EMVAL-İ METRÛKE İLE İLGİLİ İÇTİHAT ÖZETLERİ. Maliye Bakanlığı Başhukuk Müşavirliği ve Muhakemat Genel Müdürlüğü

Transkript

1 EMVAL-İ METRÛKE İLE İLGİLİ İÇTİHAT ÖZETLERİ KEMAL TUNCAY MÜŞAVİR HAZİNE AVUKATI Maliye Bakanlığı Başhukuk Müşavirliği ve Muhakemat Genel Müdürlüğü Telefon: Faks : kemalt@bahum.gov.tr 1

2 1 İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu E:1935/18 K:1936/30 T: GÖREV İLAMIN YERİNE GETİRİLMESİ TEMLİK KANUNU 1-13 eylül 1331 ve 15 nisan 1339 tarihli yasalara göre el konulan taşınmaz malların sahiplerine aynen geri verilmesi için mahkemelere dava açılabilmesi, adı geçen yasaların uygulanmayacağı hakkında Danıştay dan karar alınmasına bağlıdır. 2- Danıştay'dan bu yolda bir karar alınmadan mahkeme davaya bakmış ve aynen geri alınmasına karar vermişse bu hüküm yerine getirilir, malların malikleri ve hak sahipleri kayıtlı değerlerini istemeğe zorlanamazlar. 2 İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu E:1938/47 K:1940/80 T: EMVALİ METRUKE BORÇLARI HUSUMET KAÇAK VE KAYIP KİŞİLER 1- Değişmeye tabi olmayan kaçak ve kayıp kişilerdeki alacaklarını bu kişilerin Hazine'deki cari hesaplarından almamış olan alacaklıların genel hükümlere göre ileri sürecekleri istemlerinde Hazine hasım olur. 2- Bu hallerde kaçak kişinin cari hesabında alacağı bulunduğu takdirde sabit olan borcunun bu alacaktan ödenmesi gerekir. 3 İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu E:1951/8 K:1954/2 T: KAÇAK-DEĞİŞİME TABİ KİŞİLER KAZANDIRICI ZAMANAŞIMI 1- Tapuda kayıtlı olup kaçak veya değişime tabi kişilerden yasa gereği hazineye geçen taşınmazlar M K. nün 639. ncu maddesinin ikinci fıkrasında ismi geçen taşınmaz mahiyetinde olmayıp, nitelik ve öğeleri de yoktur. Yirmi yıl veya daha fazla elmenlikle [zilyedlikle] kazanılamazlar. 2- Bu taşınmazlarda MK. nun 639/2 nci maddesindeki kazandırıcı zamanaşımı yürümez. 4 İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu E:1957/6 K:1957/24 T: OLAĞANÜSTÜ ZAMANAŞIMI ZİLYETLİK KAÇAK VE KAYIP KİŞİLER Kaçak ve kayıp kişilere ait olup da tapulu olmayan ve hazinece usulüne uygun biçimde el konmamış taşınmazlar hakkında MK.nun 639. maddesinin 1. fıkrası hükmü elmen [zilyet] lehine uygulanır. 2

3 5 ANAYASA MAHKEMESİ KARARI Resmi Gazete tarih/sayı: /11468 Esas No: 1963/41 Karar No: 1963/94 Karar Tarihi: 22/4/1963 ORTODOKS RUMLAR VAZİYET KARARI VERİLMEMİŞ OLMASI ANAYASAYA AYKIRILIK Ortodoks dininden olan Türk tebaası Rumların malları hakkında sonradan Yunan Hükümeti ile yapılan çeşitli andlaşmalarda özel hükümler kabul edilerek bu kanunların dışına çıkartılmış olmaları bakımından haklarında artık anılan kanunların uygulanması söz konusu değildir. Lozan Andlaşmasının yürürlüğe girdiği 6/8/1340 gününden sonra vukua gelen ve emvali metruke kanunlarınca ön görülen fiil ve hareketlere bu kanunların uygulanmasına imkân kalmamıştır. Lozan Andlaşmasının yürürlüğe girdiği 6 Ağustos 1340 tarihinden Önce firari ve mütegayyip duruma giren veya başka mahalle nakledilmiş bulunan bir kimsenin mallarının mülkiyeti, bu duruma girdiği tarihten itibaren, dosyasında o tarihte alınmış bir vaziyet kararı olsun, olmasın, ilgisine göre Maliye veya Evkaf uhdesine kanun uyarınca geçmiş bulunmaktadır. Bu itibarla böyle bir şahsın, firari veya mütegayyip olup olmadığının tesbiti işine 6 Ağustos 1340 tarihinden evvel başlanmamış ve bu tarihten Önce bir vaziyet kararı verilmemiş olması, esasen bu tarihten önce kanun gereğince ilgili hazine uhdesine geçmiş olan mallarının hukukî durumu üzerinde hiç bir etki yapamaz. 13 Eylül 1331 tarihli geçici kanunun I ve değişik 2 nci maddeleri ile 15 Nisan 1339 tarihli kanunun 6 nci maddesinin, Türk vatandaşı şahısların ne gibi hallerde firari veya mütegayyip sayılacaklarına dair olan hükümlerinde ise Anayasa maddelerine aykırılık arzeden bir husus mevcut değildir. Zira Anayasa'da, yurdu, Birinci Dünya Harbinin buhranlı zamanlarında terketmiş bulunan Türk tebaasının, firari veya mütegayyip şahıs sayılmalarına engel olabilecek herhangi bir hüküm yoktur Hukuk Dairesi E:1976/5279 K:1976/5440 T: ll KAZANDIRICI ZAMANAŞIMI YİTİK VE KAÇAK KİŞİLERDEN (MÜTEGAYYİP EŞHASTAN) KALAN MALLAR Dava konusu yer yitik ve kaçak kişilerden kalmış olup bu niteliği ile devlete geçmiştir ve zaman aşımı ile mal edinilmesi olanaksızdır. Bu ilkenin görülmekte olan (derdest) davalar içinde uygulanması gerekir. 766 s. Tapulama Km s. k. dğ. m Hukuk Dairesi E.-1978/6268 K:1978/7796 T:

