 - Antalya nın konaklama tesisleri...44 Tablo 31 - Antalya daki toplantı salonuna sahip otellerin dağılımı...45 Tablo 32 - İzmir in konaklama tesisleri...46 Tablo 33 - Destinasyon seçiminde değerlendirilen kriterler (Crouch ve Ritchie)...71 Tablo 34 - Destinasyon seçiminde değerlendirilen kriterler...73 Tablo 35 - Bazı yazarlara göre destinasyon seçiminde değerlendirilen kriterler...74 Tablo 36 - Toplantı organizatörlerinin değerlendirdiği kriterlerin önem sırası...76 Tablo 37 - Barselona nın aylar itibariyle ortalama sıcaklık değerleri...80 Tablo 38 - İngiltere deki şirketlerin tercih ettikleri uçuş sınıflarının dağılımı...83 Tablo 39 - Nice Acropolis Konferans ve Sergi Merkezi nin kapasite özellikleri...89 Tablo 40 - İngiltere deki şirketlerin konaklama tesisi tercihlerinin dağılımı...90 Tablo 41 - Barselona daki otellerin yatak kapasiteleri...91 Tablo 42 - Barselona daki otellerin kategorilere göre dağılımı...92

7 Tablo 43 - Trabzon un aylık ortalama iklimsel değerleri Tablo 44 - Trabzon Havalimanı nın uçak ve yolcu trafiği Tablo 45 - Trabzon Havalimanı nın teknik ve kapasite özellikleri Tablo 46 Prof. Dr. Osman Turan Kongre Merkezi nde gerçekleştirilen kongrelerden örnekler Tablo 47 - Trabzon daki turizm işletme belgeli konaklama tesisleri Tablo 48 - Trabzon daki turizm yatırım belgeli konaklama tesisleri Tablo 49 - Trabzon daki işletme ve yatırım belgeli olmayan konaklama tesisleri.116 Tablo 50 - Trabzon daki turizm işletme belgeli lokanta ve barlar Şekil 1 - Uluslararası toplantı türleri...9 Şekil 2 - İş turizminin öğeleri...52 Şekil 3 - Katılımcı karar verme süreci ve etkileyen faktörler...69 Şekil 4 - Toplantı salonu yerleşim seçeneklerinden örnekler...85 Grafik 1- Yıllar itibariyle ortalama katılımcı sayısı...20 Grafik 2 - Uluslararası toplantıların yıllar itibariyle ortalama süresi...24 v

8 GİRİŞ Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü(WTO) nün istatistiklerine göre dünya genelinde 1995 yılında 534 milyon olan turist sayısı takip eden yıllarda düzenli bir ivmeyle artış göstermiş (2003 hariç) ve 2007 yılına gelindiğinde 898 milyon turiste ulaşmıştır. Dünya Turizm Örgütü 2020 yılında dünyada toplam turist sayısının 1,6 milyar olacağını öngörmektedir. Teknolojinin hızlı gelişimi, düşük maliyetli uçuşların yaygınlaşması gibi ulaşım alanında yaşanan gelişmelerin yanında ekonomik ve sosyal etkileri nedeniyle turizme ülkeler tarafından daha ciddi yaklaşılması, turizme yönelik yatırım ve pazarlama faaliyetlerinin geliştirilmesi, yorucu çalışma koşulları sonucunda tatil davranışının insanlar tarafından bir ihtiyaç olarak kabul edilmesi, kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması vb. nedenler dünyada turizm hareketlerinin düzenli bir şekilde artışını sağlamaktadır. Dünyada turist sayısı ve turizm gelirinde yaşanan bu olumlu gelişmeler beraberinde sürdürülebilirlik, mevsimsellik ve çevresel sorunlar gibi birtakım olumsuzlukları da getirmektedir. Özellikle turizm hareketlerinin belirli dönemlerde (bkz. Ek-1) ve destinasyonlarda yoğunlaşması nedeniyle oluşan bu olumsuzluklar, sektör çalışanlarının dönemsel istihdamı, sunulan hizmet kalitesinin yükseltilememesi, altyapı problemleri ve çevresel kirlilik gibi çeşitli sonuçlar doğurmaktadır. Bu sorunların farkında olan ülkeler kitle turizminin yanı sıra alternatif turizm türlerinin gelişimi ve yeni destinasyonların oluşumuna önem vermekte, markalaşmayı ve daha üst sosyo-ekonomik statüye sahip turistleri ülkelerine çekmeyi hedeflemektedirler. Kongre turizmi ya da daha genel bir kavramla iş turizmi, ülkeler için turizmin tüm yıla ve bölgelere dengeli bir şekilde yayılması hedefinin gerçekleşmesine önemli katkı sağlayabilecek bir turizm türüdür. Yoğun olarak bahar aylarında gerçekleştirilen kongre ve toplantılar, turizm hareketleri bakımından yaza oranla genellikle daha durgun olan bu dönemlere hareketlilik getirmektedir. Ulaşım

9 olanakları, konaklama tesislerinin kalitesi ve toplantı tesislerinin yeterliliği gibi kongre turizmine yönelik talebi doğrudan etkileyen faktörler, doğal niteliklerden bağımsız olarak çeşitli planlama ve yatırım faaliyetleri ile sağlanabilecek özelliktedir. Bu ise yeni turizm destinasyonlarının oluşumunu kolaylaştırmakta ve ülkelerde turizmin bölgesel olarak dengeli dağılımını sağlayacak bir fırsat oluşturmaktadır. Ayrıca iş turizmi nedeniyle seyahat edenler daha üst harcama düzeyine sahip, daha uzun süreli konaklayan ve ülkesinde kanaat oluşturmada daha etkin olabilecek ziyaretçilerdir. Türkiye nin kongre turizminde, genel turizmde yakaladığı gelişim hızını yakalayamaması, Türkiye nin kongre turizmi ile özdeşleşen bir destinasyona sahip olamayışı, ülkemizde bir kongre destinasyonun hangi standartlara sahip olması ve hangi pazarlama ve tanıtım araçlarını kullanması gerektiğinin ayrıntılı bir şekilde ortaya konamamış olması ve Türkiye de turizmin tüm bölgelere ve yıla yayılması stratejisinin gerçekleşmesine önemli katkı sağlayacak belirli bir turizm temasına sahip şehirlerin olamayışı bu tezin temel araştırma problemini oluşturmaktadır. Tezde metodolojik yöntem olarak literatür taraması ve örnek incelemesi gerçekleştirilmiştir. Tezin varsayımları; Kongre turizminin bir şehrin turizm bağlamında marka olarak konumlandırılmasını sağlayabilecek önemli bir turizm türü olduğu, Kongre turizminin, turizmde dengeli büyüme, sezonu uzatma ve turizmin tüm bölgelere yayılması gibi sürdürülebilir turizm ilkelerinin hayata geçirilmesinde kullanılabilecek önemli bir araç olduğu ve Trabzon un kongre turizminde markalaşabilecek bir potansiyele sahip olduğudur. Tezin birinci bölümünde kongre turizminin çıkışı ve bir sektör olarak oluşumu, diğer turizm türlerine göre avantajlı tarafları, genel eğilimler, uluslararası 2

