Koordinatör: Haydar Livatyalı. Ders Saati: Pazartesi 13:30-16:30 Ders Yeri: D359. İmalat Makinaları: Giriş Eylül 2008.

Transkript

1 1 İMALAT MAKİNALARI Koordinatör: Haydar Livatyalı Ders Saati: Pazartesi 13:30-16:30 Ders Yeri: D : Giriş Eylül 2008 Dersin Amacı Yukarıda sayılan makina, tezgâh, cihaz ve yöntemler için imalatta kullanım, çalışma prensipleri, gerekli teçhizat, tip, avantaj/dezavantaj, kuvvet, güç, enerji, hız, vb. özellikler, bakım onarım/fiyat/temin edilebilirlik gibi konular için gerekli bilgileri vermek ve makine seçmeyi öğretmektir. 1.2 : Giriş Eylül 2008

2 2 Dersin Kazanımları İmalat makina, tezgâh ve cihazlarının çalışma ilkeleri, tipleri, kuvvet, güç, enerji, hız, vb. özellikleri, avantaj ve dezavantajları, bakım onarım/fiyat/temin edilebilirlik vb. tasarım temel bilgilerine sahip olmak ve Üretimde kullanım için makine seçme becerisi kazanmaktır 1.3 : Giriş Eylül 2008 Ders Planı Hafta Konular Giriş, Döküm Donanımları, sürekli döküm, ocaklar, basınçlı döküm donanımı Dövme teçhizatı: Hidrolik, mekanik ve vidalı presler Dövme teçhizatı: Şahmerdanlar, özel makinalar ve yardımcı donanımlar Sac Şekillendirme Teçhizatı: Hidrolik ve mekanik presler, sac ve boru hidroform presleri Sac kesme/bükme/roll form, patlamayla şekillendirme donanımları ve Mekanik test cihazları Hadde teçhizatı, fırınlar Ekstrüzyon, Tel/çubuk çekme donanımı 1.Yıliçi Sınavı Isıl işlem teçhizatı Torna tezgâhları Üniversal ve dik freze tezgâhları Planya, vargel, matkap, taşlama tezgâhları CNC tezgâhlar 2.Yıliçi Sınavı Toz metalürjisi donanımı, metalik cam ve seramik parça imalatı donanımı Plastik/kompozit parça imalatı için makinalar İleri Teknoloji Uygulamaları (mikro, nano vb. teknolojiler) 1.4 : Giriş Eylül 2008

3 Notlandırma Notlandırma: 2 Arasınav (% 40) 7. ve 12. haftalarda işlenmiş konularla ilgili sınavlar yapılacaktır. 4 Ödev (% 20) Ödev konuları işlenen konulara göre belirlenecek ve yaklaşık iki haftada bir ödev yapılacaktır. Ödevler ferdî olarak yapılacak ve ödev soruları kısmen sınavlarda da sorulacaktır. 1 Final Sınavı (% 40) Derste işlenen bütün konuları kapsayacaktır. Diğer: Derse devam İTÜ Lisans yönetmeliği gereği zorunludur. Dersin yılsonu sınavına girmek için (vize şartı), derse en az %70 devam etmiş olmak gereklidir. Dersin yılsonu başarı notunun AA olabilmesi için, yılsonundaki ham notun en az 80/100 olması gereklidir. Yılsonundaki ham notu 35 in (/100) altında olan öğrencinin başarı notu kesinlikle FF dir. Ders hakkında ek duyurular 233 Numaralı odanın yanındaki panoda ve aşağıdaki web adresinde yapılacaktır: : Giriş Eylül 2008 Makine Nedir? MAKİNE ya da MAKİNA, herhangi bir enerji türünü başka bir tür enerjiye dönüştürmek, belli bir güçten yararlanarak bir işi yapmak veya etki oluşturmak için dişliler, yataklar ve miller gibi çeşitli makine elemanlarından oluşan düzenekler bütününe denir. Herhangi bir mekanik parçası olmayan elektronik veya organik aygıtlara ise CİHAZ denir. Makineler belirli bir işin gerçekleştirilmesinde ya da fiziksel bir işlevin yerine getirilmesinde, insan ya da hayvan gücüne yardımcı olmak veya tümüyle onların yerini almak için geliştirilmişlerdir. Kaldıraç, eğik düzlem, çıkrık gibi basit makinelerden, modern bir otomobil gibi çok karmaşık sistemlere kadar geniş bir yelpaze içindeki aygıtları kapsarlar. 1.6 : Giriş Eylül

