FIRAT ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİK KURULU YÖNERGESİ

Transkript

1 FIRAT ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİK KURULU YÖNERGESİ AMAÇ Madde 1. Bu yönerge; Fırat Üniversitesi birimlerinin ve mensuplarının; bilimsel araģtırma, proje, yayın, eğitim ve öğretim, hakemlik, editörlük ve benzeri alanlardaki etkinliklerinde, bilimsel araģtırma ve yayın etiği ilkelerine uyulmasını sağlamak amacıyla kurulan Bilimsel AraĢtırma ve yayın Etik Kurulu nun görev, yetki ve çalıģma Ģeklini düzenler. KAPSAM Madde 2. Bu yönerge; a. Fırat Üniversitesi mensuplarınca yapılan her türlü bilimsel araģtırma ve çalıģmalar ile gerçekleģtirilen bilimsel etkinlikler, desteklenen ve/veya yürütülen bilimsel araģtırmageliģtirme projeleriyle ilgili araģtırma etiği konularını, b. Fırat Üniversitesi bünyesindeki veya dıģındaki her çeģit basın veya yayın organlarında yayımlanan ya da yayımlanmak üzere gönderilmiģ olan her tür yayınla ilgili yayın etiği sorunlarını, c. Fırat Üniversitesi'nin desteğinden yararlanmakta olan veya yararlanmak üzere baģvuran öğretimelemanı / araģtırmacı kiģi ve kuruluģlarla ilgili akademik, araģtırma ve yayın etiği konularının değerlendirilmesi iģlemlerini kapsar. d. Fırat Üniversite sinin ilgili birimlerinde kurulmuģ olan uzman ve diğer etik kurulların kendi etik yönergeleri ile düzenlenen hususlar, bu kurulun yetki kapsamı dıģındadır. DAYANAK Madde 3. Bu yönerge; 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu'nun kurumlar içi bilimsel denetimle ilgili 14 ve 42. Maddeleri, Yükseköğretim Kurulu Bilimsel AraĢtırma ve Yayın Etiği Yönergesi nin 18. Maddesi ile ulusal ve uluslararası akademik ve diğer etik ilke ve kuralları içeren antlaģma ve belgelerde yer alan bilgilere dayanılarak hazırlanmıģtır. TANIMLAR VE KISALTMALAR Madde 4. Bu yönergede geçen;

2 Üniversite: Fırat Üniversitesi ni, Rektör: Fırat Üniversitesi Rektörü nü, Senato: Fırat Üniversitesi Senatosu nu, Bilimsel AraĢtırma ve Yayın Etik Kurulu veya Etik Kurulu: Fırat Üniversitesi Bilimsel AraĢtırma ve Yayın Etik Kurulu nu, Üniversite Birimleri: Üniversiteye bağlı enstitü, fakülte, yüksekokul, konservatuar, araģtırma ve uygulama merkezleri, sosyal-kültürel ve sportifmerkezleri ile diğer birimleri, Üniversite Mensupları: Üniversite ve bağlı birimlerde tam ve yarı zamanlı çalıģmakta olan akademik ve idari personel ile öğrencileri, Etik ilke ve Kurallar: Ulusal ve uluslararası anlayıģ ve bildirgeler çerçevesinde yer alan etik ilke ve kuralları, Uzman Etik Kurullar: Tıp, ilaç, hayvan araģtırmaları ve benzeri etik değerlendirmeler yapan ve görüģ veren uzman etik kurulları, Etik Ġhlal: Akademik ve bilimsel bir kurum veya kiģinin görev, yetki ve sorumlulukları çerçevesinde bilimsel araģtırma, bilimsel yayın, eğitim-öğretim ve bunların hizmet faaliyetleri ile toplum ve kiģilerle iliģkilerde etik ilke ve kurallara uymayan kasıtlıeylemleri, Etik Özensizlik: Akademik ve bilimsel bir kurum veya kiģinin görev, yetki ve sorumlulukları çerçevesinde bilimsel araģtırma, yayın, eğitim-öğretim ve bunların hizmet faaliyetleri ile toplum ve kiģilerle iliģkilerde etik ilke ve kurallara uymada özensizlik, dikkatsizlik, bilgisizliğe, deneyimsizliğe ya da taksire dayalı, kasıtlı olmayan eylemleri ifade eder. ETĠK KURULUNUN YAPISI Madde 5. Etik Kurulu aģağıdaki Ģekilde oluģur; a. Etik Kurulu; Üniversitenin akademik birimlerinde çalıģan öğretim üyelerinden, Senato tarafından atanması onaylanan 8(sekiz) üyenin yanı sıra, Rektör tarafından görevlendirilen bir rektör yardımcısının katılımıyla 9 (dokuz) üyeden oluģur. b. Etik Kurulunun baģkanlığını Rektör tarafından görevlendirilen rektör yardımcısı yapar.