10 örgütler ve ihtisas fuarları incelenmiş olup kongre turizmi ile ilgili bazı istatistiklere yer verilmiştir. Ortaya koyulan istatistiklerle kongre ve toplantıların nitelikleri ve sektörde yaşanan yeni eğilimlerin anlaşılması ve kongre destinasyonları için yol gösterici bilgiler sunulması hedeflenmiştir. Ayrıca bu bölümde Türkiye nin kongre turizmi destinasyonları incelenmiş ve Türkiye nin kongre turizminde yaşadığı sorunlar ortaya koyulmuştur. İkinci bölümde kongre turizmindeki temel kavramlar, aktörler ve şehir markalaşması kavramları tartışılarak incelenmiştir. Kongre turizminin bir sektör olarak hacminin tam olarak hesaplanamaması, ortak bir terminolojinin olmaması ve aynı kavramları herkesin farklı algılamasından kaynaklanmaktadır. Türkiye de de önemli ölçüde yaşanan bu sorun tezin bu bölümünde incelenerek, kavramların net olarak tanımlanması ve aynı anlamda kullanılan kavramların birbirlerinden ayırt edilmesi amaçlanmıştır. Tezin üçüncü bölümünde katılımcı ve organizatörlerin kongre turizminde karar verme süreçleri ve kongre turizmi talebini etkileyen faktörler ortaya koyulmuştur. İspanya nın Barselona ve Fransa nın Nice şehirleri örnek olay olarak incelenerek bir önceki başlıkta ortaya koyulan süreçler ve faktörler doğrultusunda kongre destinasyonun hangi standartlara sahip olması ve markalaşmaya yönelik ne tür iletişim faaliyetlerinin yürütülmesi gerektiği belirtilmiştir. Son bölüm olan dördüncü bölümde ise Trabzon örneği, bir önceki bölümde ortaya koyulan kongre destinasyonu standartları ve markalaşma amacına yönelik yürütülmesi gereken iletişim faaliyetleri çerçevesinde incelenmiştir kişilik kongre ve toplantılara ev sahipliği yapabilecek bir destinasyon olma hedefi doğrultusunda Trabzon daki mevcut kongre turizmi potansiyeli ortaya koyulurken bu hedefe ulaşma doğrultusunda gerçekleştirilmesi gerektiği düşünülen birtakım yatırım ve iletişim çalışmaları önerilmektedir. 3

11 Sonuç olarak Trabzon un konumu, tarihi, kültürel ve doğal özellikleri ile kongre turizminde marka destinasyon olabilecek bir potansiyele sahip olduğu düşünülmektedir. Tezde belirtilen çalışmalar ve sunulan öneriler bu potansiyelin değerlendirilmesine yöneliktir. Trabzon un bölgesinde önemli bir kongre destinasyonu olması, yalnızca Trabzon un ekonomisi ve turizminin gelişimine değil, Türkiye nin de önemli bir kongre destinasyonuna sahip olarak turizmin mevsimsel ve bölgesel olarak dengeli büyümesine önemli katkılar sağlayacaktır. 4

12 I. BÖLÜM DÜNYADA VE TÜRKİYE DE KONGRE TURİZMİ 1.1. Dünyada Kongre Turizmi Kongre Sektörünün Çıkışı Uluslararası Dernekler Birliği (UIA) kayıtlarına göre bilinen ilk uluslararası kongre 1681 yılında Roma da yapılmıştır (Aymankuy, 2006). Rogers (1998) ise Napolyon un farkında olmadan modern anlamda kongre ve toplantı sektörünün doğuşuna sebebiyet verdiğini ileri sürmüştür. 18. yüzyılın sonlarından 19. yüzyılın başlarına kadar devam eden Napolyon Savaşları sonucunda, Avrupa nın yeniden şekillendirilmesi amacıyla Viyana Kongresi gerçekleştirilmiştir. Eylül 1814 ile Haziran 1815 arasında gerçekleştirilen kongreye katılan üst düzey temsilcilere ve beraberlerindeki delegasyona konaklama, nakliye, sosyal aktivite ve eğlence gibi bir takım hizmetler sağlanmış ve böylece ilk kongre bugün kabul edilen kongre turizmi standartlarına en yakın şartlarda gerçekleştirilmiştir (Rogers, 1998). 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında Avrupa da bazı siyasi ve bilimsel nitelikli uluslararası kongreler gerçekleştirilmiş ancak bu organizasyonlar bu alanda bir sektör oluşumunu kanıtlayacak ölçüde sık olmamıştır. Bunun nedeni olarak o dönemde iş organizasyonlarını gerçekleştiren mekanizmaların veya yönetim kadrolarının daha çok otokratik ve hiyerarşik bir karakter taşıması gösterilebilir. O dönemde kariyer sahiplerinin yaptıkları işe ya da uzmanlık alanına ilişkin fikir ve görüş paylaşımını gerektirecek bir ortam mevcut değildi (Rogers, 1998). 19. yüzyılın ikinci yarısında Kuzey Amerika da Avrupa dan farklı gelişmeler yaşanmıştır. Özellikle ABD nin doğu sahillerinde dini grupların yanı sıra ticari ve

