Ç.Ü Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi Yıl:2012 Cilt:27-2

Transkript

1 SERALARDA KULLANILAN BAZI ISI KORUMA PERDELERININ IŞIK VE IŞINIM GEÇIRGENLIĞI İLE TEKNIK ÖZELLIKLERININ SAPTANMASI ÜZERINE BIR ARAŞTIRMA Research On Lıght And Radıatıon Transmısıvıty And Technıcal Propertıes Of Nets And Thermal Screens In Greenhouses Emine ŞEN KUŞ Tarım Makinaları Anabilim Dalı Ali BAŞÇETİNÇELİK Tarım Makinaları Anabilim Dalı ÖZET Bu çalışmada; seralarda perdeleme sisteminde kullanılan materyallerin bazı fiziksel özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada kullanılan perde materyallerin ışık geçirgenlikleri, kopma mukavemetleri, ömür denemesi, hava geçirgenlikleri, su geçirmezlikleri ve birim alan kütlesi ölçülmüştür. Perdeleme sisteminde kullanılan materyallerin dayanımını arttırmak için farklı dokuma ve kombinasyonlarda çok çeşitli örnekler geliştirilmiştir. Alüminyum-PE kombinasyonlu ve iplik dokumalı perdelerin mukavemeti daha yüksek, sera içinde yoğuşmayı engelleyen iplik dokumalarıyla daha kullanışlı ve daha uzun ömürlü olduğu gözlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Sera, Isı Perdesi, Fiziksel Özellikler ABSTRACT In this study, screens and nets properties were determined which are used in greenhouses. In the scope of the study, light transmisitivity, rupture force, air life training, air permeability and water impermeability were measured. In the industry various of the knitted and jointed materials were developed for the longevity of the materials. Aluminum PE and rope knitted screens materials were found more strength and more longevity which bar the condensation of the vapors. Key words: Greenhouse, Thermal Screen, Physical Properties Giriş İklim koşullarına bağımlı olmaksızın, çevre koşullarının kısmen veya tamamen kontrol altına alındığı sistemlere, örtü altı sistemleri adı verilmektedir. Birim alandan yüksek verim alınmasını sağlayarak, küçük tarım alanlarının en uygun şekilde değerlendirilmesine olanak veren örtü altı yetiştiriciliği ülkemizdeki en önemli tarımsal faaliyetlerden birisi haline gelmiştir. Bitkiler tarafından tutulan güneş ışınımı, terleme ile uzaklaştırılır. Nemin düşük olduğu durumlarda kuvvetli bir günışığı, bitkilerin köklerinden yeterli su sağlamalarını güçleştirir, yaprakların kurumasına neden olabilir. Bitki gelişimi için en uygun ortam koşulları seralarda sağlanır. Seralarda bitkiler; rüzgar, yağmur ve karın olumsuz etkilerine karşı korunmakla birlikte, Yüksek Lisans Tezi-MSc. Thesis

