GLİ LABORATUVAR ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ TANITIM. Laboratuvar Şube Müdürlüğümüzde; 1 Şube Müdürü, 1 Başmühendis, 3 Kimya

Transkript

1 GLİ LABORATUVAR ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ TANITIM Laboratuvar Şube Müdürlüğümüzde; 1 Şube Müdürü, 1 Başmühendis, 3 Kimya Mühendisi, 1 Bilgisayar Operatörü, 1 Memur,5 Laborant, 4 Kimya Teknikeri, 2 Temizlik Görevlisi ve 44Numuneciolmak üzere toplam 62 personel görev yapmaktadır. Laboratuvar Şube Müdürlüğüne yıllık ortalama adet numune gelmekte ve bu numunelerden yıllık ortalama adet analiz yapılmaktadır. Akreditasyon gereği her numune için çift analiz yapılmakta olup analiz adedi yıllık ortalama adet olmaktadır. Laboratuvarımız,TS EN ISO/IEC standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak, tarihinde Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tarafından denetlenerekaşağıdaki parametreler kapsamında akreditasyon belgesi almaya hak kazanmıştır. Deney Alanı Deney Adı Deney Metodu - Standart Adı KATI YAKIT KATI YAKIT Numune Alma Numune Hazırlama TS 5125 Kahverengi Kömür ve Linyitler- Numune Alma Prensipleri- Rutubet Oranı Tayini ve Genel Analizler İçin Numune Alma TS 4744 Kahverengi Kömür ve Linyitler- Numune Alma Prensipleri- Rutubet Miktarı Tayini ve Genel Analizler İçin Numune Hazırlama KATI YAKIT Toplam Rutubet Tayini TS 690 Toplam Rutubet Tayini-Metot C KATI YAKIT KATI YAKIT KATI YAKIT KATI YAKIT Nem Tayini Kalori Tayini (Isıl Değer) Toplam Kükürt Tayini Kül Tayini ASTM D 3173 Kömür ve Kok Analiz Numunesindeki Nem için Standart Test Metodu ASTM D 5865 Mikroprosesör Kontrollü İzoperibol Bomba Kalorimetresi ile Kömür ve Kokun Brüt Kalorifik Değeri için Standart Test Metodu ile Üst Isıl Analizi ASTM D 4239 Yüksek Sıcaklık Tüp Fırın Yanma Metodu Kullanarak Kömür ve Kok Analiz Numunesindeki Kükürt İçin Standart Test Metodu ASTM D 3174 Kömür ve Kok Analiz Numunesindeki Kül için Standart Test Metodu 1

2 KATI YAKIT Uçucu Madde Tayini ASTM D 3175 Kömür ve Kok Numunesindeki Uçucu Madde için Standart Test Metodu KATI YAKIT Nem, Kül, Uçucu Madde Tayini ASTM D 7582 Makro Termogravimetrik Analiz İle Kömür ve Kokta Nem, Uçucu Madde ve Kül Tayini İçin Standart Test Metodu KATI YAKIT Karbon, Hidrojen, Azot Tayini ASTM D 5373 Kömür Numunelerinde Enstrümental Yöntemle Karbon, Hidrojen ve Azot Tayini KATI YAKIT Alt Isı Değerinin Hesaplanması TS ISO 1928 Katı Mineral Yakıtlar-Bombalı Kalorimetrik Metot İle Üst Isı Değerlerinin Tayini ve Alt Isı Değerlerinin Hesaplanması KATI YAKIT Şişme Sayısı Tayini Kömür-Krozede Şişme Sayısı Tayini Ayrıca yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılan denetim sonucunda TS 690 ISO 589 Metod C, ASTM D 3174, ASTM D5865, ASTM D 3175, ASTM D 4239 metotlarından da Çevre Analizleri Yeterlilik Belgesi almaya hak kazanmıştır. Laboratuvar Şube Müdürlüğümüz, Kömür Analiz Laboratuvarı, AR-GE Laboratuvarı ve Numune Alma ve Hazırlama olmak üzere üç ayrı birimden oluşmaktadır. 1 - NUMUNE HAZIRLAMA BİRİMİ Laboratuvar Şube Müdürlüğümüz bünyesinde bulunan Numune Alma ve Hazırlama birimi 3 vardiya olarak çalışmaktadır. Numunelerin alınma ve hazırlanma işlemleri eğitim verilmiş ve konusunda deneyimli numuneciler tarafından yapılmaktadır. 2