4 BULGARLAR (EMVALİ METRUKE) Bulgarlar, firari ve mütegayyip kişilerden sayılmazlar. Bu nedenle öncesi Bulgarlara ait taşınmazlar. Yasalar uyarınca Hazineye geçmiş değildir; zilyetlik yoluyla iktisap edilebilirler. 766 s. Tapulama K S.K. la değişik m Hukuk Dairesi E:1981/5745 K:1982/71 T: DAVACININ DAYANDIĞI TAPU KAYDININ REVİZYON GÖRÜP GÖRMEDİĞİ 3402 sayılı Kadastro Kanununun 18/2. maddesi uyarınca kanunlar uyarınca Hazineye kalan taşınmazların zilyetlikle mülk edinilmesi mümkün değildir. Hal böyle olunca davacının dayanağı olan tapu kaydının revizyon görüp görmediği araştırılmalı, yukarıda açıklanan komşu parsellere ilişkin tapulama tutanak suretleri ve dayanakları getirtilmeli, davacının dayanağı olan tapu kaydı gereği gibi yaşlı tarafsız ve bölgeyi iyi bilen bilirkişi kurulu aracılığı ile mahalline uygulanmalı, yerel bilirkişi ve tesbit bilirkişilerinin sözleri arasındaki aykırılık giderilmeli, davacının dayandığı tapu kaydının taşınmazı kapsayıp kapsamadığı kesinlikle saptanmalı, taşınmazın zilyetlikle kazanılamayacağı düşünülmeli, tüm deliller toplanarak ve değerlendirilerek sonucuna göre bir karar verilmelidir. 9 Hukuk Genel Kurulu E:1984/8-97 K:1984/514 T: S. K. 33/SON MADDESİ GENEL HÜKÜM M. K. 639 MADDESİ YERİNE GEÇMESİ 766 sayılı Tapulama Kanununun değişik 33. maddesinin son fıkrası hükmü ile "tapulu, ya da tapusuz olsun" denilmek suretiyle Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kurulunun günlü, 6/24 sayılı kararı ile ( firari ve yitik kişilerle, başka yere naklolunanlara ait olup, tapuda kayıtlı bulunmayan gayrimenkullerin, kazandırıcı zamanaşımı yoluyla iktisap edileceğine ) dair uygulamaya da son verilmiş ve böylece tapuda kayıtlı olmayan ve fakat kanunlar uyarınca Devlete kaldığı kabul edilen taşınmazların Hazine adına tescil edilmiş hükmünde sayılması sağlanmış bulunmaktadır. Kanunkoyucunun bu fıkrayı sevkte güttüğü amaç Hazineye ait taşınmazlara Hazinenin sahip çıkmasını sağlamak ve gerektiğinde bunları Toprak ve Tarım Reformunun gerçekleştirilmesinde kullanmaktır. Öte yandan Tapulama Kanununun 97. maddesinin 1. fıkrası "...bu Kanunun 1. maddesinde yazılı yerler dışında bulunan gayrimenkuller hakkında umumi hükümlere göre açılmış ve açılacak davalarda da bu Kanunun 33 ve 42. maddeleri uygulanır..." hükmünü getirmiştir. Bu hüküm, anılan 33. maddeye genel hüküm niteliği kazandırmış ve böylece Tapulama Kanununun 1. maddesinde gösterilen yerler dışında bulunan taşınmaz hakkında, genel hükümlere göre açılacak davalarda da 33 ve 42. madde hükümlerinin uygulanması imkanı 4

5 yaratılmıştır. Medeni Kanunun taşınmaz hukuku ile ilgili hükümlerinin uygulanmasında, 33. maddenin genel bir ihtiyaç olarak ortaya çıktığı kuşkusuzdur ve bu maddenin Medeni Kanunun 639. maddesi yerine geçtiğinde bir duraksama da söz konusu değildir. Çünkü 33. madde, Medeni Kanunun 639. maddesine paralel hükümleri taşımakla birlikte 639. maddenin dışında yeni bir takım esaslar da getirmiş bulunmaktadır. Ayrıca 1617 sayılı Kanunun ek maddesiyle de, Tapulama Kanununun konumuz olan 33. maddesinin son fıkrası hükmünün, 1617 sayılı Kanunun yürürlük tarihi olan ' den önce açılmış davalara da uygulanması sağlanmış, böylece bu hüküm geriye doğru yürütülmüştür Hukuk Dairesi E:1987/25994 K:1989/231 T :l DAYANAK TAPU KAYDINDAKİ SINIRDA KAÇAK VE YİTİK KİŞİ HAZİNECE DAĞITILIP DAĞITILMADIĞI SINIRA VEYA MİKTARA DEĞER VERİLMESİ Davalının