17 Ağustosu Unutmadık! Unutturmayacağız!

Transkript

1 VE mn\ TMMOB MAKINA MÜHENDİSLERİ ODASI AYLIK YAYIN ORGANI 10 Yıldır va'v ıtılamnakta olaiı Mühendis \c Makiııa dcıyısındc >a\ırılaııaıı makalelui ılc ılyılı tarama \apabiiir^ini/, Şubele-.... Voyınlor... Jj Ajanda 2001 çalışmaları sürmekte ^ Meknnik Tesisat liy.man I Mühendis Yönetmeliği LPG. AITM Asansör, Doğalgaz Mühendis Yetkîİyrıdnnıc Kursları süfinekte devamı, 20(11 Yılı Oda Elkınliklcri Q Mühendis Makina Haziran Sayısı Q MMO Bülteni Aâıatos Savısı Qv>S Sa>ıiı Kan^n i;. 1 iv -**< I Sümer Sokak No; 36(1 A Oomirtttpv/Arkara t : (+90) : Yeni Basılan Kitaplar ISO 9000 Işığında Toplam Kalito Uygulama Kılavuzu.. MMO/246/2000 MühencNslık-Mırnarlık Eğitimi Sempozyumu Panel Kitabı E/2000/232-2 Hükmünde Kararname ile Haili Oda Görüşleri O Mııhcndislık-Mimarlık Kunılta\ ı K.arar Taslaktan fto) sa\ılıkhk hakkında ODA Görüşleri '«. - \ * PİSTON OYUĞUNUN ALEV CEPHESİNİN GEOMETRİK ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ * KESİCİ TAKIM MALZEMELERİ * GAZ ENJEKSİYON TEKNOLOJİSİ * ABS FREN SİSTEMİ 17 Ağustosu Unutmadık! Unutturmayacağız!

2 iı -,' $m\ k%+u I yapmanın m nedir? \İBÛnûi\m Windows2000 bir Başka bir deyişle Microsoft Wİndows 2000 ile çalışan bir sistem. Windows 2000, şirketinizin büyümesine yardımcı olacak, dijital ekonominin tüm ihtiyaçlarına cevap verecek mükemmel bir platform. Diyelim ki Internet dünyasına açılmak istiyorsunuz... Windows 2000, şirketinizi Internet'e taşıyıp kazancınızı arttırmaya hazır. Üstelik, şirketinizi büyütmek için yeni teknolojilere ihtiyacınız olduğunda her şeyi baştan kurmanız da gerekmez. Çünkü Windows 2000, yeni teknolojileri destekliyor. Çalışırken kullanıcılarınızdan biri hata yaparsa ya da sisteminizde beklenmedik bir problem olursa... Bunlar da dert değil. Windows 2000, kendi kendini onarma özelliğiyle anında halleder. Bitmedi... Windows 2000, sisteminizi kontrol ettirirken de hayatınızı kolaylaştırıyor. Çünkü onunla tüm kullanıcıların hareketlerini tek bir ekrandan görmek ve her türlü programı rahat rahat yüklemek mümkün. Şirketinizin bir an önce büyümesini istiyorsanız, Windows 20001e hemen tamsın. S dows 2000'in şirketlere özel ödeme avantajlarından ırlanmak isterseniz, size en yakın Microsoft Satış Kanalı'na başvurabilirsiniz. Microsoft İletişim Hattı: (0212) Microsoft Nereye ulaşmak istiyorsanız, oraya... U &L/< '-TP.R2 V, jrimwt ;i.? ** AA W taüsm--- (TiLÎ- J'3 *j "!. i-um J3U; 4«İM M ı ';ajö: sac ı- oc "*wjf. OUI 239îh - K >truı :a:e. 44^ ı< Gu -t», 'ÜÎIP» 4;-JÎ I...:!" x nr CJ:Z: 4811 al ün DddMl -U12. Jî? «T- T4 a»ıt ıo51iı 4n M 3P 0«a /KUT.. *3S Bu ii i* «Benrjrji-'i:;-?.!: 3SOC *C%-"''19 34S«9f if- «U'î'O^E O.Eil«pı«^ı/»4nsW 3MR : -I -ır.ı Î '3( I a09?: ** v» «ı/.vıa'i;ıa*ı<a>fls:^ W M.:: ;auur «yl;:î,'2w>. >ı1f * :* IMS.' Cır ı«ı* «'" 1L bunu ı3 WI M.î bnf ı-sisi«f S 1 * 3B CJıBıOSI ırr Oiii bjj'"vmı-32:2 mt«e &m'» Rlîl? i'.îk Bfi ';*HN 'î^ îauı'm'-*»ftjlrıij-u?:7ı211 i = ^.»5512 JH42 38> SM r.* #. «) ı«mrl3e?3> 21ΫM AnMfa QWr -O3U «41 tf T» JM^a Aıo»r pk*2, Isl»»" «O» Mr C94?ı JİAİHVû' f «f» fu BSY VZM : s» 7* *k Vın«,ZtM\ 2-'. «i«qaaı * **: «S:. 2-3 KlfU «a-3s:d-! U.t7:«l.-ıh3>-wiMPiG»H Z'ıl.Vafj- ^».îf XMM^iMi HfMBJfram -pa?:21î «iîi UnUkrttidttA ^5117 bmks** "J7\T 2 f îtx JU 'î<ln4** ı j.r:*.j?l3ıî.vt8e--l^ Q2U'361#)4I îh V.-H E*)«r!0Plî- SM 11»î lire K12" 71» 01 4T i\ B«wır fj3t«.3if 4C «Bft-»S33ÎÎ 3 r ". : '! Kı B-ltr Oia.-. «V -jü î* > AL K."*r.-w îcftı.*: 2221'

3 İüüveHcd SÜPER HIZLI BOYLER Endüstride, hizmet sektöründe ve konutlarda küçük hacimde süratle bol sıcak su üretir. Oteller, hastaneler, çamaşırhaneler, apartmanlar, fabrikalar ve benzeri tesisler için ideal bir sıcak su üretici ve depolayıcıdır. Tamamen sıcak galvaniz banyosuna batırıldığından paslanmaya dayanıklı ve hijyeniktir. Yüksek binalara ve yüksek basınca dayanıklıdır. Isıtıcı grubu özel (patenti i) olup, düz borulardan oluştuğundan; spiral veya kıvrık(firkete şeklinde) borularda olduğu gibi kıvrılma esnasında boru et kalınlığında incelme meydana gelmez ve boru içinde tıkanma olmaz. Gerektiğinde ısıtıcı grubu sökülüp temizlenebilir veya değiştirilebilir. Universal Süper Hızlı Boylerleri düşey veya yatay konumda monte edilebilir. KAPASİTE VE ANA ÖLÇÜLER ^H Tip: USB Isıtıcı Akışkan 90/70 C Sıcak Su 4 atü Buhar C Kızgın Su 140/110"C Boyutlar Bağlantı Çapları TİP Üretilen 10/«0"C Su (Lt/h) Gerekil Isı (kcal/h) Üretilen ıo/eo c su (Lt/h) Gerekil Isı (kcal/h) Üretilen 10/60'C Su <Lt/h) Gerekil Isı (kcal/h) Uzunluk Genişlik (mm) Yükseklik (mm) Isıtıcı Giriş -Çıkış 1,-y Soğuk Su Girit Scak Su Çıkış S,-S, Sıcak Su Dolaşım S, Termostatlk Vana Kuyruğu 1, ÜSB-150 ÜSB USB ÜSB ÜSB USB-1500 ÜSB USB USB " 21/2-21/2" 3" 3" 3" 3" 3" 3" L 11/2" 11/2" 2" 21/2" 21/2" 3 ' 3" 3" 3" 1" 1" 1" 1" 1" 11/4" 11/4" 11/2" 11/2" 11/4" 11/4" 11/4" 11/4" 11/4" 11/4" 11/4" 11/4" 11/4" JlniveUcd. Teknolojik gelişmelerden dolayı ölçüleri değiştirme hakkımız mahfuzdur 'NİVERSAL MAKİNE VE ISI SANAYİ TİC. A.S. D e t a y l ı bilgi İÇİI~I k a t a l o g İSteyİnİZ.

