Haftanın Ortası. Güncel konularla her hafta. 22 Haziran Amazon, Whole Foods u 14 milyar dolara neden. aldı?

Transkript

1 Haftanın Ortası Güncel konularla her hafta Dünya, internet devriminden bu yana, çok daha yüksek bir hızda dönüyor. Bizse Türkiye nin insanın enerjisini emen gündeminde, giderek içimize kapanıyoruz. İki yıl öncesinin büyüleyici konusu Sanayi Devrimi 4.0 bugün hemen herkesin en azından kulağına çalınmış olsa da, ülke olarak eğitim sisteminde ya da üretim modelinde çağa uyum sağlayacak bir yenilenmeyi planlamaktan dahi çok uzak bir yerdeyiz. 16 Haziran da, artık bir küresel dev haline gelen hemen her şeyin satıcısı Amazon; 13,7 milyar dolar gibi muazzam bir bedel karşılığında 1978 den beri ABD de lüks ve organik gıda perakendeciliği yapan Whole Foods u satın aldığını açıkladı. Her iki şirket hakkında hiçbir şey bilmeseniz bile, sadece 13,7 milyar dolar değerindeki satın alma bedelinin dikkatinizi çekmemesi mümkün değil. Rakam, hemen her gün gerçekleşen bir şirketin bir başka şirketi satın almasının çok ötesinde gelişmelere işaret ediyor. Söz konusu satın alma, günlük yiyeceklerin; hatta tüm gıda endüstrisinin geleceği yanında; Amazon un tekeline geçecek şekilde (The Atlantic in tanımı: hiperbolik olarak) hemen hemen her şey için alışverişin geleceğine etkileri barındırıyor. Amazon, Whole Foods u 14 milyar dolara neden aldı? Dünya, internet devriminden bu yana, çok daha yüksek bir hızda dönüyor. Bizse Türkiye nin insanın enerjisini emen gündeminde, giderek daha fazla içimize kapanıyoruz. İki yıl öncesinin büyüleyici konusu Sanayi Devrimi 4.0 bugün iş sahibi hemen herkesin en azından kulağına çalınmış olsa da, ülke olarak eğitim sisteminde ya da üretim modelinde çağa uyum sağlayacak bir yenilenmeyi değil uygulamak; planlamaktan dahi çok uzak bir yerdeyiz. Biz deve kuşu misali kafalarımızı kuma gömsek de, dünya üzerinde ticaretin şekli hızla değişiyor. Türkiye olarak yaptığımız patinajda, inanın çok şey kaybediyoruz. 16 Haziran da, artık bir küresel dev haline gelen hemen her şeyin satıcısı Amazon; 13,7 milyar dolar gibi muazzam bir bedel karşılığında 1978 den beri ABD de lüks ve organik gıda perakendeciliği yapan Whole Foods u satın aldığını açıkladı. Her iki şirket hakkında hiçbir şey bilmeseniz bile, sadece 13,7 milyar dolar değerindeki satın alma bedelinin dikkatinizi 1

2 çekmemesi mümkün değil. Rakam, hemen her gün gerçekleşen bir şirketin bir başka şirketi satın almasının çok ötesinde gelişmelere işaret ediyor. Söz konusu satın alma, günlük yiyeceklerin; hatta tüm gıda endüstrisinin geleceği yanında; Amazon un tekeline geçecek şekilde (The Atlantic in seçtiği kelimelerle: hiperbolik olarak) hemen hemen her şey için alışverişin geleceğine etkileri barındırıyor. Şekil 1: Whole Foods-450 mağazası ile bir dev Kaynak: Fsst Company, Egeli & Co. Türkiye de daha çok kitap satıcısı olarak bilinse de, perakendeden bilişime, eğlence sektöründen reklamcılığa kadar hemen her pazarda online satışın devi haline gelen Amazon un gıda perakendeciliği için piyasada denemeler yapmaya başladığı tarih olan de Whole Foods u 14 milyar dolar gibi rekor bir ücret karşılığında satın alışından çok geride değil. Peki, bu dünya devini marjları çok düşük olduğu bilinen gıda perakendeciliğine (Türkiye hariç) bu kadar güçle motive eden gerçekten ne olabilir? 2

