İzmir Türk Musevileri e-haber Bülteni İÇİNDEKİLER

Transkript

1 İzmir Türk Musevileri e-haber Bülteni Revista Digital de los Judios Turkanos de İzmir DIYAL o G (035)-Eylül-Ekim 2014 Dürüstlük Adalet Barış (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG İÇİNDEKİLER Merhaba Başkandan HABERLER İÇİMİZDEN Aramızdan Ayrılanlar RABİ HAYİM PALAÇİ - Moti Katan SEKSION EN LADINO Haberes de la Comunidad de Izmir El Kantoniko de Rachel - R.A.Bortnick Yehuda ke dize? Yehuda Hatsvi D aki D aya - Eliz Gatenyo Shimon Kapitan d Estambol Shimon Geron Gad Nassi Albert Contente mos Konta - Albert Contente Coya Delevi Kantoniko de Buenos Aire Graciela Tevah de Ryba Prof. Dr. Moshe de Liba PARA KE NO SE OLVIDE DE LA PRENSA MONDIAL BİZDEN BİRİ JAKI BARUH - Sarit Bonfil KÖŞE YAZILARI Derinlik Mi-draş İtzhak Rav İsak Alaluf Perspektif Rafael Algranati Uzak Yakın - Selim Amado Çağrışımlar - Avram Ventura One Minute - Avram Aji Yansımalar - Raşel Rakella Asal Açı - David Enriquez Yaşam Koçunuz Violet Alalof Bir Başka Deyişle - Nisim Sigura Galatalı Küçük bir Kız - Coya Delevi Washington dan Mektup Altan Gabbay Metin ce Metin Delevi İz Düşümü Lina Filiba Yaşam Tufan Erbarıştıran DIŞ BASINDAN SEÇMELER GENÇ GÖRÜŞ Yaşam Notları - Şela Habif BİLİYOR MUYUZ? Şiva Asar Orucu Nazlı Doenyas Dini Takvim Nazlı Doenyas BİZİM KÜRSÜ Süleyman Doğu Kabala Üzerine Dersler

2 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Merhaba Değerli Okurlarım, Yayın Yönetmeninden Yom Kipur gününde yalnızca Tanrı ya karşı işlenmiş günahların affı söz konusudur. Bu af, insanlara karşı yapılan hataları kapsamaz. İşte bu nedenle yıl boyunca incittiğimiz kişilerden Kipur gününden önce özür dileyerek, Tanrı nın huzuruna hazırlıklı gelmemiz gerektiği öğretilir. Yahudi âleminin en kutsal iki bayramı olan Roşaşana ve Kipur bayramlarının eşiğindeyiz. Roş A şana nın ilk günü ile Yom Kipur arasındaki on günlük süreç, Yamim Norayim (Yüce Kutsal Günler) olarak adlandırılırlar. İnançlarımıza göre, altın buzağı olayından sonra Moşe nin yakarışları sonucunda Tanrı nın affı Kipur günü gerçekleşmiş ve Moşe, Sinay dağından ikinci On Emir tabletleri ile inmiştir. Bu nedenle yıl boyunca dinden ve sinagoglardan uzak kalanlarımız bile bu kutsal günlerde ve özellikle Yom Kipur da sinagoga giderek cemaate katılırlar. Bu günler süresince kapıları özür dileyenlere açık olan Tanrı nın yüce huzurunda, bilerek ya da bilmeyerek kendisine karşı işledikleri günahlarının affedilmesi için Tanrı ya yakarırlar. Hayat, özür dilememizi veya affetmemizi gerektiren sayısız olayları karşımıza çıkarır. Tanrı nın bu dünya üzerinde bize bahşettiği yaşam günlerini çevremizdeki insanlarla ahenk içinde geçirmek istiyorsak, her ikisini ustalıkla kullanabiliyor olmamız gerekir. Siz değerli okurlarımın bayramlarını kutluyor, dualarınızın kabul görmesini ve yüreğinizdeki tüm iyi dileklerin gerçekleşmesini diliyorum. Ti'hle Shana Vekileloteha, Ta'hel Shana Ubirkoteha!.. (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Başkandan Büyüklerim, Küçüklerim, Sevgili Kardeşlerim, Sami Azar Her yıl yaz mevsiminin son günleri bizleri iki önemli bayramımızın eşiğine getirir. Vakıf yönetimi olarak, sizlerin huzurlu bir bayram geçirmenizi sağlayabilmek için gerekli hazırlıklarımızı sürdürüyoruz. Roşaşana ve Kipur Bayramlarımızda geçen yıllarda olduğu gibi Beth Israel, Şaar Aşamayim, Algazi, Bikur Hulim ve Roş Aar Sinagoglarımız hizmetinizde olacak. Küçülmekte olan ve istemeden de olsa asimilasyona maruz kalan cemaatimizde kimliğimizi, değerlerimizi ve geleneklerimizi korumak için Vakıf yönetimi olarak elimizden geleni yapmaya çalışıyoruz. Bu çabamıza sizleri de katkıya davet ediyor, 27 Eylül Cumartesi yi 28 Eylül Pazar gününe bağlayan gece saat da Şaar Aşamayim sinagogunda yapılacak geleneksel Selihot duasına ve Roşaşana ile Kipur bayramlarımızda hepinizi ailelerinizle birlikte sinagoglarımıza bekliyoruz. Yom Kipur günü sinagoglarımızı ziyaret ederek sizlerle birlikte olmaya ve mesajlarımı şahsen iletmeye çalışacağım. Bayram dua saatlerini ve kaparot geleneğimizi gerçekleştirebilmeniz için gerekli bilgileri ayrıca ileteceğiz. Bu vesile ile siz değerli kardeşlerimin bayramlarını en içten dileklerimle kutluyor, aileleriniz ve sevdiklerinizle birlikte nice sağlıklı ve mutlu bayramlar geçirmenizi diliyorum. Shana Tova Umetuka