3 Numune Alma ve Hazırlama Biriminde kullanılan makine ve cihazlar aşağıdaki gibidir; 1. ÇENELİ KIRICILAR VE VALSLİ KIRICILAR Laboratuvarımıza gelen tüm kömür numunelerimizin, enstrümental analizlerinindoğru ve güvenilir çıkabilmesi için ilk olarak Numune Alma Hazırlama birimimizdehomojen bir şekilde hazırlanmaktadır. Kömür numunelerinin öğütücü cihazına verilmedenönce hızlı ve kayıp olmadan küçük boyutlara kırılabilmesi TS 2390 standardı gereğioldukça önemlidir. Kömür numunelerinin analize hazırlanmasında kullandığımız çenelikırıcılarımız, TARGAL GessanAbana 132MGB model cihaz ve RODOLELER Boujahr1956 model cihazdır. 3

4 2. ETÜVLER Kömür numunelerimiz rutubet tayini için gerekli boyuta getirildikten sonraetüvlerde 105ºC de 2,5 saat kurutulmaktadır. Tüm tayinler TS 690 Metot C standardınagöre yapılmaktadır. Kurutma ve rutubet analizi için kullanılan etüvlerimizelektromag MAC 500 ve ELEKTROMAG M 1074 marka cihazlardır. 3. ÖĞÜTÜCÜ DEĞİRMENLER Laboratuvarımıza gelen numunelerimizin etüvde kurutma işlemi yapıldıktan sonraenstrümentalanalizlerinin doğru ve güvenilir çıkabilmesi için çok hassas ve homojen birşekilde öğütülmesi gerekmektedir. Numunelerimizin hızlı ve kayıp olmadan 200 mikron mertebelerine öğütülebilmesi kullandığımız standartlar gereği oldukça önemlidir. Kömür numunelerinin hazırlanmasında, numunenin yeterli derecede sağlıklı bir şekildeinceltilmesi için 4

5 Atölye imalatı öğütücüler ve ÜNAL MÜHENDİSLİK HO-1000 model kullanılmaktadır. halkalı öğütücü 4. ELEK ANALİZ MAKİNESİ 5

6 2 - KÖMÜR ANALİZ LABORATUVARI Kömür Analiz Laboratuvarları nda kömürlerin kalitesi ve özelliklerini ortaya koyan kalori, kül, uçucu madde, kükürt,elementel analizler gibi kimyasal özellikleri belirlenebilmektedir. Kömür Analiz Laboratuvarımız işlerini 2 vardiya olarak yürütmektedir. Laboratuarımızda 2 adet AC 350 ve 2 adet AC 600 kalorimetre analiz cihazları; 2 adet TGA 701 ve 1 adet U-Therm nem-uçucu madde- kül analiz cihazları; 1 adet SC 144 DR kükürt analiz cihazı; 2 adet Truspec CHN-S elementel analiz cihazı; 1 adet şişme indeksi; 1 adet kül fırını cihazları bulunmaktadır. 1. LECO TGA 701 (3 adet) ve U-THERM (1 adet) NEM KÜL - UÇUCU MADDE TAYİN CİHAZI Makro Termogravimetrik Analiz İle Kömür ve Kok Numunesinin Proximate analizi İçin Standart Test Metodu ASTM D 7582 na göre laboratuvarımızda kuru bazda nem, kül, uçucu madde analizleri, Leco TGA-701 ve U-Therm cihazlarında aynı örnek üzerinde birkaç aşamada tam otomatik olarak yapılmaktadır. Cihazlar, sırasıyla nem, uçucu madde, kül ve sabit karbon analizlerini yapmaktadır. Cihaz, standart bazı sıcaklıklarda ve koşullarda örneklerdeki değişimlerin tespiti prensibiyle çalışmaktadır. Cihazlarda ilk olarak açık krozelerdeki örneklerin 105 o C'de ± 0,10 okuma aralığına gelene kadar nem analizi yapılır. İkinci aşamada aynı örneklerin bulunduğu krozeler özel kapakları ile kapatılır ve 950 o C'de, oksijensiz ortamda uçucu madde analizi yapılır. Üçüncü aşamada sıcaklığın 600 o C'ye düşmesinden sonra kroze kapakları alınır ve örnekler 750 o C'de, oksijenli ortamda ±0,10 okuma aralığına gelene kadar kül analizi yapılır. 6