2 gündüz süresince güneş ışınımından ısı kazancı ile sıcaklık artışı da sağlarlar. Sıcaklığın 10 K'lik artışı bitki gelişim oranını iki kat arttırdığından, seralarda ticari ürünlerin ekonomik olarak üretilmesinde yüksek sıcaklık dereceleri özel önem taşır. Güneş ışınımı yetersiz olduğunda, gece ve gündüz süresince seraların ısıtılması için modern kültürel uygulamalar gereklidir. Serada doğal olarak oluşan sıcaklığın ve istenilen sıcaklığa ulaşmak için gerekli olan enerji miktarının belirlenmesinde, seranın ısıl davranışının bilinmesi gereklidir Türkiye de seracılık 1940'lı yıllarda Antalya'da başlamış ve bugün Saman Dağı ndan Yalova'ya kadar kıyı hattı boyunca yaygınlık kazanmıştır. İlk yıllarda yavaş gelişmesine rağmen büyük tüketim merkezlerine kolay ve çabuk ulaşımın sağlanması ve örtü materyali olarak plastiğin kullanılması ile hızlanan örtüaltı üretimi 1970'li yıllarda en yüksek düzeye ulaşmıştır (Anonim, 2007). TUİK verilerine göre Türkiye de örtüaltı alanı son 15 yıl içerisinde da artmıştır yılları arasında dekar ile en yüksek değere 2002 yılında ulaşmıştır. Bu alanların % 54 ünü plastik tünel, % 46 sını ise seralar oluşturmaktadır yılında ise dekar olduğu belirlenmiştir yılında ise toplam örtüaltı üretim alanları 563,486 dekar olmuştur ve bu rakamın % 56 sını seralar, % 44 ünü ise plastik tüneller oluşturmuştur (TUİK, 2011). Dünya üzerindeki seracı ülkeler 1970 li yıllarda yaşanan enerji krizinden sonra iki kuşağa ayrılmışlar ve kuzey iklim kuşağındaki ülkeler klima kontrollü seralarda üretim yaparken, ülkemizin de içinde bulunduğu güney iklim kuşağındaki ülkelerde üretim tamamı ile ekolojik koşullara bağımlı olarak gerçekleştirilir hale gelmiştir. Ülkemizde örtüaltı yetiştiriciliği ekolojik koşullara bağımlı olarak gelişme gösterdiğinden, örtüaltı alanlarımız özellikle güney kıyılarımızda yoğunlaşmıştır Materyal ve Metod Materyal Araştırmada 8 farklı örnek kullanılmıştır. Örneklerin ışık geçirgenliği, kopma mukavemeti, ömür testi, örnek ağırlığı, hava geçirgenliği Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü Elektrifikasyon Laboratuarında, kopma mukavemeti, ömür testi ve örnek ağırlığı ölçümleri Abdioğulları Plastik A.Ş. de, hava geçirgenliği ve su geçirmezlik testi ise KOSGEB (Adana İşletme Geliştirme Merkez Müdürlüğü ) laboratuarında yapılmıştır. Çalışmada; Şeffaf PE, alüminyum -PE kombinasyonlu monofilament dokumalı, alüminyum - PE kombinasyonlu iplik dokumalı, üst yüzeyi alüminyum arka yüzeyi siyah PE kaplamalı örnekler kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan 1 ve 11 numaralı örnekler şeritler halinde dokunmuş şeffaf PE ısı perdeleridir. Işık geçirgenliği daha fazla olan şeffaf PE örnekler genellikle daha hafif ve yumuşak olmasına karşın farklı kullanım alanları ve amaçları için oldukça sert dokuma arası boşlukları çok küçük örneklerde bulunmaktadır. 11 numaralı örneğin arka yüzeyi laminasyon işlemi ile sabitleştirilmiştir. Alüminyum- PE kombinasyonlu monofilament dokumalı perdeler, alüminyum ve PE şeritleri halinde dokunmuştur. Şeritlerin alüminyum ve PE sıralamaları farklı

3 olup dokuma aralarında monofilament (misina benzeri ip) kullanılmıştır. Ayrıca her şerit arasında iplik dokumaları bulunmaktadır. 2 ve 3 numaralı örneklerde PE dokumalar alüminyum şeritlerden ince olup dokumalar arası boşlukları fazladır. Bu perdeler her 23 cm ara ile 2,5 mm genişliğinde monofilament dokumlarla desteklenmiştir. 5 ve 6 numaralı örneklerde ise alüminyum şeritlerin iki kenarı monofilamentlerle desteklenmiştir. Alüminyum-PE kombinasyonlu iplik dokumalı ısı perdelerinde Alüminyum ve şeffaf PE şeritler oldukça sağlam dokunmuştur. Bu perdeler iplik dokumalarla desteklenmiştir. Her 18,5 cm ara ile 5mm genişliğinde dokunmuş ipler örneğin dayanımın arttırarak yoğuşma oluşumunu da engellemektedir (Örnek 8). 4,7,8 ve 9 numaralı örneklerde her şeridin kenarı iplik ile dokunmuştur. Laboratuar Ölçümlerinde Kullanılan Düzenek ve Aletler Işık Geçirgenliği Ölçüm Düzeneği Işık geçirgenliği ölçüm düzeneğinde lüksmetre ve PAR ölçer kullanılarak malzemelerin ışık geçirgenlikleri belirlenmiştir. Işık geçirgenliği ölçüm düzeneği; ahşap malzemeden yapılmış ve iç kısmı beyaz boya ile boyanmıştır. Düzenek alt ve üst kısım olmak üzere iki parçadan oluşmuştur (Şekil 3.4.). Alt kısmın ön tarafında yanlara doğru 90 o açılabilen kapak ve tabanında dolabın hareket edebilmesini sağlayan küçük tekerlekler vardır. Ölçüm dolabı alt kısmının üst tarafında kenar uzunluğu 500 mm olan bir kare açıklık vardır. Çerçevelere gergin bir şekilde tutturulmuş ışık geçirgenliği ölçülecek malzemeler bu açıklığa yerleştirilmektedir. Algılayıcılar ise bu açıklığın mm altına yerleştirilmektedir. Ölçüm setinde ışık kaynağı olarak Tekfen 40W/54 Daylight / Preheat 2300 lm floresan lamba kullanılmıştır. Bu lambaya ait spektral ışınım dağılımı Şekil 1. de verilmiştir. Şekil 1. Işık Geçirgenliği Ölçüme Düzeneği (Karaca, 2002)