3 c. Etik Kurulu üyelerinin (baģkan hariç) görev süresi üç (3) yıldır. Görev süresi biten bir üye yeniden, aynı usulle seçilebilir. Bir takvim yılı içinde, izinsiz ve mazeretsiz olarak üst üste üç toplantıya katılmayan üyenin üyeliği düģer ve yerine aynı Ģekilde yenisi seçilir. d. Etik Kurulu üyelerinin geçmiģinde yayın etiğine aykırı, kanıtlanmıģ davranıģları bulunmamalıdır. Disiplin cezası almıģ ya da hakkında etik ihlal veya etik özensizlik kararı verilmiģ öğretim üyeleri Etik Kurulu üyeliğine seçilemez. Etik Kurulu üyeliği sırasında bu türden bir ceza alan veya hakkında karar alınan üyenin Etik Kurul üyeliği düģer. e. Etik Kurulu üyeliğinden çekilme ve üyeliğin düģmesi Rektör onayının ilgiliye tebliği ile yürürlüğe girer. f. Etik Kurulu baģkanı üyeler arasından bir baģkan yardımcısı seçer. BaĢkan yardımcısı baģkanın olmadığı durumlarda kurula baģkanlık yapar. Gerekli hallerde Rektör kurula baģkanlık yapabilir. g. Etik Kurulu en az altı üyenin katılımı ile toplanır. ETĠK KURULUNUN GÖREVLERĠ Madde 6. Etik Kurulunun görevleri; a. Fırat Üniversitesi birimlerinin ve mensuplarının bilimsel araģtırma, proje, yayın, eğitim ve öğretim, hakemlik, editörlük ve benzeri alanlardaki etkinlikleriyle ilgili makamlar / kurumlar veya kiģiler tarafından belgelendirilmiģ, imzalı ve adresli, Rektörlük aracılığıyla Etik Kuruluna yapılan Ģikâyetlerdeki etik kurallara aykırı olduğu düģünülen olayları incelemek ve sonuçlandırmak, b. Gerek görüldüğünde Ģikâyetlerle ilgili, Etik Kurulunca oluģturulacak Ġnceleme Komisyonlarının hazırladığı raporların etik yönden değerlendirmelerini yapmak ve sonuçlandırmak, c. Etik ilke ve kurallara uymanın, aynı zamanda temel insan haklarına saygı göstermenin bir gereği olarak üniversite bünyesinde herkesin bilimsel araģtırma ve yayın etiği konusunda bilgilendirilmesi için gerekli çalıģmaları yapmaktır. d. Etik Kurulu, bu yönergenin uygulanmasını sağlamaya yönelik her türlü çalıģmayı yürütmekle görevli olup, bu amaçla her türlü kararı alma hak ve yetkisine sahiptir. ETĠK KURULUNUN ÇALIġMA YÖNTEMĠ Madde 7. Etik Kurulu aģağıdaki usullere uygun olarak çalıģmalar yapar: a. Rektörlüğe etik ihlal iddiasını içeren konularla ilgili bir baģvuru yapıldığında, Rektör konuyu Etik Kuruluna havale eder.