13 profesyonel dernekler tarafından, üyelerine yönelik kongre ve toplantılar düzenlenmeye başlanmıştır. Gartrell (1994), bu dönemde sayıları artan dernek ve kuruluşlar sayesinde hızla yayılan kongre ve toplantıları kendi eyaletine çekmek amacıyla çeşitli komitelerin kurulduğunu ve buna yönelik istihdamların yapıldığını belirtmektedir. Böylece 1896 da ilk kongre bürosu Detroit te kurulmuş ve ABD de kongre sektörü oluşmaya başlamıştır. Detroit Kongre Bürosu kurulduktan hemen sonra sırasıyla Cleveland (1904), Atlantic City (1908), Denver ve St. Louis (1909), Louisville ve Los Angeles (1910) kongre büroları kurulmuştur. Bugün dünya genelinde pek çok şehir kendi kongre ya da kongre ve ziyaretçi bürosuna sahiptir. Sonuç olarak bugünkü kongre sektörünün temelleri, 17. yüzyıldan sonra gerçekleştirilen siyasi ve dini kongrelere ve 19. yüzyılın ikinci yarısında ABD de profesyonel ve ticari birliklerin düzenlemiş olduğu toplantılara dayandırılmaktadır. Ancak kongre ve toplantıların kendi başına bir sektör oluşu 20. yüzyılın ortasından başlayıp sonuna kadar devam eden süreçte gerçekleşmiştir. Kongre sektörünün temel örgütleri sırasıyla; Uluslararası Konferans ve Ziyaretçi Büroları Birliği (IACVB) 1914 Uluslararası Kongre Merkezleri Birliği (AIPC) 1958 Uluslararası Kongre ve Konferans Birliği (ICCA) 1963 Avrupa Konferans Şehirleri Federasyonu (EFCT) 1964 Uluslararası Profesyonel Kongre Organizatörleri Birliği(IAPCO) 1968 Britanya Konferans Destinasyonları Birliği (BACD) 1969 Konferanslar ve Etkinlikler Birliği (ACE) 1971 Toplantılar Sektörü Birliği (MIA) 1990 yıllarında kurulmuştur. 6

14 Kongre Sektörünün Gelişimi ve Turizmle İlişkisi Genel olarak seyahat ve turizmin gelişimini sağlayan; teknolojinin hızlı gelişmesi ve yaygınlaşması, ulaşım alanında yaşanan gelişmeler ve mesafelerin kısalması, turizm endüstrisinin ülkeler tarafından daha fazla önemsenmesi, yatırım ve pazarlama faaliyetlerinin geliştirilmesi, ülkeler arasındaki giriş-çıkışlarda kolaylıklar sağlanması, yorucu çalışma koşulları sonucu tatil davranışının insanlar tarafından bir ihtiyaç olarak kabul edilmesi ve kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması gibi nedenler kongre, toplantı ve fuar gibi iş amaçlı seyahatlerin de gelişimini sağlamıştır. Bu genel faktörlerin yanı sıra bilim ve teknolojide meydana gelen gelişmeler neticesinde artan uzmanlaşma ihtiyacı, kişilerin gerek yeni teknolojileri öğrenmek, gerekse bilimsel çalışmalarını açıklamak, tanıtmak ve bilgi alışverişinde bulunmak isteği kongre turizminin gelişimini özellikle hızlandıran etkenler olmuştur. Ayrıca toplantılara katılan delegelerin seyahat, konaklama, katılım ücretleri ve diğer harcamalarının bir kısmının veya tamamının mensubu bulunduğu firma ya da kuruluşlarca ödenmesi, kongre turizminin gelişimini kolaylaştıran nedenler arasında sayılmaktadır (Aymankuy, 1996). Spiller (2002), 1950 den itibaren iş turizmi alanında yaşanan büyümenin, kamu ve özel sektör arasında yapılan toplantıların artması, çok uluslu kuruluşların çoğalması, toplantı pazarlamasında kullanılan satış tekniklerinin gelişmesi, geniş katılımlı gruplar arasında bilgi paylaşımını esas alan daha spesifik konferansların gerçekleştirilmesi ve şirketlerin çalışanları için daha fazla eğitime ihtiyaç duymaları gibi nedenlerden kaynaklandığını ileri sürmektedir. Kongre turizminin gelişim süreci incelendiğinde, 1860 yılına kadar tüm dünyada yılda ortalama 5 kongrenin düzenlendiği (Baylan, 1995), 1901 yılında toplam 70 kongrenin, 1910 yılında ise toplam 200 kongrenin gerçekleştirildiği görülmektedir (Aksu ve başk., 2004). 19. yüzyılın başlarında dünya kongre şehirleri arasında en büyük payı % 90 ile Paris almıştır (Baylan, 1195). 7

15 2. Dünya Savaşı sonrasında, özellikle 1960 yılı itibariyle kongre turizmi sektörü hızla büyümeye başlamıştır. Kongre sayılarında yaşanan artışlar, kongreciliğin bir meslek haline gelmesine ve kongre organizasyonu nedeniyle oluşan hareketliliğin de turizm olayı ve bir turizm türü olarak adlandırılmasına neden olmuştur (Aymankuy, 2006). Ayrıca bu büyüme kongre ve toplantı alanında pek çok kuruluşun oluşumunu sağlamıştır. Bugün 80 ülkede 800 den fazla üyeye sahip Uluslararası Kongre ve Konferans Birliği (ICCA) 1963 yılında kurulmuş ve kurulduğu tarihlerde uluslararası kongre ve toplantılara yönelik kurulmuş en geniş katılımlı birlik olma özelliğini kazanmıştır. ICCA bu özelliğini günümüzde de sürdürmektedir. ICCA tarafından belirlenen uluslararası toplantı kriterlerine göre dünyada 1996 yılında 3.515, 2000 yılında 4.500, 2006 yılında ise kongre gerçekleştirilmiştir Uluslararası Kongre Pazarı Uluslararası kongre ve toplantı pazarı, toplantıların büyüklüğü, katılımcıların nitelikleri, toplantıların amacı vb. pek çok farklı kritere göre ayrıştırılabilir. Ancak uluslararası kongre sektöründeki tedarikçi firmaların temel aldığı kriter kongreyi tertip eden kuruluştur. Kongreyi düzenleyen kuruluşlar, kongrenin ne tür bir kongre olacağını ve hangi hizmetlerin verileceğini belirlemektedir. Düzenleyen kuruluşa göre uluslararası kongreler ikiye ayrılmaktadır: şirketlerin düzenledikleri ve kâr amacı olmayan kuruluşların düzenledikleri kongreler. Kâr amacı olmayan kuruluşlar da kendi içinde uluslararası devlet kuruluşları ve uluslararası sivil toplum örgütleri diye ikiye ayrılmaktadır. 8

16 Şekil 1 - Uluslararası toplantı türleri ULUSLARARASI TOPLANTILAR Şirketlerce Düzenlenenler Kâr amacı olmayan kuruluşların düzenledikleri Şirket Toplantıları Sektör Toplantıları Workshoplar Uluslararası Devlet Kuruluşları Organizasyonları Sivil Toplum Örgütleri Toplantıları Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report Uluslararası kongre ve toplantıların türleri çeşitlilik göstermekte ve büyüklüğü, süresi, bütçesi vb. kriterlere göre hem türler arasında hem de kendi içinde sınıflara ayrılmaktadır. Tıp kongreleri 1, bilimsel kongreler ve diğer akademik kongreler, ticari toplantılar, profesyonel oluşumlar ve sosyal gruplar bu kategoriler arasında sayılabilir. Bu kategoriler kendi aralarında önemli farklılıklara sahip olsa da ortak özellikleri mevcuttur. Bunlar arasında; Hemen hemen her uzmanlık alanı bir birliğe (association) sahiptir ve çoğu birlikler, her yıl ya da iki yılda bir düzenli aralıklarla tekrarlanan toplantılar düzenlemektedirler. Uluslararası kongre ve toplantıların gerçekleştirildiği yer sürekli değişmektedir. Daha önce kongrenin yapıldığı bir şehrin aynı kongreye kısa bir zaman içerisinde tekrar ev sahipliği yapması nadiren gerçekleşmektedir. 1 Tıp kongreleri en geniş katılımlı ve en fazla yapılan kongrelerdir. 9