3 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG İzmir Düğünlerinin Vazgeçilmez Yöneticisi Moşe Levi den Değerli bir Yorum İZMİR DE DÜĞÜN HABERLER İzmir in değerli hocalarının öğretileri ışığında bize verilen Yahudi değerlerine göre, İzmir de hayatın her safhasında, her türlü iş ve etkinlik, iyi bir imgeyle başlatılır ve iyi bir imgeyle sonuçlandırılır. Bu düşünce şekli, İzmir Yahudi geleneğinin vazgeçilmez bir düsturu gibi kullanılmıştır. Benim aşağıda ayrıntılı olarak anlatacağım etkinlik, İzmir kehila düğün ritüelidir. Ben bu bilgileri, saygı ile andığım rahmetli More Şemuel HaKohen den öğrendim. Düğün hazırlığı, gemer de boda ile başlar. Anlamı, düğün tarihine karar verildiği andır. Badem şekeri dağıtılarak, düğünün belirlenen tarihte yapılacağı ilan edilir. Düğün Törenini düzenlemek damat tarafının yükümlülüğündedir. Bu nedenle düğün esnasında davetliler damat tarafından karşılanır. Gelinin kehila ya girdiği an, simgesel olarak damatla evlenmeye hazır olduğunu ilan ettiği andır. Damat, gelinin yanına gelir ve cebinde sakladığı saf ipek (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG mendilin içinde bulunan, buğday, arpa, pirinç, badem şekeri ve biraz bozuk parayı (ses için) duvağının üstünden, gelinin bütün vücudundan süzülmesini sağlayacak şekilde, döker. Gelin ve damat, ikisi de ömür boyu birlikte yaşamaya hazır olduklarını kabul ederler ve davetlilerin bulunduğu ana salona (mabede) birlikte girerler. Bir İzmir geleneği olarak tanımlayacağımız bu tören, altmışlı yıllarda İstanbul daki düğün törenlerinden kopyalanarak bugünkü şekline, gelinin babası ile birlikte ana salona girmesi şekline dönüşmüştür. Biz tekrar düğüne, törenin en önemli bölümüne dönelim. Ehal in önüne kadar evlenmek üzere birlikte gelen bu ikiliye, dışarda birbirlerine verdikleri sözü işaretleyecek bir yüzük lazımdır. Kiduşim Berahası okunmadan, yüzük takılır. Amaç, tören esnasında gelin ve damadın yaşam yolculuğuna bir an önce başlamasını sağlamaktır. Bu yüzden evlilik töreninin onlar için zorlaştırıcı olmamasına özen gösterilir. Kiduşim Berahasından sonra, Bet HaMikdaş hatırasına bardak kırılır. Bu bölümde geline, iki bayan eşlik eder. Biri gelin tarafını diğeri erkek tarafını temsil eder. Her ikisi de, geline yeni hayatında örnek olacak kişilerden seçilir. Yani, evlenmiş, doğum yapmış, örnek bir Casa Judia sı olan, tercihen aile fertlerinden, rehber olacak iki genç bayan seçilir. Düğün aslında sona ermiştir. Ama yedi Berahot a hak kazanmak için, damadın toplum önünde geline sahip çıkacağına dair, söz vermesi gerekmektedir. Ketuba okunur, damat Rav ın veya Hazan HaKahal in huzuruna alınır. Damat cebinden, ikinci saf ipek mendili çıkarıp, Rav veya hazan a verir. Rav veya Hazan, mendili açıp avucuna alır, damattan elini mendilin üstüne koymasını ister ve elini selamlaşmak ister gibi sıkar, damada bu mendilin anlamını anlatır: Bu mendili ömrü boyunca saklayacağını, gelini boşamaya kalkarsa, bu mendili göstereceğini ve herkesin huzurunda aldığı sözü hatırlatacağını; mendilin ikisi arasında sessiz şahit olarak kalacağını söyler. Onay aldıktan sonra, devam eder: Ketuba da yazılı olanları, sağlıkta ve hastalıkta, iyi günde ve kötü günde, evine ve (gelini göstererek) eşine kocalık görevlerini eksiksiz yapacağına dair söz alır. Söz alındıktan sonra törenin son aşamasına geçmeden önce şekerlikler (bonboniyer) dağıtılır. Ve yedi duanın (Şiva Berahot) un okunmasına

4 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG geçilir. Bu berahalar evlenecek çıkacak ikiliye hitap edilerek yapılır. Yani şiva berahot u okuyan her kimse direkt gelinle damada bakmalıdır. Gelinle damat ehalin önünde, davetlilerin göreceği şekilde, yanlarında anneler ve babaları arasında talamo nun altında hupa düzeni oluşturur. Hupa yolu sağda 3 solda 3 ışıkla aydınlatılır. Bu 6 ışığın ortasında bulunan gelin ve damat 7 kolu yani menora yı tamamlarlar. KAZA CUDİA YA IŞIK OLURLAR. Şiva berahot İzmir de, Yitsak ın, Yakov a verdiği hayır duasıyla başlar. Son beraha okunduğunda ise, Rav veya Hazan şarap bardağına bakarak Başarılar diler ve bitirir. Şaraptan bir yudum alır ve gelinle damada bardağı gönderir. Onlar da aynı şekilde birer yudum tadarlar. Böylece Düğün töreni tamamlanır. İzmir geleneğinde şiva berahot düğünün son okunan bölümüdür. İyilikler ve güzelliklerle başlayan bir beraberlik, hayır duası okunarak ve özellikle başarılar dileyerek tamamlanır. Son yıllarda alkışlar eşliğinde mabed ten uğurlanan yeni evliler, yeni yaşamlarına başlamak üzere kehilayı terk ederler. Mutluluklarına ortak olan davetli grubu, tebessümle ve gözlerden okunan tebrik mesajlarıyla bu yürüşe eşlik ederler. İzmir de uygulanan en köklü gelenek ise, hupa da kullanılan Tallet tir. Tallet in gelinle damadın saçlarına değmesi gerekmektedir. Ravlarımızdan ve hocalarımızdan aldığım bilgiye göre, saçlara değen tallet: A Gelinle damadın bir çatı altında yaşayacaklarını ifade etmektedir. B Gelin ve damadı davetlilerin enerjisinden koruyan bir Kipa işlevi görmektedir. Bu konuyu gündeme getirme nedenim, Keila dışında yapılacak düğünlere bir format oluşturmaktır. Geleneklerimizin devam etmesini istiyorum. Konuyu detaylandırmadan, esasa bağlı kalarak, görselliği anlatmaya çalıştım. Geleneklerimizin, nedenlerine ve çıkış kaynaklarına değinmedim. En kısa zamanda bu konuya değinmek, görevim olacaktır. Bu yazıyla, sadece konuyu basit bir şekilde anlatmaya çalıştım. Dilerim ki A şem Casa Judia oluşturmak isteyen GELİNLE, DAMATLARIN yolunu açık eder. AMEN!.. (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Kemeraltı nda Tarihi Dönüşüm: Yol Haritası Çizildi Egedesonsöz Sinan Doğan Toplantıya katılan yöre insanı ve işadamları, artık düğmeye basma aşamasına gelindiğini açıkladı. İzmir Büyükşehir Belediyesi, Basmane ve Kemeraltı ndaki tarihi dönüşüm için çalışmaları hızlandırdı. Büyükşehir Belediyesi bürokratları, İzmir in tarihi bölgesindeki çalışmalar için yöre halkını, esnafı, otelcileri, Musevi cemaatinin temsilcilerini, bölgeye yatırım yapmak isteyen işadamlarını biraraya getirdi. Alsancak taki Tarihi Havagazı Fabrikası nda düzenlenen çalıştayda Büyükşehir Belediyesi nin hazırladığı tarihi dönüşüm projesinin stratejik planı katılımcılarla paylaşıldı. Toplantıya katılanlar da bundan sonra yapılacak çalışmalar hakkında bilgi alırken, görüş ve önerilerini de dile getirdi. İzmir Büyükşehir Belediyesi, Basmane ve Kemeraltı nda tarihi dönüşüm için bölge halkını, esnafı, otelcileri, Musevi cemaatinin temsilcilerini, yatırımcı işadamlarını bir araya getirdi. Yapılan çalıştayda Basmane oteller bölgesi, Havralar bölgesi ve Anafartalar Caddesi nde yapılacak tarihsel dönüşüm hakkında bilgi verildi. Basmane oteller bölgesi, Havra Sokağı ve civarı, öğleden sonra ise Mezarlıkbaşı ndan Basmane ye kadar olan Anafartalar Caddesi nin tek tek ele alındığı toplantıya yaklaşık 100 kişi katıldı. Çalıştaya İzmir Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı Figen Selvitopu, Konak Belediyesi Eski Başkanı Muzaffer Tunçağ, Prof. Dr. İlhan Tekeli, TARKEM Başkan Vekili Uğur Yüce, Musevi Cemaati Başkanı Sami Azar da katıldı.