7 2. LECO AC 350 (2 adet), LECO AC600 (2 adet), LECO AC 500 (1 adet)kalorimetre CİHAZI Kalorimetre, kapalı bir sistem içinde ağırlığı bilinen örneğin yanması sonucunda açığa çıkan ısının ısı sensörleri yardımıyla tespit edilmesi prensibiyle çalışmaktadır. Kalorimetreye bağlı bir bilgisayar yardımıyla, cihazdan gelen verilerin otomatik olarak hesaplanmasıyla örneğin ısıl değeri elde edilir. 7

8 3. LECO SC144 DR KARBON KÜKÜRT ANALİZ CİHAZI (1 adet) Organik numunelerde toplam kükürt ve külde kükürt analizleri yapılmaktadır. Çalışma prensibi kabaca, numunenin yüksek sıcaklıkta çok hızlı bir şekilde yakılması ve elde edilen yanma gazlarının taşıcı gaz (oksijen) kullanılarak dedektörleregönderilmesi ve dedekte edilmesi şeklindedir. Bu sonuçlar IR dedektörler sayesinde eldeedilebilmektedir. 8

9 4. LECO TRUSPEC CHNS ELEMENTEL ANALİZ CİHAZI (2 adet) Elementel analiz cihazı ile homojen ve az miktarda örnek kullanılarak karbon, hidrojen, azot ve kükürt elementleri hızlı ve sürekli biçimde analiz edilir. 5. ŞİŞME SAYISI TAYİN CİHAZI Kömürün Krozede Şişme sayısı TS 831 ISO 501 metoduna göre 820 ± 5 C sıcaklığa ısıtılan numunenin şişme sayısı, ısıtma sonucunda numunenin aldığı şeklin standart profil şekilleriyle karşılaştırılması sonucu belirlenir. Numunenin aldığı şekle en yakın olan profilin sayısı şişme sayısı olarak kabul edilir. 9

10 6. KÜL FIRINI Laboratuvarımızda ayrıca kül tayini için ASTM D 3174 Kömür ve Kokta Kül İçin Standart Test Metodu ile uçucu madde tayini için ASTM D 3175 Kömür ve Kokta Uçucu Madde İçin Standart Test Metodu kullanılmaktadır. Belirli sıcaklık, zaman ve atmosfer şartlarında numunenin yakılması sonucu kalan miktarın başlangıç numune miktarına oranlanmasıyla kül hesaplanır. Numunesinin ısıtılmasından açığa çıkan uçucu madde miktarının kütle kaybı yoluyla hesaplanması ile de uçucu madde hesaplanır. Uçucu madde tayini nemi uzaklaştırılmış numunelerde yapılır. 3 ARAŞTIRMA GELİŞTİRME (AR-GE) LABORATUVARI Laboratuvar Şube Müdürlüğü AR-GE Laboratuvarımız 2010 yılında kurulmuş olup temel amacı üniversitelerde, kamu kuruluşlarında ve sanayide çalışan araştırmacılar için modern test ve analiz cihazlarının yer aldığı bir bilimsel araştırma merkezi oluşturmaktır. Ulusal ve uluslararası kriterlere uygun araştırma ve ölçümleri gerçekleştirmek üzere yapılandırılması ve belgelendirilmesi planlanan AR-GE Laboratuvarımız, ulusal ve uluslararası proje yürütme potansiyelini arttırmayı, özel ve kamu kuruluşlarının araştırma, ürün geliştirme ve üretim aşamalarında ihtiyaç duydukları test ve ölçüm isteklerini karşılamayı, bilimsel araştırmada hem kurumumuzun hem de diğer üniversite araştırmacılarının araştırmalarına yardımcı ve öncü olmayı amaçlamaktadır. yapmaktadır. Laboratuvar Şube Müdürlüğümüz Ar-Ge Laboratuvarımızda 1 Kimya Mühendisi görev 10

11 AR-GE Laboratuvarında analizlerde kullanılan cihazlar şu şekildedir; 1. VARIAN 710 ES ICP-OES İndüktif Eşleşmiş Plazma Optik Emisyon Spektrometresi, 72 elementin eser, minör ve majör konsantrasyon düzeylerinde ve aynı anda analizine olanak tanıyan hızlı bir tekniktir. ppb den, % mertebesine kadar geniş bir ölçüm aralığına sahiptir.hidrür sistemi sayesinde Hg, As, Se, Bi,Sb, Sn, Te elementlerinin ppb düzeyindeölçümü mümkündür. 11