17 Genellikle kongrenin organizasyonu, ilgili birliğin toplantının yapılacağı ülke ya da şehirdeki yerel temsilcileri tarafından yürütülmektedir. Eğer bu yerel temsilcilerin organizasyonu gerçekleştirme yeterliliği yoksa, kongrenin başka bir yerde planlanma ihtimali yüksektir. Birlik (association) toplantılarında, toplantının yapılacağı yerin belirlendiği zaman ile gerçekleşeceği zaman arası 5 yıl ve daha fazla olabilmektedir Kongre Turizminin Avantajları Turizmin temel iki motivasyonu olan iş turizmi ve tatil turizmi benzer altyapı olanaklarına bağlı olarak gelişmesine rağmen iş turizminin destinasyonlar için daha cazip olabilecek birkaç önemli avantajı mevcuttur. Daha fazla ekonomik girdi İş turizmi, daha nitelikli ürün, tesis ve hizmetlerin sunumunu gerektirdiğinden ekonomik girdileri de daha yüksek olmaktadır. Örneğin 1996 yılında İngiltere ye iş turizmi amacıyla gelen bir ziyaretçi günlük 151 Sterlin harcarken, tatil amaçlı gelen ziyaretçi yalnızca 51 Sterlin harcamıştır (İngiltere Ulusal İstatistik Ofisi, 1997). Buradan kongre turizminin bir destinasyona, tatil turizmine oranla 3 katı daha fazla ekonomik girdi sağladığı çıkarılmaktadır (Rogers, 1998). Yıl boyunca süren bir etkinlik Kongre, toplantı ya da fuarlar yılın bütün mevsimlerinde gerçekleştirilmektedir. İlkbahar ve sonbahar, kongre ve toplantılar için zirve dönemi (peak season) olsa da, daha küçük ölçekte bir çok toplantı yaz ve kış mevsimlerinde gerçekleştirilmektedir (Rogers, 1998). Özellikle Türkiye gibi turizmde zaman 10

18 yoğunlaşmasının yaşandığı ülkelerde mevsimsellik sorunlarının çözümünde kongre turizmi önemli bir alternatif oluşturmaktadır. Geleceğe yatırım Başarılı bir organizasyon sonucu katılımcılarda yaratılacak memnuniyet hissi, katılımcıların aynı destinasyona iş turizmi ya da tatil turizmi amacıyla tekrar gelmeyi isteme ihtimalini artırmaktadır (Rogers, 1998). Yeşil Turizm Kongre turizmi kitle turizmine oranla çevreye daha az olumsuz etki bırakmaktadır. Örneğin genellikle büyük gruplarla hareket eden katılımcılar otobüs kullanmakta, böylelikle çevreyi daha az kirletmekte ve trafik problemi oluşturmamaktadır (Rogers, 1998). Krizlerden daha az etkilenmekte Özellikle son yıllarda yaşanan terörist olaylar nedeniyle sık sık karşılaşılan kriz durumlarında, çok uzun süre öncesinden planlandığı için iş ve toplantı rezervasyonlarının iptali tatil rezervasyonlarına oranla daha güç olmaktadır. Dolayısıyla kongre destinasyonları krizlerden daha az etkilenmektedir. Katılımcılar kanaat önderi konumunda Kongre ve toplantı katılımcıları daha üst eğitim, kültür ve sosyo-ekonomik düzeye sahip, ülkesinde ve çevresinde kanaat oluşturmada daha etkili olabilecek ziyaretçilerdir. Bu da destinasyonun tanıtımı ve geleceği açısından büyük avantaj sağlamaktadır. 11

19 Kongre Turizmi ile İlgili İstatistikler Kongre turizmi ile ilgili istatistikler, Amsterdam merkezli Uluslararası Kongre ve Konferans Birliği (ICCA) ile Brüksel merkezli Uluslararası Dernekler Birliği (UIA) nin gerçekleştirdiği ölçüm ve analizlerle ortaya koyulmaktadır. Her iki kuruluşun da herhangi bir toplantının uluslararası boyutta değerlendirilebilmesi ve kendi sektör analizlerinde dikkate alınabilmesi için belirledikleri kriterler mevcuttur. ICCA ve UIA nın uluslararası toplantı kriterleri farklı olduğu için kongre ve toplantı sektörüne ilişkin istatistikleri de farklı olmaktadır ICCA İstatistikleri Uluslararası Kongre ve Konferans Birliği (ICCA), bir toplantının ICCA standartlarına ulaşabilmesi için belirlenen 3 kriteri karşılaması gerektiğini ortaya koymaktadır. Bu kriterler; toplantının düzenli zaman periyodunda organize edilmesi, en az 3 farklı ülkede gerçekleştirilmiş olması ve en az 50 katılımcının yer almasıdır. Tablo 1- Yıllar itibariyle ICCA nın analiz ettiği toplantı sayısı Yıl Toplantı , , , , , , , , , ,838 Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report

20 ICCA, pazar analizleri yaparken incelediği ve Tablo 1 de yıllar itibariyle sayıları belirtilen uluslararası kongre ve toplantılar, üyelerinin gönderdiği bilgilere dayanılarak oluşturulmaktadır. Yıllar itibariyle artan kongre ve toplantı sayısı hem sektörün büyümesini, hem de üyelerin sağlıklı istatistikler için daha fazla katkı sağladıklarını yansıtmaktadır. ICCA nın da kabul ettiği bir gerçek vardır ki ICCA bir istatistik kurumu değildir ve yapılan istatistikî çalışmalar üyelerin satış ve pazarlama çalışmalarına yardımcı olmak amacıyla gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle ortaya konan istatistikler sektörün genel yapısını ortaya koymaktadır. Uluslararası toplantıların rotasyonu Uluslararası toplantıların yapıldığı yerler incelendiğinde toplantıların yaklaşık olarak yarısının tüm dünyayı kapsayacak şekilde uluslararası rotasyona sahip oldukları, diğer bir ifadeyle dünyanın farklı bölgelerinde gerçekleştirildiği görülmektedir. Toplantıların % 30 u Avrupa içersinde, % 5 i ise Asya Pasifik Bölgesi nde rotasyon yapmaktadır. Tablo 2 - Uluslararası toplantıların rotasyonu Rotasyon Alanı Dünya/Uluslararası 2,546 2,391 2,760 2,684 3,078 2,998 2,830 Avrupa 1,370 1,416 1,634 1,713 1,910 1,895 1,810 Asya-Pasifik Latin Amerika Asya İskandinavya Avrupa/K Amerika İber Amerika Amerika Afrika Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report