4 I ı.. - ' 1 1. : ' " ' ' ; ' ;! '! '! j " ' ' s- İs.' - l!' ih- S"! : 1-1! - ı :», ısuz Tesisat İçin ru Armatür, Doğru Seçim INTERVALF IıNTERVALF INTERNATIONAL VALVE CENTER ÜBLÜK do: 56 (< at:1 ı - Istan >ul )77 36 rvalf.co n tervalf.< om İZMİR BÖLGE MD. 1202/1 Sk. No: 69 Kat: 6 Daire: 607 Yenişehir-IZMIR Tel-Fax: (0232) izmir@intervalf.com ADANA BÖLGE MD. Kızılay Caddesi 102. Sokak No: 2 Serhan Işhanı No: 2/15 ADANA Tel-Fax:(0322) adana@intervalf.com BURSA BÖLGE MD. Gazcılar Cad. Şirin Sokak No:10 Karamanoğulları Plaza Kat: 3 Daire: 20/A BURSA Tel-Fax: (0224) bursa@intervalf.com ANTALYA BÖLGE MD. Adnan Menderes Bulvarı Aitmiş Işhanı No:16 Kat:2 ANTALYA Tel-Fax: (0242) antalya@intervalf.com TRAKYA BÖLGE MD. Omurtak Cad. Babadağ Sok. Özlem İş Merkezi No: 4/15 ÇORLU Tel: (0282) V trakya@interv ilf com

5 Ve E.C.A. klimaya adını verdi YAZLAR SERIN. KıŞLAR SıCAK. [YA DA DILEDIĞINIZ MEVSİM... ANıNDA! KMK.if!: 1 : 1 '. " ;^ ı ''' : Â : '.' Lr ' 1 ''". 1 I S I G R U B U G «E1 DAĞITIM: EMAS MAKİNA SANAYİ A.Ş. İSKi.ı t I SATIŞ BÖLGE TEMSİLCİLİKLERİ: ANKARA TEL: (0117) 3S

6 Basınçlı kaplar Doğal gaz yakıtlı Buhar santral: :4x12,6 ton/h, 8 atu Su hazırlama, Dasınçlandırna filtrefeme. yumuşatma, gaz alma grubj 100 tomh PETİİZ ISI SANAYİ ve TİCARET LTD. ŞTİ. Falnkı Ttistseşs Mana.'es 5 t»oibi;tj N: 3 Ese^un- 5*^5J. *fl ı9z1 ı 8M17 '4 "v h'ml 556 Ti ES BI'o "cpi ı; Verire: E M' fco «29 Tf ıc2'2ı 22: SDi 1 X06:? h> 'CÎIII 22" EJ;' PETSAK PETNİZ MAKİNA SANAYİ A. Ş. Haramilere Sanayi Sitesi Antrarlı - İSTANBUL Tel (0212) Fax 10212)

7 MÜHENDİS VE MAKINA AĞUSTOS 2000 Sayı : 487 AUGUST 2000 No : 487 içindekiler contents İLAN SAYFALARI DİZİNİ UNİVERSAL İNTERVALF ECA PETNİZ İZOCAM ELMOR AYVAZ D.M.T ALARKO KİMTEK 2000 KALİTE DİKKAYA IŞIKLAR SMS CNR FUARCILIK 59 MAKRO TEKNİK 60 AİR MAK 61 BURGMAN- -62 BOĞAZİÇİ YAZILIM 63 SARDOĞAN 64 ISISAN Arka Kapak SANDVIK Arka İç Kapak MICROSOFT Ön İr- ktanal YENİ ÜRÜNLER ODA'DAN HABERLER ODA YAYINLARI MAKALE Piston Oyuğunun Alev Cephesinin Geometrik Özelliklerine Etkisi Efects of Piston-Bowl on Geometric Features Of The Flame Front Atilla BİLGİN B ' L G ' SAYFASI YÖNETİM VE KALİTE B ' L G ' SAYFASI MAKALE Kesici Takım Malzemeleri Cutting Tool Materials B ' L G ' SAYFASI BİR GÖRÜŞ BİLGİSAYAR DÜNYASI Gaz Enjeksiyon Teknolojisi Kalite İçin Savaş ve Yenilginin Kaçınılmazlığı Bloke Olmayı Önleyen Fren Sistemi (ABS) Özkan ÖZDEMİR, Mediha İPEK, Sakin ZEYTİN İleri Uçuşun Helikopter Rotoru Üzerindeki Etkileri 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve... KONFERANS-FUAR HABERLERİ Yazım Yayım Koşullan : Yazılar iki satır aralıklı olarak Word 6 ya da VVord 7 ile yazılmış olmalıdır sözcükten oluşan Türkçe-îngilizce özet, yazı başlığının Ingilizcesi ve anahtar sözcükler gereklidir. Yazılar 12 daktilo sayfasını (yaklaşık 3000 sözcük) geçmemelidir. (12 daktilo sayfasını aşan yazıların 2 bölüm halinde birbirini izleyen sayılarda yayınlanabileceği düşünülerek bölümlere ayrılmış olarak gönderilmelidir.) Yazılarda kullanılan fotoğraflar net ve temiz olmalı, şekiller aydıngere çizilerek gönderilmelidir. Yazılarda SI birimleri kullanılmalıdır. Yazıların sonunda yararlanılan kaynakça belirtilmelidir. Özgün ve derleme yazılardaki görüşler yazarına, çevirilerden doğacak sorumluluk ise çevirene aittir. Yazılar başka süreli yayınlarda yayınlanmamış olmalıdır. Herhangi bir toplantıda tebliğ olarak sunulmuş veya sunulacak ise bu açık olarak belirtilmelidir. Dergideki yazılardan kaynak göstererek alıntı yapılabilir. Yazılara telif ücreti ödenmemektedir. Yazılar (üç kopya) ve disketler, yazarın kısa gözgeçmişi, adresi, telefon numaları ve e-posta adresleri ile birlikte Sümer 2 Sok. 36/1-A Demirtepe ANKARA ya da yayin@mmo.org.tr. adresine gönderilmelidir. Yazıların Değerlendirilmesi: 1. Dergiye gönderilen yazılar öncelikle Yayın Kurulu tarafından ön elemeden geçirilir. 2. Ön elemeden geçen yazılar Yayın Kurulu'nun belirleyeceği ve adlan saklı tutulan en az iki uzman tarafından yazar kimliği bilinmeksizin değerlendirilir. 3. Uzman değerlendirmeleri sonucunda Yayın Kurulu'nda oluşan görüşler doğrultusunda yazarlardan düzeltme-ekleme-çıkarma istenebilir veya yazılar reddedilebilir.

8 MÜHENDIS^FMAKINA TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI AYUK YAYIN ORGANI Ağustos / August 2000 Cilt/Vd: 41 Sayı / No : 487 Yönetim Yeri - Head Office Sümer Sokak 36/1-A Demirtepe - ANKARA Tel: (0-312) Fax: (0-312) e-posta: yayin@mmo.org.tr MMO Adına Sahibi Publisher Mehmet SOĞANCI Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Managing Editör Ali Ekber ÇAKAR Yayın Kurulu - Publishlng Board Anıl KAREL Devrim Erinç ASLAN Ersoy BEY Erdinç TEZCAN Ersan TANER Yayın Sekreteri Publishing Coordinator Nilgün KARAKÜÇÜK Teknik Sorumlu Technical Manager Mehmet AYDIN İlan Sorumlusu Advertising Representative Ayten YILDIZ Nuray ERHAN (İstanbul) Komisyon İlişkileri Redactor Şehnaz KAPLAN KARACA Dizgi Type Setting Muazzez POLAT (MMO) Baskı Printed by Özkan Matb. Ltd. Şti. Tel (0-312) TMMOB Makina Mühendisleri Yayın Organı olan Mühendis ve Makina Dergisi TMMOB'ye bağlı Odaların üyelerine, mühendislik eğitimi yapan öğrenci, araştırma ve öğretim görevlilerine yıllık abone bedeli -özel sayılar dahil- karşılığında gönderilmektedir. Dergimize abone olabilmek ve daha detaylı bilgi alabilmek için yukarıda verilmiş olan adresimize başvurabilir ya da telefon ve faksla bilgi alabilirsiniz. sunuş Değerli Okuyucularımız,- 17 Ağustos yıkımının üzerinden tam bir yıl geçti. Yıkım o kadar büyüktü ki yaşamımızda öncesi ve sonrası olan yeni bir milattı, bundan sonra hiç bir şey eskisi gibi olmayacaktı, devlet yaraları saracak, sorumlulardan hesap sorulacaktı... Ancak geçen bir yıl içerisinde yapılanlarla ilgili tabloya baktığımızda hiçbir zaman ve hiçbir şekilde karşılanamayacak manevi kayıplar bir yana maddi kayıpların bile telafi edilemediğini, deprem vergilerinin kamu açıklarını kapatmak için kullanıldığını, enkazların kaldırılamadığını, kayıp pek çok insanın sonunun ne olduğunun bilinmediğini, insanların mutsuz ve gelecekten umutsuz olduğunu görmekteyiz. Depremin ilk günlerinden itibaren bölgeye giden ve her türlü yardımı yapmaya çalışan Odamız, bir daha bu tür yıkımların olmaması için yaşama geçirilmesi gerekli olanlarla ilgili oluşturduğu tespit, görüş ve önerilerinin takipçisi olmuş, yaşanılanların unutulmaması-unutturulmaması için çalışmalarını çok yönlü sürdürmüştür. Odamız yıkımın o kadar büyük olmasının birinci nedenini "Yapılaşmaya uygun olmayan zengin tarım topraklarının yer aldığı birinci derece deprem kuşağındaki alanların tüm bilimsel-teknik uyarılar gözardı edilerek yerel ve merkezi iktidarların teşvikleriyle sanayi merkezi haline getirilmesi ve rant amaçlı plan tadilaûarıyla 7-8 katlı yapılaşmalara izin verilmesi" olarak saptamış ve bunun ardından gelen "hatalı ve denetimsiz yapı sürecinin bu sorumsuzluğun önemli bir halkasını oluşturduğunu" belirtmiştir. İnsanın insanla, insanın toplumla, insanın doğayla uyumlu birlikteliğini hiçe sayan, ranta dayalı sürdürülegelen bu sistemin değişmesi gerektiğini vurgulayan Odamızın görüş ve önerilerinin ülkeyi yönetenlerce dikkate alınmadığını yap(ma)tıkları çalışmalardan anlamak mümkün. Deprem sonrası çıkarılan yapı denetimiyle ilgili 595 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile ilgili Oda görüşlerimizi önceki sayılarımızda yayınlamıştık. Şu anda Anayasa Mahkemesinde olan KHK'de diğer çelişkilerin yanı sıra kamu yapılarına -ki depremde en çok hasarı görenler kamu binalarıydı- yeni düzenlemelerin uygulanmayacak olması hükmü bile iktidarın konuya bakış açısı hakkında bir fikir verebilir. 595 sayılı KHK'nin yanı sıra mühendisleri yakından ilgilendiren ve oldukça tartışılan 601 sayılı KHK hakkında Odamız tarafından oluşturulan görüş ve eleştirileri bu sayımızda bulacaksınız. Oldukça sıcak geçen havalara ve ülke gündemine rağmen bu sayımızı ilgiyle okuyacağınızı düşünüyor ve bir kez daha "unutmadık-unutturmayacağız" diyoruz. Saygılarımızla Mühendis ve Makina Yayın Kurulu