dayanağını oluşturan tapu kaydında, doğu hududu Kara Meryem olarak gösterilmektedir. Kara Meryem' in kaçak ve yitik kişi olduğu dosya kapsamından anlaşılmaktadır sayılı Kadastro Kanununun 18/2. maddesine göre kanunlar uyarınca Devlet'e intikal eden taşınmazın zilyetlikle kazanılması mümkün değildir. Diğer yandan değişebilir sınırlı kayıtların kapsamlarının miktarına değer verilerek belirlenmesi gerekir. Hal böyle olunca, tapu kaydının revizyon gördüğü tüm parsellere ilişkin tutanak örnekleri getirtilmeli, doğuda bulunan (Kara Meryem) tarlasının dağıtıma tabi tutulup tutulmadığı araştırılmalı, komşu parsellere ilişkin tutanak suretleri ve dayanakları getirtilerek bilirkişi ve tanık sözleri denetlenmeli, (Kara Meryem) tarlasının Hazine tarafından dağıtıldığı saptandığı takdirde tapu kaydının sınırlarına, aksi halde miktarına değer verilerek kapsamı belirlenmeli ve miktar fazlasının Hazine adına tesciline karar verilmelidir Hukuk Dairesi E:1988/3743 K:1989/4709 T: S.K. 18/2 YASANIN AÇIK HÜKMÜ BUNA RAĞMEN ZİLYETLİKLE İKTİSAP EDİLEBİLECEĞİNİN KABULÜ Mahkemece çekişmeli parselin kaçak ve yitik kişilerden kaldığı, bu tür taşınmazların zilyetlikle iktisabının mümkün bulunduğu kabul edilerek davacı adına tapuya tesciline karar verilmiştir. Dava konusu taşınmazın kaçak ve yitik kişilerden kaldığı ve davacının zilyetliğinde olduğu mahkemece toplanan ve doğru olarak değerlendirilen delillerle saptanmıştır. Kaçak ve yitik kişilerden kalan taşınmazlar, kanunlar uyarınca Devlete intikal etmiştir. Gerek yürürlükten kaldırılan 766 sayılı Tapulama Kanununun 1617 sayılı Kanunla değişik 33. maddesinin son fıkrası, gerekse hüküm tarihinde yürürlükte bulunan 3402 sayılı Kadastro Kanununun 18/2. maddesi hükmüne göre Kanunlar uyarınca Devlete kalan taşınmazların zilyetlikle iktisabı mümkün değildir. Yasanın açık hükmüne rağmen bu tür arazinin zilyetlikle iktisap edilebileceğinin kabulü dayanaktan yoksun bulunmaktadır. Bu nedenle, davanın reddine ve taşınmazın Hazine adına tesciline karar verilmesi gerekir. 5

6 Hukuk Dairesi E:1989/6456 K:1989/9131 T: DAYANAK TAPU KAYIT MALİKİ ERMENİ KOMŞU TAŞINMAZ MALİKİ ERMENİ BİLİRKİŞİNİN TARIM ARAZİSİ OLDUĞUNA DAİR MÜTALAASI Hudutları itibariyle doğusu Cebel, batısı Çiçek yolu, kuzeyi Mugir oğlu Buris ve güneyi yol ve Cebelle çevrili, Ağustos 940 tarih 23 numaralı tapunun 2557 metrekare miktarı içerdiği ve iktisap sütununda, Mugir oğlu Buris'ten intikal ettiğinin ve müzayede ile satış sonucu Hasan B.'a geçtiğinin yazılı bulunduğu gözlenmiştir. Kuzeydeki 20 sayılı parselin tapusuz olduğu ve iktisap süresine varan zilyetlikle Şah Hüseyin oğlu Mustafa namına tahdit edilmiştir. Bilirkişiler tanıklardan bilhassa 85 yaşında olduğunu söyleyen ve bu nedenle eskiye ait bilgisi olduğu anlaşılan Mehmet Ali Ö. 21 sayılı parselin Ermenilerden Hazineye kaldığını, Hazinece de davacıların murisi Hasan B.'a satıldığını civarın da Ermeni yeri olduğunu haber vermişlerdir. Görülüyor ki kuzey sınırını sabit kabul için bir sebep ve dayanak yoktur. 940 tarih 23 numaralı tapu ile kuzeydeki 20 parsel sayılı taşınmazın önceki malikleri olan kişiler aynıdır. Yani Mugir oğlu Buris bulunmaktadır. O halde bu tapunun tüm sınırları itibariyle sabit olduğunu kabule olanak yoktur. Bu itibarla anılan tapu miktar itibariyle geçerlidir. Taşınmaz yitik ve kaçak kişilerden kaldığına göre miktar fazlasının zilyetlikle iktisabına dahi imkan mevcut değildir. Uzman bilirkişinin taşınmazın tarım arazisi olduğuna ilişkin mütalaası belirtilen görüş ve sonucu etkilemez. Bu nedenle taşınmazın tamamının davacılar adına tescili cihetine gidilmesi doğru görülmemiştir Hukuk Dairesi E:1990/5318 K:1990/4483 T: KÖYDE KAÇAK VE YİTİK KİŞİ BULUNMASI TÜM KÖY ORMAN KADASTROSU TUTANAĞI Dava konusu taşınmazın kaçak ve yitik kişilerden kanunları uyarınca devlete kalan yerlerden olduğu gerekçe gösterilerek hüküm kurulmuş ise de; yapılan araştırma, inceleme ve