21 Tablo 3 - Uluslararası toplantıların rotasyonunun oransal dağılımı Rotasyon Alanı Dünya/Uluslararası 53.1% 50.8% 50.8% 49.2% 49.2% 48.8% 48.9% Avrupa 28.6% 30.1% 30.1% 31.4% 30.5% 30.9% 31.3% Asya-Pasifik 5.2% 5.5% 5.6% 5.4% 5.6% 5.8% 5.7% Latin Amerika 2.9% 3.3% 2.8% 3.5% 3.0% 3.7% 3.5% Asya 2.9% 3.4% 3.2% 3.3% 4.0% 3.7% 3.4% İskandinavya 2.2% 2.0% 2.4% 2.3% 2.5% 2.4% 2.6% Avrupa/K.Amerika 2.3% 2.3% 2.3% 2.2% 2.3% 2.1% 1.9% Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report Uluslararası toplantıların kıtalara dağılımı Avrupa da gerçekleştirilen kongre ve toplantı sayısında son 10 yıldır göreceli olarak durgunluk gözlemlenmektedir. Ancak bu durgunluğa rağmen Avrupa, uluslararası kongre ve toplantılarda ortalama % 58 oran ile en büyük pazar konumundadır. İkinci sırada özellikle son 3 yıldır artış yakalayan Asya & Orta Doğu bölgesi yer almaktadır yılında % 14 lük orana sahip Kuzey Amerika ise son 10 yıldır düşüş yaşamakta ve 2006 yılına gelindiğinde % 11 lik bir orana sahip olmaktadır. Tablo 4 - Uluslararası toplantıların kıtalara dağılımı Kıta Avrupa 2,734 2,706 3,171 3,224 3,621 3,550 3,344 Asya & Orta Doğu ,105 1,098 1,014 Kuzey Amerika Latin Amerika Avustralya Afrika Toplam 4,803 4,724 5,455 5,474 6,304 6,202 5,838 Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report

22 Tablo 5 - Uluslararası toplantıların kıtalara oransal dağılımı Kıta Avrupa 56.9% 57.3% 58.1% 58.9% 57.4% 57.2% 57.3% Asya & Orta Doğu 14.7% 15.9% 15.9% 14.9% 17.5% 17.7% 17.4% Kuzey Amerika 14.4% 13.2% 14.2% 13.7% 12.7% 11.7% 11.1% Latin Amerika 6.9% 7.0% 5.8% 6.7% 6.6% 7.6% 8.4% Avustralya 4.6% 4.1% 3.4% 3.4% 3.5% 3.4% 3.7% Afrika 2.5% 2.5% 2.5% 2.4% 2.3% 2.4% 2.1% Toplam 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report Uluslararası toplantıların ülkelere dağılımı Tablo 6 - Uluslararası toplantıların ülkelere dağılımı Sıra Ülke ABD Almanya İngiltere Fransa İspanya İtalya Brezilya Avusturya Avustralya Hollanda İsviçre Japonya Kanada Çin İsveç Singapur Kore Portekiz Yunanistan Macaristan Türkiye Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report

23 2005 yılında yaşadığı düşüşü hızlı atlatıp 2006 yılında tekrar yükselişe geçen ABD halen en fazla uluslararası toplantıya ev sahipliği yapan ülke konumundadır. ABD den sonra ikinci sırada yer alan Almanya, 2006 yılında da yerini korumaktadır yılında 3. sırada yer alan İspanya, İngiltere ve Fransa nın arkasında 5 sıraya gerilemiştir. Türkiye bu sıralamada 72 toplantı ile 28. sırada yer almaktadır. Tablo 7 - Uluslararası toplantıların ülkelere oransal dağılımı Sıra Ülke ABD 10.2% 8.9% 9.3% 9.3% 8.4% 8.0% 7.1% 2 Almanya 6.6% 5.8% 5.5% 5.3% 5.7% 5.6% 5.7% 3 İngiltere 6.4% 4.7% 5.1% 5.4% 4.5% 5.1% 4.8% 4 Fransa 5.6% 5.1% 4.4% 4.7% 5.0% 4.6% 4.6% 5 İspanya 4.1% 4.6% 5.3% 5.3% 5.6% 4.9% 4.6% 6 İtalya 4.6% 5.1% 4.9% 5.2% 4.3% 3.9% 3.6% 7 Brezilya 2.3% 1.9% 1.5% 1.8% 2.0% 2.5% 3.5% 8 Avusturya 2.1% 2.1% 2.0% 2.7% 2.5% 2.8% 3.5% 9 Avustralya 4.1% 3.3% 3.0% 2.8% 2.8% 2.9% 3.3% 10 Hollanda 3.8% 3.7% 2.8% 3.2% 3.5% 3.4% 3.2% 11 İsviçre 2.1% 2.1% 2.7% 2.8% 2.3% 2.7% 2.8% 12 Japonya 3.4% 4.1% 3.6% 3.2% 2.6% 2.7% 2.7% 13 Kanada 3.2% 3.0% 3.3% 2.6% 2.7% 2.5% 2.6% 14 Çin 1.6% 1.6% 2.1% 1.3% 2.9% 2.7% 2.6% 15 İsveç 2.7% 2.8% 2.6% 2.6% 2.4% 2.4% 2.4% 16 Singapur 1.3% 1.2% 1.2% 1.4% 1.7% 2.1% 2.2% 17 Kore 1.0% 2.1% 1.9% 1.4% 2.0% 1.9% 2.1% 18 Portekiz 1.6% 1.9% 2.0% 2.3% 2.0% 1.9% 2.0% 19 Yunanistan 1.1% 1.7% 2.1% 1.5% 1.7% 1.7% 1.9% 20 Macaristan 1.5% 1.1% 1.6% 1.4% 1.6% 1.8% 1.8% 28 Türkiye 0.7% 1.1% 0.9% 1.1% 1.2% 1.3% 1.2% Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report