9 İzocamf lex Kauçuk Boru ve Levhaları İZOCAM'DAN SOĞUTMA VE ISITMA TESİSATLARINDA, HAVALANDIRMA KANALLARINDA VE SIHHİ TESİSATLARDA KULLANILMAK ÜZERE, ÇOK PRATİK VE HESAPLI BİR ÜRÜN: İZOCAMFLEX KAUÇUK BORU VE LEVHALARI... ISI YALITIM DİRENCİ VE BUHAR GEÇİRGENLİK DİRENCİ YÜKSEKTİR. İZOCAMHtX KAUÇUK BORU ve LEVHALARfnın 'Soğutma tesisatlarında Isıtma tesisatlarında Havalandırma kanallarında Sıhhi tesisatlarda kuttanım alanları: Boruların donmaya karsı korunmasında Boruların terltmeye karsı korunmasında İZOCAM TtcMlT VI SANAYİ A.$. DANIŞMA MŞIKlfUll $MMMH. Slt (212) 217 $6 00 (m) Faki M fi 9i JMKMA W (312) 41S jo 32 Mp f»2j 425 0$ 15 ı,i Tel 121% SS 484 3! 78 HIZLI VE KOLAY MONTAJI SAYESİNDE, ZAMAN VE MALİYETTEN KAZANDIRIR. Koç İZOCAM ÜCRETSİZ DANIŞMA HATTI yi-.yw.ii ıı lıııı «JW lı

10 '. :. - : - $ : *"' mmm KÜRESEL VALF (TAM GEÇİŞLİ) PH40 E.C.A. Küresel Vaffleri KÜRESEL VALF (TAM GEÇİŞLİ) PN 25 DOĞALGAZ KÜRESEL VALFİ PN1-16 KÜRESEL VALF (TAM GEÇİŞLİ) PN 16 SANA GÜVENIYORUM DOĞALGAZ KÜRESEL VALFİ PN40 RADYATÖR VALFİ "RV2" E.C.A. Radyatör Valfleri RADYATÖR VALFİ (İÇTEN DEBİ AYAR TERTİBATLI) RADYATÖR VALFİ (İÇTEN DEBİ AYAR TERTİBATLI) TERMOSTATİK RADYATÖR VALFİ RADYATÖR VALFİ 2/K"

11 Hayatınızı kolaylaştırıyoruz ile diledi bilediğiniz dilediğiniz o ya Kombiyi açfmf kapadım, soğuktu sıcaktı derc^ olmadan kışın jjfö ENDÜSTRİYEL MAMULLER SANAYİ VE TİCARET A.Ş. Necatibey Cad. No: 207, Ayvaz Han, Karaköy, İstanbul - TÜRKİYE Tel: (0212) , Faks: (0212) Teleks: web: info@ayvaz.com

12 hazmşaft ve Makina Ayar Cihazı [ v v İt' jj "TJZ Rulman, kaplin, şaft arızaları, motor yanmaları.yüksek ve düzensiz titreşimler, sızdırmazlık problemleri, enerji kaybı ve beklenmedik duruşlar ise Cüzüm EASY-LASER Alignment Sistemleri ile her türlü makinanın geometrik ve dinamik eksen ayarlarını kolay, hızlı ve belgeli olarak 1 mikron hassasiyetinde yapabilirsiniz. Dinamik Makina Teknolojisi Gazalar Cd. Şirin Sk. Karamanoğlu Plaza -1 No:10 Kat :2 Daire :16 B U R S A Tel: 0 (224 ) Fax: 0 (224)

13 Hazırlayan : Nilgün KARAKUÇUK MMO Merkez yeni ürünler 21. VÜZVILIN THHTR KÖPRÜSÜ Fransa'da Maron Nehri üzerinde eski çelik köprünün yerine yapılanın malzemesi tahta. İlerlemede geri bir adım olarak görülmesine rağmen yaklaşık 57 m. uzunluğundaki köprü eskisine oranla daha geniş ve daha sağlam. Tahta, mühendislerin ilk seçimi olan bir malzeme değil. Ancak bölge sakinleri 13. yüzyıl'dan kalan bir şatonun da bulunduğu yörede köprünün doğal yapıya uygun olmasında ısrar etmişler. Yapım malzemesi olarak uygun mekanik özellikleri ve dayanımı göz önüne alınarak köknar seçilmiş. Modern zamanlara uygun olarak köprü ayağı öngerilimli betondan yapılmış. Fransa'dakinin en yeni olmasına rağmen en uzun tahta köprü yaklaşık 99 m. uzunluğunda ABD'de. DÜŞÜNEBİLEN VRPfiV BflCRK Bilgisayar teknolojisinin malzeme bilimiyle evliliği sonucu üretilen yapay bacak aynen insan dizi gibi hareket ediyor. Diğer yapay bacaklarda da bilgisayar kontrollü esnek dizler olmasına rağmen C-Leg, hareketi önceden sezerek kontrol edebiliyor. Üzerindeki bilgisayar yüzlerce kişinin yürüyüş biçimleri dikkate alınarak programlanmış. Ayakta bulunan sensörü okuyan bilgisayar, kullanıcının normal bir bacağın yapacağı en uygun hareketi seçiyor. Dizin arkasında bulunan iki küçük motor bacağın alt parçasında bulunan hidrolik silindiri kontrol ediyor ve diz arkasındaki kaslar gibi hareket ediyor. DİZEL VRKITTRN ELEKTRİK Brokhaven National Laboratory tarafından geliştirilen bir araç yanan dizel yakıtından elektrik üretiyor. Yanma odasının içindeki alçak basınçlı hava iğnesi yakıtı bir yakıcıya püskürtüyor. Alevin yaydığı kızılötesi emisyonlar, ağ filtresi ve galyum antimonit foto voltaik hücre içeren bir dönüştürü ile elektriğe çevriliyor. foto hücre filtre Hava soğutma sistemi, foto hücrelerini yanma odasının 1500 C'ye r an sıcaklığından koruyor Filtre, ısı üreten düşük frekanslı enerji yansıtmasına rağmen yeterli enerjideki fotonların geçmesine ve foto hücrede bir elektron akışı oluşturmasına olanak veriyor. Programın amacı 1 saatte 0.07 gal. dizelin yakılmasından 24 V doğru akımda 500 Watt güç üreten taşınabilir bir termofotovoltaik jeneratör. Prototip % 10 verimle çalışıyor. Uzmanlar %20 verime ulaşılabileceğini söylüyor. - Popular Mechanics Dergisinden çevrilmiştir. Mühendis ve Makina - Cilt: 41 Sayı:

14 yeni ürünler KRMS1Z KBMVON MOTORU paket Memaüonal'm ötmki tanıtlan etektrohidrolik platformuyta çatışabiliyor, ayrıca önceki motorlarda bulunan düşük basınçlı genel yakıt sistemi kullanıyor. Internatronal Truck and Engine, daha "yeşil" bir kamyon yaratma çalışmalarındaki en son kilometre taşını sundu. Bu, valf zamanlamasını kontrol eden kam mili ve İtme çubuğu yerine elektronik paket kullanan bir dizel motoru. Firma bu teknolojinin dizel motorlardaki hava yönetimine uygulanmasıyla temiz hava çözümleri konusunda müşteri is-, teklerinin karşılanmasında önemli bir adım atacaklarına inanıyor. Motor, firmanın bir international 8100 kamyonunda tanıtıldı. LflZER VflRDIMIVLfl İŞLEME Yeni bir lazer ısıtma tekniğiyle pek çok küçük seramik parça yarı maliyetine yapılabiliyor. Parça işleneceği zaman lazer seramiği 980 C'ye ısıtarak daha yumuşak ve kolay şekillendirilebilir olmasını sağlıyor. İşin inceliği lazerin şiddetini çok iyi ayarlamak ve böylece malzemenin çok küçük bir parçasını ısıtmak. Yumuşak, kızgın seramiğin ısıtılmış bölgesi kübik bor nitrür kesici takımla küçük tabakalar halinde temizleniyor. Bu tekniği geliştiren Profesör Yung Shin "Yüzeyde çok ince bir tabakayı ısıtıyor ve hemen onu temizliyoruz. Böylece iç kısım sıcaklıktan zarar görmüyor" diyor. Teknik, önümüzdeki ytl piyasaya sürülecek. DÜZ - PRNEL ENDÜSTRİYEL PC XYCOM Automation tarafından geliştirilen 3515 KPM düz-panel endüstriyel PC, çözünürlüğü 1024x760 olan 15" ekrana sahip. Parlak TFT ekranı karmaşık işlemleri net bir şekilde gösteriyor. Operatör girişleri 74 pozisyonlu tuşla ve endüstriyel fareyle sağlanıyor. Tuş obsiyonları açıklayıcı bilgiler ve maksimum görüntü alanı sağlıyor. İsteğe bağlı analog ekran dokunma özelliği -30 milyona ulaşan dokunma oranına sahip- operatör girişleri için esneklik ve kullanımı kolay arayüz sağlıyor. PC, Intel Celeron veya Pentium II ve III işlemcilerle 500 MHz'e ulaşan yüksek performansa sahip. 12 Mühendis ve Makina - Cilt: 41 Sayı: 487

15 Hazırlayan : Nilgün KARAKUÇUK MMO Merkez oda'dan haberler ODAMIZIN 601 SAYILI KHK HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ Ülkemizde bilim ve tekniğin gereklerine aykırı, kendi içinde birçok çelişkileri barındıran kanun hükmünde kararnameler (KHK) çıkarılmaya devam ediyor. Tartışmalı "Yapı Denetimi ile ilgili 595 sayılı KHK"den sonra şimdi de TMMOB'nin görüşleri dikkate bile alınmaksızın "TMMOB Yasası" ile "Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Yasa'larda değişiklik yapıldı. Odamızı ve üyelerimizi birinci derecede ilgilendiren "601 sayılı KHK" ile ilgili olarak şunları sorguluyoruz: sayılı KHK'nin 1.maddesinde 3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık hakkında yasanın /.maddesinin değiştirildiği belirtilmektedir. 7. madde önceden; "Birinci maddede zikrolunan diploma veya ruhsatnamelerden birini haiz olmıyanlar Türkiye'de mühendis veya mimar unvanı ile istihdam olu- hizmetleri" gerektirmeyen namazlar ve bu imzalarla sanat icra edemezler ve bu unvanları kullanarak rey veremezler ve imza da dis" olanlar, koyamazlar." şeklindeydi. 601 sayılı KHK'de ise ; "Birinci maddede sayılan diploma ve belgelerden birine sahip olmayanlar Türkiye'de mühendis veya mimar unvanı ile çalışamazlar. Mühendis ve mimarların uzmanlık gerektiren mühendislik ve mimarlık hizmetleri için 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanununda belirtilen uzman mühendis veya uzman mimar belgesine sahip olmaları gereklidir. Kurumlar, kuruluşlar, gerçek ve tüzel kişiler-, yapacakları veya yaptıracakları mühendislik ve mimarlık hizmetlerinin önemi ve özelliğine göre ülke çapında depreme dayanıklı çağdaş bir yapılaşmanın sağlanmasını teminen uzman mühendis veya uzman mimar çalıştırabilirler veya çalıştırılmasını isteyebilirler." şekline çevrilmiştir. SORUYORUZ: KHK'de belirtilen "Uzmanlık gerektiren mühendislik hizmetleri" nelerdir? KHK'de belirtilen "Uzmanlık mühendislik nelerdir? Diplomalarını alarak "Mühen- "Uzman" olamadıkları noktada hangi alanda çalışacaklardır? KHK'de belirtilen "Uzmanlık gerektirmeyen mühendislik hizmetleri" nelerdir? Diplomalarını alarak "Mühendis" olanlar, "Uzman" olamadıkları noktada hangi alanda çalışacaklardır? "Ülke çapında depreme dayanıklı çağdaş bir yapılaşmanın sağlanmasını teminen uzman mühendisler çalıştırılabilir veya çalıştırılmasını isteyebilirler" sözünün anlamı nedir? Uzman mühendislik "yapılaşma" dışındaki alanlarda nasıl uygulanacaktır? Uzman mühendislik sadece yapılarda gerekli olan bir kavram mıdır? Sadece yapılaşma alanı ile ilgili cümlelerin bu yasada yeri nedir? Odamız üyelerinin halen çalışmalarını yürüttükleri AİTM Mühendisliği, Bakım Mühendisliği, Kaynak Mühendisliği, iş Güvenliği Mühendisliği, Endüstri Mühendisliği, Havacılık Mühendisliği ve daha arttırılabilecek onlarca uzmanlık alanının her birinin KHK'de yer alması gerekirken, neden sadece "Yapı" ile ilgili uzmanlık alanı KHK'de özel olarak tanımlanmıştır? sayılı KHK'nin 2.maddesinde 6235 sayılı TMMOB Yasasına çeşitli maddelerin eklendiği belirtilmektedir. "Ek Madde 5- Mühendis ve mimarlara, meslek alanlarına giren konularda hizmet kalitesini yükseltmek amacıyla belirli bir deneyim ve meslek içi eğitiminden sonra ilgili meslek odasınca uzman mühendis veya mimar belgesi verilir. Ek Madde 6- Uzman mühendis ve uzman mimar belgesi almak isteyenler, ilgili meslek odasınca tespit edilen ve Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği'nin onayladığı uzmanlık alanları ile ilgili konularda sınava tabi tutulurlar. Bu sınav, ilgili meslek odası tarafından yazılı olarak yapılır. Sınav komisyonu, ilgili meslek odası tarafından 7 asil ve 7 yedek üyeden oluşturulur. Üyeler, meslek disiplinleri ve uzmanlık alanları dikkate alınarak; 3 asil ve 3 yedek üye ilgili bakanlıklardan, 3 asil ve 3 yedek üye Yükseköğretim Mühendis ve Makina - Cilt: 41 Sayı:

16 oda'dan haberler Kurulundan, 1 asil ve 1 yedek üye ilgili meslek odasından seçilir. Komisyonun asil üyeleri kendi aralarından bir üyeyi komisyon başkanı seçer. Sınav komisyon üyelerinin, uzman mühendis veya uzman mimar unvanına sahip olmaları ve mesleklerinde fiilen 15 yıl çalışmış veya bu kadar süre öğretim üyeliği yapmış olmaları şarttır. Birden fazla sınav komisyonu oluşturulabilir. Sınav komisyon üyeleri üç yıl için seçilir, süresi dolan üyeler yeniden seçilebilir. Ek Madde 7- Uzman mühendis veya uzman mimar olabilmek için aşağıdaki şartlar aranır, a) Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinin ilgili meslek odasına üye olmak, b)yüz kızartıcı bir suçtan hüküm giymemiş olmak, c) ilgili meslek alanlarında, uzman mühendisler veya uzman mimarlar denetiminde en az 5 yıl meslek deneyimi edinmek ve bunu belgelemek, d) ilgili meslek odalarınca düzenlenen belge edinmeye yönelik meslek içi eğitim programına katılmış olmak, e) KHK ile artık YÖK, mühendisin yaşantısının sonuna kadar onunla birlikte mi olacaktır? Sı- Uzman mühendis ve uzman min a v mar sınavında başarılı olmak. Kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi teşebbüslerinde asli ve sürekli görevlerde çalışanlarda ilgili meslek odasına üye olma şartı aranmaz. Meslek içi eğitim programlarının usul ve esasları, sınav komisyonunun çalışma usulleri, sınav esasları, sınav konuları, eğitim programına katılım ve sınav giriş ücretlerinin belirlenmesi, uzman mühendis veya uzman mimar yanında çalışma şekli ve süresi, uzmanlık belgesi verilmesi, süresi, yenilenmesi, iptali ile ilgili hususlar ve mesleki deneyim için gerekli şartlar, Birliğin görüşü alınarak, Bayındırlık ve Iskan Bakanlığı tarafından, bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir ay içinde hazırlanacak yönetmelikle düzenlenir." SORUYORUZ: ligi, Endüstri Mühendisliği, Havacılık Mühendisliği vb. uzmanlık alanlarının ilgili bakanlıkları hangi bakanlıklardır? Ülkemizde, yüksek öğrenimi tamamlayan ve diplomalarını alan öğrencilerin, öğrenimleri bittiği ve dolayısı ile YÖK ile bir ilişkilerinin kalmadığı bilinmektedir. KHK ile artık YÖK, mühendisin yaşantısının sonuna kadar onunla birlikte mi olacaktır? Sınav komisyonunun YÖK üyelerinin komisyondaki işlevleri ne olacaktır? Mühendislerin YÖK ile ilişkisi diplomadan sonra neden devam edecektir? Sınavları ilgili meslek odası yapacaksa, sınav komisyonu çalışma esasları, sınav konuları, sınav ücretleri neden Bayındırlık ve îskan Bakanlığı tarafından hazırlanan yönetmelikle belirlenecektir? Bayındırlık ve îskan Bakanlığı, Odamız üyesi Makina, Endüstri, Uçak, Havacılık ve Uzay mühendisliği meslek komisyonunun YOK üyeleri- ı ı a an arma yönelik onlarca uz- " TMMOB'nin onayladığı uzmanlık alanları ile ilgili konularda "uzman mühendis" belgesi almak isteyenler sınava tabi tutulur. Bu sınav meslek odası tarafından yapılır" denilmesine karşın, sınav komisyonunda neden ilgili Bakanlıktan üç üye, YÖK'ten üç üye, Oda'dan bir üye yer alıyor?" Örneğin AlTM Mühendisliği, Bakım Mühendisliği, Kaynak Mühendisliği, iş Güvenliği Mühendisnin komisyondaki işlevleri ne olacaktır? Mühendislerin YÖK ile ilişkisi diplomadan sonra neden devam edecektir? manlık konusunda çalışma yapanların her birine yanıt verecek düzeyde hazırlanması gereken bir yönetmeliğin gerçekçi olma donanımına sahip midir? "Uzman mühendis olabilmek için, ilgili meslek alanlarında, uzman mühendis denetiminde en az 5 yıllık deneyimi edinmek ve bunu belgelemek gerekir" deniyor. Neden 5 yıl? 5 yıl deneyim şartı hangi bilimsel ve teknik bir yaklaşım sonucu KHK'ye konulmuştur? Örneğin Mekanik Tesisat Hizmetleri uzmanlık alanı ile ilgili, Isıtma, Soğutma, Havalandırma, Klima vb. uzmanlık konularının her birinde ayrı ayrı 5 yıl deneyim şartı mı aranacaktır? Bu ülkede örneğin AlTM Mühendisliği, Bakım Mühendisliği, Kaynak Mühendisliği, iş Güvenliği Mühendisliği, Endüstri Mühendisliği, Havacılık Mühendisliği vb. uzmanlık alanlarında sadece 5 yıl deneyimli ve sınavda başarılı olmuş "uzman mühendisler"mi çalışabileceklerdir? Ayrıca uzman avukatlar, uzman tabipler, uzman veterinerler, uzman diş hekimleri, uzman mali müşavirler ve benzerlerinin hepsi için 5 yıl deneyim ve sınav şartı içeren yeni KHK'ler de yürürlüğe konulacak mıdır? Yoksa bu anlayış sadece mühendislere yönelik olarak mı kalacaktır? 14 Mühendis ve Makina - Cilt: 41 Sayı: 487

17 oda'dan haberler sayılı KHK'nin 3.maddesinde 6235 sayılı TMMOB Yasasına çeşitli geçici maddelerin eklendiği belirtilmektedir. Geçici Madde 6: Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği tarihte en az 5 yıllık deneyimi bulunan mühendis veya mimarlar için, 2 yıl süreyle müracaatları halinde ek 7 nci maddenin birinci fıkrasının (c) bendindeki koşul aranmaz. Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği tarihte 12 yıl ve daha fazla mesleki deneyimi bulunan başvuru sahiplerine,- a) Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinin ilgili meslek odasına üye olmaları, b) Yüz kızartıcı bir suçtan hüküm giymemiş olmaları, durumlarında ilgili meslek odasınca eğitim programına ve sınava tabi tutulmadan uzmanlık alanları dikkate alınarak uzmanlık belgesi verilir. Kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi teşebbüslerinde asli ve sürekli görevlerde çalışan mühendis ve mimarlar için üyelik şartı aranmaz. Mesleki deneyim için gerekli şartlar yönetmelikle belirlenir. Geçici Madde 7: Sınav komisyonunun ilk defa oluşturulmasında uzman mühendis veya uzman mimar olma şartı aranmaz. SORUYORUZ: "12 yıl ve daha fazla mesleki deneyimi olan mühendislere, eğitim programına ve sınava tabi tutulmadan uzmanlık belgesi verilir" denilmektedir. Neden 12 yıl? Neden en az 12 yıl deneyimi olan mühendislere kazanılmış hak tanınıyor da, 1 yıl, 3 yıl, 6 yıl, 10 yıl deneyimi olanlara bu hak KHK'de tanınmıyor? Diplomasını alarak mühendisliğe başlayan ve çeşitli koşullar ve çabalarla konusunda uzman olan mühendislere bu hak neden tanınmıyor? "12 yıl" hangi bilimsel kriterler esas alınarak KHK'ye yazılmıştır? Odaları tarafından uzmanlıkları ve uzmanlık konuları kolaylıkla belirlenebilecek mühendislerin kazanılmış hakları neden KHK'yle ellerinden alınmıştır? SONUÇ: Odamız, üyeleri adına sorduğu bu soruların yanıtlarını şüphesiz kimseden alamayacaktır. Bunlar yanıtı zor sorulardır. Çünkü 601 sayılı KHK "Ben yaptım, oldu" anlayışının bir ürünüdür. Biz şunları söylüyoruz: sayılı KHK, derhal, ivedilikle, hemen, şimdi, bugün yürürlükten geri çekilmelidir. 2. Birileri tarafından "bir şeyler" yazılmak isteniyorsa, cümle çok basittir: "Uzman mühendis ve uzman mimar belgesi verme ve alma koşullan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği tarafından belirlenir". TMMOB Makina Mühendisleri Oda Yönetim Kurulu UZMAN MÜHENDİS VE UZMAN MİMAR BELGESİ EDİNİLMESİNE İLİŞKİN UYGULAMA YÖNETMELİĞİ TASLAĞI HAKKINDA GÖRÜŞ VE ÖNERİLER GENEL DEĞERLENDİRME Bu yönetmeliğin hazırlanması için dayanak oluşturan 601 sayılı KHK'ye ilişkin Odamız görüşleri bu yönetmelik için de genel değerlendirme olarak sunulmaktadır. MADDELERE İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER GÖRÜŞ VE ÖNERİLER Değişiklik Önerisi 1: Birinci bölüm Tanımlar ve Kısaltmalar Madde.4'de belirtilen Mühendis ve Mimar tanımında; "Kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi teşebbüslerinde asli ve sürekli görevlerde çalışan ve ilgili meslek odalarına üyelikleri isteğe bağlı bırakılan mühendis ve mimarlarla," ibaresi çıkarılmalıdır. Değişiklik Önerisi 2: Madde 5 "a" bendindeki; "...Kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadı Teşebbüslerinde asli ve sürekli görevlerde çalışan Mühendis ve Mimarlar için üyelik şartı aranmaz" ibaresi çıkarılmalıdır. Değişiklik önerisi 3: Madde 5 "c" bendinin aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmesi önerilmektedir. c. Türk Mühendis Mimar Odaları Birliğine bağlı ilgili meslek odalarınca her bir uzmanlık alanı için ya- Mühendis ve Makina - Cilt: 41 Sayı:

18 oda'dan haberler pılacak düzenlemelerde belirlenecek mesleki deneyime sahip olmak Gerekçe: Mühendislik ve Mimarlık mesleklerinden her biri içerisinde sayıları onlarla ifade edilecek uzmanlık alanları yer almaktadır. Her bir uzmanlık alanı için gereken deneyim süreci farklılıklar arz etmektedir. Bu nedenle, 601 sayılı KHK'de de yer alan 5 yıllık mesleki deneyim şartı şartının hangi bilimsel ve teknik bir yaklaşım sonucu belirlendiği anlaşılamamaktadır. Bu nedenle mühendislik ve mimarlık mesleği kapsamında oluşturulan uzmanlık alanları için mesleki deneyim süresinin ilgili düzenlemede ilgili meslek odasınca yapılacak düzenlemelerde belirlenmesi gerekmektedir. Değişiklik Önerisi 4: Madde 6'nın ilk paragrafının aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmesi önerilmektedir. Madde 6: Belge için başvuruda bulunan Mühendis ve Mimarların, Uzman Mühendis ve Uzman Mimar belgesi edinme sınavına girebilmeleri için her bir uzmanlık alanına ilişkin olarak süreleri ilgili meslek odasınca belirlenen Meslek îçi Eğitim Programlarına katılmaları gerekmektedir. Meslek Odaları her bir uzmanlık alanı için Meslek İçi Eğitim Programlarının oluşturulması ve gerçekleştirilmesi için Meslek İçi Eğitim Merkezleri kurar veya söz konusu meslek içi eğitimleri Yüksek Öğretim Kurumları ile işbirliği yaparak gerçekleştirir. Gerekçe: Mühendislik ve Mimarlık mesleklerinin kendi içerisinde uzmanlık alanları farklılıklar içermektedir. Örneğin; Makina Mühendisliğinin Mekanik Tesisat Mühendisliği, Araç imal Tadil Mühendisliği, Asansör Mühendisliği, Kalite Mühendisliği, Bakım Mühendisliği, Kaynak Mühendisliği, iş Güvenliği Mühendisliği vb. gibi bir çok uzmanlık konuları mevcuttur. Bu kadar çok uzmanlık konusunun her biri için eğitim süresini 2 ile 8 hafta arasında sıkıştırmak veya yaymak yerine ilgili meslek odasınca uzmanlık konularına uygun sürelerde eğitimler gerçekleştirilmesi daha bilimsel, teknik açıdan daha doğrudur. Değişiklik Önerisi 5: Madde 13'ün aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmesi önerilmektedir. Madde 13: Uzman Mühendis ve Uzman Mimar belgelendirme sınav komisyonları ilgili meslek odalarınca her bir uzmanlık alanına ilişkin olarak 2 yıl- 16 lık süreler için belirlenir. İlgili Meslek Odasınca Uzman Mühendis ve Uzman Mimarlar arasından seçilecek üyelerden oluşturulacak komisyonlarda en az 3 üye bulunur. Gerektiğinde uzmanlık konuları dikkate alınarak ilgili meslek odasınca birden fazla sınav komisyonu kurulabilir. Sınav sorularının 8. Maddede belirtilen konular dikkate alınarak belirlenmesi, sınavın gerçekleştirilmesi ve değerlendirilmesi, sonuçların başarı sırasına göre listelenip ilgili meslek odasına iletilmesi, sınav sonuçlarına yapılan itirazların değerlendirilmesi sınav komisyonlarınca yerine getirilir. Her bir sınav için hazırlanan sorular ve yanıtları, sınavı takip eden 30 gün içerisinde ilgili meslek odalarının yayın organlarında üyelerine duyurulur. Gerekçe: Sınavlar ilgili meslek odalarınca gerçekleştirilecek ise sınav konuları ve soruları da ilgili meslek odalarınca oluşturulacak sınav komisyonlarınca hazırlanmalı ve sınavlar bu komisyonlarca yapılıp değerlendirilmelidir. Sınav komisyonlarının çalışma usul ve esasları da ilgili meslek odalarınca belirlenmelidir. Örneğin; Makina Mühendisliğinin Mekanik Tesisat Mühendisliği, Araç imal Tadil Mühendisliği, Asansör Mühendisliği, Kalite Mühendisliği, Bakım Mühendisliği, Kaynak Mühendisliği, iş Güvenliği Mühendisliği uzmanlık alanları için sınav komisyonları oluşturmak zorundadır. Bu nedenle sürecin işler ve işlevsel kılınması açısından sınav komisyonlarının ilgili meslek odasınca belirlenmesi uygun olacaktır. Değişiklik Önerisi 6: Madde 25'in aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmesi önerilmektedir. Madde 25: Eğitime veya sınava tabi olmaksızın doğrudan Uzman Mühendis ve Uzman Mimar belgesi verilmesi koşulları her bir uzmanlık alanına ilişkin olarak ilgili meslek odasınca hazırlanacak yönetmeliklerde belirlenir. Gerekçe: Sadece yapı üretim sürecinin bir bölümü olan yapı denetimine ilişkin uzmanlık alanını düzenleyen 595 sayılı KHK'de 12 yıl mesleki deneyime (niçin 12 yıl olduğu halen anlaşılamayan) sahip mühendis ve mimarlar için eğitim ve sınav şartı aranmaksızın doğrudan belgelendirme yapılması uygulamasının bütün mühendislik ve mimarlık uzmanlık alanları için genelleştirilmesi doğru değildir. Mühendis ve Makina - Cilt: 41 Sayı: 487

19 oda'dan haberler Bu nedenle ilgili meslek odasının teknolojik gelişmelere bağlı olarak uzmanlık alanlarına ilişkin düzenleme yapma gereksinimi duyması durumunda o alana ilişkin doğrudan belgelendirme için gereken mesleki deneyim sürelerini belirleyebilmelidir. Değişiklik Önerisi 7: Madde 26'nın aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmesi önerilmektedir. Madde 26: Uzman Mühendis ve Uzman Mimar belgelerinin geçerlilik süresi ilgili meslek odalarınca her yıl onaylanmak koşuluyla 5 yıldır. Gerekçe: Belgelerin iki yıllık sıklıkta yenilenmesi yerine yılda bir onaylanması ve 5 yılda bir değiştirilmesi bürokrasiyi azaltması ilgili meslek odası denetimini sürekli kılması bakımından daha doğru olacaktır. Değişiklik Önerisi 8: Madde 27'nin aşağıdaki şekilde düzenlenmesi önerilmektedir. Madde 27: Uzman Mühendis ve Uzman Mimar belgesi edinmiş olan mühendis ve mimarların geçen süre içinde mesleki deneyim ve bilgi birikimleri ile belge için aranan koşullarının güncelleştirilmesi amacıyla uzman mühendis ve uzman mimar belgelerinin her yıl onaylanır, 5 yılda bir de yenilenir. Gerekçe: Değişiklik Önerisi 8 de belirtilen nedenle denetimin sürekli yapılması açısından her yıl belge onayı doğru olacaktır. Teoman Öztürkü findik Üst örgütümüz TMMOB u en çetin yıllarda omuzlayan, TMMOB'un tarihsel imgesinin yaratıcılarından Teoman Öztürk, ölümünün altıncı yılı olan 11 Temmuz'da törenlerle anıldı. 1940'da Kars'ta doğan Teoman Öztürk, İstanbul Üniver-.sitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümünden 1957'de, İTÜ Mimarlık Fakültesinden de 1963'te mezun oldu. 1973'ten sonra 1980'de 12 Eylül darbesi oluncaya kadar TMMOB Başkanlığı yapan Teoman Öztürk, darbeden sonra yargılandı ve üç yıl tutuklu kaldı. 11 Temmuz 1994'de henüz 54 yaşındayken aramızdan ayrılan Teoman Öztürk için bu yıl Karşıyaka Mezarlığındaki mezarı başında anmadan sonra akşam saatlerinde "Geçmişten Geleceğe Teoman Öztürk ile Birlikte TMMOB Örgütlülüğü" başlıklı bir panel gerçekleştirildi. Panele konuşmacı olarak Yavuz Önen, Bülent Tanık, Haydar İlker, Ali Yiğit, Mehmet Soğancı, Arif Merdol katıldı. Panel sonrasında koktely verilerek bir dinleti düzenlendi..:-j.52 : X.. J439 # Mühendis ve Makina - Cilt: 41 Sayı:

20 oda yayınları ŞEMALARLA BİNA İÇt DOĞALGAZ TESİSATI III. baskısı yapılan kitap, doğalgaz iç tesisatı alanında projeci ve uygulamacı olarak çalışan makina mühendislerinin ve uygulamada çalışan teknisyenlerin yararlanması amacıyla yayınlanmıştır. Konular şemalarla açıklanarak teoriye kaçmadan kolay bir dille anlatım hedeflenmiştir. Yayın No : 145/3, 124 sayfa Üye-Öğrenci Diğer : TL : TL ŞEMALARLA BİNA İÇİ DOĞA* C\7 TESİSATI ISO 9000'İN IŞIĞINDA TOPLAM KALİTE (UYGULAMA KILAVUZU) ISt 9900-İM IflflMM TOPLAM KALİTE w», «raht Yayın No : MMO246/2000, 83 sayfa Üye-Öğrenci : İL Diğer : TL Prof Dr. Alp Esin tarafından yazılan Kılavuz, Nisan 1999'da yayınladığımız "ISO 900'in Işığında Toplam Kalite" kitabında yer almayan ayrıntıları içeriyor. Uygulama Kılavuzu dokuz bölümden oluşuyor. Her bölüm toplam kalitenin gereklerinin yerine getirilmesinde etken olan bir uygulamaya ayrılmış. Kılavuzun yararlı olabilmesi için ana kitapla bir arada kullanılması ve izlenmesi zorunlu. Hazırlayan : Nilgün KARAKÜÇÜK MMO Merkez ARAÇLARDA LPG DÖNÖŞÖMÛ MÜHENDİS EL KİTABI LPG dönüşümü yapan mühendisler için başvuru kaynağı olan kitabımızın ilk baskısının tükenmesi üzerine geliştirilmiş ikinci baskısı yapılmıştır. İlk baskıda yer alan eksikliklerin ve yanlışlıkların giderildiği, örnek projelerin tamamının yenilendiği kitabın konu başlıkları: - LPG Tanımı, Özellikleri - LPG Yakıt Sistemi, Ekipmanları - Araç ve Sistem Kontrolü - Periyodik Bakım,. Güvenlik Önlemleri - Örnek Proje ve Belgeler Yayın No : 217/2, 244 sayfa Üye-Öğrenci : TL Diğer : TL MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ SÖZLÜĞÜ I 'lk baskısı Haziran 1997'de yapılan ve kısa sürede tükenen Ingilizce-Türkçe sözlük geliştirilerek yeniden basıldı. Bu baskıda tesisat ve klima ile ilgili teknik sözcük ve deyimlerin karşılıkları da bulunuyor. Sözlükte İngilizce teknik sözcük ve deyimlerin Türkçe literatürüne girmiş karşılıkları, kullanım yerleri ve ifade ettikleri anlamların açıklamaları verilerek, Yayın No : 189/2, 370 sayfa Üye-Öğrenci : TL Diğer MAKİNA ;.;. ' 5i MÜHENDİSLİĞİ j İ ^ r i SÖZLÜĞÜ^ (İNGİLİZCE - TORKÇE) YKUU1 Prot Dt Mustafa SABUNCU şekillerle gösteriliyor. : TL 18 Mühendis ve Makina - Cilt: 41 Sayı: 487

21 Makale PİSTON OYUĞUNUN ALEV CEPHESİNİN GEOMETRİK ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ Atilla BİLGİN Bu çalışmada Bilgin tarafından geliştirilmiş olan bilgisayar programı kullanılarak, bujinin silindir kafasında merkezde bulunduğu silindirik oyuklu pistona sahip bir yanma odası için piston oyuğunun derinlik/yarıçap oranının değişiminin alev cephesinin geometrik özelliklerine etkisi incelenmektedir. Bir buji ateşlemeli motorda alevin yanma odası içinde yayılışının geometrik modellenmesiyle oluşturulmuş olan program, silindirik disk şeklindeki bir yanma odası için bujinin silindir kafası üzerinde çeşitli noktalarda konumlandırılması durumunda alevin geometrik özelliklerini hesaplayabilmektedir. Anahtar Sözcükler Buji ateşlemeli motorlar, küresel alev cephesi yaklaşımı, alev cephesinin geometrik özellikleri in this study, by using a computer code developed by Bilgin, effects of variation of the dept to radius ratio of piston bowl on geometric features of the flame front have been investigated, for a combustion chamber geometry having a cylindrical piston bowl with centrally located spark plug on cylinder head. The code, developed by geometric modeling of the flame development process in a spark ignition engine combustion chamber, calculates geometric features of the flame front for disc shaped combustion chamber with variable location of the spark plug on the cylinder head. Key Word Spark ignition engines, spherical flame front assumption, geometric features of the flame front Karadeniz Teknik Üniversitesi, Makina MiUıendisliği Bölümü GİRİŞ ı İ çten yanmalı motorlarda iyi tasarlanmış bir yanma odası: (1) motorun çalışma hız aralığında çeşitli devir sayılarında dolgu değişimi işlemini çok iyi gerçekleştirebilmeli, (2) yanmanın olabildiğince hızlı ve düzgün olmasını sağlayabilmeli ve (3) yanma odası çeperlerinden olan ısı kayıplarını en aza indirebilmelidir. Emme ve egzoz işlemlerinin iyileştirilmesi, kısılma ve pompalama kayıplarının azalmasını ve volümetrik verimin artmasını sağlar. Hızlı ve düzgün bir yanma ise, çevrimden çevrime olan değişimleri azaltarak, motorun daha fakir bir karışımla veya daha fazla egzoz gazları resirkülasyonu (EGR) ile çalışmasına ve dolayısıyla daha etkin emisyon kontrolüne olanak tanır. Isı kayıplarının azaltılması, yakıtın ısıl enerjisinden daha fazla yararlanılması anlamına gelir. Sonuçta bütün bunları gerçekleyecek şekilde yanma odasının optimize edilmesi durumunda, motorun genel verimi, performansı ve özgül gücü artacak, yakıt tüketimi ve egzoz emisyonları ise azalacaktır. Bu çalışmada, alev cephesi yüzey alanının; alev cephesinin arkasında kalan ve yanmış gazlardan oluştuğu varsayılan hacmin; ve -yanmış gazların ıslattığı alan olarak da adlandırılan- alev cephesi ile yanma odası çeperlerinin temas ettiği alanın, alev cephesinin yanma odası içinde yayılması süresince değişimlerinin, piston oyuğunun derinlik/yarıçap oranının değişiminden nasıl etkileneceği incelenmektedir. Böylece, en az ısı kayıpları ile en hızlı yanmayı sağlayacak silindirik disk şeklindeki piston oyuğunun derinlik/yarıçap oranının belirlenmesi amaçlanmaktadır. ALEV CEPHESİ GEOMETRİSİ Bir buji ateşlemeli motorda yanma bujinin tırnakları arasında başlar. Türbülanslı bir alev, cephe şeklinde gelişerek yanma odası boyunca yayılır. Şekil.l(a)'daki yanma fotoğraflarında görüldüğü gibi, silindir içi akışta şiddetli bir dönme (swirl) olmaması durumunda alev cephesinin gelişimi yaklaşık küresel bir karakterde olmaktadır [2]. Bu nedenle termodinamik esaslı yanma modellerinde alev cephesi için sıklıkla küresel geometri kullanılmaktadır. Bu çalışmada da yanma odasında şiddetli bir dönmenin olmadığı varsayılarak, Şekil.l(b)'de görüldüğü gibi küresel alev cephesi yaklaşımı kullanılmıştır. Alevin silindir içinde yayılması süresince pistonun üst ölü noktada (ÜÖN) sabit kaldığı varsayılmıştır. En genel durumda alev, incelenen geometriye göre silindir kafası, silindir duvarı (veya oyuklu piston durumunda piston oyuğu kenarı) ve piston tablası (veya oyuklu piston durumunda piston oyuğu alt yü- Mühendis ve Makina Cilt: 41 Sayı:

22 Makale zeyi) ile temas halinde olabilir. Şekil. 1'de görülen böyle bir durum için Af alev cephesi yüzey alanı ve Vf yanmış gaz hacmi h A f =2r f ja(z)dz (1) h V, = j (a(z) r\z) +p(z)r 2 - rji sin (5(z))dz (2) ;=0 şeklinde hesaplanabilir [3]. Alev cephesinin ıslattığı yanma odası yüzey alanı toplamı A w ise, Şekil. 1'den de görüldüğü gibi silindir kafasında A wc j,, silindir duvarında (veya piston oyuğu yan yüzeyinde) A wcw ve piston tablasındaki (veya piston oyuğu tabanındaki) A wp yüzey alanlarının toplamından oluşmakta olup ; " w = - = a(0)r 2 (0) + P(0)R 2 - n JRp(z) dz ;=0 +a(h) r\h) +p(h)r 2 - r s R sin p(h) (3) şeklinde hesaplanabilir [4]. (1), (2) ve (3) eşitliklerindeki a, p, ve r değerleri z'nin bilinen fonksiyonları olmadıklarından, herhangi ip i s, ve R değerleri için bu bağıntılardaki integraller analitik olarak hesaplanamayıp, sayısal olarak hesaplanmaktadır. Bağıntılar ve hesap yöntemi ile ilgili ayrıntılı bilgi [l]'de verilmiştir. YANMA ODASI GEOMETRİLERİ Bilgisayar programı önce silindir yarıçapı R=3 8 mm, ölü hacim yükseldiği h c =8.324 ve sıkıştırma ora- j nı e = 9.25 olan silindirik disk şeklindeki bir yanma odası için koşturulmuştur. Bu geometri için ölü hacim) yüksekliğinin silindir yarıçapına oranı h c /R=0.22 ol-j maktadır. Daha sonra aynı ölü hacme (ve dolayısıyla! sıkıştırma oranına) sahip olacak şekilde piston oyuğu) derinliğinin, piston oyuğu yarıçapına oranı parametrik; olarak artırılarak, h/r=l.o olana kadar çeşitli değerle- 1 ri için program tekrar koşturulmuştur. Oyuklu piston! geometrilerinde ölü hacmin tamamının piston oyuğu hacmine eşit olduğu varsayılmıştır. Ayrıca geometriden yararlanılarak yazılan maksimum alev yolu i m =( Vjnh+h^ll'yi minimum yapan, dr m /dh=o koşulunu gerçekleyen [h/r) immin oranı, analitik yolla 0.71 olarak belirlenmiş ve bu geometri için de alev cephesinin özellikleri incelenmiştir. Burada V c ölü hacmi göstermektedir. İncelenen yanma) odası geometrileri toplu olarak Şekil.2'de görülmek-j tedir. i BULGULAR VE TARTIŞMA Şekil.2'deki yanma odası geometrileri için alev cephesinin geometrik özelliklerindeki değişimler aşağıda grafikler şeklinde verilmektedir. Bu grafiklerde Af alev cephesi yüzey alanı, Vf yanmış gaz hacmi, A w Ateşlemeden sonraki krank mili açısı Dönmesiz Orta şiddette dönmeli (a) Şekil 1. (a) Bir buji ateşlemeli motorda yanmanın gelişimini gösteren fotoğraflar [2] (b) Alev cephesi geometrisi [1]. 20 Mühendis ve Makina - Cilt: 41 Sayı: 487?

23 Makale R h/r'f=q Şekil 2. İncelenen Yanma Odası Geometrileri. yanmış gazların ıslattığı yanma odası yüzey alanı ve it alev yarıçapı sırasıyla A 1 V ~ A V - =-^- (4) R şeklinde boyutsuzlaştırılmış olarak verilmektedir. Bu bağıntılardaki Af re f alanı, h/r=l olan R Ie f = h re f = mm değerine sahip piston oyuğunun yarıçapıyla aynı yarıçapa sahip yarımkürenin yüzey alanı olup A fref = 2nR 2 rej (5) şeklindedir. Vt Tet referans hacmi de bütün geometriler için aynı değere sahip olan V c ölü hacmi olup V f«f = = JtRl *ref (6) şeklinde yazılabilir. A wie f yüzey alam ise, yine h/r=l olan geometri için yanma odasının toplam yüzey alanı olup A wref = 2?tR ref (R ref + h ref ) = 4 nr) ef (7) şeklindedir. Alev Cephesi Yüzey Alanı Şekil.3'te farklı piston oyuğu geometrileri için Af boyutsuz alev cephesi yüzey alanlarının, /-. boyutsuz alev yarıçapma göre değişimleri görülmektedir. h/r =1.0 için alev cephesi yüzey alanının alev yarıçapına göre değişimi incelendiğinde, alev yarıçapı arttıkça, yani yanma ilerledikçe, alev cephesi yüzey alanı parabolik bir şekilde artmaktadır. Küre kapağı yüzey alanının, yarıçapm karesi ile orantılı olmasından dolayı bu beklenen bir durumdur. Bu artış, r f \ olana kadar, yani alev yanma odası çeperlerine değene kadar sürmekte ve / =1 'de A f =1 olarak maksimum değerine ulaşmaktadır. Piston oyuğu yarıçapının, oyuk yüksekliğine eşit olduğu bu geometri için r =\ de, alev cephesi hem si- lindir duvarlarına, hem de piston yüzeyine aynı anda değmekte ve bu noktadan sonra alev yarıçapının artışıyla alev cephesi yüzey alanında hızlı bir düşüş olmaktadır. Boyutsuz alev yüzey 10 alanı X / / t'? = 1 /' /' / / s /, i / \ X '" t \ J \ 1 y t I \ \ 1 V ' Boyutsuz Alev r f Şekil 3. Farklı h/r oranlan için Alev Cephesi Yüzey Alanlarının Alev Yarıçapına Göre Değişimi. h/r<l olan diğer bütün durumlar için ise değişim biraz farklı olmaktadır. Söz konusu durumlar için piston oyuğunun derinliği oyuk yarıçapından daha küçük olduğundan, alev cephesi ilkönce piston yüzeyine sonra da silindir duvarlarına değmektedir. Bu değişimler için de alev cephesinin piston yüzeyine temas ettiği alev yarıçapına kadar alev cephesi yüzey alanındaki artış parabolik bir karakterde olmakta, bundan sonra alevin silindir duvarlarına değmesine kadar geçen sürede ise artış lineer bir karakter kazanmaktadır. h/r 'nin azalan değerleri için lineer değişimin başladığı alev yarıçapı ve değişimin eğimi azalmaktadır. Bu da maksimum alev yüzey alanının değerini azaltmakta, meydana geldiği alev yarıçapını ise artırmaktadır. Diğer taraftan, buji ateşlemeli motorlarda yanmanın iki bölgeli termodinamik modellenmesinde kütlesel yanma oranının belirlenmesi için genellikle, 1 i1 I Mühendis ve Makina - Cilt: 41 Sayı:

24 ! - Makale dm * _ dt şeklindeki bağıntıdan yararlanılır [5]. Bu eşitlikte my yanmış gazların kütlesini, p u yanmamış karışımın yoğunluğunu, Af alev cephesi yüzey alanım ve S? alevin yanma odası içerisindeki türbülanslı yayılma hızını göstermektedir. (8) bağıntısından açık olarak görüldüğü üzere kütlesel yanma oranı, yani yanma hızı, alev cephesinin yüzey alanı ile doğrudan orantılıdır. Buna göre yukarıdaki geometrilerden, daha büyük alev cephesi yüzey alanını veren yani h/r =1 olan oyuklu pistona sahip geometrinin daha büyük bir yanma oranını, yani daha hızlı bir yanmayı sağlayabileceği sonucuna varılabilir. Şekil.4'te maksimum alev yüzey alanı ve maksimum alev yarıçapının, h/r oranına göre değişimi verilmiştir. Artan h/r oram ile A f max sürekli artarken, r /,max değeri analitik olarak belirlenen h/r = 0.71 oranına kadar parabolik olarak azalmakta ve burada bir minimum yaptıktan sonra tekrar artmaya başlamaktadır. Diğer bir deyişle maksimum A, maji değeri ile minimum r fmax değeri aynı h/r oranında meydana gelmemektedir. Boyutsuz maksimum 1.0 og ı.7o Boyutsuz maksimum alev 60 yarıçapı, r /ıb Şekil4. A fmsk ve r fam 'ınhlr Oranına Göre Değişimi (8) rum yapabilmek için yanmanın termokimyasal modelinin de işin içine sokulması gerekir. Bununla birlikte, Şekil.3 ve Şekil.4'ten, piston oyuğunun derinlik/yarıçap oranının 0.71< h/r < 1.0 aralığında olması durumunda, diğer durumlara oranla daha hızlı bir yanmanın elde edilebileceği sonucuna varılabilir. Alev Cephesinin Islattığı Yanma Odası Yüzey Alanı Buji ateşlemeli motorlarda yanma odası çeperlerinden olan ısı kayıplarının önemli bir kısmı, yanmış gazlarla temas halinde olan cidarlardan meydana gelmektedir. İyi tasarlanmış bir yanma odasında, taze dolgunun önemli bir bölümü yanıncaya kadar, yanmış gazların cidarlarla olabildiğince az temas etmesi gerekir. Isı kayıplarında %10'luk bir azalmanın ortalama efektif basınçta yaklaşık %3'lük bir artış meydana getireceği [6] düşünülürse, yanma odasının ısı kayıpları bakımından da optimize edilmesinin ne kadar önemli olduğu anlaşılır. Şekil.5'te, incelenen piston geometrileri için \ alev cephesinin ıslattığı yanma odası yüzey alanlarının alev yarıçapına göre değişimleri görülmektedir. 1.8 Boyutsuz 1.6 ıslak yüzey 1.4 alanı, A w _ ) i - f t 0 ' t A *6 sı si İV l.ıi i Boyutsuz alev r f f 1 sf e IS.* J İT ı1 n t t Şekil 5. Alev Islattığı Yanma Odası Yüzey Alanlarının Alev Yarıçapına Göre Değişimi Bir buji ateşlemeli motorda, bujide yanmarnn başlamasından sonra alev yarıçapının büyüyerek yanma odasının en uzak noktasına varıncaya kadar geçen süre, buji ile yanma odasının en uzak noktası arasındaki mesafe ile orantılı olacağmdan, bu mesafe ne kadar kısa olursa yanma o kadar daha erken tamamlanacaktır. Ancak maksimum alev yolunu minimum yapan h/r=0.7l oranında maksimum alev cephesi yüzey alanı, h/r=l.o' a oranla % 11 daha küçük olmaktadır. Yanma hızını etkileyen bu iki faktörden hangisinin daha etkin olduğunun belirlenmesi sadece geometrik açıdan yapılan bu incelemede olanaksız olduğundan, bu konuda bir yo- 22 h/r oranı 1.0 ve 0.71 olan oyuklu pistona sahip yanma odalarının yukarıda sözü edilen iyi tasarlanmış yanma odası geometrilerine diğerlerinden daha çok uyduğu görülmektedir. Örneğin, h/r =1 olan durum için alevin ıslattığı yüzey alanı %30'lara varıncaya kadar alev, maksimum alev yolunun %72'sine ulaşmakta. Halbuki h/r=0.22 olan oyuksuz piston durumunda ıslatılan yüzey alanının bu oranına alev, maksimum alev yolunun henüz %44'üne geldiğinde sahip olmaktadır. Aynı orana, h/r=0.7l olan durumda, alev toplam yolunun %66'smda iken sahip olmaktadır. Şekil.5'te göze çarpan bir diğer durum ise, ale- Mühendis ve Makina - Cilt: 41 Sayı: 487