3 Nedeni kapıdaki gıda krizi mi, güçlenen bilinçli beslenme eğilimi mi? İlk bakışta, finansal olarak güçlü Amazon gibi bir şirketin, 2012 den bu yana yanlış büyüme stratejisi ile zorlanan dev gıda perakendecisi Whole Foods u satın alması klasik bir hikâye olarak okunabilir. Küresel olarak artan nüfus-bozulan çevre-daralan tarım alanları-açlık tehlikesi, bugünlerde hemen her sektörden büyüklü küçüklü firmaların tarımsal üretim ve zincirlerine ilgi duymalarına neden oluyor. Ki bu trend de, 2050 yılına yakın baş göstermesi beklenen gıda savaşları döneminde güçlenerek devam edecek. Fakat, Amazon un sadece böylesi bir plan dâhilinde Whole Foods u satın aldığını iddia etmek, CEO su Jeff Bezos un adını hiç duymamış olmayı gerektiriyor. Fast Company nin iddia ettiği gibi, Amazon un Whole Foods u satın alması organik gıda için yeni bir dönem anlamına da gelebilir. Amazon un CEO su Bezos, insanların artık hem kendileri ama özellikle çocuklarının yediklerinin ve içtiklerinin niteliği konusunu çok daha ciddiye aldıklarını söylüyor. Bu sayede henüz toplamda ancak %5 yer tutan doğal ve organik ürünler pazarının çok daha fazla büyüyeceğine emin. Bu bakış açısı kesinlikle doğru olmakla birlikte, Amazon un Whole Foods a neden rekor düzeyde bir fiyat ödediğini açıklamakta tek başına yeterli değil. Nielsen tarafından bu yıl açıklanan bir rapora göre online market satışları ABD de mevcut %4,3 seviyesinden 2025 yılına kadar toplam pazarın %20'sine ulaşacak. İşte Amazon için de işin ilginçliği bu noktada başlıyor. Amazon uzunca bir süredir, tüketici alışkınlıklarını değiştirmekle suçlanıyor. Tüketim üzerine kurulu ABD ekonomisinde kendi ürünü lehine tüketici alışkanlığını değiştirmeye çalışmayan şirket herhalde olmasa gerek. Ancak, Amazon un bu değişimi toptancı yaklaşımla başarıyor oluşu, Amazon u el attığı sektördeki rakiplerini yok etme aşamasına kadar taşıyor. Güzelim Borders kadar, Gymboree, Sports Authority, Payless Shoes da tarihe karışan şirketler arasında; posta üzerinden siparişin yaratıcısı 100 yıllık Sears bile Amazon un agresif stratejisi ile batırmaya 3

4 yaklaştırdığı başka bir önemli şirket. Örnek vermek gerekirse, Amazon a alışan tüketiciler, online Amazon dükkanlarından bir kere alışveriş yaptıktan sonra diğer ihtiyaçlarını da Amazon dan karşılamaya yöneliyorlar. Çünkü kullandığı algoritmalarla tüketici için her geçen gün artan öneme sahip bir değer yaratmayı çok daha düşük marjlarla başarmakta Amazon. O da, gıda ve bebek ürünlerinde özellikle satın alınan ürüne ait her bir içeriğin nereden geldiğini takip etmeye yarayan kodlar ile tüketicilere ürünlerinin tüm hikâyesini sunması. Durup bir düşünüldüğünde, herhangi bir malın alım kararı anında Amazon un bir devrim yaratmayı başardığı sonucuna varmak mümkün. Sırf bu nedenle de tüketicilerin artan oranda, hemen her sektörde alışverişlerini Amazon platformu üzerinden yapmayı tercih ettikleri de Şirket in finansal verileriyle zaten ortada. Şekil 2: Amazon Fresh Kamyonetleri iki saat içerisinde teslimatı garanti ediyor Kaynak: Amazon, Egeli & Co. 4