uygulama hüküm vermeye yeterli bulunmamaktadır. Tüm dosyalarda bilgisine başvurulan yerel bilirkişi ve tek tanık taşınmazın 1924 yılında göçmen olarak köye geldiklerinde ekili olduğunu, köyde kaçak ve yitik kişiler bulunduğunu, mübadele sırasında ekili olarak terkettiklerini haber vermişlerdir. Yerel bilirkişi 1334 (1981), tanık ise, 1333 (1917) doğumlu olup 1924 yılında göçmen olarak geldiklerine 6-7 yaşlarında çocukturlar. Tüm köye ait taşınmazların kimlere ait olduğunu yaşları itibariyle bilebilecek durumda değillerdir. Kaldı ki, bir kişinin kendisini ilgilendirmeyen hususlarda bu kadar ayrıntılı bilgi sahibi olması da düşünülemez. Taşınmazın bulunduğu yörede orman kadastrosu yapılıp kesinleştiği, mahkemece yapılan orman 6

7 kadastrosu uygulamasından anlaşılmaktadır. Orman kadastrosu yapılırken düzenlenen tutanakta taşınmazın kime ait yer olduğu gösterilmiş olabilir. Mahkemece orman sınırlandırma harita ve tutanağındaki bu bilgilerden yararlanılmamıştır. Taşınmazın bulunduğu köye göçmen olarak yurda dönen soydaşlarımızın yerleştirilmesi ve köyde bulunan kaçak ve yitik kişilerin köyü terketmiş olmaları taşınmazın bulunduğu köyün tümünün kaçak ve yitik kişileri ait köy olduğu (yerleşim yeri) anlamına gelmez. Şu hale göre, toplanan deliller hüküm vermeye yeterli değildir. O halde; yukarıda açıklandığı biçimde yeniden araştırma, inceleme ve uygulama yapılması, taşınmazın bulunduğu yöreye ait orman sınırlandırma harita ve tutanağı getirtilerek bu bilgilerden yararlanmak suretiyle ve daha yaşlı yerel bilirkişiler aracılığı ile taşınmazın kaçak ve yitik kişilerden kanunları uyarınca devlete kalan yerlerin olup olmadığı araştırılmalı, yapılan araştırma sonunda taşınmazlarını kaçak ve yitik kişilerden kalan yerlerden olduğu saptanamadığı takdirde davalı tarafın zilyetlik delilleri birlikte değrlendirilip sonucuna göre bir hüküm kurulmalıdır Hukuk Dairesi E:1989/15924 K:1990/11950 T: S.K. 46/1 MADDESİ 3402 sayılı Kadastro Kanununun 18/2. maddesi gereğince, kanunlar uyarınca Hazineye kalan taşınmazların zilyedlikle iktisabı mümkün değildir. Bu tür taşınmazlar hakkında, sözü edilen Kanunun 46/1. maddesi uygulanamaz s. Kadastro K. m. 18/ Hukuk Dairesi E:1990/4333 K:1990/16975 T: KADASTRO TESBİTİ TÜRKİYE'DEN BULGARİSTAN'A GÖÇ EDEN BULGARLAR'A AİT TAŞINMAZLAR Türkiye ile Bulgar Krallığı arasında 'de imzalanan, tarih ve 1341 sayılı Kanunla onaylanan antlaşmaya göre, ve tarihleri arasında Türkiye'den Bulgaristan'a göç eden Bulgarlar'ın İstanbul hariç diğer illerde terkettikleri taşınmazlar Türk Hükümeti'ne geçmiştir tarihinden önce veya tarihinden sonra Türkiye'den Bulgaristan'a, ya da başka bir ülkeye göç eden Bulgarlar'in Türkiye'deki taşınmazları hakkında Kadastro Kanununun 18/son maddesinin uygulanması söz konusu olamaz s. Kadastro K. m. 18/son Hukuk Dairesi E:1991/8612 7

8 K:1991/7485 T: RESMİ KAYDA AYKIRI TANIK İFADESİ 3402 S.K. 19 HAZİNE ADINA TESCİL 3402 sayılı Kadastro Kanununun 18. maddesi hükmünce, kanunları uyarınca Devlete kalan taşınmazlar süresi neye ulaşırsa ulaşsın zilyedlikle iktisap edilemez. Diğer yandan, resmi kayda aykırı düşen bilirkişi ve tanık sözlerine değer verilemez. Dava konusu parsele sınırdaş 416 parsele ait bulunduğu belirlenen Mayıs 1934 tarihli; 194 sayılı tapu kaydında nizalı parsel metruke olarak sınır gösterilmiştir. Davalı köy tüzel kişiliği Hazine tarafından bu taşınmazın temlik edildiğini gösteren bir belgeye dayanmamıştır. Her ne kadar bilirkişi ve tanıklar bu yerde köyün zilyet bulunduğunu; ancak eskiden taşınmaz üzerinde bina varken yıkıldığını bildirmişler ise de; Mayıs 1934 tarihli, 194 sayılı tapu kaydı sınırına aykırı düşen bilirkişi ve tanık sözlerine değer verilemez. Kaldı ki; bu yörede kanunları uyarınca Devlete kalan yerlerin bulunduğu bilirkişi ve tanıklarca bildirilmiştir. Mahkemece bu yönler göz önünde tutularak muhdesat yönünden Kadastro Kanununun 19. maddesi hükmü