Fen Bilimleri Kazanım Defteri

Transkript

1 Fen Bilimleri 6

2 Bir Bakışta Önemli noktalar... Akılda kalıcı özet bilgi alanları... Konu özetleri için ayrılmış bölümler... Konuyu pekiştiren farklı soru tipleri içeren alıştırma sayfaları... 2

3 Boşluk doldurma alanları... Alınacak notlar için boş alanlar... Tudem Yönlendirme sınavlarında çıkmış sorular... Her konuya uygun tekrar çalışmaları... 3

4 İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE: VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER Hücre... 6 Tekrar Çalışması...13 Destek ve Hareket Sistemi...14 Tekrar Çalışması...24 Solunum Sistemi Tekrar Çalışması...30 Dolaşım Sistemi...31 Tekrar Çalışması ÜNİTE: KUVVET VE HAREKET Bileşke Kuvvet Tekrar Çalışması Sabit Süratli Hareket Sabit Sürat Tekrar Çalışması ÜNİTE: MADDENİN TANECİKLİ YAPISI Madde Tekrar Çalışması...64 Fiziksel ve Kimyasal Değişmeler Tekrar Çalışması Yoğunluk Tekrar Çalışması ÜNİTE: IŞIK VE SES Işığın Yansıması...78 Tekrar Çalışması...84 Sesin Maddeyle Etkileşimi Tekrar Çalışması ÜNİTE: BİTKİ VE HAYVANLARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME Üreme Bitkilerde Üreme, Büyüme ve Gelişme Hayvanlarda Üreme, Büyüme ve Gelişme Tekrar Çalışması ÜNİTE: MADDE VE ISI Madde ve Isı Tekrar Çalışması Yakıtlar Tekrar Çalışması ÜNİTE: ELEKTRİĞİN İLETİMİ İletken ve Yalıtkan Maddeler Tekrar Çalışması Elektriksel Direnç ve Bağlı Olduğu Faktörler Tekrar Çalışması ÜNİTE: DÜNYAMIZ, AY VE YAŞAM KAYNAĞIMIZ GÜNEŞ Dünyamız, Güneş ve Ay'ın Şekil ve Büyüklüklerinin Karşılaştırılması Tekrar Çalışması Dünyamızın Katman Modeli Tekrar Çalışması Dünyamızın Uydusu Ay Tekrar Çalışması

5 1. ÜNİTE VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER HÜCRE Hayvan ve bitki hücrelerini, temel kısımları ve görevleri açısından karşılaştırır. Geçmişten günümüze, hücrenin yapısı ile ilgili olarak ileri sürülen görüşleri teknolojik gelişmelerle ilişkilendirerek tartışır. Hücre - doku - organ - sistem - organizma ilişkisini açıklar DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ Destek ve hareket sistemine ait yapıları açıklar ve görevlerini belirterek örnekler verir. Destek ve hareket sisteminin sağlığını korumak için yapılması gerekenleri araştırır ve sunar SOLUNUM SİSTEMİ Solunum sistemini oluşturan yapı ve organları model üzerinde gösterir. Akciğerlerin yapısını açıklar ve alveol kılcal damar arasındaki gaz alışverişini model üzerinde gösterir. Solunum sisteminin sağlığını korumak için yapılması gerekenleri araştırma verilerine dayalı olarak tartışır DOLAŞIM SİSTEMİ Dolaşım sistemini oluşturan yapı ve organları görevleri ile birlikte açıklar. Büyük ve küçük kan dolaşımını şema üzerinde gösterir. Kanın yapı ve görevlerini kavrar. Kan grupları arasındaki kan alışverişini kavrar. Kan bağışının toplum açısından önemini araştırarak fark eder. Dolaşım sisteminin sağlığını korumak için yapılması gerekenleri araştırma verilerine dayalı olarak tartışır.