12 2. VARIAN SPECTRAA 240 ZEEMAN, VARIAN SPECTRAA 240 FS FLAME AAS (Atomik Absorbsiyon Spektrometresi) Atomik Absorbsiyon Spektrometresi eser miktardaki metallerin (ppm ve ppb düzeyde) kantitatif analiz için kullanılmaktadır. Öncelikle analizi yapılacak örneğin çözeltisi hazırlanır. Hangi metalin analizi yapılacak ise cihaza o metalin oyuk katotlambası takılır. Standartlar hazırlanarak metalin absorbans yaptığı dalga boyunda okumayapılarak standart eğrisi hazırlanır. Analiz edilecek örnekte bulunan tayin edilecek elementlerin gözlenebilme sınırlarına (DeteksiyonLimitine) göre Spektrometredeki atomlaştırıcı; Alev, Grafit Fırınveya Hidrür oluşturma ünitelerinden biri kullanılmaktadır. Belirleme siniri, ppb düzeyinekadar inebilmektedir.gözlenebilme sınırlarının ppm düzeyinde olduğu örneklerde ALEV ileçalışılmaktadır. En yaygın kullanılanımı olan hava-asetilen alevinin yanısıra, zoratomlaştırılan Si, Al, Ti gibi elementler için daha düşük gözlemlenebilme sınırlarına daulaşılabilen Azot oksit - Asetilen (N2O - C2H2) alevi kullanılmaktadır. 12

13 3. SHIMADZU FTIR IR AFFINITY Sıvı ya da katı maddelerin içerdiği kimyasal bağların analizindekullanılabilmektedir. Elektromanyetik ışınımın molekül ile etkileşimini inceler ve molekülün yapısı hakkında bilgi verir. Moleküllerin titreşim frekanslarından molekülün yapısı hakkında bilgi edinmek mümkündür ve moleküllerin titreşim frekansları infra-redspektroskopik yöntem ile incelenebilir. ATR Metodu: Kati, sıvı, jel, ince film tabaka, yumuşak katılar için kullanılır. KBrPellet Metodu: Agat havanda KBr ile öğütülen numune 200 bar basınçlapreslenip tablet haline getirilir. KBrgörünür bölge dışında kaldığından alınan spektrumsadece numuneye aittir. Çözelti Metodu: İçinde su içermeyen çözülmüş numuneler NaCl, KBr pencerelerdeçekilmektedir. 13

14 4. SHIMADZU UV-VIS SPEKTROFOTOMETRE Uv-VisSpektrofotometre; örneğin ultraviyole ve görünür ışık absorbsiyon dalga boyu ve yoğunluğunu ölçer. Özellikle diğer cihazlarda belirlenemeyen anyonların tayiniiçin uygundur. 14

15 5. AGILENT GC GAZ KROMATOGRAFİSİ Bir karışımda gaz halinde bulunan veya kolayca buharlaştırılabilen bileşenlerin birbirinden ayrılması amacıyla gaz kromatografisi yöntemi kullanılır. Bu yöntemde ayrılma, bileşenlerin farklı katı yüzeylerdeki farklı adsorpsiyon ilgilerine göre gerçekleşir. Numunede bulunan bileşenler bir cihazla spektrum haline getirilir ve bu spetrumdabulunan her pik ayrı bir bileşeni gösterir. 15

16 6. LEEMAN LABS HYDRA C CİVA ANALİZÖRÜ Toplam cıva analizörü ile katı ve sıvı numunelerde toplam civa tayiniyapılmaktadır. 16

17 7. MICROMERITICS ACCUPYC 1340 OTOMATİK GAZ PİKNOMETRESİGERÇEK YOĞUNLUK ÖLÇÜM CİHAZI Arşimet'in akışkan taşması prensibini ve Boyle Kanunu'nu kullanarak hacim ve gerçek yoğunluğu bulmayı amaçlar. Ölçümlerin doğruluğunun maksimum olması için taşan akışkan, en küçükleri dışındaki tüm gözeneklere girebilen bir tesirsiz gaz olmalıdır. Bu nedenle, ölçümler için küçük atomik boyutları 0.25 nm çapındaki girinti ve gözeneklereyaklaşan Helyum gazı uygun görülmektedir. 17