5 Sırf bu sonuç nedeniyle, dünyada online alışverişin yarısına hakim olan Amazon un gereğinden çok daha fazla güç kazandığına inananların sayısı da az değil. İşte, Amazon şimdi kendi yarattığı bu devrimi gıda perakendeciliğini de yeniden tanımlamak üzere Whole Foods u satın alma kararını almış görünüyor. Amazon un esas motivasyonu yapay zeka-algoritma kullanma fırsatı Whole Foods un ABD, İngiltere ve Kanada da 450 alışveriş merkezinin bulunması, yeni dönem gıda alış-verişini kodlamak adına Amazon için bulunmaz bir fırsat. Gıda perakendeciliği hakkında 1978 den beri sektörde olan Whole Foods dan öğreneceği çok şey olduğu gibi; pazarcılıktan öteye fikir geliştirememiş Whole Foods un da gelecekle buluşarak hayatta kalabilmesi açısından Amazon la işbirliğinin önemi büyük. Amazon un bu gıda işine ilk girişi hakkında internetten biraz araştırma yapınca, hemen ilk bilgi olarak Amazon Fresh ile karşılaşmak mümkün. 10 sene önce başlayan bu gıda teslimat servisi halen ABD de sadece bir kaç şehirde devam edebiliyor. Bir başarı hikayesi değil; ancak önemli bir tecrübe. ABD de çok da tutmayan Amazon Fresh insanların haftalık alışverişlerini kapılarına taşıyor. İnternetten satış yapmaktan farklı. Çünkü, tazeliğini koruması gereken ürünler, Amazon Fresh le evin kapısına kadar geliyor. Bizim Türkiye de sokak sokak gezen kamyonetlerden alışık olduğumuz şekilde soğuk hava araçlarıyla pazarda olanı evlere getiriyor. AB de çok anlaşılamayan, Avrupa da ise yerel ekonomiye ve küçük perakendecilere zarar vermekle suçlanan Amazon Fresh, bu çoklu nedenlerle çok tutmuş bir proje olamamış durumda Amazon açısından. Fakat Amazon un bu fikri, yapay zeka ve algoritma yaratma becerisi ile birleşince, görünen ortaya gıda perakendeciliğinin başlı başına değiştirecek muazzam bir fırsatın çıkmış olduğu. Amazon Go ( Şirket in yeni tanıttığı bir kavramsal gıda perakende sistemi. Bu sistemde, w ebden indireceğiniz bir aplikasyon ile AmazonGo marketine adım atan tüketici, raflardan sepetine atacağı ürünlerle elini 5

6 kolunu sallayarak marketten çıkabilecek. Çalışan kasiyerler yok, sıra beklemek yok, ödeme ile zaman kaybetmek yok. Çünkü cep telefonunda açık olan aplikasyon alınan ürünlerin kodlarını okuyarak, tüketicinin kredi kartına Amazon faturası olarak dükkândan çıktığı anda düşecek. Hazır gıda, ekmek, süt, sebze, meyve ve diğer market ürünlerinin satılmasının planlandığı bu dükkânlar 1,800 metrekarelik dükkânlar halinde planlanmakta. İlk örnek AmazonGo marketi zaten Seattle da şirketin çalışanları için açılmış durumda. Gelecek 10 sende şirket 2000 noktaya kadar çıkmayı planlıyor. Şekil 3: Amazon-Go-Yeni nesil gıda perakendeciliği Kaynak: Amazon, Egeli & Co. 6

7 Şekil 4: Amazon-Go-Yeni nesil gıda perakendeciliği Kaynak: USA Today, Egeli & Co. 7