uygulanarak taşınmazın 18/2. madde hükmünce Hazine adına tapuya tesciline karar verilmek gerekir 3402 s. Kadastro K. M Hukuk Dairesi E:1992/351 K:1992/202 T: KAÇAK VE YİTİK KİŞİLERDEN KALAN TAŞINMAZLARIN İKTİSABI Vergi kaydındaki sınırlar genişletilmeye elverişli ise kayıttaki miktarın esas alınması gerekir. Kaçak ve yitik kişilerden kalan tapulu ve tapusuz taşınmazlar yasalar gereği Hazineye geçeceğinden kazandırıcı zamanaşımı zilyedliği ile mülk edinilmesi mümkün değildir. Taşınmaza uygunluğu keşfen tesbit edilen ve davalıların dedesi Seferoğlu Hüseyin adına kayıtlı bulunan 1936 tarih 137 numaralı vergi kaydının doğu ve kuzey yönünde metruk (milkon)u sınır okumakta olup, sekiz dönüm yüzölçümündedir. Vergi kaydı sözü edilen sınırlar itibariyle genişletilmeye elverişli olduğundan kapsamı miktarı ile geçerlidir. Bilindiği üzere kaçak ve yitik kişilerden kalan tapulu ve tapusuz taşınmazlar yasalar gereği Hazineye geçeceğinden kazandırıcı zamanaşımı zilyetliği ile mülk edinilmelerine olanak yoktur. Her ne kadar mahkemece tanıkların beyanlarına dayanılarak taşınmazın sınırlarında bulunan mülkün (milkon) yerlerinin Hazinece şahıslara satıldığı kabul edilmiş ise de satış olgusu resmi belgelerle kanıtlanmadığı sürece hükme dayanak yapılamaz. O halde mahkemece yapılacak iş, nizalı taşınmazın doğu ve kuzey yönünde bulunduğu anlaşılan yitik kişiden veya kişilerden kalan taşınmazların Hazine tarafından şahıslara satılmış ise kimlere hangi tarihte ne miktar satıldığı Milli Emlak Müdürlüğü ile Tapu Sicil Müdürlüğünden sorulması, varsa satışla ilgili belgelerin getirtilmesi, ondan sonra yerel ve uzman bilirkişiler aracılığı ile yerine uygulanması, satış olgusunun gerçekleşmesi halinde tesbite esas alınan vergi kaydının sabit sınırlı kayda dönüştüğünün kabulü ile taşınmazın davalılar adına tesciline karar verilmesi, aksi halde kaçak ve yitik kişilerden kalan yerlerin kazandırıcı zamanaşımı zilyetliği ile iktisabına olanak bulunmadığından vergi kaydı miktarına itibar edilmesi ve ona göre karar verilmesinden ibarettir s. Kadastro K. m

9 8. Hukuk Dairesi E:1991/20391 K:1992/16940 T: MÜBADİL ORTODOKS RUMLAR FİRARİ VE MÜTEGAYYİP KİŞİLER DEYİMİNİN ANLAMI İSTANBUL DA OTURAN RUMLAR Bilindiği gibi firari ve mütegayyip kişilerle, mübadil Rumlardan kalan mallar kazandırıcı zamanaşımı yoluyla iktisap edilemez. Mübadil Rum'lar, Lozan antlaşması ve diğer antlaşmalar gereğince, mübadeleye tabi olan Rum Ortodoks Dini'nden Türk vatandaşlarıdır gün 4041/ 94 sayılı Anayasa Mahkemesi Kararında da belirtildiği gibi, (AMKD., S:l, 1971, s: ). firari ve mütegayyip kişilerle ilgili bulunan emvali metruke kanunları, özel hükümlere tabi olan mübadil Rum'lar hakkında uygulanamaz. "Firari ve mütegayyip kişiler" deyimiyle bilhassa vaktiyle, Türk Vatandaşı olan, Ermeni asıllı kişiler anlatılmak istenilmiştir. Emvali metruke kanunları ancak bunlar hakkında uygulanabilmektedir. Bu nedenle, ortodoks dininden olan Türk uyruklu Rum'lar, firari ve mütegayyip kişi sayılmazlar. Bu itibarla mahkeme hükmünde Rum'lar için kullanılan "firari ve mütegayyip kişiler" deyimi yerinde değildir sayılı Kanunla tasdik edilen" Mübadelei Ahaliye Mütedair Lozan Muahedenamesiyle Atina İtilafnamesinin Tatbikatından Mükevellit Mesailin, Sureti Kat'iyede Halli Hakkında Mukavelename"nin 2. maddesi hükmüne göre, mübadil Rum'ların Türkiye'de bıraktıkları menkul ve gayrimenkul malların tam mülkiyeti Türk Hükümeti'ne geçmiştir. Mübadele, İstanbul'da oturan Rum'larla, Batı Trakya'da oturan müslümanları kapsamaz Kanunuyla sınırlandırıldığı biçimde, İstanbul Şehremaneti daireleri içinde, 30 Ekim 1918 tarihinden önce yerleşmiş bütün Rum'lar (etablis) İstanbul Rum ahalisi sayılır. Taşınmazların etabli sayılan İstanbul Rum ahalisine ait olup olmadığı anlaşılamamaktadır. Bu yönün yöntemine uygun biçimde araştırılıp belirlenmesi vs taşınmazlar İstanbul Rum ahalisinden kalmış olup da, diğer koşullar tamam ise, o takdirde bu taşınmazların zilyetlik ve zamanaşımı yoluyla kazanılabileceğinin düşünülmesi gerekir. Bundan ayrı 2366 numaralı parselin iskanen verildiği ileri sürülmüştür. Taşınmaz mübadil Rumlara ait olsa bile, 3402 sayılı Kanunun 46. maddesine göre iskan ve tevzi işlemleri tamamlanmamış ve taşınmazlar iskanen verilmiş ise zilyed, tescil isteyebilir. 