18 8. MICROMERITICS AUTOPORE IV 9500 SERİSİ CİVA POROZİMETRESİ Yüksek basınç altında civayı, malzemenin mikro yahut makro boyuttaki boşluklarına doldurarak o malzemenin toplam boşluk dağılımı eğrisini ve boşluk miktarınıverebilen cihazdır. 18

19 9. MICROMERITICS ASAP 2020 SERİSİ BET YÜZEY ALANI, GÖZENEKLİLİKANALİZİ, GÖZENEK BOYUT DAĞILIMI CİHAZI Fiziksel adsorpsiyon çalışmaları, asıl olarak bir örneğin yüzey alanının, gözenekboyutu dağılımının ve gözenek şeklinin elde edilmesi amacıyla yapılmaktadır.kimyasal adsorpsiyon deneylerinde ise bir örnekteki kimyasal olarak aktifbölgelerin belirlenmesi hedeflenmektedir. Böylelikle, kimyasal ve katalizör tepkimelerisağlayacak olan yüzey aktif alanlarının sayısı bulunabilmektedir. 19

20 10. ANTON PAAR YOĞUNLUKÖLÇER Yaklaşık 30 sn gibi kısa bir sürede dijital olarak sıvıların yoğunluğunu ölçer. Saatte60 numuneye kadar ölçüm yapar. 20

21 11. LECO AF 700 KÜL ERGİME CİHAZI Kül Ergime Noktası Tayin Cihazı; kül numunelerinde ilk deformasyon, yumuşama,erime ve akma noktalarının tayininde kullanılır. 21

22 12. BRUKER S-8 TIGER XRF SPEKTROMETRESİ (X ışını floresans analiz cihazı) X ışını floresans analizi (XRF) her çeşit numunede, sıvı, katı ve toz farkı olmadan elementel analiz yapmak için kullanılan en iyi analitik tekniklerden birisidir. XRF basit ve hızlı numune hazırlığıyla Berilyumdan (Be) Uranyuma (U) kadar olan element konsantrasyonlarını %100 ve ppm seviyesinin altında yüksek kesinlik ve doğruluk oranıyla vermektedir. Hızlı, duyarlı, kullanım kolaylığı ve malzemeye zarar vermeme özellikleri göz önüne alındığında teknolojik ve bilimsel araştırmadaki önemi daha da artmaktadır. X-ışınları floresans tekniği, genel olarak foton-madde etkileşmesi sonucu meydana gelen karakteristik X-ışınlarının nicel ve nitel değerlendirilmesine bağlı olarak uygulanan bir tekniktir. 22

23 Yeni laboratuvar binası planlarının bu dokümanda bahsi geçen konular, mevzuatlar, çalıştığımız standart metodlar, cihazlar, gaz hatları ve iş güvenliği göz önünde bulundurularak yapılması önem arz etmektedir. İdari bölüm ve analiz laboratuvar bölümleri ayrı birimler halinde planlanmalıdır. Cihazların bulunduğu odalarda ve bağlantılı numune hazırlama odalarının tümünde uygun özellikte ve boyutlarda tezgah sistemleri, basınçlı gaz hatları ve vanaları, elektrik hatları, ihtiyaç duyulan kısımlarda tezgah üstü lavabo ve su hattı ve gaz çıkışı olan cihazlar için davlumbaz sistemleri olmalıdır. Tartım yapılan tüm tezgahlar titreşimsiz olmalıdır.laboratuvarlar toz, nem, buhar, titreşim, elektromanyetik etkenler ve zararlı canlılar gibi olumsuz etmenlerden korunacak şekilde tasarlanmalıdır. Analiz cihazlarının yerleştirildiği odaların kapıları, ekipman, cihaz ve personel girişi için yeterli büyüklükte olmalıdır. Analiz yapılan bölümler, çalışan personelin rahatça hareket etmesine olanak sağlayacak genişlikte planlanmalıdır. Elektrik tesisatı cihazların güç gereksinimleri, yer değişiklikleri, yeni cihaz alımları, bilgisayar ve yazıcı gibi ek donanımlar göz önünde bulundurularak planlanmalıdır.elektrik kabloları yerde dağınık olarak değil yürüyüşe engel olmayacak şekilde toplanmış ve üzeri kapatılmış şekilde düzenlenmelidir. Zeminler, yük ve aşınmaya dayanıklı, toz ve statik elektrik tutmayan, ıslakken kaymayan, temizlenmesi kolay, ateşe dayanıklı ve son olarak da hoş görünümlü olmalıdır. Su tesisatları ve yerleşim ihtiyaç olan odalara acil duş ve göz banyolarını da yerleştirebilecek şekilde planlanmalıdır. Boru sistemleri, radyatörler, aydınlatma sistem ve bağlantıları ile diğer servis noktaları kolay temizlenecek biçimde tasarlanmalı, duvarlar, taban ve tavanlarkolay temizlenir ve gerektiğinde dezenfekte edilir özellikte olmalıdır. Kadın ve erkek personel için soyunma odaları olmalıdır. Tuvalet ve duşların sayısı, yerleri ve fiziksel yapıları planlanırken hedef kitlenin gereksinimleri, sayısı göz önünde bulundurulmalıdır. Server ve barkod sistemi için uygun bir merkezi data kontrol odası bulunmalıdır. 23