24 Gelecekte planlanmış toplantılarda ülke sıralaması ( ) Geleceğe yönelik nerede yapılacağı şimdiden kararlaştırılmış ve programı yapılmış uluslararası toplantılar, sektörün geleceğine ve yeni destinasyonlara ilişkin önemli ipuçları vermektedir. Tablo -8 incelendiğinde ilk 10 içerisinde yer almayan Kanada, Japonya ve Çin in şimdiden rezerve edilmiş toplantılarda ilk 10 içerisinde yer aldığı görülmektedir. İspanya nın 2006 yılında başlayan gerilemesi sürmekte, Türkiye ise çıkışını sürdürerek 98 toplantı ile sıralamada ilk 20 içerisine girmektedir. Ancak ICCA tarafından geçmiş yıllarda yaşanılan tecrübelere dayanılararak bu sıralamanın önemli ölçüde değişebileceği ifade edilmektedir. Tablo arası planlanmış uluslararası toplantılarda ülke sıralaması Sıra Ülke Toplantı % 1 ABD % 2 Almanya % 3 İngiltere % 4 İtalya % 5 Avustralya % 6 Fransa % 7 Kanada % 8 İspanya % 9 Japonya % 10 Çin % 11 Avusturya % 12 Brezilya % 13 Hollanda % 14 Danimarka % 15 Yunanistan % 16 İsviçre % 17 Güney Afrika % 18 Finlandiya % 19 Kore % 20 Türkiye % Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report

25 Uluslararası toplantıların şehirlere dağılımı Uluslararası kongre ve toplantılara ev sahipliği yapan şehirlerin sıralaması incelendiğinde, bugünkü standartlara en yakın ilk kongrenin (1814) ev sahibi olan Viyana nın ilk sırada olduğu görülmektedir. Viyana yı Paris, Singapur ve Barselona izlemektedir. Seul dikkat çekici bir yükselişle 2006 yılında 7. sıraya yerleşmiştir. İstanbul 2006 yılında 55 toplantıya ev sahipliği yaparak ilk 20 ülke arasında 17. sırada yerini almaktadır. Tablo 9 - Uluslararası toplantıların şehirlere dağılımı Sıra Şehir Viyana Paris Singapur Barselona Berlin Budapeşte Seul Prag Kopenhag Lizbon Londra Amsterdam Pekin Stockholm Kuala Lumpur Hong Kong İstanbul Sao Paulo Madrid Brüksel Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report

26 Katılımcı Sayısı 2 Katılımcı sayısına göre toplantılar sıralamasında, katılımcı sayısı arası olan uluslararası toplantılar % 26 lik oran ile ilk sırada yer almaktadır. Tablo 10 - Katılımcı sayısına göre uluslararası toplantılar Katılımcı arası arası arası arası arası arası arası arası ve üzeri Toplam 2,083 2,026 2,327 2,381 2,932 3,219 3,133 Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report Tablo 11 - Katılımcı sayısına göre uluslararası toplantıların oransal dağılımı Katılımcı arası 12.5% 15.9% 18.0% 21.8% 20.4% 23.8% 20.8% arası 15.8% 16.4% 17.7% 18.7% 18.3% 19.1% 18.9% arası 27.3% 26.7% 28.2% 24.8% 26.2% 24.4% 26.7% arası 22.4% 22.2% 19.0% 18.3% 18.9% 17.5% 17.5% arası 12.9% 11.5% 10.5% 9.9% 9.8% 9.2% 9.5% arası 3.6% 3.5% 2.6% 2.6% 2.8% 2.2% 2.6% arası 3.0% 2.4% 2.4% 2.4% 2.2% 2.2% 2.3% arası 1.6% 0.9% 1.2% 1.2% 1.1% 1.2% 1.2% ve üzeri 0.8% 0.4% 0.4% 0.4% 0.4% 0.4% 0.5% Toplam 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report Yalnızca katılımcı sayısı bildirilen toplantılar değerlendirilmiştir. 19

27 Ortalama Katılımcı Sayısı 2000 yılında uluslararası toplantılara ortalama katılımcı sayısı son 10 yılın en yüksek rakamına ulaşmıştır yılından sonra ortalama katılımcı sayısı her yıl azalmıştır ve 2005 yılında 651 katılımcı ile en düşük ortalama yaşanmıştır. ICCA yıllar itibariyle yaşanan düşüşü daha az sayıda katılımcı ile yapılan toplantıların sayısındaki artışa bağlamaktadır. Tablo 12 - Ortalama katılımcı sayısı Yıllar Ortalama Katılımcı Sayısı Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report Grafik 1- Yıllar itibariyle ortalama katılımcı sayısı ortalama katılımcıı yıllar Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report

28 Toplantıların Yapılma Sıklığı 3 Son 10 yıllık süreçte yapılan toplantıların yaklaşık yarısı yıllık olarak gerçekleştirilmiştir. Bu 10 yıllık süreçte yıllık toplantıların sayısı % 10 civarında artış yaşamıştır. İkinci sırada yer alan iki yılda bir yapılan toplantılarda ise 10 yıllık süreçte düşüş yaşanmıştır. Genel olarak bir yıldan daha uzun aralıklarla yapılan toplantıların azaldığı, bir yılda birden fazla gerçekleştirilen toplantıların sayısının ise arttığı söylenebilir. Tablo 13 - Uluslararası toplantıların gerçekleşme sıklığı Sıklık Yıllık 2,097 2,284 2,550 2,763 2,984 3,238 2,999 İki yılda bir 1,278 1,078 1,396 1,152 1,474 1,187 1,308 Üç yılda bir Her 4 yılda bir Her 5 yılda bir yılda bir yılda bir yılda bir yılda bir yıl ve daha üzeri Her yıl 1 veya 2 kez Yılda 2 kez Yılda 3 kez ve üzeri Düzensiz Toplam 4,420 4,330 5,009 4,979 5,736 5,606 5,382 Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report Yalnızca yapılma sıklığı bildirilen toplantılar değerlendirilmiştir. 21

