Verilerle. Gidişat. Egitimleri. Taner Aksel.

Transkript

1 Verilerle Egitimleri Gidişat Taner Aksel

2 Sorunların Temeli Günümüzde, bizleri de etkileyen en önemli, temel sorun(lar) neler? Sorunlara bütüncül bakabilirsek, kalıcı ve etkili çözümleri de görebiliriz. Doğru adımlar atabiliriz. Öncü olabiliriz.

3 Sınırlı Dünyamız Dünyanın Sınırları Vardır. Dünyanın herhangi bir yerinde, en elverişli iklim koşullarına, en bereketli toprağa sahip bir arazi bile; ancak kısıtlı bir hacimde ürün verebilir; kısıtlı bir oranda yağmur suyu alabilir; kısıtlı bir hacimde hammadde sağlayabilir ve kısıtlı bir oranda çöplerimizi depolayabilir.

4 Farkedebilecek miyiz? Üstel Artış İnsanlık nüfusu 1750 de henüz 700 milyondu. İkiye katlaması neredeyse 150 yıl sürdü de 1.6 milyardı ve sonraki 116 yıl içinde 4.6 kat artarak 7.4 milyara ulaştı.

5 Üstel Artışlı Gidişat Türkiye Nüfus Artışı

6 Şehirlerde Üstel Artış

7 Üstel Artışlı Gidişat

8 Üstel Artışlı Gidişat

9 I = P x A x T Doğa Üzerindeki Etki Doğa Üzerindeki Etki = Nüfus x Birim Tüketim x Birim Etki Impact = Population x Consumption per person x impact per unit of consumption Üstel nüfus artışı nedeniyle doğa üzerinde de üstel artışlı etkiler oluşacaktır!

10 Küresel Isınma Fosil Yakıt Artışı ile Sıcaklık Artışı Arasındaki İlişki

11 Normal Dışı Üstel Artış

12 Afetlerde Üstel Artış

13 Felaketlerde Üstel Artış

14 Yokolan Canlılar IPCC nin 2007 deki durum raporuna göre, eğer küresel sıcaklıklar ortalama 1,5 C den daha fazla artarsa, bilinen canlı türlerinin üçte biri yok olma riskine girecek. Eğer sıcaklık artışı 3,5 C ye çıkarsa, dünyadaki canlı türlerinin %40-70 inin yok olacağı tahmin ediliyor

15 Şiddette Üstel Artış

16 Referanslar

17 Semptomlar Kirlilik: kirli hava, kirli su, kirli toprak, kirli gıda Bozulan doğanın dengeleri: normal dışı kuraklık, yağışlar, seller, orman yangınları, fırtınalar, hortumlar Gıda üretiminde anormal iklimlerden dolayı sorunlar, fiyat artışı, hayat pahalılığı Sağlık sorunları: solunum yolu hastalıkları, kanser Geçim zorlaşınca kırsalda şehre göç Toplumsal huzursuzluk, mutsuzluk, çalkantılar

18 Sürdürülemez Sınırları olan bir sistemde Üstel artışla çoğalma, Üstel artışla kaynakların tüketimi, Doğanın yokedilmesi, kirletilmesi SÜRDÜRÜLEMEZ. Eninde sonunda kritik eşikler aşılır, doğada dengeler/döngüler bozulur, anormallikler artar ve nihayetinde çöküş yaşanır.

19 Çöküş

20 Kritik Eşik

21 Kritik Eşik «doğada bir şeyler değişiyor ve bu değişim doğanın kendi düzeninden kaynaklanmıyor; güneşteki patlamalardan veya güneş ışınlarındaki artıştan da kaynaklanmıyor; allah tan hiç kaynaklanmıyor. bu değişimin asıl nedeni ve kaynağı insanların ta kendisi: hızlı nüfus artışı ve hızlı şehirleşme ile doğanın kirletilmesi, doğal ekosistemlerin yok edilmesi; hızla artan insan aktiviteleri ve tüketim ile havaya salınan sera gazları, dünyanın tüm dengelerini ve tüm yaşamı tehdit eden büyük bir değişime neden oluyor ve kritik eşikler aşılıyor. kritik eşik, bir tür dönüm noktasıdır. kritik eşiğin altında gerçekleşen olgu normal düzeylerde, durağan bir halde kalırken, kritik eşiğin üzerinde üstel artışla, çok hızlı değişimler yaşanır. on binlerce yıldır bir dengeye oturmuş olan doğal döngüde artık hemen herkesin fark etmeye başladığı normal dışı olaylar gerçekleşmeye başladı; bu olayların sıklığı, şiddeti ve yıkıcılığı, iklim değişikliğinde de kritik eşiğe çok yaklaştığımızı gösteriyor. kritik eşiğin saptanması çok önemli, ama bir o kadar da zordur: öncesinde de bir artış görüldüğü için, insanlar bu artışın kontrol altında tutulabileceğini düşünür; oysa kritik eşik aşıldığında işin içine öngörülemeyen başka faktörlerin de girmesiyle artış o kadar hızlanır ki, bir şeyler yapmak için çok geç kalınmış olur. dünyanın iklimindeki değişiklik konusunda köklü önlem ve uygulamaları bireysel ve toplumsal yaşamlarımızda hemen uygulamaya koymazsak, önümüzdeki birkaç yıl içinde kritik eşiği aşacağımız kesin. bunu bu kesinlikle ortaya koymak, ardından da nelerin nasıl yapılabileceğini tartışmak gerekiyor, zaman yitirmeden." Kritik Eşik Kitabı pdf olarak:

22 Kritik Eşikler Dünyanın Hayat Destek Sistemlerini Yokediyoruz Dünyadaki hayatı etkileyen 9 büyük işleyişin 4 ün de güvenlik eşikleri aşıldı: 1. İklim değişikliği, 2. Biyosferin (doğanın) bütünlüğündeki kayıplar, 3. Arazi kullanımındaki değişimler (endüstriyel tarım) 4. Suni gübre kullanımı nedeniyle denizlere akmakta olan yüksek oranlardaki azot ve fosfor.

23 Böyle Devam Ederse

24 Bilgilenelim Önemli Belgeseller: Before the Flood Age of Stupid Surviving Progress Gas Hole Years of Living Dangerously An Inconvenient Truth Chasing Ice The 11th Hour A way to Go: Life at the End of Empire

25 Bilgilenelim Kitaplar: Storms of My Grandchildren James Hansen Eaarth Bill Mc Kibben This Changes Everything: Capitalism v the Climate - Naomi Klein The Weather Makers Tim Flannery

26 İklim Değişikliği Küresel Isınma normal dışı hava olaylarının artmasına neden oluyor çünkü insan aktiviteleri nedeniyle tüm fırtınaların oluşma ortamları değişti. Kevin Trenberth Atmosfer Araştırmaları Ulusal Merkezi National Center for Atmospheric Research 15 Haziran 2011

27 Ağustos 2016:

28 Ağustos 2016:

29 Eylül 2016:

30 Küresel Isınma

31 Olma Olasılığı Bozulan Denge Yaz Sıcaklıkları Kaydı Ortalamadan daha serin Ortalama Ortalamadan daha sıcak Taban alınan: ( ) ortalaması Ortalamadan Sapma Source: NASA/GISS; Hansen, et al., Perceptions of Climate Change, Proc. Natl. Acad. Sci. USA , August 2012

32 Olma Olasılığı Bozulan Denge Yaz Sıcaklıkları Kaydı Ortalamadan daha serin Ortalama Ortalamadan daha sıcak Aşırı Sıcak Taban alınan: ( ) ortalaması Ortalamadan Sapma Source: NASA/GISS; Hansen, et al., Perceptions of Climate Change, Proc. Natl. Acad. Sci. USA , August 2012

33 Olma Olasılığı Bozulan Denge Yaz Sıcaklıkları Kaydı Ortalamadan daha serin Ortalama Ortalamadan daha sıcak Taban alınan: ( ) ortalaması 0.3 Aşırı Sıcak Ortalamadan Sapma

34 Olma Olasılığı Bozulan Denge Yaz Sıcaklıkları Kaydı Ortalamadan daha serin Ortalama Ortalamadan daha sıcak Taban alınan: ( ) ortalaması 0.3 Aşırı Sıcak Ortalamadan Sapma

35 Her Yıl Öncekinden Sıcak

36 Her Yıl Öncekinden Sıcak

37 Ağustos 2016, Arabistan

38 Normal Dışı!

39 Normal Dışı!

40 Normal Dışı!

41 Normal Dışı!

42 Normal Dışı!

43 Normal Dışı!

44 Türkiye Biyokapasitesi Belirli bir bölgenin, belirli bir yaşam standardında, belirli bir kaynak üretim ve kullanım teknolojisi ile, sürdürülebilir bir şekilde yaşamasına olanak vereceği maksimum insan sayısına Taşıma Kapasitesi veya Biyokapasite denir.

45 Dünya Biyokapasitesi 1980 ortalarında dünyanın sürdürülebilir biyo kapasitesi aşıldı. O tarihten beri aslında çocuklarımıza kalması gereken kaynakları da tüketerek yaşıyoruz. Gelecek nesillere çok daha az kaynak kalacak!

46 Biyokapasite Biyokapasitenin daha yüksek olabilmesi için: İnsanlar kaynakları daha az tüketmeli; Yenilenebilir kaynakları daha verimli ve etkili üretebilmeli, Çöp ve atıkları daha etkili geri dönüştürebilmeli ve Kaynaklar daha verimli kullanılmalıdır.

47 Ekolojik Ayakizi Ekolojik Ayak İzi, insanların ihtiyaçları için gerekli doğal kaynakların ölçüsüdür. Bir insanın ihtiyaçları (gıda, barınak, enerji, ulaşım, ticaret) için gerekli kaynakları üretebilecek; çöp ve atıklarını içine alarak zararsız hale getirebilecek toprak, su ve denizin toplam eşdeğer alanına o kişinin ekolojik ayak izi deniyor.

48 Benim de Etkim Var Gidişatta benim de payım var Yediğim gıda, Kullandığım araç, Tükettiğim enerjinin kaynağı Yaşam tarzımla gidişatı etkiliyorum. Bireysel olarak etkim çok az olabilir ama milyonlarca, milyarlarca insan bu şekilde yaşamak isteyince toplu etki yıkıcı sonuçlar doğuruyor. Dünyada her şey birbirine bağlı.

49 Sürdürülebilir Biyokapasite 2006 yılı verilerine göre bir ABD linin ortalama ekolojik ayakizi 9,0 hektardı. Dünya nüfusu 6,8 milyar kişi x 9 hektar = 61 milyar hektar. Oysa dünyanın biyokapasitesi 11,9 milyar hektardı. Dünyadaki her insan, ortalama bir ABD li gibi yaşasaydı: 61 / 11,9 5 adet dünya gerekirdi.

50 Doğa Uyarıyor Her Geçen Gün Daha Önemli Olacak Doğanın denge ve döngüleri bozuldu. Afetlerde sayı ve şiddet olarak sürekli bir artış yaşanıyor, yaşanmaya devam edecek. Doğanın işleyişini kavramadığımız ve doğaya verdiğimiz tahribatı farkedip, onarmaya başlamadığımız sürece işler iyiye gitmeyecek. Her şey birbirine bağlıdır. Doğadaki gerilim ve anormallikler mutlaka toplumsal gerilimlere de yolaçar. Ne kadar erken farkedip, hep birlikte çözüm için çaba gösterirsek, o kadar az zarar görürüz.

51 Türkiye Durum Kış ve bahar yağış toplamlarında son 30 yıldaki değişim: kırmızı üçgen ne kadar büyükse, orada o kadar çok yağışlarda azalma var. Yıllık ortalama ve maksimum sıcaklık değişimleri: kırmızı artı ne kadar kalınsa o kadar çok sıcaklık artışı var.

52 Türkiye Durum Türkiye de neler olacak? Güney bölgeleri aşırı sıcak, Kuraklık, Çölleşme başlayacak, Artan orman yangınları ve ormanların kaybedilme riski Yer altı su seviyeleri hızla düşecek, kuruyacak Dengesiz yağışlar: büyük seller Gittikçe artan can ve mal kayıpları

53 Türkiye Durum Kuraklık Durumu Kuru Nemli Courtesy 2012 Wiley Interdisciplinary Reviews via University Corporation for Atmospheric Research

54 Türkiye Kuraklık Tahmini Kuraklık Tahmini Kuru Nemli Courtesy 2012 Wiley Interdisciplinary Reviews via University Corporation for Atmospheric Research

55 Türkiye Kuraklık Tahmini Kuraklık Tahmini Kuru Nemli Courtesy 2012 Wiley Interdisciplinary Reviews via University Corporation for Atmospheric Research

56 Türkiye Kuraklık Tahmini Türkiye Çölleşme Risk Haritası

57 Ülkenin Orman Alanı %37 si orman %27 si orman %2.5 i orman %1.8 i orman

58 İklim değişikliği - Huzursuzluk Belgesel: Years of Living Dangerously

59 Ne yapabilirim ki? Çok Şeyler Yapabiliriz Kendi hayatlarımızı daha sağlıklı, huzurlu, refah ve keyifli yaşama doğru dönüştürebiliriz. Bu mümkün. Çevremize örnek, öncü olabiliriz. Birleştirici, başlatıcı olabiliriz ve Hep birlikte dönüşebiliriz.

60 Belentepe.org Ülkenin biyokapasitesini daha fazla azaltmamalı, aksine direnci, bereketi artırıcı çalışmaları hep birlikte, seferberlik içinde yürütebilmeli. Hepimizin yaşamını etkileyecek durumlar hep birlikte çözüm olmalı. Problem olmaktan çıkıp, çözüm olmalı, dönüşüm için adım atmalı. Yapılması gereken, yapılabilecek çok şey var.