24 Aydınlatmada ışığın gözü rahatsız etmeyen bir konfora sahip olması ve dengeli bir dağılımı gereklidir. Aydınlatma, ısıtma ve havalandırma sistemleri yapılacak analizleri doğrudan veya dolaylı olarak etkilemeyecek nitelikte olmalıdır. Acil çıkış yolları tüm personele elverişli kaçış olanağı sağlamalı ve açık bir şekilde görünmelidir. Acil çıkış kapıları dışarıya doğru açılmalı ve güvenli bir alana çıkış sağlanmalıdır. Ayrıca Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın yayınlamış olduğu ve Yeterlilik Belgesine sahip olduğumuz Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarları Yeterlik Yönetmeliği ( tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır.) ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın yayınlamış olduğu İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmelik ( tarihli ve 28741sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır.) gereği, aşağıda belirtilen ilgili bölüm ve maddelerinde Laboratuvarların Genel Özellikleri, Uyulması Gereken Kurallar ve taşıması gereken asgari özellikler açık bir şekilde belirtilmiştir. ÇEVRE ÖLÇÜM VE ANALİZ LABORATUVARLARI YETERLİK YÖNETMELİĞİ İKİNCİ BÖLÜM Laboratuvarların Genel Özellikleri ve Uyulması Gereken Kurallar Laboratuvar bölümleri MADDE 6 (1) Laboratuvarlarda verilen hizmetin niteliğine bağlı olarak aşağıda belirtilen bölümler bulundurulur: a) İdari Bölüm, b) Laboratuvar Hizmet Bölümleri; 1) Numune ile ilgili herhangi bir işlemin yapıldığı ve numunelerin teslim alındığı numune kabul bölümü, 24

25 2) Tartım işleminin yapıldığı çevre şartlarından olumsuz şekilde etkilenmeyecek ve ölçüm yapılacak parametrenin ölçüm metoduna uygun, ayrı veya tek bir bölüm halinde düzenlenen tartım bölümü, 3) Laboratuvarın çalışma konularına göre kimyasal ve biyolojik analizlerin ayrı yerde yapıldığı hizmet bölümleri, 4) Birbirlerini etkileyen ölçüm/analiz ve ön işlem faaliyetlerinin sürdürüldüğü, uygun sıcaklık ve nem kontrolünün yapıldığı, çeker ocak ve havalandırma düzeni olan ayrı bölümler, 5) Laboratuvarda bu Yönetmelik kapsamında olan kayıtların muhafaza edildiği ve sorumlu personel tarafından kontrol edildiği arşiv bölümü veya kilitlenebilir dolap. Laboratuvarların asgari özellikleri MADDE 7 (1) Laboratuvarlar verilen hizmetin niteliğine bağlı olarak aşağıda yer alan asgari özellik ve nitelikleri taşımak zorundadır: a) Laboratuvarlarda analizlerin ve kullanılan cihazların gerektirdiği özel koşulları sağlamak üzere uygun aydınlatma, iklimlendirme ve havalandırma sistemleri bulundurulur. b) Laboratuvar alanlarında, analiz metotları ve cihaz özellikleri dikkate alınarak, kontrol altına alınması gereken sıcaklık, nem gibi ortam şartları düzenli olarak izlenir ve kayıt altına alınır. c) Analiz cihazlarının çalışmalarının olumsuz etkilenmemesi için ortamda, toz, nem, buhar, titreşim gibi etkenler için gerekli önlemler alınır. ç) Kullanılan patlayıcı, parlayıcı ve boğucu gaz içeren gaz tüpleri bina içinde veya dışında, boş ve dolu gaz tüpleri ayrı ayrı yerlerde, tamamı düşmeye karşı kelepçeli veya zincirle bağlı, dik bir şekilde, açık alev ve kıvılcımlardan, aşındırıcı kimyasallardan uzak serin ve kuru yerde muhafaza edilir. d) Laboratuvarda yedek yardımcı malzemeleri ve kimyasal maddeleri, yapılarına, risk gruplarına ve saklama koşullarına göre muhafaza edecek havalandırma sistemli, kilitlenebilir bir 25