19 Hukuk Genel Kurulu E:1992/l-750 K:1993/56 T: VAZİYET ETME KARARI KAÇAK YA DA KAYIP KİŞİ OLMADIĞINA DAİR İDARİ KARAR TAPU İPTALİ TESCİL DAVASININ DİNLENEMEYECEĞİ "Vaziyed etme" işlemlerinin ve idari yargı kararlarının taşınmaz malların mülkiyetlerini doğrudan doğruya Hazineye nakledici nitelikleri yoktur. Anılan işlem ve kararlar yalnızca, yasaların yürürlükte kaldıkları dönem için firari ya da kayıp duruma düşüldüğünü tesbit ve açıklayan karar niteliğindedirler. Ancak, eldeki dava yönünden (aynen istirdad davalarında) firari ya da kayıp kişilerden sayılmama ve ilgili yasaların kapsamına girmeme olgusunu tesbit eden idari bir karar getirilmeden tapu iptal ve tescil davasının dinlenilmesi mümkün değildir. 20 9

10 Hukuk Genel Kurulu E:1993/l-120 K:1993/468 T: SINIRDAKİ EMVALİ METRUKE AYNI YÖNDEKİ TAŞINMAZ DAYANAĞI TAPU DAVACININ MİRASBIRAKANINI OKUMASI 1771 sayılı Yasa ile oluşturulan iskan tapularının kapsamlarının saptanmasında, 2510 sayılı İskan Yasası ile verilen, iskan tapularında, miktarın esas alınmasına karşın, hudutlara itibar edilir. Davacı tapusunun Güney, Doğu ve Batı yönlerde okunduğu sınırlar itibariyle bu yönlerde taşınmazı çevirdiği keşfen saptanmıştır. Kuzey yönde ise Mustafa tarlası belirlenmişse de yine bu yöndeki emvali metruke sınırı değişebilir nitelikte ve genişletilmeye elverişli olduğundan kayıt çekişmeli taşınmazı tam olarak çevirmemekte ve Kuzey yönde kısmen açık kalmaktadır. Ne var ki çekişmeli 2359 parselin de kısmen Kuzeyinde bulunan 2346 parsel davacı tapusunun Kuzey hududunda gösterdiği Mustafa yeri olduğu tespit edilmiştir sayılı dava dışı parsele revizyon gören tapu Güney yönde davacının miras bırakanı Mevlüt'ü sınır okumaktadır. Bu durumda davacı tapusuna sabit sınırlarla bağlantısı kesilmeden ve tapuda gösterilen yüz ölçümüne göre en az arttırıma sebep olacak şekilde kapsam tayin edilmesi ve bu kapsam içinde kalan kesim için kayda dayalı davanın kabul edilmesi gerekir. 21 Hukuk Genel Kurulu E:1993/7-496 K:1993/702 T İSKAN KROKİSİ KOMŞU KAYITLAR TANIK GÖSTERME İMKANI TANINMASI Mahkemece yapılan araştırma ve inceleme hüküm vermeye yeterli bulunmamaktadır. Dava konusu taşınmazın komşu 15, 20 ve 31 sayılı parseller tapu kayıtlarına dayanılarak kişiler adına tesbit edilmiş, ancak bu tapu kayıtları ilk oluştuğu günden itibaren getirtilerek uygulanmamıştır. Öte yandan, çekişmeli parselin çevresinde Hazine adına tesbit edilen dava dışı parseller bulunmaktadır. Bu persellerden 32 sayılı parsel tutanağında taşınmazın 1341 tarihli ve 23 numaralı iskân krokisinde Hazine taşınmazı olarak gösterildiği belirtilmiş olduğu halde mahkemece bu iskân krokisi getirtilip incelenmemiş, uygulanmamıştır. O halde öncelikle, çekişmeli parsele komşu olan ve Hazine adına tesbit edilen parselleri dıştan çevreleyen komşu parsel tutanakları ve dayanağı kayıt örnekleri ile 32 sayılı parsel tutanağında yazılı 1341 tarihli iskân komisyonunca düzenlenen kroki örneği getirtilmeli komşu parsellere revizyon gören kayıtların oluşma nedeni gözönünde tutulmalı, taşınmazın öncesinin kaçak ve yitik kişilerden kalıp kalmadığı konusunda taraflara tanık gösterme imkânı verilmeli, taşınmazın bulunduğu yerde yeniden keşif yapılarak dava konusu taşınmazın kaçak ve yitik kişilerden kalıp kalmadığı, ilk zilyedinin kim olduğu, kimden kime kaldığı, zilyedliğin başlangıç tarihi, sürdürülüş biçimi ve süresi yerli bilirkişi ve tanıklardan sorulup saptanmalı, komşu parsel kayıtlarında çekişmeli parselin bulunduğu yönün de ne şekilde sınır gösterildiği üzerinde durulmalı, ayrıca komşu parsel tutanağında söz konusu edilen 1341 tarihli iskân haritasında parselin bulunduğu yerin ne şekilde gösterildiği saptanılmalı, teknik bilirkişiden keşif ve uygulamayı gösterir haritalı rapor alınmalı, kaçak ve yitik kişilerden 10