4 Şekil 2. Işık geçirgenliği ölçüme düzeneğinde kullanılan flüorışıl lambanın spektral ışınım dağılımı (Philips ) Işık geçirgenliği ölçüme düzeneğinde ölçme aleti olarak PAR ölçer ve lüksmetre kullanılmıştır. Kullanılan ölçme aletlerine ait özellikler Çizelge 1 ve 2 de, ölçme aletlerinin şekli ise Şekil 3,da verilmiştir. Şekil 4. de ise lüksmetrenin ışık algılayıcısının spektral dağılımı verilmiştir. Şekil 3.Ölçümlerde kullanılan PAR ölçme aleti

5 Şekil 4.Ölçümlerde kullanılan lüksmetre ışık algılayıcısının spektral dağılımı (Karaca, 2002). Kopma Mukavemeti Test Cihazı Kopma mukavemeti ölçümlerinde SDL marka M 250 model cihazı kullanılacaktır. Ölçüm mesafesi 1100 mm ye kadar olup ölçüm hızı mm/min dır. Cihaz ±%0.5 hassasiyetle çalışıp N,kgf, lb, mm, inç birimlerinde çeki ve bası yapabilmektedir. Çeneler hidrolik bir sistemle açılıp kapanmaktadır. Örneklerin yerleştirileceği iki çene arası mesafe 200 mm dir. Örneklerden atkı ve çözgü yönünde (çift yönlü) ölçüm alınır. Ayarlanan güvenlik bandı seviyesine kadar örnek üst çene vasıtasıyla yukarıya çekilir Bu esnada örnek belli bir yük seviyesine kadar elastikiyet gösterip daha sonra kopacaktır. Örneğin elastikiyeti cihaza bağlı bilgisayar tarafından mm (milimetre) olarak, kopma mukavemetini ise N (Newton) olarak kaydedilmektedir. Örneklerde atkı ve çözgü yönlerinin tayinini yaparken kenara paralel olan şeritler çözgü, dik olanlar ise atkı yönü olarak belirlenmektedir(şekil 5.). Şekil 5 Atkı ve çözgü yönü tayini (Anonim 2012) Atkı ve Çözgü yönü farkları; 1. Genelde çözgü sıklığı, atkı sıklığından daha fazladır

6 2. Örnekten şeritler söküldüğünde, çözgü şeritlerinin kıvrımları, atkı şeritlerine göre daha belirgindir. 3.Çözgü şeritleri daha düzgün ve paraleldir. 4. Atkı uzaması, çözgü uzamasından daha fazladır. Bu nedenle örnekte atkı yönünde esneme daha fazladır (Anonim,2010). Ömür Test Cihazı Atkı ve çözgü yönünde 80x350 mm ölçülerinde kesilen örnekler cihazdaki 24 plakaya yerleştirilir (Şekil 6). Cihazda 8 tane kendi ekseninde dönen florasan lamba bulunmaktadır. Her bir ölçüm için şahit örnek alınır ve kopma mukavemeti ölçülür. Her örnek 3 tekrarlı olacak şekilde cihazda bekletilir. Ömür denemesi örneğin ışınıma ve neme maruz bırakılıp mukavemetinde ve elastikiyetindeki değişim oranını hesaplamak amacıyla yapılır. Örneğin cihazda beklemesi süresi uygulamadaki, bölge ve iklime göre değişir. Türkiye için bu değer; 150 kly= 200 saattir. 200 saat ise 1 yıla karşılık gelmektedir. Şekil 6. Ömür Testi Cihazı Birim Alan Kütlesi Sert bir zemin üzerinde içerisinde kesici olan ve kendi ekseninde dönen bir aletle kesim yapılır. Örnek sert plaka ve cihaz arasında ağırlık ile sabitlenir. Üzerinde bulunan kendi ekseninde çevrilebilen kısım döndürülerek kesme işlemi gerçekleştirilir. Kesim çapı 113 mm.dir. Kesilen örneğin birim alan kütlesi hassas terazide ölçülür