4 b. Etik Kurulu, baģkanın çağrısıyla toplanarak, ilgili konuyu inceler ve konunun Etik Kurulu yönergesinde belirlenen görev alanı içinde olup olmadığını belirler. c. Ġncelemeye uygun bulunan durumlarda Etik Kurulu tarafından konu değerlendirilir ve karara bağlanır. Etik Kurulunca gerek görüldüğünde üniversite içi ve/veya dıģından seçilen, konuyla ilgili uzmanlardan oluģan inceleme komisyonu belirlenir ve konu belgeleriyle birlikte inceleme komisyonu üyelerine gönderilir. d. Ġnceleme komisyonu üyeleri ortak veya bireysel olarak hazırladıkları gerekçeli inceleme raporlarını Etik Kurulu tarafından belirlenen süre içinde tamamlayarak, Etik Kurulu baģkanlığına sunar, inceleme komisyonunun istemesi halinde inceleme süresi uzatılabilir. e. Etik Kuruluna gönderilen gerekçeli raporlar tartıģmaya açılır. Gerekli görülen hallerde kurul, ilgili kiģi(ler)den sözlü veya yazılı savunma ile gerekli bilgi ve belgeleri ister. Ġlgili kiģi(ler), kurulun bu yöndeki isteğinin kendilerine ulaģtığı tarihten itibaren on beģ (15) gün içerisinde savunmalarını vermedikleri takdirde, Kurul mevcut bilgi ve kanıtlara dayalı olarak karar verir. f. Değerlendirme sonucunda toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğuyla karar alınır ve Etik Kurulu Raporu hazırlanır. g. Alınan bir karara muhalif kalan üye(ler) karģı oy gerekçesini yazmak zorundadır ve bu gerekçe karar raporuna eklenir. Karar raporu toplantıya katılan üyelerin tamamı tarafından imzalanır. h. Etik Kurulu kararları tespit (görüģ ve tavsiye) niteliğindedir ve Etik Kurulu hazırladığı karar raporunu gereği ve ilgiliye tebliği için Rektöre sunar. i. Etik Kurulu üyeleri Kurul kararlarını ilgilendiren soruģturmalarda görev alamazlar. j. Etik Kurulu üyelerini ilgilendiren incelemelerde, ilgili Etik Kurulu üyesi toplantılara katılamaz. k. Etik Kurulu kararlarına karģı bir defaya mahsus olmak üzere kararın tebliğinden itibaren 15 (onbeģ) gün içinde Rektörlüğe ilgili kiģiler itirazda bulunabilir. Etik Kuruluna havale edilen itirazlar yeniden değerlendirmeye tabi tutulur. l. BaĢka kuruluģlarca yapılmıģ ya da yapılmakta olan inceleme ve soruģturmalar, bu düzenleme kapsamında yapılacak etik ihlali incelemelerine engel oluģturmaz. ETĠĞE AYKIRI DURUMLAR Madde 8.

5 a. İntihal: BaĢkalarının fikirlerini, metotlarını, verilerini, uygulamalarını, yazılarını Ģekillerini veya eserlerini sahiplerine bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiģ gibi sunmak, b. Sahtecilik: AraĢtırmaya dayanmayan veriler üretmek, sunulan veya yayınlanan eseri gerçek olmayan verilere dayandırarak düzenlemek veya değiģtirmek, bunları rapor etmek veya yayımlamak, yapılmamıģ bir araģtırmayı yapılmıģ gibi göstermek, c. Çarpıtma: AraĢtırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek, araģtırmada kullanılmayan yöntem, cihaz ve materyalleri kullanılmıģ gibi göstermek, araģtırma hipotezine uygun olmayan verileri değerlendirmeye almamak, ilgili teori veya varsayımlara uydurmak için veriler ve/veya sonuçlarla oynamak, destek alınan kiģi ve kuruluģların çıkarları doğrultusunda araģtırma sonuçlarını tahrif etmek veya Ģekillendirmek, d. Tekrar yayım: Bir araģtırmanın aynı sonuçlarını içeren birden fazla eseri akademik faaliyetlerde ayrı eserler olarak sunmak, e. Haksız yazarlık: Aktif katkısı olmayan kiģilere yazarlar arasına dâhil etmek, aktif katkısı olan kiģileri yazarlar arasına dâhil etmemek, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olmayan bir biçimde değiģtirmek, aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda eserden çıkarmak, aktif katkısı olmadığı halde nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dâhil ettirmek, f. Dilimleme:Bir araģtırmanın sonuçlarını araģtırmanın bütünlüğünü bozacak Ģekilde aynı olmayan biçimde parçalara ayırarak ve birbirine atıf yapmadan ayrı eserler olarak sunmak. g. Ulusal ve uluslararası anlayıģ ve bildirgeler çerçevesinde yer alan etik ilke ve kurallara aykırı olan her türlü davranıģ ve uygulama etiğe aykırı durum olarak değerlendirilir. ETİK KURULU KARARLARI Karar Hükümleri: Madde 9. a. Bir olayın akademik etik normlarla bağdaģmayan durum olarak değerlendirilebilmesi için olayın, kasıt ve/veya ağır ihmal sonucu gerçekleģtirilmiģ olması ve iddianın inandırıcı delillerle belgelendirilmiģ olması gerekir. Bu nedenle etik ihlallerle ilgili asılsız veya mesnetsiz ihbar ve Ģikâyetlerde bulunma eylemi de "etiğeaykırı davranıģ" olarak kabul edilir ve ihbarı yapanlar hakkında gerekli iģlem baģlatılır. b. Akademik etik normlarla bağdaģmayan; ilgili referansı göstermeme veya bilerek yanlıģ gösterme, çalıģma sonuçlarını değiģtirerek yeni bir çalıģma gibi sunma, dilimleme yöntemi uygulama, haksız yazarlık, yayınları uygun olmayan Ģekilde aynı verilerle