11 kanunları uyarınca Hazineye kalan yerlerin zilyetlik yoluyla kazanılamayacağı, kaçak ve yitik kişilerden kaldığı anlaşılamayan tapusuz taşınmazların ise 3402 sayılı Kadastro Kanunu'nun 14. maddesi hükmündeki koşullar çerçevesinde zilyetlikle kazanılmasının mümkün olduğu gözönünde tutulmalı, deliller birlikte değerlendirilerek sonucuna göre bir karar verilmelidir. Mahkemece bu yönler dikkate alınmadan ve taşınmazın kaçak ve yitik kişilerden kalıp kalmadığı kesinlikle belirlenmeden yazılı şekilde hüküm kurulması isabetsizdir. 22 Hukuk Genel Kurulu E:1993/7 495 K:1993/728 T:24.ll.1993 BİRLEŞİK HARİTA TANZİMİ TUTANAK BİLİRKİŞİLERİNİN DİNLENMESİ Kaçak ve yitik kişilerden kanunları uyarınca Hazineye kaldığı anlaşılamayan taşınmazların da zilyetlik yoluyla kazanılması mümkündür. Mahkemece taşınmazın kaçak ve yitik kişilerden kalan yerlerden olup olmadığı üzerinde yeterli şekilde durulmamış ve araştırılmamıştır. O halde; öncelikle çekişmeli parsele sınır oluşturan ve Hazine adına tesbit edilen taşınmazları dıştan çevreleyen ve kişiler adına tesbit edilen komşu taşınmazlarla çekişmeli parseli birlikte gösteren geniş kapsamlı birleşik harita yaptırılmalı, kişiler adına tesbit edilen çevre parsel tutanakları ve dayanakları kayıt örnekleri getirtilmeli, taraflara taşınmazın öncesinin kaçak ve yitik kişilerden kalma yerlerden olup olmadığı konusunda tanık gösterme imkanı verilmeli, taşınmazın bulunduğu yerden yeniden keşif yapılarak komşu parsel kayıtlarında çekişmeli parsel yönünün ne şekilde sınır gösterildiği, kaçak ve yitik kişi taşınmazı olarak gösterilip gösterilmediği araştırılmalı, dinlenecek bilirkişi ve tanıklardan da taşınmazın kaçak ve yitik kişilerden kalıp kalmadığı, zilyetliğin başlangıç günü, süresi ve biçimi sorulup saptanmalı, tutanak bilirkişileri dahi dinlenilmeli, dinlenen yerel bilirkişi, tanık, tesbit bilirkişileri sözlerinde çelişki olduğu takdirde giderilmeli, teknik bilirkişiye keşfi ve uygulamayı gösterir haritalı rapor hazırlattırılmalı, deliller birlikte değerlendirilerek sonucuna göre bir karar verilmelidir. Mahkemece bu yönler dikkate alınmadan eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması isabetsizdir Hukuk Dairesi E:1992/2709 K:1993/1785 T: KAÇAK VE YİTİK KİŞİLERDEN KALAN TAŞINMAZLAR MİKTAR FAZLASI OLARAK HAZİNE ADINA TESBİT Davacının dayanağını oluşturan tapu kaydı değişebilir sınırlı olup, tapu kaydı 36 sayılı parsele revizyon görmüştür. Değişebilir sınırlı kayıtların kapsamının miktarına değer verilerek belirlenmesi zorunludur. Değişebilir sınır yönünde kaçak ve yitik kişi taşınmazı bulunmaktadır. Çekişmeli parseller kayıt miktar fazlası olması nedeniyle Hazine adına tesbit edilmiştir. Kaçak ve yitik kişilerden intikal eden taşınmazlar, kanunlar uyarınca Hazineye intikal etmiştir sayılı Kadastro Kanununun 18/2. maddesi gereğince bu tür taşınmazların zilyetlikle kazanılması mümkün değildir

12 16. Hukuk Dairesi E:1992/3642 K:1993/8251 T: KADASTRO TESBİTİ MÜTEGAYYİP EŞHAS TAPU KAYDI MUHDESAT Davalının dayanağını oluşturan tapu kaydının kuzey ve güney sınırı kaçak ve yitik kişiyi okumuştur. Kaçak ve yitik kişilere ait taşınmazların Hazine tarafından temlik edildiği kanıtlanamamıştır. Kaçak ve yitik kişilere ait taşınmazlar kanunlar uyarınca Hazine'ye intikal etmiş olup, 3402 sayılı Kadastro Kanununun 18/2. maddesi gereğince bu tür taşınmazların zilyetlikle kazanılması mümkün değildir. Bu nedenle mahkemece davalı taraf tapusunun miktarına değer verilerek kayıt kapsamının belirlenmesi doğru olduğundan davalının sair temyiz itirazları yerinde değildir. Ancak, mahkemece kayıt kapsamı dışında kalan bölümün Hazine adına tesciline karar verilmiş