26 depo bulundurulur. Tüm kimyasal ve yedek malzemeler risk grupları esas alınarak etiketlenir ve listelenir. e) Laboratuvarda numunelerin muhafazası için uygun sıcaklık ve nem koşullarını sağlayan depo veya buzdolabıbulundurulur. f) Laboratuvarda geçici depolanacak atıklar için, atıkların risk grupları ve saklama şartlarına göre 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu uyarınca çıkarılan atık yönetimi mevzuatına uygun geçici depolama alanı oluşturulur. g) Laboratuvarda oluşan atıkların bertarafı Çevre Kanunu uyarınca çıkarılan atık yönetimi mevzuatına uygun olarak yapılır. ğ) Yeterlik belgesine sahip özel laboratuvarların dış cephe tabelalarında; kamuoyunu bilgilendirmek ve yetkililaboratuvar olduğunu belirtmek amacıyla Bakanlık logosuna yer verilir. Buna ilişkin esaslar Bakanlıkça düzenlenir. İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZİ YAPAN LABORATUVARLARHAKKINDA YÖNETMELİK ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Laboratuvarın Genel Özellikleri ve İlkeleri Laboratuvar bölümleri MADDE 11 (1) Laboratuvarda aşağıda belirtilen hizmet bölümlerinin bulunması zorunludur; a) En az 15 m2 lik ofis alanı, b) Analiz yapan kurumlar için en az 5 m2 lik numunelerin teslim alındığı numune kabul bölümü, c) Tartım işleminin yapıldığı laboratuvarda, sonuçların çevre şartlarından olumsuz şekilde etkilenmesini engelleyecek en az 5 m2 lik ayrı bir tartım bölümü, ç) Enstrümantal analiz cihazlarında çalışılıyorsa, her bir cihaz için en az 5 m2 lik bir alan, d) Kimyasal maddeler varsa, bunların depolanması için en az 6 m2 lik ayrı bir bölüm ve bu bölümde kimyasal maddelerin, yapısına, risk gruplarına ve saklama koşullarına göre muhafaza edecek, gerekiyorsa havalandırma sistemli, kilitlenebilir bir dolap. 26

27 (2) Analiz yapılan laboratuvarlarda çalışma konularına göre fiziksel, kimyasal ve biyolojik etken analizlerinin deney sonuçlarının kalitesini olumsuz etkileme ihtimalini ortadan kaldıracak şekilde yapılmasını sağlayacak her bir deney için ayrı hizmet bölümleri bulunur. Asgari özellikler MADDE 12 (1) Laboratuvar, aşağıda yer alan asgari özellik ve nitelikleri taşımak zorundadır: a) Kullanılan parlayıcı, patlayıcı, boğucu ve zehirli gaz içeren gaz tüpleri bina içinde veya dışında, kimyasal özelliklerine göre tehlike oluşturmayacak şekilde; boş ve dolu gaz tüpleri ayrı ayrı yerlerde, tamamı düşmeye karşı kelepçeli veya zincirle bağlı, dik bir şekilde, her türlü ısı kaynağından, açık alev ve kıvılcımlardan, aşındırıcı kimyasallardan uzak, serin ve kuru yerde muhafaza edilir. b) Yedek yardımcı malzemelerin ve kimyasal maddelerin, yapısına, risk gruplarına ve saklama koşullarına göre muhafaza edecek havalandırma sistemli, bir depo veya uygun düzenlenmiş dolaplar bulunur. c) Laboratuvarda acil çıkış kapıları bulunur. (2) Laboratuvar personeli; laboratuvar yöneticisi, kalite yöneticisi ve deney personeli olmak üzere en az üç kişiden oluşur. (3) Laboratuvara ait tıbbi ve tehlikeli atıklar ile ilgili işlemler, tıbbî atıkların kontrolü ve tehlikeli atıkların kontrolü ile ilgili hazırlanmış olan ulusal mevzuata uygun olarak yürütülür. Bu Yönetmeliklerde belirtilen şartlar ve analizlerde kullandığımız standart metodlar da dikkate alınarak; İdari bölüm için; 1 Şube Müdürü odası, 2 Başmühendis odası, 5 Mühendis odası (en az), 1 Bilgisayar Operatörü ve Memur Odası, 1 Kalite Yönetim ve Toplantı odası, 1 Dosya ve evrak odası, 1 Mutfak 27