7 Şekil 7. Hassas Terazi Hassas terazi Acculab Sartorious marka ALC model olup 0.01 g hassasiyetliyle çalışmaktadır. Cihazın okuma kapasitesi 2100 g, paslanmaz çelik tava çapı ise 150 mm dir. Fabrika koşullarında alınan sonuçlarda örnek ile ilgili teknik özellikler incelenirken tüm verileri tek bir dokümanda toplanır. Böylece örneğin fiziksel özellikleri daha doğru incelenmiş olur. Şahit örneğin kopma mukavemeti, ömür test cihazından çıkan örneğin kopma mukavemeti, koruma yüzdesi ve metrekare kumaş ağırlığının beraber incelenmesi gerekmektedir. Hava Geçirgenliği Test Cihazı Hava geçirgenliği hesaplanması EN ISO 9237 standardında SDL marka M021 A model cihazda ölçüm yapılmıştır (Şekil 8.). Cihazın deney alanı 200 mm² olup basınç düşmesi 100 Pascal dır. Ölçümün hata payını azaltmak için örneğin 10 farklı yerinden ölçüm alınıp ortalaması hesaplanır. Şekil 8. Hava Geçirgenliği Test cihazı

8 Su Geçirmezlik Testi Cihazı Su geçirmezlik testi TS 257 EN standardına göre SDL marka, M018 model test cihazında yapılmıştır (Şekil 9.). Cihazın su basıncındaki artış oranı 0,098 kpa/s dir. Örneğin yüzeyine 3 damla su oluşunca cihaz durdurulur ve okuma yapılır. Şekil 9.Su Geçirmezlik Testi Metod Işık geçirgenliği ölçüme düzeneğinde ölçümler 11 ısı perdesinde rastgele seçilen üçer örnek üzerinde üç tekrarlı olarak yapılmıştır. Örnekler 600x600 mm boyutlarında kesilmiş ve 550x550 mm boyutlarında beyaza boyanmış 3 farklı çerçeve üzerine gergin bir şekilde yerleştirilmiştir. Ölçümler, ölçme düzeneği içerisinde farklı boyutlardaki iki açıklıktan yapılmıştır. Boyutları 500x500 mm olan büyük açıklık, ölçme düzeneğinin orijinal yapısında bulunmaktadır. İkinci açıklık büyük açıklık içerisinde 300x300 mm boyutlarında bir çerçeve kullanılarak sağlanmıştır. Ölçümlerin farklı boyutlardaki açıklıklardan yapılmasının nedeni, ölçme penceresindeki alan kaybı nedeniyle oluşabilecek ölçüm hatalarını en aza indirmektir (Başçetinçelik, 1985). Laboratuarda yapılan ışık geçirgenliği ölçümlerinde, lüksmetre ve PAR ölçer kullanılmıştır. Işık kaynakları ölçüme başlamadan 1 saat önce açılarak lambalardan en uygun ve değişken olmayan bir ışık şiddeti sağlanmıştır. Ölçümler, karanlık bir odada ve günün aynı saatlerinde yapılmıştır. Araştırmada kullanılan materyallerin ışık geçirgenliklerinin hesaplanmasında; aşağıdaki eşitlikten yararlanılmıştır

9 I I d x100 b (3.4) Burada; = Materyalin ışık geçirgenliği (%) I d = Materyalden geçen ışınım miktarı (lüx veya mol.m -2.s -1 ) I b = Ölçüme düzeneğinde materyal bulunmaması durumumda ışınım miktarı (lüx veya mol.m -2.s -1 ) Kopma Mukavemeti Ölçümleri Atkı ve Çözgü yönleri belirlenen örnekler 80x350 mm ölçülerinde kesilir. Ölçümlerin doğru sonuç vermesi için aynı dokuma yönünde ve aynı hat boyunca iki kesim yapılır. Bu iki örnekten birisi ömür denemesi cihazına yerleştirilir, diğer örnek ise şahit örnek olarak kopma mukavemeti ölçümünde kullanılır. Mukavemet koruma yüzdesinin hesaplanmasında, örnek cihaza girmeden önce (UV öncesi) ve sonrasında (UV sonrası) mukavemetleri ölçülür. Örneğin cihazda bekleyip kopma mukavemetindeki değişimin hesaplanması % mukavemet koruma faktörü olarak değerlendirilir. Bu koruma değerinin % 50 ve üzerinde olması istenir. Kopma mukavemeti ölçümlerinde örnekler çenelere, çene arası mesafe mm olacak şekilde yerleştirilir. Çenelerin iç kısmında bulunan lastik bantlar örneklerin, çene sabitleyici noktalarından aşınmasını önlemektedir. Örneklerde kopma mukavemetini etkileyecek belirgin noktalardan kesim yapılır. Yoğuşmayı önlemek ve perdeyi desteklemek amacıyla üretilen iplik dokumalı örnekler bu kısımlardan kesilmiştircihaz çalıştırılır ve örnek bir süre elastikiyet gösterir sonra dokuma şeritlerinde bozulmalar başlar. Cihaz ayarlanan güvenlik bandına kadar yük uygular. Örneğe uygulanan yük Newton cinsinden ölçülür. Örnekte tamamen kopma gerçekleştiğinde yük maksimum değere ulaşır

10 Şekil 10. Kopma mukavemeti ölçümleri Ömür Denemesi Örnekler belirlenen atkı ve çözgü yönlerinde her bir örnekten üç tane olacak şekilde 80x350 mm ölçülerinde kesilir. Kesilen örnekler plakalara yerleştirilir. Cihazdaki 24 göze plakalara yerleştirilen örnekler dizilir. Cihazda 8 adet flüoresan lamba bulunmaktadır. Lambaların yanma ömrü 8760 saattir. İstenilen saat ayarı için sayaçtan okuma yapılır. Ömür denemesi cihazında örnek bir günlük (24 saatlik) süre için 12 saat ışınıma ve 12 saat neme maruz bırakılır. Bu değer cihazın standart değeri olmakla birlikte istenildiğinde ve bölge şartları göz önüne alınarak değiştirilebilir. Yapılan bu ölçüm örneğin ömrünün kaç yıl olduğunu ve örnekte oluşan bozulmaları ve kopma mukavemetindeki değişim oranını gösterir. Ölçüm sonrasında örneklerdeki bozulmalar gözle algılanabilecek düzeydedir (Şekil 11). Belirlenen saat sonrasında örnekler cihazdan çıkarılır ve kopma mukavemet testi yapılır. Ömür denemesi öncesi ve sonrasındaki kopma mukavemeti, test sonuçları hesaplanır. Ömür denemesi cihazında referans ve kabul edilir değer, yapılan test sonuçlarına göre mukavemet değerinin %50 ve üzerindeki koruma değeridir. Ölçüm sonrasında mukavemet koruma yüzdesi aşağıdaki şekilde hesaplanır. % Muk. Koruma= ( UV Sonrası Muk./ UV Öncesi Muk.)

11 Şekil 11. Ömür denemesinden çıkarılan örneklerde oluşan renk değişimi Sonuçlar Seralarda kurulan ısı perdelerinin etkili bir ısı korunumu sağladığı daha önceki yapılan araştırmalarda ortaya konulmuştur. Perde malzemesinin seçimi ve sera içerisinde kurulması sistemin verimliliği için önemlidir. Perde materyallerinin sağlam yapıda olması ve serada yoğuşma oluşumunu önlemesi gerekmektedir. Perdenin ışık geçirgenliği, ömrü, hava geçirgenliği ve su geçirmezliği gibi fiziksel özelliklerin belirlenmesiyle serada kullanılacak perdeye kullanım amacına uygun olarak karar verilir. Etkili bir ısı korunumun sağlanması için özellikle sistemin ve perdenin hava sızdırmaz bir şekilde yerleştirilmesi gerekir. Bu nedenle ısı perdesi sistem elemanlarının karmaşık olmayan hafif malzemelerden oluşması ve perde materyalini etkin bir şekilde açıp kapaması gerekmektedir. Ayrıca perdelerin toplandığında serada gölgeleme etkisinin düşük olması için perde materyalinin de elastik ve hafif bir yapıya sahip olması gerekir. Araştırmada kullanılan ısı perdelerinde ışık geçirgenliği, kopma mukavemeti, perdelerin ömür denemesi, hava ve su geçirgenliği gibi bazı fiziksel ölçümleri yapılmıştır. Bu ölçüm sonuçlarına göre; Işık geçirgenliği şeffaf PE ısı perdelerinde (Örnek 1, ve Örnek 11) ortalama %76 olarak ölçülürken, Alimünyum katkılı sert dokunmuş (Örnek 10) ısı perdelerinin ışık geçirgenliği ortalama % 0,2 olarak ölçülmüştür. Geri kalan alüminyum-pe kombinasyonlu örneklerin ışık geçirgenliği ise %28 olarak ölçülmüştür. Işık geçirgenliği ölçümlerinde şeffaf PE perdelerin atkı ve çözgü yönündeki ölçüm sonuçlarında değişiklik olmamıştır. Kopma Mukavemeti, ömür denemesi ve perdenin birim alan kütlesi birlikte değerlendirilmiştir. Ölçümler sonucunda genel olarak perde elastikiyeti atkı yönünde daha yüksek değerlerde çıkmıştır. Ancak ömür denemesindeki kalan değerler perdelerin çözgü yönünde daha dayanıklı olduğunu göstermiştir. Bu nedenle perdeler seraya çözgü yönünde yerleştirilmelidir. 100, 150, 200 ve 300 saat için yapılan ömür denemelerinde sadece iki

12 örnek (Örnek 9 ve Örnek 7) %50 koruma değerinin altına düşerek 300 saat yani 2 yılın üzerinde bir dayanım gösterememiştir. Her 18,5 cm ara ile 5mm genişliğinde dokunmuş iplerle desteklenen örneklerin dayanımı artarak yoğuşma oluşumunu da engellemektedir. Perde birim alan kütlesinin ise ömür denemesine etkisi belirleyici olmayıp perdenin sera içerindeki toplanma hareketini etkilemektedir. Hava geçirgenlik testinde 11 farklı perdeden ölçüm alınmıştır. En yüksek değer 285 mm/s (Örnek 3) olup perdenin dokuma arası boşlukları oldukça büyüktür. İki perdeden (Örnek 9-11) hava geçirgenlik ölçümü alınamamıştır. Perde malzemelerinin birinin (Örnek 9) arka yüzeyi lamine ile dokumalar sabitleştirilmiş. Diğerinin ise (Örnek 11) dokumalar arası boşlukları çok küçüktür. Oldukça sert olan bu perdelerde hava geçişi olmamaktadır. Su geçirmezlik testinde de arka yüzeyi lamine olan perdelerden birinde (Örnek 11) ölçüm alınmıştır. Diğer tüm perdelerin su geçirmezlik özelliği dokumlar arasındaki boşluklar nedeniyle ölçüm sonucu bulunamamıştır. KAYNAKLAR ANONİM ANONİM2007http:// aziid=1656&kategori=tarla%20bitkileri Araştırmalar. TOAG 884 nolu proje. ANONİM BAŞÇETINÇELIK, A., ABAK, K., BAYTORUN, N., ÖZTÜRK, H.H., ALTUNTAŞ, Ö.,1994. The Effect of Double Covered Roof and Thermal Screens on Internal Solar Radiation and Tomato Plant Growth in Plastic Houses. Acta Horticulturae No: 366 S BAŞÇETINÇELIK, A.,1985. Sera Örtü Malzemelerinin Işık Geçirgenliği ile 37 o ve 41 o Enlemlerdeki Güneş Işınım Geçirgenliği Üzerinde Bir Araştırma. T.Z.D.K. Mesleki Yayınları Yayın No: 41, Adana BAŞÇETİNÇELİK, A Sera örtü malzemelerinin ışık geçirgenliği ile 37 ve 43 enlemlerdeki güneş ışınım geçirgenliği üzerinde bir araştırma. TZDK Mesleki Yayınları, Yayın No: 41, (123) S. BAŞÇETİNÇELİK, A., ÖZTÜRK, H.H., Seralarda Isıtma. Temav Yayınları No:1, Ankara KARACA 2002 Seralarda perdeleme sistemleri için farklı perde malzemelerinin uygunluğunun belirlenmesi üzerine bir araştırma Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Makinaları Anabilim Dalı YL tezi PHILIPS Energy Saving and Climate Improvement with Thermal Screens. Acta Horticulturae, No:312, S TUİK 2011, R102.RDF&p_yil1-49 -