5 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG çok ciddi katılım oldu. Herkes fikrini söyledi. Gayet güzel ve verimli bir toplantı oldu dedi. Ege Genç İşadamları Derneği Eski Başkan Vekili ve Havra Sokağı Esnafı Başar Manisalı ise Havralar Bölgesi ndeki çalışmalarla ilgili bölüme katıldığını ve görüşlerini dile getirdiğini söyledi. TARİHİ DÖNÜŞÜM Manisalı, Buranın eski günlere dönmesi, atıl sokakların canlanması için projeler sunulup İZSU drenaj çalışmalarına başlayacak. Böylece Kemeraltı nı su basması önlenecek. Kemeraltı nın güneşten korunması için de çarşının üstü kısmen kapanacak. Ayakkabıcıların terk ettiği bölge değerlendirilecek. Havralar öne çıkarılacak ve turizme açılacak diye konuştu. Toplantıyla ilgili bilgi veren Tarihi Kemeraltı İnşaat Yatırım ve Ticaret A.Ş. (TARKEM) Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Uğur Yüce, İzmir Büyükşehir Belediyesi nin tarih projesinin tarihi alanlarla ilgili stratejik planının bittiğini belirterek, O plan doğrultusunda tespit edilmiş olan alt bölgeler için düzenlenen çalıştaya katıldık. Yöre insanından, esnaftan ve mülk sahiplerinden (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Asansör & Dario Moreno Sokağı Toplumbilimci Hüsran Akıllıoğlu tarihi Asansör'ün yer aldığı Daryo Moreno Sokağı'nda asırlık evini restore ederek burada müzayedeler gerçekleştirmeyi, kültür ve sanat soyleşileri ve sergiler düzenlemeyi planlıyor. Sokağı, yenilenen evleri ile kent hayatına bır cazibe merkezi olarak kazandırmayı hedefliyor.

6 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG İzmir Bahri Baba Eski Musevi Mezarlığı Sadi BAYRAM Varyant tan Bahri Baba Parkı ndan İzmir e bir bakış Cumhuriyeti çağlarında Türk Kazı Tarihi 1 adlı Türk Tarih Kurumu tarafından Mayıs 2014 de yayınlanan eserin II. Cildi, s dan öğrendiğimize göre; Osmanlı İmparatorluğunun son dönemlerinde dört iklimi bağrında barındıran cennet Anadolumuzun antik şehirlerinden biri olan güzel İzmir de, eski Musevi Mezarlığı olan şimdiki Bahri Baba parkı civarında 1915 tarihinde yeni yol açılması ve Öğretmen Okulu yapılması esnasında, Roma Dönemine ait mozaikler ve bazı bina parçaları, heykel kırıkları ortaya çıkması üzerine, Müze i Hümayun uzmanı Ahmet Bedreddin Bey İzmir e gelerek gerekli incelemelerde bulunur. Konu hakkında Ahmed Bedrettin Bey in Müzei Hümayun a gönderilen iki yazısı genç nesil İzmirlilerin eski tarihine ışık tutmaktadır. Hâmit Zübeyr Koşay M. E. Zarif Orgun Sadi Bayram Erdoğan Tan tarafından kaleme alınan Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye 1 Hâmit Zübeyr Koşay M.E.Zarif Orgun Sadi Bayram Erdoğan Tan ; Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti çağlarında Türk Kazı Tarihi Türk Tarih Kurumu yayınları C.II, Ankara 2013, s (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG İzmir de yeni yol açılması esnasında Musevî Mezarlığı nın yola gitmesi sırasında mozaik döşemeye rastlanması üzerine Ahmed Bedreddin Bey in işe müdahalesi, kalan kısmın Bahri Baba Mezarlığı nın park yapılması ve Öğretmen Okulu yapılması hakkında tarihli yazıya tarihli ek yazan Müze i Hümayun Memurlarından Ahmed Bedreddin Bey in iki yazısı aşağıdadır: Müze i Hümayun Müdirriyet i Umumiye i Aliyyesi Pîşigâh ı Sâmisine 2, No.3 Ma ruz ı bendeleridir, Mütekaddim 2 Şubat 1330 (R./ M.) tarihli ariza i çâkeriye zeyldir: İzmir de Bahri Baba nam mevkide icra edilmekte olan hafriyatta zuhur eden mozaiklerin Romalılar devrine ait mebani i hususiyeden birisinde olduğunu ve muahharan yine bu mevkide ayak üzerinde üç insan resmi musavver başları kırık noksan mermerden mamûl Yunan âsarından ve mabede ait bir metro iki santimetre irtifaında ve seksen sekiz santimetre arzında ve yirmi beş santimetre sıhahinde bir friz bulunmuş ve diğer parçaların dahi bulunması me mul olduğunu 5 Şubat 1330 (R./ M.) tarihli ve iki numerolu arizanemde melfuf telgrafnâme ile arz ı malûmat eylemiş idim. 2 İstanbul Arkeoloji Müzesi Arşivi, Karton 89, Dosya No

7 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG İzmir, Sarıkışla ya bir bakış İş bu ameliyatın suret i cereyanıyle mahalli mezkûr neden ibaret olduğunu ber vech i zir arzda musaraat eylerim. Şöyleki: Bahri Baba denilen mevkide kâin kadim Musevî Kabristanı nda bir park yapmak ve bir Dar ülmuallimiyn Mektebi inşa eylemek üzere Vilâyetçe verilen karar üzerine mezkûr kabristanı oradan kal a mübaşeret olunmuş ve bu sayede mevki i mezkûr lim (yerin?) bir harabe olduğu tezahür eylediği gibi esasen kabristanda mevcût kabir taşları Yunan Âsar ı kadimesinden cesim bir harabenin âsar ı mimariyesinden, mermer direk ayaklarından ve saçak ve daha diğer mermer parçaları ile mezarların yapılmasından anlaşılmaktadır. Mevki i mezkûrun hafr 3 ve tesviyesinde müstahdem olan amele ise yevmiye ile çalışan amele olmayıp taht ı silâh altına alınan efrad ı gayr i müslümeden zabitlerinin nezareti altında işleyen askerlerdir. İşbu mevkiin mesaha i sathiyesi beş yüz metre tulûnde yüz kırk metro arzında olup bazı nokta üzerinde bir metrodan ziyade ve dağ eteğine yaklaşınca orada belki on metrodan ziyade toprak kaldırılacaktır. Bu ameliyata iki mahı 4 mütecavizdir mübaşeret olunmuş ve henüz yüzde on nisbetinde yapılmamış olduğundan tabii bu ameliyatın belki dört mahdan ziyade devam eylemesi me muldür. Çâkerleri şimdiki halde yalnız mozaiklerin çıktığı mahalli tamamıyle meydana çıkarmak için elden geldiği kadar gayret eylemekte 3 Kazı 4 İki ayı. (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG olduğumu ve diğer noktalarda inşaat zabitlerinin marifetiyle icra olunmakta olduğunu ve mamafih oralarda tesadüf olagelmekte olan duvarların hedmine 5 mehmaemkan meydan vermemek için son derecede sa y etmekte bulunduğumu ve bunların ileride mümkün mertebe plânlarıyle fotografilerinin yapılmasına itina eyleyeceğimi ve ameliyat ı mezkûre şimdiki halde bu suretle cereyan eylediği makam ı sâmilerince malûm buyrulmak üzere arz ve beyan ı ictisar kılınmış olmağla ol babda emr ü ferman hazret i men leh ül emrindir. 9 Şubat 1330 ( R./ M.) Müze i Hümayun Memurlarından Mühür Ahmed Bedreddin Müze i Hümayun Müdirriyet i Umumiye i Aliyyesi Pîşigâh ı Sâmisi ne Ma ruz ı bendeleridir İzmir de zuhur eden mozaikleri zâhire ihracı zımnında makam ı sâmilerinden çâkerlerini memuren oraya i zam ve kabl el azime bendelerine bir talimat i tâ buyrulmuş idi. İzmir in ahval i hâzırası münasebetiyle ameliyat tatil edildiğinden beyhude yere orada imrar ı vakt eylememek için şeref vârid olan 21 Şubat 330 (R./ M.) tarihli ve 6795 numerolu tahrirat ı aliyyeleri mucibince Dersaadet e avdetle o havalide bulunduğum müddet zarfında talimata tevfikan ifâ yı vazife eylediğim ber vech i zir arz ve beyanına müsaraat eylerim. Bedri Bey in tarihli Raporu nun Bahri Baba Parkı ile olan baş kısmında ise: 5 Yıkılmasına