8 Büyük şehirlerde 450 kritik noktada marketleri olan Whole Foods un bu lokasyonları AmazonGo nun şubeleri veya depoları haline gelerek AmazonGo projesinin hızla hayata geçmesi anlamına gelecek. Zaman içinde, AmazonGo ve Whole Foods un işbirliği ile ortaya çıkan bu yapay zeka-algoritma tabanlı gıda perakendeciliği tüm dünyaya yayılma potansiyeline sahip. Yüksek kaliteli, güvenilen, taze gıdaların minimum insan hizmeti ile alışveriş merkezlerinde toplanması hali; bir anlamda emek piyasasına büyük darbe vururken; kaliteli gıda ürünlerinin ucuzlamasına; pazarın genişlemesine ve hatta üreticinin eline geçen katma değerin artmasına neden olabilecek. Gıda perakendeciliğinde dağıtım, depolama, lojistik, emek yoğunluğu ve alışveriş deneyimi tamamen değişmiş oluyor. Zaman içinde elbette, ancak internet devriminden bu yana teknolojinin gündelik hayatlarımızı değiştirme hızına zaten her gün artık tanık olmuş durumdayız. Muazzam bir değişimden bahsediyoruz. Bunu bir an düşünüp kavrayabilmek, geleceği hayal edebilmek, planlayabilmek, çocuklarımızın geleceğini değerli kılabilmek açısından çok önemli. İletişim: Güldem Atabay Şanlı Direktör, Araştırma ve Strateji Bu doküman Egeli & Co. Aile Ofisi Yönetim Danışmanlık ve Destek Hizmetleri A.Ş. ( Egeli & Co. Aile Ofisi Mersis No: ) tarafından hazırlanmıştır. Egeli & Co. Aile Ofisi ailelere, varlıklarının sürdürülebilirliği için aile üyeleri ile koordineli oluşturduğu yatırım felsefesi ve hedefler doğrultusunda farklı alanlardaki uzmanların koordinasyonunu sağlayan; objektif ve profesyonel yaklaşımla tek bir merkezden servet yönetimi, ilişki yönetimi ve varlık optimizasyonu hizmetleri veren ve aile içindeki tüm nesiller ve paydaşlar için yol gösterici olan bağımsız ve butik bir danışmanlık şirketidir. YASAL UYARI: Bu rapor ve yorumlardaki yazılar, bilgiler ve grafikler, ulaşılabilen kaynaklardan iyi niyetle ve doğruluğu, geçerliliği, etkinliği velhasıl her ne şekil, suret ve nam altında olursa olsun herhangi bir karara dayanak oluşturması hususunda herhangi bir teminat, garanti oluşturmadan, yalnızca bilgi edinilmesi amacıyla derlenmiştir. Bu belgedeki bilgilerin doğruluğu, güvenirliliği ve güncelliği hakkında gerekli özeni göstermekle birlikte bu bilgilerin güvenirliliği, doğruluğu, güncelliği ve eksiksizliği hakkında hiçbir garanti vermemektedir. (Varsa) Yürürlükteki herhangi bir yasa veya düzenleme ile sorumluluğun sınırlandırması ölçüde tasarruf olarak, Egeli & Co., yöneticileri, çalışanları, temsilcileri ve ajansları bu belgenin içeriği, hatası veya eksiklerinden ya da bu bilgilere dayanılarak yapılan işlemlerden doğacak her türlü maddi/manevi zararlardan (ihmal olup olmadığı ya da başka bir şekilde olursa da) ve her ne şekilde olursa olsun üçüncü kişilerin uğrayabileceği her türlü zararlardan dolayı sorumlu tutulamaz. Herhangi bir şirket, sektör, hisse veya yatırım için detaylı ve tam bir analiz değildir. Egeli & Co. her an, hiçbir şekil ve surette ön ihbara ve/ veya ihtara gerek kalmaksızın söz konusu bilgileri, tavsiyeleri değiştirebilir ve/veya ortadan kaldırabilir. İşbu araştırma raporu, ticari iletişim ve ticari elektronik ileti olmayıp sadece ekonomik konjonktür ile ilgili bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Bu rapor hangi amaçla olursa olsun çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayınlanamaz. 22 Haziran2017 8