6 çoğaltma (dublikasyon), yanıltıcı beyanlarda bulunma, aģırma ve intihal, sahtecilik ve çarpıtma, unvan gaspı, hakemliği kötüye kullanma, para veya menfaat karģılığı bilimsel ihlallerde bulunma, bilimsel değerlendirme ve faaliyetlerde psikolojik ve diğer baskı uygulamalarında bulunma ve burada tanımlan(a)mayan ve bilimsel olarak etik ihlal kapsamına giren tüm durumlar Etik Kurulu tarafından "etik ihlal" ya da etik özensizlik" olarak değerlendirilebilir. ÇEġĠTLĠ HÜKÜMLER YazıĢmalar Madde 10. a. Etik Kurulu faaliyetlerindeki yazıģmalarla ilgili yükümlülükler Fırat Üniversitesi Genel Sekreterliği tarafından yerine getirilir. b. Üniversite Genel Sekreterliği Etik Kurulu emrine bir yeminli sekreter görevlendirir. c. Görevlendirilen sekreter toplantı yazıģmaları ile Etik Kurulunun gerekli yazıģmalarını Etik Kurulu baģkanının emrinde yapar. Gizlilik ve Saklama Madde 11. a.etik Kuruluna yapılan baģvuruların inceleme-değerlendirme süreçleri ve kararlarıyla ilgili iģlemlerde gizlilik esastır. Kurul üyeleri, hiçbir Ģekilde, inceleme-değerlendirme süreçleri ile ilgili bilgileri paylaģamazlar. Bu konuda baģvuru sahibi ve gerekirse konunun muhataplarından baģkasına bilgi verilmez. Kurula sunulan tüm belge ve bilgilerin gizliliği ve güvenliğindenyazıģmalar için görevlendirilen kiģi(ler) sorumludur. b.etik Kurulu faaliyetlerindeki tüm yazıģma ve diğer belgeler örnekleriyle birlikte Üniversite Genel Sekreterliği tarafından süresiz saklanır. ZamanaĢımı Madde 12. Ġntihal ve sahtecilik Ģeklindeki etik ihlallerinde inceleme baģlatılması herhangi bir süre sınırlamasına tabi değildir. Ancak bunların haricindeki etik ihlallerinde eylemin gerçekleģtiği tarihten itibaren on yıl geçtikten sonra veya etik ihlal teģkil eden eylemin öğrenildiği tarihten itibaren iki yıl içinde etik inceleme baģlatılmaması halinde etik inceleme yapılamaz. Yeniden Ġnceleme

7 Madde 13. Bilimsel araģtırma ve yayın etiği kurullarında incelenen bir eser hakkında aynı iddialarla yapılan mükerrer baģvurular dikkate alınmaz. Bu maddedeki intihal ile ilgili hükmün istisnaları; a. Ġntihale konu eserin yazarı tarafından tamamen veya kısmen tekrar yayınlanması, b. Ġntihale konu eserin atamalar ve yükselmelerde kullanılması, c. Ġntihale konu eserin kiģinin güncel özgeçmiģinde kullanılması, d. Yazarın intihale konu teģkil eden eser veya yazıdan baģka bir esere alıntı yapması veya atıfta bulunması, e. Eserin yazar tarafından eğitim öğretimde veya baģka maksatlarla kullanılmasıdır. Yönergenin Kabulü ve Yürütme Madde 14. Bu yönerge Fırat Üniversitesi Senatosu tarafından kabul edildiği tarihten itibaren yürürlüğe girer ve yönerge Fırat Üniversitesi Rektörü tarafından yürütülür. Madde 15. Bu Yönergenin kabulünden itibaren, tarihinde Fırat Üniversitesi Senatosunda kabul edilen ve yürürlükte olan Fırat Üniversitesi Akademik Etik Kurul Yönergesi uygulamadan kaldırılmıģtır.