4 4 Bütün makinalar bir veya birden fazla mekanizmadan meydana gelir. Fizikte makina deyince, kaldıraç, eğik düzlem, vida, tekerlek, mil ve makara gibi basit makinalar hatırlanır. Bunlardaki genel prensipler bir araya getirilerek, kompleks enerji dönüşümleri yapan lokomotif, dikiş makinası, otomobil, uçak gibi gelişmiş makinalar ortaya çıkmıştır. Makine halk arasında otomobil. Makine paramiliter grup içinde otomatik silah anlamına da gelir. Makinalar, insan kadar eski olup, insan uzuvları, makina gibi düşünülebilir. Bunlar makinalar için orijinal modellerdir ve karmaşık yapılı makinalar da bunların geliştirilmesiyle ortaya çıkmaktadır. Çok gelişmiş otomatik makinalar ve elektronik makinalar, bilgisayarlar, görünüşte değil, fakat yaptıkları işlerde de insana çok benzerler. 1.7 : Giriş Eylül 2008 Makineler ısıl, kimyasal, nükleer ya da elektriksel enerjiyi mekanik enerjiye dönüştürerek ya da bunu tam tersi biçiminde çalışabilir veya yalnızca kuvvetleri ve hareketi aktarma ya da uyarlama işlevi görebilir. Bütün makinelerde birer giriş ve çıkış donanımı ile uyarlama ya da dönüştürme ve aktarma donanımları vardır. Giriş enerjilerini (girdi) rüzgâr, akarsu, kömür, petrol ya da uranyum gibi doğal kaynaklardan alan ve bu enerjiyi mekanik enerjiye dönüştüren makinelere birincil devindirici (primer motor) denir. Yeldeğirmenleri, su çarkları, türbinler, buhar makineleri ve içten yanmalı motorlar birincil devindiricilerdir. 1.8 : Giriş Eylül 2008

5 5 Girdi-Çıktı Bu makinelerden elde edilen çıkış enerjisi (çıktı), çoğunlukla döner millerin aracılığıyla elektrik üreteci, hidrolik pompa ya da kompresör gibi başka makinelere girdi olarak beslenebilir. Bu son üç aygıt ise üreteçler (jeneratör) sınıfına girer; bu aygıtların çıktısı olan elektriksel, hidrolik ve pnömatik enerjiler, elektrik, hidrolik ya da hava motorlarında girdi olarak kullanılabilir. Bu motorlardan, takım tezgâhları gibi malzeme işleme makineleri, paketleme ve taşıma makineleri ya da dikiş makinesi ve çamaşır makinesi gibi çeşitli türlerde çıktılar üreten makinelerin çalıştırılmasında yararlanılır. 1.9 : Giriş Eylül 2008 İşlemci Makinalar Birincil devindirici, üreteç ya da motor sınıfına girmeyen makineler ise işlemci (operatör makine) olarak adlandırılır. İşlemciler kategorisi, hesap makinesi ve yazı makinesi gibi elle çalıştırılan bütün aletleri kapsar. Bazı durumlarda bütün kategorilerdeki makineler tek bir birim içinde toplanır. Örneğin, bir dizel-elektrikli lokomotifte, birincil devindirici dizel motorudur; bu motor elektrik üretecine güç sağlar, üreteç de tekerlekleri çeviren motorları çalıştırır : Giriş Eylül 2008

6 Basit Makinalar Bir işi daha kolay yapabilmek için kullanılan düzeneklere basit makineler denir. Bu makineler kuvvetin doğrultusunu, yönünü ve değerini değiştirerek günlük hayatta iş yapmamızı kolaylaştırır. En eski, en önemli ve en yaygın olarak kullanılan basit makinalardan biri kaldıraçtır. Eski Mısır'da inşaat ve ziraat işlerinde kaldıracın kullanıldığı bilinmektedir : Giriş Eylül 2008 Modern Makinalar Buharlı tekstil makinesi (dokuma tezgâhı), Lokomotif ve gemiler Mermili ve makinalı tüfek Bisiklet Elektrik motoru Otomobil Uçak ve helikopter Tarım makinaları Presler, takım tezgâhları ve robotlar Bilgisayar 1.12 : Giriş Eylül

7 7 Post-Modern Makinalar Bilgisayar kontrollü ve akıllı makinalar Akıllı/otomom makineler Akıllı bina sistemleri Yüzey teknolojisi sistemleri ve lazerli makinalar (elektro-optik) Mikro-chip üretiminde kullanılan sistemler Mikro ve Nano makinalar Sonuç: Makine, cihaz ve alet kavramlarının birleşmesi (füzyonu) 1.13 : Giriş Eylül 2008 Presler Haddeler Takım Tezgâhları Döküm makinaları ve presleri Kaynak makinaları Fırınlar ve diğer ısıl işlem teçhizatı Aktif ve pasif kalıplar, takım ve aparatlar Yüzey işleme ve kaplama teçhizatı Mikro ve nano teknoloji donanımı Özel makinalar 1.14 : Giriş Eylül 2008

8 Makine Teknolojileri Mekanik Hidrolik Pnömatik Servo elektrikli (döner motorlu) Servo doğrusal motorlu 1.15 : Giriş Eylül 2008 Kontrol Teknolojileri Üniversal (manüel) kontrol Manüel dijital ölçümlü kontrol SCADA temelli kontrol CNC kontrol (eksen) PLC kontrol (mantık) Kombine CNC-PLC kontrol Açık mimarili (PC tabanlı) kontrol Akıllı ve otonom sistemler 1.16 : Giriş Eylül