28 1 Arşiv odası 1 Merkezi data kontrol odası 1 Fotokopi ve malzeme depo odası, Bay ve bayan lavabo ve tuvalet (kişi sayısına göre) Kömür Analiz Laboratuvarı için; yukarıda belirtilen yönetmeliklere, akredite olduğumuz standartlara, cihazların spesifik özelliklerine göre iklimlendirme, havalandırma ve gaz hattı sistemleri de dikkate alınarak ve mümkünse aralarında bağlantı kapıları bulunan; 1 Kalori analiz odası( Kalorimetre cihazları için), 1 Kül analiz odası (Kül-Uçucu Madde Tayin cihazları, kül fırını ve şişme indeksi için), 1 Kükürt odası (Elementel tayin cihazları için), 1 Laborant odası ( 10 kişilik,ve analiz odalarıyla bağlantılı) 1Cihaz yedek parça ve sarf malzeme odası 1 Numune Saklama Odası (Kuru bazda numunelerin depolanması için), AR-GE Laboratuvarı için;yukarıda belirtilen yönetmeliklere, akredite olduğumuz standartlara, cihazların spesifik özelliklerine göre iklimlendirme, havalandırma ve gaz hattı sistemleri de dikkate alınarak ve numune hazırlama kısımları ile bağlantılı olacak şekilde; 1 ICP- OES ve AAS odası 1Mikrodalga, Çeker Ocak ve tezgahlı numune hazırlama odası (ICP-OES ve AAS odası ile bağlantılı), 1 Yüzey Alanı, Civa Analizörü, Katı Yoğunluk, Sıvı Yoğunluk odası, 1 Gaz Kromatografisi, Uv-Visible, FTIR odası, 1 CivalıPorozimetre Odası, 1 XRF odası 1 XRF soğutucu odası ve XRF numune öğütme-pellet odası (XRF odası ile bağlantılı), 1 Kül Ergime Odası, 1 yedek malzeme ve yedek parça odası, 1 Kimyasal Madde depo odası (mevzuatlara uygun, iklimlendirme ve havalandırma sistemli), 1 dosya-evrak odası, Numune Hazırlama birimi için; 1 Numune Kabul odası, 1 Kırma-ezgi odası ve elek analizi odası, 1 Numune tartım odası 28

29 1 Etüv odası (tartım odası ile bağlantılı) 1 Numune öğütme odası ( etüv odası ile bağlantılı) 1 Orijinal şahit numune odası, 1 Yüzdürme-Batırma Deney odası(ıslak zemin, ızgaralı giderleri olan) 1 Yedek malzeme ve elek depo odası, 1 Numuneci personel dinlenme odası (15 kişilik), Duş ve bağlantılı olarak soyunma odaları (kişi sayısına göre) Bay-bayan tuvalet (kişi sayısına göre), 1 Numune biriktirme, bekletme ve havada kurutma yapmak için oda gerekmektedir. Ayrıca cihazlarda kullanılan basınçlı gaz tüplerinin depolanma alanı, şekli ve dağıtım hatları, ilgili mevzuatlar, iş güvenliği ve cihazlarda olması gereken giriş basınçları dikkate alınarak planlanmalıdır. Cihazların tümü kesintisiz güç kaynaklarına bağlı olmalı ve dağıtım tek bir merkezden yapılacak şekilde planlanmalıdır. Ayrıca numuneler ilk olarak Numune Alma ve Hazırlama birimine geldiğinden bu birimin giriş katında olması, binanın ana girişinden ayrı bir numune kabul girişi olması, numunelerin kolay taşınması ve arabaların yanaşabileceği şekilde planlanması ve tüm odaların prosesin akış sırasına göre sıralanması uygun olacaktır. 29