29 Tablo 14 - Uluslararası toplantıların gerçekleşme sıklığının oransal dağılımı Sıklık Yıllık 47.4% 52.7% 50.9% 55.5% 52.0% 57.8% 55.7% İki yılda bir 28.9% 24.9% 27.9% 23.1% 25.7% 21.2% 24.3% Üç yılda bir 7.6% 8.3% 6.9% 6.7% 6.5% 6.2% 6.3% Her 4 yılda bir 5.0% 3.2% 3.7% 2.6% 3.8% 2.6% 3.1% Her 5 yılda bir 0.7% 0.4% 0.3% 0.4% 0.3% 0.7% 0.2% 1-2 yılda bir 2.6% 2.8% 2.6% 2.6% 2.5% 2.2% 1.9% 2-3 yılda bir 1.5% 1.4% 1.2% 1.4% 1.0% 1.2% 0.9% 3-4 yılda bir 0.9% 0.4% 0.3% 0.4% 0.7% 0.4% 0.3% 4-5 yılda bir 0.2% 0.0% 0.1% 0.2% 0.1% 0.1% 0.1% 6 yıl ve daha üzeri 0.1% 0.0% 0.1% 0.2% 0.1% 0.1% 0.1% Her yıl 1 veya 2 kez 0.6% 0.8% 0.8% 0.9% 0.9% 0.8% 0.8% Yılda 2 kez 2.0% 2.5% 2.6% 3.2% 3.3% 3.6% 3.1% Yılda 3 kez ve üzeri 1.0% 1.2% 1.3% 1.7% 1.9% 2.2% 2.3% Düzensiz 1.5% 1.3% 1.4% 1.0% 1.3% 1.1% 1.0% Toplam 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report Toplantıların aylara dağılımı 4 Toplantıların yapıldığı aylar değerlendirmesinde, son 10 yıllık süreçte Eylül ayının en çok tercih edilen ay olduğu gözlemlenmektedir. Mayıs ayı ile ekim ayı arasındaki dönem yine 10 yıllık süreçte en fazla tercih edilen dönem olmuştur. Genel turizm hareketlerinin (bkz. Ek-1 ) en yoğun olduğu Temmuz ve Ağustos ayları kongre turizminde görece olarak daha az yoğundur. Toplantıların aylara oransal dağılımını gösteren tablo, turizmin mevsimlere dengeli dağılmasında kongre turizminin önemli açıkça göstermektedir. 4 Yalnızca yapıldığı ay bildirilen toplantılar değerlendirilmiştir. 22

30 Tablo 15 - Uluslararası toplantıların yapıldıkları aylara göre dağılımı Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Toplam 3,662 3,663 4,395 4,577 5,624 5,749 5,540 Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report Tablo 16 - Uluslararası toplantıların yapıldıkları aylara göre oransal dağılımı Aylar Ocak 1.7% 1.7% 1.6% 1.8% 1.6% 1.8% 1.6% Şubat 2.2% 2.0% 2.3% 2.8% 2.8% 2.2% 2.5% Mart 4.0% 4.1% 4.1% 4.6% 5.7% 4.9% 5.2% Nisan 5.9% 6.4% 6.6% 5.7% 6.4% 7.2% 6.4% Mayıs 11.8% 12.1% 11.6% 11.7% 11.5% 11.9% 11.9% Haziran 13.8% 13.6% 13.4% 13.8% 14.0% 14.1% 13.5% Temmuz 11.1% 10.8% 10.0% 9.1% 8.9% 8.8% 9.9% Ağustos 10.6% 7.8% 9.4% 7.9% 8.6% 8.1% 8.4% Eylül 17.0% 18.8% 17.7% 17.5% 17.4% 17.7% 16.9% Ekim 11.9% 12.4% 13.6% 13.1% 12.3% 11.6% 13.2% Kasım 7.4% 8.0% 6.8% 8.2% 8.3% 8.9% 7.9% Aralık 2.6% 2.3% 2.8% 3.7% 2.6% 2.9% 2.5% Toplam 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report

31 Toplantıların Ortalama Süresi yılında yapılan toplantıların ortalama süresi son 10 yılın en düşük oranı olarak 4.08 gün olmuştur. Son 10 yılı incelendiğinde genel olarak toplantıların süresinin kısaldığını görülmektedir. Tablo 17 - Uluslararası toplantıların ortalama süresi Yıl Ortalama Süre Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report Grafik 2 - Uluslararası toplantıların yıllar itibariyle ortalama süresi ortalama süre 4,6 4,5 4,4 4,3 4,2 4,1 4 3,9 3,8 3, yıllar Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report Yalnızca süresi bildirilen toplantılar değerlendirilmiştir. 24

32 Toplantıların gerçekleştirildiği kongre ve toplantı merkezleri 6 Kongre/fuar merkezleri, incelenen 10 yıllık süre içerisinde en fazla tercih edilen tesisler olmuştur. Otellerin bünyesindeki konferans ve toplantı salonlarının kullanımı da önemli oranda artmıştır. Sıralamada kongre/fuar merkezleri ve otellerden sonra üniversitelerin bünyesindeki tesisler ve diğer tesisler yer almaktadır. Tablo 18 - Uluslararası toplantıların gerçekleştirildiği yerler Kongre merkezi türü Otellerin toplantı salonları ,050 Kongre / fuar merkezi Üniversiteler Diğer tesisler Toplam 1,664 1,640 1,733 1,641 1,813 1,995 2,567 Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report Tablo 19 - Uluslararası toplantıların gerçekleştirildiği yerleri oransal dağılımı Kongre merkezi türü Otellerin toplantı salonları 31.9% 34.6% 34.4% 36.5% 37.8% 40.1% 40.9% Kongre / fuar merkezi 41.5% 39.2% 39.5% 40.6% 41.6% 38.9% 36.9% Üniversiteler 17.0% 15.1% 14.9% 14.9% 12.3% 13.0% 14.5% Diğer tesisler 9.7% 11.2% 11.1% 8.0% 8.2% 8.0% 7.7% Toplam 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report Yalnızca yapıldığı kongre merkezinin bilindiği toplantılar değerlendirilmiştir. 25

33 Toplantıların konulara göre dağılımı 7 Uluslararası kongre ve toplantıların önemli bir bölümü tıp alanında gerçekleştirilmektedir. Bilim, teknoloji, sanayi, sosyal bilimler, eğitim ve ekonomi diğer başlıca çalışma alanlarıdır. Tablo 20 - Uluslararası toplantıların konulara göre dağılımı Sıra Konu Tıp bilimleri 1,491 1,466 1,689 1,617 1,907 1,770 1,748 2 Teknoloji ,131 1,129 1,039 3 Bilim , ,136 1, Sanayi Sosyal bilimler Eğitim Ekonomi Ulaşım & İletişim Yönetim Ticaret Kültür & Fikir Tarım Hukuk Spor & Eğlence Ekoloji & Çevre Sanat Güvenlik Filoloji Kütüphane & Bilgi Matematik & İstatistik Mimari Edebiyat Tarih Coğrafya Genel Toplam 6,569 6,402 7,427 7,417 8,568 8,328 7,854 Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report Yalnızca çalışma alanının bilindiği toplantılar değerlendirilmiştir. 26

34 Tablo 21 - Uluslararası toplantıların konulara göre oransal dağılımı Sıra Konu Tıp bilimleri 22.7% 22.9% 22.7% 21.8% 22.3% 21.3% 22.3% 2 Teknoloji 12.7% 12.7% 12.8% 13.2% 13.2% 13.6% 13.2% 3 Bilim 14.0% 13.9% 14.0% 13.0% 13.3% 13.1% 12.6% 4 Sanayi 7.1% 7.0% 7.1% 7.4% 7.4% 7.6% 7.8% 5 Sosyal bilimler 5.1% 5.0% 5.0% 5.2% 5.2% 5.0% 4.9% 6 Eğitim 4.7% 4.8% 4.7% 5.0% 4.8% 4.9% 4.9% 7 Ekonomi 4.1% 3.9% 3.8% 4.3% 4.0% 4.3% 4.4% 8 Ulaşım & İletişim 2.9% 2.9% 3.0% 3.1% 3.3% 3.4% 3.5% 9 Yönetim 3.0% 3.5% 3.2% 3.6% 3.5% 3.9% 3.5% 10 Ticaret 3.0% 3.4% 3.1% 3.3% 3.2% 3.4% 3.2% 11 Kültür & Fikir 2.7% 2.4% 2.6% 2.5% 2.6% 2.3% 2.6% 12 Tarım 3.3% 2.9% 2.8% 2.6% 3.0% 2.4% 2.5% 13 Hukuk 1.9% 1.8% 2.0% 2.2% 2.0% 2.2% 2.2% 14 Spor & Eğlence 1.8% 1.9% 1.9% 1.9% 1.6% 1.8% 1.8% 15 Ekoloji & Çevre 1.7% 1.7% 2.0% 1.8% 1.7% 2.0% 1.7% 16 Sanat 1.7% 1.7% 1.7% 1.7% 1.7% 1.4% 1.7% 17 Güvenlik 1.2% 1.4% 1.3% 1.3% 1.2% 1.3% 1.3% 18 Filoloji 1.3% 1.3% 1.2% 1.3% 1.3% 1.1% 1.2% 19 Kütüphane & Bilgi 1.0% 1.1% 1.1% 1.1% 0.9% 1.1% 1.0% 20 Matematik & İstatistik 1.1% 0.9% 1.1% 1.0% 1.1% 1.0% 1.0% 21 Mimari 0.8% 0.9% 0.9% 0.9% 0.9% 1.0% 0.9% 22 Edebiyat 0.8% 0.7% 0.8% 0.6% 0.7% 0.7% 0.7% 23 Tarih 0.9% 0.8% 0.8% 0.8% 0.8% 0.7% 0.7% 24 Coğrafya 0.3% 0.4% 0.3% 0.3% 0.3% 0.3% 0.3% 25 Genel 0.1% 0.1% 0.2% 0.1% 0.2% 0.2% 0.2% Toplam 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report Kayıt ücretleri ve toplam harcama Bir uluslararası toplantı için ortalama toplam gider hesaplanırken kayıt ücretinin toplam giderdeki oranının % 22 olduğu tahminine dayanılmaktadır. Bu % 27

35 22 lik oran 2004 yılında Viyana ve Finlandiya Kongre Büroları tarafından yapılan çalışma sonucu belirlenmiştir (ICCA, 2007). Tablo 22 - Katılımcıların ortalama kayıt ücreti ve ortalama harcaması Yıl Ortalama katılım ücreti Katılımcının ortalama harcaması ($) , , , , , , , , , ,296 Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report Tablo 23 - Katılımcının bir günlük ortalama kayıt ücreti ve harcaması Yıl Ortalama katılım ücreti Katılımcının ortalama harcaması ($) Kaynak: ICCA International Association Meetings Market Statictics Report

36 UIA İstatistikleri ICCA nın yanı sıra Uluslararası Dernekler Birliği (UIA) de uluslararası kongre ve toplantı pazarını analiz etmektedir. Ancak UIA nın kriterleri ICCA nın kullandığı kriterlerden farklıdır. UIA nın yıllık raporlarında analiz ettiği uluslararası toplantılar şu 2 başlıkta tanımlanmıştır: 1. Uluslararası sivil toplum örgütleri ve devletlerarası kuruluşlar gibi uluslararası kuruluşlar tarafından organize edilen ya da sponsor olunan toplantılar, büyüklüğüne ya da rotasyonuna bakılmaksızın uluslararası toplantı sınıfına girmekte ve UIA nın yayınları için sistematik olarak toplanmaktadır. 2. Aşağıda belirtilen kriterleri karşılaması şartıyla büyük ölçüde uluslararası boyut taşıyan, ulusal örgütler ya da uluslararası örgütlerin yerel temsilcileri tarafından organize edilen toplantılar da UIA analizleri için dikkate alınmaktadır. Bu kriterler; en az 300 katılımcının olması, katılımcıların % 40 ının yabancı olması, katılımcıların en az 5 farklı ülkeden olması ve en az 3 gün sürmesidir. Şirketlerin düzenledikleri incentive toplantılar, dini, politik, öğretici, ticari ve sportif özellikteki toplantıların yanında salt ulusal boyutta gerçekleştirilen toplantılar UIA nın analizlerinde yer almamaktadır. Uluslararası toplantı sayısı Uluslararası Dernekler Birliği nin kayıtlarına göre 2006 yılında 212 ülkede 1521 şehirde uluslararası toplantı gerçekleştirilmiştir. ICCA verileri ile 29

37 karşılaştırıldığında; 2006 yılında ICCA nın belirlediği toplantıyı karşın UIA nın belirlediği toplantı sayısı arasında büyük fark büyük ölçüde baz alınan kriterlerden kaynaklanmaktadır. Bir kongre ya da toplantının ICCA istatistiklerinde yer alabilmesi için en az 3 farklı ülkede gerçekleştirilmiş olması gerekmektedir ki bu oldukça sınırlayıcı bir kriter konumundadır. Tablo 24 Uluslararası toplantı sayısı Yıl Toplantı Sayısı Ülke Şehir n/a n/a n/a n/a n/a Kaynak: UIA istatistikleri ( Uluslararası toplantıların kıtalara dağılımı UIA nın belirlediği uluslararası toplantıların kıtalara dağılımı ICCA nın dağılımı ile büyük ölçüde benzerlik taşımaktadır yılında yapılan toplantıların % 59 u Avrupa da gerçekleştirilmiştir. Amerika kıtasında son yıllarda düşüş yaşanırken Asya kıtasında son 5 yılda artış yaşanmıştır. Tablo 25 - Uluslararası toplantıların kıtalara oransal dağılımı Bölge Avrupa 56,7% 58,3% 56,8% 57,3% 59,0% Amerika (Kuzey&Güney) 21,2% 20,9% 20,3% 20,4% 18,5% Asya 13,7% 12,9% 14,9% 14,6% 15,3% Afrika 4,6% 4,8% 4,8% 4,8% 4,5% Avustralya & Pasifik 3,8% 3,1% 3,2% 2,9% 2,6% Kaynak: UIA istatistikleri ( 30