8 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Temmuz 2014 te Düzenlenen İftar Yemeğinde Türkiye Musevi Cemaati Başkanı İshak İbrahimzadeh in Konuşması Türkiye Yahudi Cemaati nin Sayın Valim, Sayın Büyükşehir Belediye Başkanım, Başkanlarımız, Sayın Emniyet Müdürü, Sevgili Hahambaşım, Değerli misafirler, Darülaceze mizin Sayın Başkanı Aylin Hanım ve ekibi, Bizleri aralarına kabul eden bu kutsal mekânın sayın sakinleri, Ve kendileri adına söz almaktan ayrıcalık duyduğum sevgili cemaatim, 16. sını düzenlediğimiz iftarımızda tekrar hep birlikte olmanın mutluluğunu bizlere yaşattığınız için teşekkür ederim... Hoş geldiniz, orucunuz makbul olsun. Yarın sabah bizler de sahur saatinde sizlerle birlikte oruca kalkacağız. Sene içine dağılmış olan 6 orucumuzdan 1 tanesini tutabilmeye çalışacağız ve 3 haftalık bir hüzün ve özeleştiri sürecine gireceğiz. Bu orucun nedeni bundan 2000 yıl önce Roma istilası sonucu yıkılan ve sürgüne gönderilen Yahudilerin başkentleri olan Yeruşalayim in düşüşünün başlangıcı olması Her ne kadar tarih kitapları dönemin en büyük gücü olan Roma orduları karşısında Yeruşalayim in düşmesinin doğal olduğunu yazsalar da bilgelerimiz ve hahamlarımız şehrin düşmesinin tek sebebini şehri savunanların birbirlerine duydukları gereksiz nefret olduğunu belirtirler. Nefret ve yarattığımız önyargılar ilk insandan beri toplumların en büyük düşmanı olmuş ve olmaya devam etmektedir. Bugün de dünyamızda ve maalesef yaşadığımız coğrafyada bunun sonuçlarının en acı örneklerini görebilmekte, yaşamaktayız. Bütün bunların en büyük acısını ise hangi tarafta olursa olsun anneler, annelerimiz çekiyor. (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Kutsallarımız toplumsal barış yerine, toplumlar içi ve toplumlar arası nefreti körüklemek için kullanılırken büyük bir çoğunluğumuz buna sessiz kalabiliyor, ortak yaradanımızın sevgisini içimizde ve aramızda yaratmak yerine en başta O nu katlediyoruz. Semavi inançların mensubu bizler tek olan yaradanımızın öğretilerini bu iftar soframızda yaşadığımız şekliyle dünyamıza taşıyamıyor ve İnsanlık olarak hepimiz tekrar sınıfta kalıyoruz. Bütün bu toplumsal felaketlerin başlangıç noktası ise nefret söylemleri. Her ne kadar bunların söylem olduğu ve herhangi bir fiziki bir kastı olmadığı iddia edilse de söylemlerle oluşan benlikler önce birbirlerini tanımayanlar arasındaki ön yargıyı pekiştiriyor ve daha sonra bu ön yargılar durumundan vazife çıkardığını zannedenler tarafından aksiyon haline getirilebiliyor, getiriliyor. Zamanla alışkanlık ve sonucunda farkındasızlık yaratabilen ve kendimizi haklı çıkarabilmek için bir öteki yaratan bu söylemlerle şahsım dahil, her kimden gelirse gelsin mutlaka mücadele etmeliyiz. Yurdumuzda da bu tip söylemlerin yarattığı ötekileşmeyi, yalnızlığı ve tehdidi hisseden bizler de maalesef son dönemlerde de bu konuya hassasiyet göstermekte bencil davranıldığını görebiliyoruz. Toplumsal sorunlarımızın nedenini ararken ürettiğimiz komplo teorilerimizde Yahudi parmağını ısrarla aramak, bağlantı kurmaya çalışmak, Yahudi kelimesini, dinimizi suçlunun veya suçun yeterli sebebi veya kanıtı gibi göstermeye çalışmak, Hitler gibi canilerin arkasına sığınmak ve daha acısı bunu ama öteki Yahudilere söyledik, bizim Yahudi lerimize degil benzeri sözlerle açıklamak, ve bunu yapanların arasında toplumun sanat, siyaset, akademisyen, medya gibi çeşitli kesimlerinin önde gelen temsilcilerinin dahi olabilmesi... Çoğumuzun ise şu veya bu sebeple sessiz kalarak bunu özümsemesinin Yahudi inancının mensubu bizlerde yarattığı yalnızlığı da paylaşmak isterim. Belki bizler de, geçmiş acı olayların yarattığı kayıpların üstümüzde yarattığı çaresizlik, 500 yıldır

9 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG halen Yahudi bir vatandaş olarak görülememenin azınlık hissi, konunun özünden kopup siyasileştirilmesi çekincesi ve tüm bunların oluşturabildiği, halen hedef gösterilmenin oluşturduğu yalnızlık ve korkunun da etkisiyle 'hukuk sistemimizin' adaletine önyargı ile yaklaşıp bu konuları adalete taşımakta gereken medeni cesareti gösteremedik. Resen harekete geçebilecek hukuk sistemimiz ve bizlere 500 yıl evvel kalplerini ve kapılarını açan anlayış da hareketsiz kalınca, bu mübarek Ramazan akşamı bu duygularımızı sizlerle ortak bir gelecek anlayışının umudu ve samimiyeti ile paylaşmak istedim. İçimizdeki ötekileşmeyle samimiyetle mücadele edemezsek dışımızdaki dünyanın her neresinde olursa olsun gelişen ırkçılık, islamafobi ve en geniş tanımıyla ayrımcılıkla olan mücadeleye örnek bir şekilde katkıda bulunabilir miyiz? Ve daha önemlisi kendi iç barışımızı sağlayabilir miyiz? Her ne kadar nefret yasalarının işlevliğe sokulması her türlü ayrımcılığın karşısında bir çözüm olsa da ve bu konuda samimi adımları cesaretle ve her hangi bir hesap yapmadan ve daha fazla gecikmeden atmamız gerekse de, gerçek çözüm medeniyeti dünyaya hediye eden bu topraklarda bu gibi söylem sahiplerini önce farkındalığını sağlayabilmek ve başaramıyorsak hep bir ağızdan reddedebilecek seviyeye çıkabilmektir. Bu bağlamda yapılan çalışmalara, özellikle Holokost un yalnızca bir Yahudi Soykırımı olmasının ötesinde, bunu insanlığın en acı yüzkarası olarak gören ve bu sapıklıktan almamız gereken dersleri en geniş anlamıyla destekleyen Dış İşleri Bakanlığımız nezdinde devletimize takdirlerimizi de sunmak isterim. Bu konudaki diğer bir örnek faaliyet de birçok üniversitemizdeki sosyal kulüpler tarafından düzenlenen Yaşayan Kütüphane günleri. Bu faaliyetlerde önyargılarımızın olabildiği Yahudisi, Türbanlısı, Ermenisi, Eşcinseli, Mahkumiyet yaşamışı, Kürdü, Engellisi gibi farklı gruplardan temsilciler öğrencilerle buluşup onların her türlü sorusuna karşılıklı örnek bir medeni anlayış içinde cevap veriyorlar. (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG İşte bu faaliyetlerden birinde Cenk ve Ali Osman ile tanıştım. Bugün Ali Osman ve arkadaşları da aramızdalar, Kendilerine bizimle birlikte olup, iftarımızda görev de aldıkları için teşekkür ediyorum. Down Sendrom lu bu iki kardeşimiz soru sormak için gelmişlerdi ve ilk sorularında onlar yerine kendi önyargılarımı kırdım. Gördüm ki onların hayatında ne önyargı var, ne de nefret. Tek farkları olan bir fazla kromozom un adı sevgi kromozomu ve bu onları bizden daha farklı ve insancıl yapıyor. Daha sonra tekrar buluştuğumuzda gördüm ki anne ve babaları onların üzerine titriyor. Bu şekilde de aramızda yalnızca sevgiden oluşan sade fakat bir o kadar da kuvvetli bir bağ oluştu. Ancak bu kardeşlerimizin önlerinde saygı ile eğildiğim aile büyüklerinin bir endişesini de gözlerinde görebiliyoruz. Bu da her türlü sevgiyi bu mübarek çocuklarımıza en özverili şekilde veren ailelerin kendilerinden sonra bu kardeşlerimize aynı sevgiyle sahip çıkılamayacak olmasından duydukları endişe. İşte sevgili kardeşlerim aç kalarak açlığı değil ancak açlık içinde olanı anlamamız için yaradanımızın bizlere verdiği bu oruç ibadetinde bizler de hep birlikte el ele vererek bu kardeşlerimizin geleceği için örnek bir mekânı yaratabilir ve bu şekilde hem ailelerimizi mutlu eder hem de birlikte ürettiğimiz projelerle önyargılara ve nefrete en etkili cevapları verebiliriz. Biz Musevi Cemaati devletimizin önderliğinde gerçekleşecek bu tip projelere manen ve madden katkı sağlamaya hazırız. Sözlerime son verirken yaklaşmakta olan Ramazan bayramının ülkemize, bölgemize ve dünyamıza barış getirmesini diler, bizleri onurlandırdığınız için hepinize tekrar tek tek teşekkür eder sevgiyle kucaklarım.

10 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Amerikalı-Yahudi Orkestra Şefi LORIN MAAZEL 84 Yaşında Öldü Amerikalı Yahudi orkestra şefi ve besteci Lorin Maazel, 13 Temmuz 2014 Pazar günü Virginia daki evinde öldü. Lorin Maazel ve eşi Dietlinde Turban Maazel tarafından 2009 yılında kurulan Castleton Festivali nin yetkilileri Maazel in Rapphannock idari bölgesindeki Castleton Çiflikleri nde zatüre hastalığı sonrasında oluşan komplikasyonlar sonucu hayatını kaybettiğini bildirdi ve ölümünü hem festivalin hem de maestronun kendi web sitelerinde duyurdu. Maazel 75 yıllık sanat hayatı boyunca Berlin Alman Operası nın sanat direktörlüğünü, Viyana Devlet Operası nın genel müdürlüğünü, Berlin Senfoni Radyosu, Bavyera Radyosu Senfoni Orkestrası, Pittsburgh Senfoni Orkestrası, Cleveland Orkestrası, Münih Filarmoni Orkestrası ve New York Filarmoni Orkestrası nın müzik direktörlüğünü yaptı. En az 5,000 opera ve konser performansında 150 den fazla orkestra yönetti. Aynı zamanda bir besteci olan Maazel in yazdığı ilk opera olan George Orwell in ünlü romanından esinlenen 1984 Londra daki Royal Opera House ve Covent Garden da ve Milano daki La Scala da sergilendi. Lorin Maazel, Fransa da iki kez Commandeur de la Legion d honneur, Almanya da Bundesverdienstreuz (Üstün Liyakat Nişanı), İtalya da Premio Abbiati, Finlandiya da The Commander of the Lion, Avusturya da Grosses Goldenes Ehrenzeichen für Vedienste (Avusturya Devleti Üstün Hizmet Nişanı) ödüllerini aldı, Viyana Filarmoni ve İsrail Filarmoni orkestralarının yaşam boyu onursal üyesi oldu. Papa II. John Paul ve Bill Clinton gibi ünlülere de verilen Kentucky Albayı ünvanını aldı. (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Liga Gençlerimiz Macaristan Szarvas Kampındaydı İÇİMİZDEN Beki Şikar Bu yıl İstanbul dan 11 gençle birlikte Liga dan 2000 doğumlu 11 genç on iki günlüğüne Macaristan daki Szarvas kampına gittiler. Gençler Hindistan, İsrail, Rusya, Moldovya, Macaristan, Ukrayna, ABD gibi ülkelerden birçok yaşıtlarıyla tanışıp ülkeler ve kültürlerarası köprüler kurdular.

11 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Günlerini spor, yüzme, folklor, müzik, resim ve benzeri aktivitelerle geçirdiler. grubu Türk kültürünü çok başarılı bir şekilde sergiledi. Madrihler her gün bu yılın teması olan bereşit ya da kişisel başlangıçlar hakkında eğlenceli faaliyetler düzenlediler. Zaman dar olmasına rağmen muhteşem sinagogun da ziyaret edildiği bir günlük Budapeşte turu da programa dahildi. Elbette Szarvas taki 12 günlük bu kısa ziyaret yeterli değildi ve gençler birbirlerine doyamadan ayrılmak zorunda kaldılar. Kamp dönüşü İstanbullu gençlerden ikisi Çeşme deki arkadaşlarını ziyarete geldiler. Umuyoruz ki Zsarvas taki güzel anılar ve arkadaşlıklar daha uzun yıllar devam edecek. Her ülkenin farklı bir ülkenin kültürüyle ilgili bir gösteri yaptığı bir gece aktivitesinde Moldovya

12 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Hahambaşı Rav Isak Haleva nın Çeşme Ziyareti Daniel Levi İzmir de önce Rabanit Recina nin rahmetli annesi ve babasi Izmir Bet Din Uyesi Rav Mordehay Sason ile ailesi ve yakinlarının ebedi istirahatgahının bulunduğu İzmir Altındağ Musevi Mezarlığında geleneksel ziyaretlerini yaptılar. Ardından kalacakları Çeşme Sheraton Oteline intikal ettiler. Otelde bulunan Sinagogdaki dualara katıldılar. Kendilerine bu Sinagoga düzenli olarak katılan ve yaptığı konuşmalar ile katılanların gönlünde taht kuran Bet Din Üyesi Rav İzak Alaluf da eşlik etti. Izmirli olan Rav Izak Alaluf un İzmir ritüelinde ve makamlarında yönettiği Selihot duası ve bu duada yaptığı anlamlı konuşmalar katılanların beğenisini topladı. Hahambaşı Rav Isak Haleva ve eşi Recina Haleva tarihleri arasında Çeşme de idiler. Oğulları Yosi Haleva da bu ziyarette onlara eşlik etti. Hahambaşı nın Çeşme de katıldığı dualara Türk Musevi Cemaati Yönetiminden Eski Başkan Silvio Ovadya, Başkan Vekili Jojo Nasi, Başkan Yardımcısı Moris Levi, Neve Şalom Vakfı Başkan Yardımcısı Eliezer Arditti, Izmir Musevi Cemaati Onursal Başkanları Moris Bencuya ve Jak Kaya, Başkan Yardımcısı Avram Abuaf ve diğer yöneticiler katıldılar. Toplumumuz ve ozellikle Istanbul dan gelerek tatillerini Çeşme de geçiren kardeşlerimiz bu dualara yoğun ilgi gösterdiler. Bunun dışında (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Istanbul Ortaköy Sinagog u Hazan HaKahal i Viktor Beruhiel ve Bakırköy Sinagog u Hazan HaKahal i Nisim Beruhiel katıldıldıkları duaların bir kısmını yönettiler. Cemaatimizin emektar bilgesi, hocamız Rafael Moron un uzun bir rahatsızlıktan sonra bu dualara katılması da çok anlamlı idi. Kendisine acil şifalar ve uzun ömürler diliyoruz. Hahambaşı Rav Haleva konuşmalarında şu mesajları verdi: Cemaatimizin yoğun ilgi gösterdiği Çeşme de Sinagog olması iyi ve doğru bir fikirdir. Desteğe layıktır. İzmir e özgü ritüeller ve makamlar titizlikle korunmalı ve yaşatılmalıdır. Ben İzmir e Izmir in rituel ve makamlarını yaşamaya gelirim. Kişisel tekamül için yılın belirli döneminde kişisel muhasebe yapmak şarttır. Kişi bu dönemde geçmiş yıllarda yapamadığı fakat kişisel ve toplumsal yaşama katkı yapacak bir değişikliği hayatına katacağına söz vermeli ve bu yolda yürümelidir. Bu günlerde yaşadığımız Selihot döneminin anlamı budur. Pazar gününü Çeşme de yakınları ve akrabaları ile geçiren Haleva ailesi te Istanbul a döndü. İzmir deki Cemaati bir arada tutmak, yaşatmak ve özellikle İzmirli atalarımızdan kalan dini ve kültürel mirasın aktarılması ve geleneklerimizin yaşatılması için gayretlerin artırılması ve çalışmaların hızlandırılması gerekir. Bu konuda üzerime düşenleri yapamaya hazırım. Şabat, kim olduğumuzu hatırlatan önemli bir gündür ve anlamını bilerek ve öğrenerek yaşanmalıdır.

13 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Joint Gönüllüsü ARIEL MORİTZ in İzmir e Veda Mesajı Sevgili Izmirli Cudyolar, Thank you for once again opening your hearts, homes and families to yet another Joint volunteer. I feel lucky to have met so many of you and to have worked with your children, grandchildren, parents and grandparents. With all of the family connections in Izmir I hope you'll add me to your family trees as an American cousin! We had a great year with the kids and teens and I know that they will continue to learn and teach and take pride in their Jewish identity. As it is almost Rosh Hashanah, I want to wish you a sweet new year. I have fallen in love with this community and city. I take many memories, Ladino songs, a new Turkish vocabulary and your delicious cooking away with me. I hope you will let me return your incredible hospitality if you are ever in the U.S. with a Moritz family Sabat dinner. Hoşçakalın ve görüşmek üzere, Ariel Moritz (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Yeni Joint Gönüllüsü Warren Steinberg in İzmir e Merhaba Mesajı Hello İzmir, My name is Warren Steinberg and I am so thankful that you have welcomed me into your community. I have immediately sensed the amazing warmth of the community. I am from Melbourne, Australia but have also lived in Israel and the UK. I recently graduated from The University of Melbourne with a major in Business. I have had experience working in education, business and IT. I love to play all sports, hike, read and eat. I am excited about learning more about the Izmir community, meeting everybody and eating lots of Turkish food. If you see me around, come say merhaba. I am always smiling and always happy to drink a coffee. Please remember I am always a phone call away and happy to help in any way possible. Thank you. Warren

14 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Madrihlerimizin ILSI Programı Rena Kaya İzmir harika kadrosu programda boş yer kalmasına asla izin vermedi ve her anımızda İsrail, Yahudilik, liderlik ve benzeri konularda bilgi dağarcığımızı genişlettik. Ülkenin içinde olduğu zor durumda orada olmamız bize olaylara İsrail in içinden bir gözle bakmamızı sağladı. ILSI ın dopdolu, yorucu ama hepsinden öte muhteşem gezi programında Masada nın tepesinde güneşin doğuşunu izlemek, Ölü Deniz de uçmanın hissini yeryüzünde yaşamak, Negev Çölü nü devenin üzerinde dolaşmak ve günü Bedevi çadırlarında bitirmenin keyfini yaşamak gibi harika tecrübelerin yanında aynı zamanda Yad Vashem ve Har Herzl de tarihi yerinde öğrenme şansına sahip olduk. Bu yaz, Liga dan her sene katılım gören ILSI (International Leadership Seminar in Israel) gezisine katılma şansını elde ettik Temmuz 2014 tarihleri arası yapılan gezide ülkenin içinde olduğu zor duruma rağmen, ILSI ın Türkiye yanında A.B.D, Kanada, Sırbistan ve Bulgaristan dan katılım gören bu programdan dönüşte uluslararası arkadaşlıklar ve Liga nın gelecek nesillerine aktarabileceğimiz bilgiler ve eşsiz tecrübelerle geri döndük. ILSI hepimiz için unutulmaz bir programdı. (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Polin & Leon Evlendiler Lale & Moiz Abuaf'ın kızları Polin ile Beki & Sami Hulli'nin oğulları Leon 6 Temmuz'da İzmir Karataş Beth İsrael Sinagogunda yapılan tören ile evlendiler. Genç çift düğün davetlerini Çeşme Radisson Blue otelde düzenledikleri muhteşem bir gece ile kutladılar. Mutluluklar dileriz.

15 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Sara & Rami Evlendiler Röne ve Menaş Gabay'ın kızları Sara ile Ester Benmayor ve Mişa Hayim'in oğulları Rami 11 Ağustos'ta Çeşme'de La Capria Otel'de evlendiler. Mutluluklar dileriz. (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Melis & Eyal Before Sunset Beach te Evlendiler Diana ve Cako Taragano'nun kızları Melis ile Sara ve Albert Enriquez'in oğulları Eyal, 10 Ağustos 2014 Pazar günü Çeşme Before Sunset Beach'te düzenledikleri davette evlendiler. Mutluluklar diliyoruz.

16 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Şeli & David Nişanlandılar Natan Hayim in Anlamlı Bağışı Cemaatimizin hayırsever işadamlarından, Ege Tav yönetim kurulu başkanı Natan Hayim, Ağrı Diyadin Omuzbaşı koyünde yaptırılan Yas evinin yapımına bağışta bulundu. Sara ve Davit Enriquez'in kızları Şeli ile merhum Elizabeth ve Jeffry Thomases'in oğulları David nişanlandı. David'in evlilik teklifinin ardından, Şeli'nin ikiz kardeşi Gila Telyas'ın organize ettiği sürpriz nişan partisi evliliğe ilk adımı atan çifti çok mutlu etti. Mutluluklar diliyoruz!.. Köy ileri gelenleri kendisini ziyaret ederek köy halkının teşekkürlerini hazırladıkları plaketle birlikte sundular. (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG ELİ RODİTİ ye Teşekkür Plaketi Talmud Tora Derneğimizin muhasebesini uzun yıllardır büyük bir başarı ile tutan Eli Roditi yi Dernek Başkanı Alp Habif ve İzak Strugo ofisinde ziyaret ederek bir teşekkür plaketi sundular. Kendisi kutluyor ve emekleri için teşekkür ediyoruz.

17 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Sara Pardo nun Yeni Kitabı Öykülerin İzinde Smyrna dan İzmir e Büyük ozan Homeros un Gök kubbenin altındaki en güzel şehir olarak betimlediği, farklı kültürlere ve inançlara binlerce yıldır ev sahipliği yapan güzel İzmir. Sara Pardo nun yıllarca yaptığı rehberlik birikimleriyle kaleme alıp Mertcan Mertbilek in resimlediği Öykülerin İzinde Smyrna dan İzmir e, çocuklara kent tarihini eğlenceli bir biçimde anlatıyor. İzmir deki en eski yerleşim alanı olan Yeşilova Höyüğü nden Bayraklı Tepekule ye, Kadifekale den kent merkezine uzanan gezide Super Araştırmacılar Kulübü ne Sara Pardo nun yanı sıra Zafer Derin, Meral Akurgal ve Yaşar Aksoy eşlik ediyor. Resimlemelerini Mertcan Mertbilek, Editörlüğünü Ayşegül Utku Günaydın, Düzeltilerini Hülya Dayan, Grafik Uygulamalarını ise Aynur Sarıbüyük ün yaptığı Sara Pardo nun bu yeni kitabını her İzmirli çocuğun okumasını öneririz. (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG UtÜÉâ{ WtçtÇ [txåxà SAMİ AKYILDIZ 09 TEMMUZ 2014 DAVİT KRESPİN 10 TEMMUZ 2014 ELZA ZAFİRA RODİTİ 29 AĞUSTOS 2014 RAHAMİN SİGMAN 20 TEMMUZ 2014

18 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Yazdığı Kitaplar (Devam) Rabenu Agaon Rabi Hayim Palaçi Z.T.L. Moti Katan 2011 Yazdığı altmışa yakın kitaptan günümüze kalan ve bilinen yedi kitabı vardır. Bu kitapların bazılarının önsözlerinde bu kitapların yangından nasıl kurtarıldıklarını da anlatıyor. Bu yedi kitabın isimleri : 1) Giza Hayim 2) Artsot Hayim 3) Peulat Tsadik Lehayim 4) Ehafets Hayim 5)Hayim Laroş 6) Nişmat Kol Hay 7) Hayim Umeleh O gece yalnız kendi kitapları yanmamıştı. Kendi kitaplarının yanında babası Rabi Yaakov Palaçi ve Rabi Avraam Plaçi den kalan kitaplar da yanmıştı. Yangın gecesi Yahudi mahallerinin büyük bir kısmı da yangından etkilenmiş ve küle dönmüştü. Çok sayıda insan evsiz barksız kalmıştı. Romanya nın Bukarest şehrinden Rabi İlel Behar Manoah hemen kardeşlerinin yardımına koşmuştur. Servetinin çok büyük bir kısmını şehri tekrar kurtarabilmek için yatırımlara yönlendirmiş, Bet Yaakov yeşivasını tekrar baştan inşa etmiş ve bu yeni binaya o günden itibaren halk Bet İlel ismini vermiştir. Yeşivanın içinde büyükçe bir kütüphane (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG oluşturmuş ve yaşamı boyunca bu yeşivaya yatırımlarda bulunmuştur. Rabi Hayim Palaçi bu yangın felaketinin üzüntüsünden ve girdiği depresyondan uzun bir süre kurtulamamış ve yatmak zorunda kalmıştır. Bu süre içinde oğlu Avraam Palaçi babası ile yakından ilgilenmiş, onunla uzun uzun konuşarak moralini yükseltmiş ve yanan eserleri tekrar toparlayabilmek için yollar aramaya başlamıştır. Uzun bir hazırlık döneminden sonra Rabi Avraam Palaçi babasının yüksek zekâsını ve hatırlama gücünü değerlendirmeye karar vermiştir. Parşömen kağıtlara babasının hatırladıklarını yazmaya başlamış ve geceler boyunca ertesi gün babasına soracağı soruları hazırlamıştır. Böylece bazı eserleri tekrar yazılabilir hale getirmiştir. Kefi Şeraşum Bezihroni ve Ma şeraşum Bezihroni isimli kitaplar bu çalışmanın soncu ortaya çıkmıştır. Zamanla babası Rabi Hayim Palaçi sağlığını tekrar kazanmaya başlamış, bir süre sonra Tora öğrenimine tekrar grei dönmüş ve kısa sürede normal yaşamına tekrar dönebilmiştir. Yeni yazdığı eserlerin hiçbirini yangında yanan eski yazdıkları ile mukayese etmez ve ettirmezdi. O kitaplar gençlik döneminde yeşivada ve Tora öğrenimi sırasında yazılmış kitaplardı. O zamanlar halkın yönetim sorumluluğunu bu denli benimsemez, bilgi ve düşüncelerini olduğu gibi yazmakla yetinirdi. Şimdi ise zamanın büyük bir çoğunluğunu cemaat işlerine, mahkemelerdeki davalara ayırmak durumundaydı. Sefer Hayim kitabında bu dönem ile ilgili düşüncelerini şöyle dile getirmiştir: Yanan kitapların sayfaları arasında bir günahkârmışım gibi duygu ve düşüncelerim de yanıp küle dönüşmüştür. Bugün omuzlarımda hissettiğim sorumluluklar bana yazmak için ihtiyaç duyduğum rahatlığı, istikrarı ve özgürlüğü bana vermiyor. Kitaplarımın bazı cümle veya bölümlerinde yorumlarımı yeterince iyi kaleme alamamışsam beni anlayışla karşılayın. Yadunu oti lekaf zehut. Aynı dönemde yazdığı Zehira Le Hayim kitabında ise elim yazıyor ama kendimi ateşlik bir günahkârmışım gibi hissediyorum. Ancak Minha ile Arvit arası ya da sabah karanlığında yazabiliyorum demiştir. Gelecek Sayıda: Yazdığı Kitaplar (Devam)

19 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG SEKSION EN LADINO Haberes de la Komunidad de İzmir Eskrito por: Moshe Levi - Izmir Traduksion por: Rachel Amado Bortnick Bodas en Izmir (Mesaje de Moshe Levi) Asigun mos aklararon muestros savios de Izmir por muestras valores djudias, kada paso muevo de vida, kada echo i kada aktividad, se deve empesar kon un sinyo bueno i terminarse kon un sinyo bueno. (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Esta manera de pensar fue siempre un prinsipo i una regla en la tradision djudia de Izmir. La aktividad ke vo deskrivir aki es el ritual de boda ke tiene lugar en la kehila (sinagoga). Estas enformasiones yo me las ambezi del More (maestro) Shemuel HaKohen, de bendicha memorya. El aparejo de boda empesa kon el gemer de boda, ke es el momento kuando las famiyas desidan la data ke se va azer la boda. La data se anunsa a la komunidad kon konfites (bonbones de almendra.) La famiya del novyo se enkarga de aparejar la seremonia de la boda. Por esta razon, la parte del novyo resive i saluda a los invitados a la entrada de la kehila. Kuando yega la novya para entrar a la kehila, es ke eya se konsidera pronta a kazarse kon el novyo. El novyo se aserka de eya, kita de su aldikera la rizá de pura seda, i vazya su kontenido trigo, sevada, arroz, kunfite, i minudarya de paras (para ke aga ruido) ensima del velo de la novya, i todo se arezvala por su puerpo i kaye enbasho. Kon este akto la novya i el novyo akseptan de pasar sus vidas endjuntos. Entran endjuntos al sanktuaryo ande todos los invitados estan asperandolos. (Esto era el uzo en Izmir asta los anyos de 1960, kuando se desido a kopyar el uzo de Estambol, ande la novya entra al sanktuaryo kon su papa. ) La parte mas emportante es la seremoniya delantre del Ehal (aron akodesh), porke es ayi ke el novyo i la novya van afirmar la prometa ke dieron afuer. Esto se aze kon el aniyo. Los novyos se meten aniyo antes de la beraha de kidushin, para ke el novyo i la novya empesen sus union de vida imediatamente. Tambien la seremonia se aze de manera repozada para los novyos. Despues de la beraha de kidushin, el novyo rompe la kupa de vidro en memoria del Bet Amikdash. Durante esta seremonia, la novya es akompanyada por dos mujeres, una a kada lado, la una siendo de la parte de la novya, i la otra del novyo. Todas las dos son elejidas por ser egzemplos para la novya en su mueva vida: mujeres djovenas i kazadas, kon kriaturas, ke izieron una buena kaza djudia.

20 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG Kon este paso ya se kompleto el kazamiento, ma el novyo tiene dainda ke ganar el derecho de azer la sheva berahot (siete bendisiones), i para esto, el deve prometer delantre de la komunidad ke el va kudiar a su mujer. Agora se melda la ketuba, el novyo estando al lado del Rav (rabino) o Hazan. El novyo kita una segunda rizá de pura seda de su aldikera, i se la da al Rav o al Hazan. El Rav o Hazan, avri la rizá en su palma i le dize al novyo ke meta su mano ensima la rizá i le apreta la mano komo si fuera de saludo i le da a entender al novyo la sinyifikasion de esta rizá: Deves guadrar esta rizá toda tu vida; si keres divorsar a tu mujer, le vas a amostrarle esta rizá para kodrarte de tu prometa delantre de toda la djente; Esta rizá va kedar entre vozotros komo un testigo kayado de esta prometa. El novyo aksepta esta kondision, i el Rav kontinua: Lo ke esta eskrito en la ketuba lo vas azer en salud i en hazinura, en dia bueno i dia negro, a tu kaza i (apuntando a la novya) a eya, vas azer todo tu dover sin dinguna mankura. I el novyo da su prometa. Despues de kompletar la prometa, antes de pasar a la ultima seksion de la seremonia, se distribue las bonbonieras a los ke estan prezentes. Despues se melda las siete berahot. Estas berahot deven ser adresadas al novyo i la novya, kijo dezir ke el ke melda las berahot deve mirar direktamente al novyo i la novya. Despues es el orden de la hupa. El novyo i la novya suven i se estan delantre del Ehal, kada uno kon su padre i madre a su lado, mirando a la djente. El kamino de la hupa es iluminado kon tres luzes de kada lado. En medyo de estas sesh luzes, el novyo i la novya se azen la sietena luz, ansi se simboliza ke eyos kompletan la luz de la menora djudia. Se azen eyos LA LUZ DE LA KAZA DJUDIA. En Izmir las 7 berahot empesan kon la bendision de Yitsak a su ijo Yakov. En la ultima beraha, el Rav o Hazan ke las meldo, mira al vazo de vino i les ogura a los muevos kazados todo bueno, toma un sorvo del vino, i da el vazo a la novya i el novyo, los kualos toman un sorvo del vino tambien. Ansi se kompleta la seremonia del kazamiento. En la tradision de İzmir, las siete berahot se (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG meldan al final de la seremonia de boda. La union empesa kon simboles de buendades i ermozuras, i se termina kon bendisiones, ogurios buenos, i felisitasiones. En los ultimos anyos, los muevos kazados salen del sanktuaryo kon las palmas (el aplauso) de los invitados, ke partajan los sentimientos de alegria, kon sus sonrizas i los buenos dezeos ke se meldan de sus ojos. En Izmir, el uzo del Tallet en la hupa es la tradision de raises mas ondas. El tallet deve tokar los kaveyos de la novya i del novyo. Asegun las informasiones ke tomi de muestros rabinos i maestros, el talet ke toka los kaveyos: A Simboliza el fakto ke el novyo i la novya van a bivir debasho de un techo. B Fonksiona komo una Kipá ke proteja al novyo i la novya de la enerjia de los invitados. un formato para la diskusion sovre azer bodas afuera de la keila. Yo kero ke kontinuen muestras tradisiones. Perkuri de kontar la visualizasion de la boda sin detalyos, tokando solo a lo esensial. No trati de las razones o los orijines de muestras tradisiones. Konsidero mi dover de tratar de esto sekamente. En este eskrito trati del tema en una manera simple. Mi dezeo es ke Hashem avra el kamino para kada novyo i novya ke kere tener una Kaza Judia. AMEN!.. Moshe Levi La razon ke kije tratar de este tema, es estableser

21 (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG El Kantoniko de Rachel Rachel Amado Bortnick Una Gloria de Muestra Tradision: Boda Djudia de Izmir Los Izmirlis ya saven ke kuando se dize "boda", se trata de la seremonia relijioza de kazamiento ke tiene lugar, jeneralmente en dia de Alhad, en la kehila Bet Israel, la mas grande i mas elegante kehila/sinagoga de la sivdad. Todos mos kazimos ayi, asistimos tambien en munchos kazamientos ayi, I konosemos egzaktamente kada paso de la seremonia, ke tura una medya ora. Ma no konosiamos todo su simbolizmo, asta ke Moshe Levi mo lo dio a entender en su eskrito, simplemente entitulado Izmir de Dügün (Boda en Izmir), ke lo toparash (en mi traduksion al ladino) en este numero del DIYALoG. Kuando aparesio en Lozizmirlis del Internet, munchos mandaron agradesimientos I felisitasiones al autor por su valutozo lavoro. La alaha (ley relijioza) da siertas obligasiones del ritual de kazamiento, ma no dize nada por el lugar ande se deve azer la seremonia. En Turkiya el uzo fue siempre de azerlo en la kehila/sinagoga. Por esto me avia venido muy kuriozo de meldar poko atras en Salom ke el Granrabinato de Turkia agora esta permetiendo azer bodas djudias en otros lokales ( nerede_evlenelim.html?rev=5), I vide foto de la boda ke se izo en un otel en el Bosfor. Ke koensidensia ke en los mizmos dias uvo boda en Izmir: Polin Abuaf i Leon Hulli se kazaron el 6 Djulio 2014 en Bet Israel seguro! I despues tuvieron la seremonia de kezada, otra tradision partikolar a Izmir. (Aki los felisito a los muevos (035) Eylül Ekim 2014 DIYALoG kazados, i les oguro para pasar bueno. ) Grasias al Internet, yo pude ver las fotos I los videos de este kazamiento. Las seremonias de Izmir no trokan! Todas las kriyaturas ddjudias de Izmir saven ke un dia (kuando viene la ora buena, komo dezian los grandes) i eyos se van a kazar en Bet Israel. I yo me engrandesi kon esta esperansa I siertedad. Es por esto ke en la Amerika, al mansevo (ashkenazi) ke kijo ser (I es agora) mi marido le meti una kondision: la boda va ser en Izmir. I es esto fue. Mos kazimos en Bet Israel el 20 Novembre Akel tiempo se azia asta 4 bodas el mezmo dia, una detras de otro, porke avia grande komunidad djudia en Izmir. Agora, malorozamente, kon solo mil djudyos, a penas si ay una boda o dos al anyo. Siguro ke kon el tiempo uvo algunos trokamientos en la seremonia tambien. El artikolo mensiona ke la novya uzava entrar kon el novyo al sanktuaryo, i desde los 60s, entran kon el padre. Entonses yo fui de las primeras novyas ke entro kon su papa, i no kon el novyo. Tambien en mi tiempo, despues de la seremonia, en el portal de la entrada, los asistientes felisitavan a los novyos I sus famiyas. Agora, por razones de seguridad, no ey esto. Los novyos se entran direktamente al taksi I se van al lugar ande se va azer la fiesta de la kezada. Los djudios Izmirlis, mezmo si no son relijiozos, son atados a sus tradisiones partikolares. La boda, kon todos sus rituales de antes, durante, i despues de la seremonia en la kehila, es una de las mas ermozas de estas. En el artikolo, Moshe Levi trata solo del gemer de boda i la seremonia en la kehila. Mos da a entender komo muestros rituales dan esperansa de todo bueno a los novyos en sus mueva vida endjuntos, i trayen alegria I onor a sus famiyas, i a todos los asistientes. Por este eskrito, el resivio agradesimientos I apresiasion de munchos Izmirlis. Kreygo ke esto mos amostra ke, malgrado la permision del Hahambashi de Estambol, los djudios de Izmir van a preferar siempre azer las bodas en Bet Israel todo tiempo ke ay djudios en la sivdad. Dias Buenos de pas, trankilidad I Amistad ke venga a Turkia, a Israel I al mundo. I siempre ke tengamos alegrias enmuestras vidas, Amen.