6 Hücre Canlı varlıkların tümü hücrelerin bir araya gelmesiyle oluşmuştur. Canlıların en küçük ve işlevi olan yapı birimine hücre denir. İnsan vücudu farklı türde birçok hücreden meydana gelmiştir (sinir hücresi, kan hücresi, üreme hücresi vb.). Hücreler çıplak gözle görülemeyecek kadar küçüktürler. Bu nedenle onları görebilmek için, gökullanılır. Görüntüyü büyütme işlemini rüntüyü binlerce kat büyüten sağlar. Mikroskobun Tarihi Zacharias Janssen Hollandalı bilim insanıdır. Mikroskobu icat etmeden gök cisimlerini gözlemlemek için bir tasarlamıştır. (1590) Robert Hooke İngiliz bilim insanıdır. bir hücrenin dış çeperlerini gözlemlemiş ve bunlara Yaptığı çalışmalarda adını veren ilk bilim insanı olmuştur. Antonie Van Leeuwenhook Birçok bir arada kullanarak yaptığı mikroskopla, bir hücreyi inceleyen ilk kişidir. Fakat bu gözlem hücrenin yapısını ayrıntılı olarak göstermemektedir. (1674) Hücre Teorisi

7 Hücre Hücreler gelişmişlik düzeylerine göre iki grupta incelenir: İlkel Gelişmiş Hücrenin Kısımları Gelişmiş hücrelerde çekirdek, sitoplazma ve hücre zarı bulunur. Bitki hücrelerinde hücre duvarı (çeperi) denen sert bir yapı hücre zarını çevreler. Hücre duvarı selülozdan yapılmıştır. Tam geçirgendir ve canlı değildir. Gelişmiş bir hücrenin sonradan çekirdeği çıkarılırsa, hücre yaşamına devam edemez. 7

8 Hücre Organeller Hücredeki yaşamsal faaliyetler, organel denilen yapılar tarafından gerçekleştirilir. Her organelin kendine ait bir görevi vardır. Koful Hücre içinde bir görevi görür. maddelerini ve maddeleri depo eder. Ribozom Proteinler, canlıların vücudunun yapısına katılır. Ribozom üretiminde görev alır. Bu nedenle tüm hücrelerde bulunur. Endoplazmik Retikulum Hücre içinde sorumlu kanallar sistemidir. Golgi Cisimciği Hücrenin maddelerini (reçine, göz yaşı vb.) paketler. Mitokondri Yaşamımıza devam edebilmek için gereken yediğimiz besinleri yakarak üretir. Sentrozom hücyalnızca resinde bulunur. Hücre bölünmesinde rol oynar. İki tane sentriolden oluşur. Hayvan Hücresi Lizozom ve işlevini yerine getiremeyen organelleri, sinsalgıladığı dirir. Plastit Yalnızca bitki hücrelerinde bulunur. Kloroplast Kromoplast Lökoplast Bitki Hücresi 8

9 Hücre Tablodaki organel ve yapıların bitki ve hayvan hücresinde bulunup bulunmadığını işaretleyerek belirtin. Yapılar / Organeller Hayvan Hücresi Bitki Hücresi Hücre zarı Sitoplazma Hücre duvarı Çekirdek Ribozom Endoplazmik Retikulum Golgi Cisimciği Koful Plastit Sentrozom Mitokondri Vücudumuzda sinir ve kas hücrelerinde mitokondri sayısı diğerlerine göre daha fazladır. Bu farklılığın nedeni nedir? SORU Mitokondri Ölür. Çekirdek çıkarılıyor. Ölür. Yukarıda tek hücreli bir canlı ile yapılan deneyin aşamaları gösterilmiştir. Buna göre deneyden, I. Çekirdek, canlının yaşamını devam ettirebilmesi için gereklidir. II. Sitoplazmasız çekirdek yaşamına devam edemez. III. Sitoplazma tek başına canlılığın devamı için yeterlidir. sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III (Tudem Yönlendirme Sınavı 2014) Çözüm: 9

10 Hücre Alıştırmalar 1. Aşağıda şekilleri verilen bitki ve hayvan hücrelerinin arasındaki farkları yazın. Bitki Hücresi Hayvan Hücresi 2. Aşağıdaki organları hücre içinde verilen yapılarla görev benzerliklerinden yararlanarak eşleştirin. Hücre zarı Lizozom Sentrozom Sitoplazma Endoplazmik retikulum Koful Mitokondri Ribozom Golgi cisimciği 3. Beyin, akciğer, mide ve böbrekle eşleştirdiğiniz yapılar arasındaki görev benzerliklerini aşağıdaki boşluğa yazın. 10