ise de, davalı tarafından ihdas olunan muhdesat hakkında herhangi bir hüküm kurulmamıştır. Kadastro Kanununun 19/2. maddesi gereğince soruşturma yapılarak muhdesat konusunda hüküm kurulması gerekir Hukuk Dairesi E:1993/578 K:1993/9968 T: ISLAH M.K. 931 İN UYGULANMASI YURDU TERK NEDENİ VE TARİHİ Hazine, önce sahtecilik hukuksal sebebine dayanarak, sahte nüfus kayıtları ve vekaletnamelerle davalıların çekişmeli taşınmazın tapu kaydını üzerlerine intikal ettirdiklerini ileri sürmüşken, tarihli dilekçe ile davasını ıslah etmiş, tapunun ilk maliki Vasil Dimitriyadis'in kaçak ve yitik kişilerden olduğunu, taşınmazın yasa gereği Hazineye geçtiğini, buna rağmen hibe ve satış yolu ile davalılar üzerine yazıldığını iddia ederek iptal ve tescil istemiştir. Hemen belirtmek gerekir ki, kaçak ve yitik kişilerin malları "emvali metruke" kanunlarına göre o kişinin kaçak ve yitik duruma düştüğü andan itibaren kendiliğinden "hiçbir işleme gerek kalmaksızın" Hazineye geçer. Söz konusu taşınmazların zilyetlikle kazanılmalarına olanak bulunmadığı gibi, yasa gereği kamu mülkü durumuna gelmelerinden sonra özel mülkiyet alanında uygulanan MK.nun 931. maddesinin de bu taşınmazların el değiştirmelerinde uygulama yeri yoktur. Toplanan delillere ve tüm dosya içeriğine, özellikle Emniyet Müdürlüğü yazılarına göre, tapunun ilk maliki Vasil Dimitriyadis'in Cumhuriyet Dönemi'nden önce memleketi terk ettiği, tarihinde yurda dönmek için yaptığı başvuru üzerine kendisine pasaport ve yurda dönmesine izin verilmediği, aynı yöndeki sonraki isteklerinin de red edildiği ve Türk vatandaşlığını yitirdiği anlaşılmaktadır. Toplanan deliller tüm olarak değerlendirildiğinde ve adı geçen kişinin yurdu terk etme nedeni ve tarihi de gözonünde tutulduğunda kaçak ve yitik kişi durumuna düştüğü mallarının Hazineye kaldığı sonucuna kolayca ulaşılmaktadır. İlk tapu malikinin, taşınmaz yasa gereği mülkiyetinden çıktıktan sonra bağış yolu ile kızı Eleni'ye geçirip onun da davalılara satıp devretmesi, yukarda belirtilen ilkeler uyarınca Hazinenin hakkına etkili olamaz ve onu bağlamaz. 12

13 Hal böyle olunca, yerel mahkemece Hazinenin ıslah ile ortaya koyduğu dava sebebi üzerinde durulup, bir hüküm kurulması gerekirken yanılgıya düşülerek ıslahtan önceki dava sebebine göre red kararı verilmesi isabetsizdir Hukuk Dairesi E:1991/2615 K:1993/10265 T ZİLYEDLİKLE KAZANILAMAYAN TAŞINMAZ MALLAR MUVAZAADAN ARİ YAZILI BELGE Mahkemece; davanın reddine, taşınmazın davalı Hazine adına tapuya tesciline karar verilmiş; hüküm, davacı Celal tarafından temyiz edilmiştir. Dava konusu taşınmazın; kaçak ve yitik kişilerden kanunları uyarınca Hazineye kalan yerlerden olduğu, mahkemece yapılan keşif, toplanıp değerlendirilen delillerle belirlenmiştir. Taşınmazın önceki zilyedi olan kaçak ve yitik kişinin taşınmazı başka bir şahsa sattığı, onunda taşınmazda uzun süre zilyet olduktan sonra zilyetliği davacı tarafa devir ettiğini ileri sürmüş ise de kaçak ve yitik kişiden satın alma iddiası muvazaadan arî yazılı bir belge ile kanıtlanamamıştır. Mahkemece bu yönler gözönünde tutularak yazılı şekilde karar verilmesinde bir isabetsizlik bulunmamaktadır Hukuk Dairesi E:1993/2130 K:1993/10421 T: KADASTRO METRUK ARAZİ DAĞITIMA TABİ TUTULDUĞUNUN İSPATI Dava konusu çevre parsellere uygulanan kayıtlar çekişmeli parsel yönünü metruke okumaktadır. Metruk arazinin Hazine tarafından dağıtıma tabi tutulduğu kanıtlanamamıştır. Maddi delillere aykırı düşen bilirkişi ve tanık sözlerine değer verilemez. Bu nedenle taşınmazın kaçak ve yitik kişilerden Hazineye kaldığının kabulü zorunludur sayılı Kadastro Kanununun 18/2. maddesi uyarınca, kanunlar uyarınca Hazineye kalan taşınmazların zilyedlikle kazanılması mümkün değildir. Hal böyle olunca, davanın reddine ve taşınmazın Hazine adına tesciline karar verilmesi gerekir 28 Hukuk Genel Kurulu E:1993/8-895 K-.1994/180 T: Hukuk Genel Kurulu E:1993/8-895 K:1994/180 T: