DANIŞMAN ÖĞRETMEN:VASFİYE ANADOLLU

Transkript

1 HORMONLAR DANIŞMAN ÖĞRETMEN:VASFİYE ANADOLLU AYŞE OKÇU YAĞMUR COŞARDEMİR SİMAY TEMİZ SILA KUMRAL MELİSA GÖÇMEN ÖYKÜ SEZER KOÇAN İZMİR 1

2 İÇİNDEKİLER Hormon nedir?...3 a)hormao b)hormon hastalıkları c)hormon grupları d)bitkilerde hormon e)keşfedilişi Hormonlar ve yaşam... 5 a)büyüme hormonu tedavisi Hormonların insanlar üzerine etkileri....7 a)hormonların kazanılması b)hormonların sindirilişi Hormonların bitkiler üzerine etkileri a)bitkilerde hormonlar da hasta yapar Hormonları gıdalar nasıl anlaşılır?...12 Hormonun uygulanması Deneyler...14 a)bitkinin suyuna hormon katarak uygulama. b)iğneleyerek hormon uygulama. c)püskürtülerekı hormon uygulama. d)daldırma yöntemi ile hormon uygulama. e)toprağına hormon karıştırarak uygulama. 2

3 GiRiŞ Hormonlar; vücudumuzun gizli patronlarıdır. Hormonların gerekli olduğunu,fazla olmasının sağlığa verdiği zararları, eksikliği halinde yaşamsal faaliyetlerde olabilecek aksaklıkları, hormonlarla ilgili tüm gerekli bilgileri kapsayan bir grup çalışması yaparak siz arkadaşlarımızın bu konuda daha iyi bilgilenmesini amaçladık. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi ne gittik. Öğretim üyelerinden bilgi topladık. Projede hormonun ne anlama geldiğini, insanların ve bitkilerin üzerindeki etkileri, hormonun bitkiye nasıl uygulandığını, hormonlu yiyeceklerin nasıl anlaşıldığını ve hormon çeşitlerini öğrendik. 3

4 HORMONLAR Bir iç salgı bezi tarafından salgılanan ya da bir doku tarafından üretilen doğrudan doğruya kana geçen ve bir organın işleyişi üzerinde özgün bir fizyolojik etki gösteren maddeye hormon denir. Spesifik endokrin bezlerde üretilen, çok küçük konsantrasyonlarda kana bırakılan ve kendisine özgü reseptörleri bulunduran organ ve dokularda spesifik reaksiyonlara yol açan maddelerdir. Hormonlar, özelleşmiş bezlerde üretilmeyip tek tek hücrelerde üretiliyorlarsa doku hormonları veya hücre hormonları adını alırlar. Hormon kelimesi Yunanca'daki "hormao" (tahrik etmek, göndermek) sözcüğünden gelmektedir. Hormonlar, vücudumuzdaki salgı bezleri veya dokularca üretilen kimyasal maddelerdir. Bunlar hormonları kan dolaşımına salgılamaktadır. Bunların işlevi, hücreler ile organlar arasında bilgi iletmektir. Hormonlar bu yüzden "haberciler" olarak betimlenmektedir. Hormonların vücudumuzdaki salgı bezlerinden salgılanarak kana karışan ve böylece uzak organlarda etkisini gösteren protein yapısındaki maddelerdir. Hormonlar gelişme,büyüme,üreme,tansiyon,vücut ısısı,beyin,bağırsak ve diğer organların çalışmasını sağlar, canlının iç dengesinin korunması ile ilgili birçok fizyolojik etkinliği düzenler. Hormon ve hormon benzerleri bitkilerde, hayvanlarda verimi arttırmak için kullanılır. Hormonlar etkilerini protein sentezini arttırarak gerçekleştirirler.hormonların bazıları zararlı olduğu için kullanımlarına izin verilmemektedir. Hormonlar üç bölüme ayrılır.bunlar; Setroid hormonlar Proteo hormonlar Hormona benzer sentetik maddelerdir. Hormon salgılamasının az ya da çok oluşu, hipofiz,tiroid,paratiroid,böbrek üstü bezi,over ve testis gibi organların sağlıklı görev yapamamasına neden olur.aynı zamanda şeker hastalığı,miksodem,konjentinal cücelik,kısırlık gibi hastalıklara yol açar. İnsan vücudunun en karmaşık işlevleri hormon sisteminin denetimindedir. İç salgı bezlerinin ürettiği hormonlar, metabolizma, doğurganlık, cinsel aktivite, büyüme, uyku düzeni, su ve tuz dengesi, vücudun kimyasal ahengi gibi insan sağlığının kilit noktalarında görev alırlar. Hormonlar, biyolojik olarak protein, peptid ve steroid olarak adlandırılan yapı taşlarından oluşuyorlar. Kanda, dolaşım sistemi vasıtasıyla taşınıyor ve vücudun tepeden tırnağa tüm bölümlerinde etki gösteriyorlar. Başlıca iç salgı bezleri: Hipofiz bezi, tiroid, paratiroid, böbrek üstü bezleri, pankreas ve yumurtalıklar. Karaciğer, böbrek, beyin gibi hayati organlarsa, hormonların aktivitesinin artışında, salgılanmasında veya vücut tarafından parçalanıp metabolize edilmesinde rol alıyor. Hormon bezlerinin oluşturduğu endokrin sistemi, sinir sistemi ile beraber vücudun Internet ağı gibidir. Pankreasın salgısından karaciğerin haberdar olmasını veya yumurtalıklar ile beyin arasındaki iletişimi hormonlar yani endokrin sistem organize eder. Hormonlardaki en ufak bir aksaklıksa insan sağlığını bozar. Metabolizmayı olumsuz etkiler, mesela seks hormonlarındaki düzensizlikler insanların cinsel yaşamlarını perişan edebilir. Hormon hastalıklarının iyi tarafı, kimi kanser türleri gibi öldürücü olmamalarıdır. Kötü tarafıysa, doğru tedavi edilmedikleri takdirde, etkilenen kişilere hayat boyu çektirmeleridir. Hormon hastalıklarının anlaşılması zordur. Örneğin yumurtalıklardaki kistler sivilcelere neden olabilir. Veya guatr saç dökülmesine yol açabilir. Birbirleriyle alakasız gözüken bu tip bağlantıları ancak endokrinoloji uzmanları çözebilirler. Bu çözümde güvenilir bir hormon laboratuvarının rolü ise tartışılmaz. Bilim adamları her yıl birçok yeni hormonu keşfediyorlar. Bunlardan sağlığı geliştirici olanlar, ilaç olarak insanların hizmetine sunuluyor. 4

5 Doping yapanlar, hormonlu besin veya hayvan yetiştirenler bu bilimsel gelişmeleri kendi çıkarları için kötüye kullanıyorlar. Hormon değişikliklerinden etkilenmemek için öncelikle fazla kilo almaktan kaçınmak, hormon içeren veya hormonlarla etkileşen ilaçları bilinçsizce kullanmamak ve sağlıklı beslenmek gerekir. Adet düzensizliği, sivilce, kıllanma gibi sorunlara yol açan polikistik over hastalığını, ailesinde şeker hastalığı olan veya vücudunda yağ oranı yüksek olan kadınlarda görüyoruz. Besin sektörünün bilinçli ve sürekli reklam ve promosyonlarla bize ve çocuklarımıza tükettirmeye özendirdiği yağlı ve yüksek kalorili yiyeceklere direnç göstermeliyiz. Beslenme, tarihin topluma kazandırdığı kültürel ve sosyal bir olay. Besin alışkanlıklarımızın sağlıklı olması için bu konuda bilinçlenmek şart. Endokrin veya nöroendokrin hücre grupları tarafından yapılıp kanla çeşitli organ ve dokulara götürülerek bunların yapı ve fonksiyonlarını vücudun ihtiyacına göre değiştiren kimyasal maddelerdir. BİTKİLERDE HORMON Büyüme düzenleyici maddelerin kapsamına,bitkide doğal olarak oluşan hormonlar ve bitkiye dışarıdan verilen yapay bitki büyüme maddeleri girmektedir. Bitkisel hormonlarla ilgili bir çok kitapta bitki hormonu şu şekilde tanımlanmıştır. Doğal olarak bitkilerde oluşturulan büyüme ve buna bağlı olarak diğer fizyolojik etkinlikleri kontrol eden, oluştuğu yerden bitkilerin diğer kısımlarına taşınabilen ve oralarda da etkin olabilen, çok az dozlarda dahi etkisini gösterebilen maddelere Hormon denir. Bitki hormonları bitki içerisinde çok küçük miktarlarda üretilen, üretildiği dokudan başka dokulara taşınan, taşındığı dokunun gelişimi ve değişimi üzerinde etkili olan organik maddelerdir. Dolayısıyla bir bitkinin her dokusu, miktarı değişmekle birlikte çeşitli hormonları içermektedir. Bitki içerisinde üretilen bu hormonlar 5 grupta toplanmaktadır Bunlar; 1. Oksinler: Tarımda meyve tutumu, meyve seyreltmesi, meyve dökümünün önlenmesi, bitki çeliklerinin köklenmesinin teşviki amacıyla kullanılmaktadır. Çok yüksek dozlarda herbisit etkisi göstermektedir. Oksinler, herbisit olarak en çok buğdayda ve mısırda geniş yapraklı otlara,karşı,kullanılmaktadır. 2. Gibberellinler: Meyve tutumu, tohumların çimlendirilmesi ve bitki gelişimini teşvik gibi amaçlarla kullanılmaktadır. Bitki içerisinde doğal olarak bulunmasına rağmen, yapay olarak Giberella fujikuroi mantarından da elde edilmektedir. 3. Sitokininler: Meyve kalitesini arttırmak amacıyla çok nadir olarak kullanılmaktadır. Yapay sitokininlerin çok pahalı olması yaygın kullanımını sınırlandırmaktadır. 4. Absizik Asit: Bitkilerin gelişmesini yavaşlatıcı, stomaların açılıp kapanmasını düzenleyici etkilere sahiptir. Özellikle stres altında bulunan bitkilerde yüksek miktarlarda üretilmektedir. Pratikte tarımda kullanımı söz konusu değildir. 5. Etilen: Bitkilerde doğal olarak üretilen gaz halindeki bir olgunlaştırma hormonudur. Özellikle yeşil muzların olgunlaştırılması ve sarartılması, yeme olumunda ve fakat yeşil olarak derilen mandarin ve limon gibi bazı turunçgillerin kabuklarının sarartılması için kullanılmaktadır. Kullanılan etilenin kaynağı direk etilen veya asetilen gazı olduğu gibi bazı etilen üreten kimyasallar da olmaktadır. Bitki içerisinde üretilen bu hormonlardan oksinler, sitokininler ve etilen kimya sanayinin yardımıyla yapay olarak üretilebilmektedir. Bu maddeler, etilen hariç kimyasal yapı olarak 5

6 bitkisel doğal hormonlarla aynı olmamakla birlikte, bitkilerde kullanıldığında doğal hormonlara benzer veya aynı etkileri oluşturmaktadır. Bu maddeler doğal hormonların bitkilerden saflaştırılması güç ve zahmetli olması nedeniyle yapay olarak üretilmektedir. Bitki bünyesinde bulunan bu doğal bileşiklerin yanında bu bileşiklerin kimyasal yapılarına az veya çok benzeyen sentetik bileşiklerde yapılmış ve hormon etkilerinin olup olmadığı araştırılmıştır. Bunlardan birçoğunun bitkide doğal bulunanlardan çok daha aktif oldukları, yani çok daha az kullanıldıklarında benzer etkiler oluşturdukları belirlenmiştir. Bitki bünyesinde bulunmayan bu tip bileşiklerin doğal hormonlarla karıştırılmamaları gerekir. Bitkide mevcut olmadığı halde çok düşük miktarlarda hormon etkisini gösteren bu maddelere sentetik hormon adı verilmektedir. Kavram kargaşasını önlemek amacıyla bitkide hormon etkili tüm maddelere bitki büyüme düzenleyicisi denmektedir. Hormonlar başlangıçta yalnız tohumların çimlenmesinde, meyve, fidan ve çeliklerin köklendirilmesinde kullanılmıştır. Daha sonra tohumdan hasata kadar geçen devrede verim artışı, ürün kalitesinin yükseltilmesi ve bitkilerin hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılığın arttırılması amacıyla ülkemizde ve tüm dünya ülkelerinde kullanılmaya başlanmıştır. Ancak dikkat edilmesi gereken husus diğer kimyasallarda olduğu gibi BGD lerin de yazılı olan tavsiyeye uygun olarak kullanılması gerekmektedir. BGD (Hormon) Nedir? Doğal olarak bitkilerde oluşan, büyüme ile buna bağlı diğer fizyolojik hareketleri kontrol eden ve oluştukları yerden bitkinin başka yerlerine taşınabilen, çok az miktarda bile etkilerini gösterebilen organik maddelere Bitki Gelişimini Düzenleyiciler (BGD) veya Bitkisel Hormonlar" adı verilir. BGD' ler, bitki bünyesinde üretildikleri gibi, sentetik olarak da elde edilebilirler. Bir kısmı, bitkilerde uyarıcı veya teşvik edici etki gösteren BGD' lerin, bir kısmı da, büyümeyi kısıtlayıcı veya yavaşlatıcı, hatta durdurucu etki gösterirler. Gelişmeyi teşvik edici ve engelleyici maddeleri birbirinden kesin sınırlarla ayırmak pek mümkün değildir. Çünkü BGD'ler, bitki büyümesinin değişik devrelerinde ve değişik bitki organlarına değişik konsantrasyonlarda uygulandıklarında farklı etkiler gösterebilir. Bitki Gelişimini Düzenleyiciler'in (BGD) varlığına ilişkin ilk bilgiler 19. yüzyılın sonlarına dayanmaktadır. Bu dönemde, yıllık süre içinde, bitki fizyolojisi konularında yapıları çalışmalar, BGD' lerin bitki büyüme ve gelişmesindeki rollerini ortaya koymuştur. Bu çalışmaların sonuçlarına göre, BGD'lerin bitkisel üretimde kullanılması verimi artırmakta, üründe kaliteyi yükseltmekte ve daha iyi depolama imkanları sağlayarak, ürünlerin ihracat şansını artırmaktadır. Gereğinden fazla kullanılmaları halinde ise, bitkilerin gelişmesini olumsuz yönde etkilemektedir. HORMONLAR VE YAŞAM Vücudumuz birçok bezden oluşur. Biz farkına varmasak da bu bezler çalışır. Biz yaşamsal faaliyetlerimizi sürdürebilmemiz için hormonlara ihtiyaç duyarız. İnsanlar korkmak heyecanlanmak ve sevinmek gibi duygularını yaşarken hormonlara ihtiyaç duyar. Bir insanın içinde hormon yoksa o insan yaşayamaz. Hormonlar göründüğü gibi yaşama bizi hazırlayan savunuculardır. 6

7 Testosteron ve kortizon gibi hormonlar, bilgi aktarımını sağlayan 'ileti' maddeleridir. Vücudumuzdaki çeşitli bezlerden salgılanan bu hormonlar, kan dolaşımı aracılığıyla organlara ulaşır ve orada biyokimyasal reaksiyonlar oluşturur. Örneğin; stres gibi! Bu yaşlarda vücudunuz yeterli miktarda hormon salgılayabiliyor. Ancak 30 yaşını geçtikden sonra hormon salgılanmasında azalma görülüyor! Bunun sonucunda stres katsayısı artıyor ve vücudunuz serbest radikallere karşı etkin bir koruma sağlayamıyor30'lu yaşlardan itibaren vücudumuz bir yandan serbest radikallerle baş etmeye çalışırken, diğer yandan yavaş yavaş başka bir olumsuzluk ortaya çıkıyor; hormon seviyesinin düşmesi! Bu yaşlarda, vücudumuzdaki çeşitli bezlerden salgılanan ve etkilerini çeşitli organlarla, sistemler üzerinde gösteren hormonlarımız, 30 yaşından sonra azalmaya başlıyor. Bu hormonlardan en önemlisi, 'büyüme hormonu'. Büyüme hormonunun azalması, diğer hormonların da azalmasına ve organların iyi çalışamamasına neden oluyor. Ancak azalan hormonları yerine koymak için hemen hormon takviyesi gerekmiyor, çünkü uzun süreli hormon kullanımlarının sonuçları hakkında hala net bilgiler yok. Bu nedenle öncelikle doğal yöntemleri denemelisiniz. Örneğin; bazı günler akşam yemeklerini atlayarak, kas çalışmaları yaparak, ideal kilonuza ulaşarak, belirli bazı besinler ve vitamin takviyelerine öncelik vererek büyüme hormonunun seviyesini artırabilirsiniz. BÜYÜME HORMONU TEDAVİSİ Çocuğunuz düzenli olarak boy ve kilo açısından değerlendirilecektir. Ayrıca özel olarak tasarlanmış bir alet ile topuk ve diz arası mesafe ölçülecektir. Bunun yanında kol çevresi ve yağ kalınlığı da ölçülebilir. Bu testler doktora kas kütlesinin yıllık büyüme miktarı konusunda bir fikir verir. Bunların dışında tedavinin çocuğunuza uygunluğu açışından kan basıncının da ölçülmesi gerekir. Her kontrol seansında kan örnekleri alınacaktır. Bunlar çocuğunuzun Büyüme Hormonu tedavisini tolere edip edemediğini anlamak için gereklidir. Daha spesifik olarak kan sayımı, tiroid bezi fonksiyonları ve karbonhidrat metabolizmasına yönelik incelemeler yapılacaktır. Çocuklar büyüdükçe kemik kütlesi ve oranı arttığından tedaviye başlamadan önce ve sonra yılda bir kere kemik yaşının saptanması için sol el radyografisi çekilecektir. Tedavi sırasında çocuğunuzun hastalıklara yatkınlığı, tedavi öncesi dönemden farklı olmayacaktır. Soğuk algınlığı, grip ve benzeri diğer hastalıklarda Büyüme Hormonu tedavisi etkilenmeyecektir. Örneğin tatillerde olabileceği gibi tedaviye birkaç gün ara verildiğinde herhangi bir sorun ortaya çıkmaz. Çocuğunuzda yoksunluk belirtileri ya da başka etkiler görülmez. Fakat tedavi süresi boyunca ara vermeler çok sık tekrarlanırsa uzun dönemde büyüme sonuçlarının ideal olmasını da beklememelisiniz. Tedavinin başlangıcından itibaren beklentileri gerçekçi boyutlarda tutmak gerekir. Unutmayın: Tedavi süresi bir çocuğun normal büyüme süresi kadardır.çocuğunuza destek ve yardımcı olmak için pek çok şey yapabilirisiniz. Spor gibi bir dizi etkinlikte yer alması teşvik edilen çocukların büyük çoğunluğunun bu konuda en az arkadaşları kadar yetenekli olduklarını keşfetmelerine yardımcı olacaktır. Bu tür etkinlikler çocuğunuzun kendine güvenini arttırdığı gibi zor dönemler için onu daha güçlü kılacaktır. Tedavi süresince çocuğunuz zaman zaman tedaviye direnç gösterebilir. Bu normaldir. Çocuklar ilaç kullanmayı sevmezler. Hızlı sonuç elde etmeyi beklerler. Bundan dolayı çocuğunuzla tedavinin süresi ve sonunda elde edecekleri hakkında konuşmak faydalı olacaktır. Yapabileceğiniz en iyi şey çocuğunuza kabul edildiğini, kendisine saygı duyulduğunu ve sevildiğini hissettirmenizdir. HORMONLARIN İNSANLAR ÜZERİNE ETKİLERİ 7

8 Vücudumuzda değişik özelliklerde hormonlar salgılayan onlarca bez bulunmaktadır. Tüm bu bezler biz hiç farkında olmadan bizi hayata hazırlamak ve hayatımızı sürdürmek için çalışırlar. Bebeklik ve ergenlik dönemlerinde, kadınların hamilelik dönemlerinde bu hormonlar daha çok önem taşımaktadır. Korkmak, heyecanlanmak gibi değişik insanî duygularımızda bile hormonlar, vücudumuzun bu gibi durumlara hazır hale gelmesi için yardımcı olurlar. Metabolik faaliyetlerimizi düzenleyerek, bizleri değişik hastalıklara karşı da koruyan, bu bezlerden salgılanan salgılar, sağlıklı bir hayat sürdürebilmek için oldukça önemlidir. Hormonlar vücudumuzun gizli patronlarıdır. Boyumuz, ağırlığımız gibi dış görünüşümüzde, ruhsal dengemizde, fiziksel aktivitelerimizde, organlarımızın çalışmasında etkileri büyüktür. Sağlıklı bir insanda, doğumdan itibaren gerekli bütün hormonlar, gerektiği zamanlarda, gerektiği miktarlarda salgılanarak vücudun gelişmesi ve tüm fonksiyonların normal çalışması sağlanmaktadır. Ancak, tabii hâlinde iken normal bir şekilde çalışan bu mekanizmaya, beslenme alışkanlıkları başta olmak üzere dışarıdan, farklı ve vücuda zararlı müdahaleler yapıldığında sistem bozulabilmektedir. Vücudumuzda var olan herhangi bir hormonun yokluğunda, eksikliğinde veya fazlalığında hayatımızı normal bir şekilde idame ettirmemiz oldukça zordur. 20.yüzyılın başlarından itibaren ; İnsanlar daha az toprak kullanarak, daha az emek ve para harcayarak daha çok ürün elde edebilmenin yollarını aradılar. Canlıların ve tohumların. genetiği ile oynayarak, değişik kimyasal, sentetik gübreler ve ilaçlar kullanarak, özellikle çocukların gelişiminde önemli bir yeri olduğunu bildiğimiz hormonlardan yararlanarak sonuca da ulaştılar. Hormonlar tarım ve hayvancılıkta, doğal sürece müdahale edildiği için az zamanda daha çok mal üretimini, ürünlerin daha canlı ve güzel görünmesini sağlamak ve her zaman ürün sahibi olabilmek için kullanılmaktadır. Hormon kullanılarak üretilen bitki ve etler, sürekli tüketildiği zaman vücuttaki hormon dengesi bozulabilmekte ve bunun sonucunda bir çok hastalıklar ortaya çıkabilmektedir. Vücudun bağışıklık sisteminin bozulması, şişme ve yağlanma gibi durumlar, bazı vitaminlerin kullanılamaması, hücrelerin zayıflayarak kanser hastalığına yol açılması gibi durumlar bu çerçevede sayılabilir. Özellikle seralarda, ürünlerin aşı tutması ve hızlı yetişmesi için kullanılan hormonların çok büyük bir kısmı yığınla döviz ödenerek ithal edilmektedir. Aslında kimi çiftçilerimizin insan sağlığını göz ardı ederek, daha fazla ürün elde edebilmek için hormonlara başvurmaları kendilerine de zarar vermektedir. Bir kere, sahip oldukları topraklar kirlenmektedir. İkinci olarak, halkın bu konuda bilinçlenmesi sonucunda bu ürünlere talep azalmakta ve fiyatlar düşmektedir. Peki biz, özellikle çocuklarımızın gelişimini son derece olumsuz etkileyebilecek olan bu durumlarda ne yapmalıyız? Bir kere hormonlu ürünlerden mümkün mertebe kaçınmalıyız. Dış görünüşlerinden tespiti zor olsa da mesela çekirdeksiz, içi vıcık vıcık olan domatesler, içi süngerimsi olan çekirdeksiz patlıcanlar, keza çekirdeksiz kabaklar gibi sebzeler ile çekirdeksiz üzüm ve elma gibi tabii görünümü bozuk meyvelerden uzak durmalıyız. Ayrıca hormonlar, buğday, arpa, yulaf, çavdar ve çeltik gibi hububatlarda da hasatı kolaylaştırmak için kullanılabilmektedir. Tarım Bakanlığımız, batılı ülkelerdeki muadilleri gibi kendi halkının sağlığını düşünmeli ve bazı ülkelerde olduğu gibi topraklarımız daha fazla kirlenmeden, hormon ve diğer zirai ilaçların kullanımı sınırlandırılmalı hatta hepten ortadan kaldırılmalıdır. Birkaç yıl önce Almanya nın Türkiye den kurtlu elma talep ettiği gazetelere yansıyınca, milletçe şaşırmış ve kurtlu elmanın hiçbir ilaç bulaşmamış, sağlıklı elma olduğunu öğrenmiştik. 8

9 Gelişmiş ülkeler sağlığa zararlı gıdalardan hızla uzaklaşmaya çalışıyor. Bundan 10 yıl önce, genetik biliminin erdemlerinden bahsederken şimdi ihtiyatla yaklaşıyor, (en azından kendi ülkelerinde) hormon kullanımını terk ediyor, üstelik ithal ettikleri ürünlere de sıkı denetim getiriyorlar. Bütün bu olumsuzlukların çaresi ise oldukça kolay. Çare, adına ekolojik tarım dedikleri tabiata uygun tarım. Ekolojik tarım, tabiatta hormon kullanımı gibi hatalı uygulamalar sonucu kaybolan doğal dengeyi korumaya yönelik, insana ve çevreye dost üretim sistemlerini içeriyor. Esas itibariyle, sentetik kimyasal ilaçlar ve gübrelerin kullanılmasının yasaklanması yanında, organik ve yeşil gübreleme, münavebe ile toprağın muhafazası, bitkinin direncinin artırılması ve parazitlerden yararlanma gibi yöntemlerle üretimde miktar değil kalite artışını amaçlayan üretim şeklidir. Özetle çare dedelerimizin yöntemindedir. Son olarak, ülkemizde son yıllarda bazı bölgelerimizde, tamamen tabii yöntemlerle ekolojik tarım yapılmaya başlanıldığını ve üretilen 200 bin tonu aşkın meyve ve sebzenin tümüyle Avrupa ülkelerine ihraç edildiğini de dikkatlere sunalım. Hormonlu gıdalar nasıl anlaşılır? "Domates çekirdeksiz ve içi vıcık vıcıksa, patlıcan içi süngerimsi ve çekirdeksizse, kabak çekirdeksizse, biber aşırı büyük ve etliyse, çekirdek evi boş, etli kısmı sertse, patates şekilsiz ve patates yumruları yapışıksa, içinde kararmalar varsa, karpuz çekirdek yerleri boşsa hormonlu olduğu anlamına geliyor. Gıdadaki hormon ve katkı maddeleri nelerdir? 15 bin çeşidi aşkın katkı maddesi ve hormon bulunuyor. Asesülfam K, Kafein, Aspartam, Antioksidan, Olestra, yapay renk maddeleri, Nitrit ve Nitratlar, yüzlerce ürüne uygulanan katkı maddelerinin başında yer alıyor. Hazır gıdalardan dondurmalara, çikolatadan gofrete, dondurulmuş ürünlerden konserve balıklara kadar binlerce gıdaya katkı maddesi konuluyor. Hormon ve Katkı maddelerinin yanlış kullanımı ve zararsız limitlerin üzerine çıkılması, kalp hastalıklarından kansere, cilt hastalıklarından sindirim bozukluklarına kadar tüyleri diken diken eden hastalıkların yanısıra, uykusuzluk, kaşıntı, mide bulantısı, sinirlilik ve alerjiye yol açabiliyor. Katkı maddelerinin kullanılmasında uyulacak kurallar belli. Buna göre; Katkı maddelerinin sağlığa zararlı olmadığı kanıtlanmış Türk Gıda Kodeksi Listesi nden seçilmiş olması, Zararsız olsa bile belirtilen miktardan daha fazla kullanılmaması, Sağlığa olan etkisi kesin olarak belirlenmiş katkı maddeleri arasından seçilmesi, Özellikle hasta ve çocukların gıdalarında katkı maddesi kullanılmaması, Katkı maddesinin, katıldığı gıdanın bozukluğunu saklamaması, gıdaların doğal ve besleyici özelliklerini bozmaması, Ambalajda adı ve miktarının açık bir şekilde yazılması gerekiyor. Katkı Maddelerinin Ve Hormonların Zararlarından Kaçınmak İçin! * Yiyecekler görünüşlerine göre değil, besleyici özelliklerine göre seçilmesi, * Kolaylığına aldanarak hazır yiyeceklere fazla rağbet edilmemesi, * Doğal ve taze gıdaların tercih edilmesi, * Ambalajın arka kısmına bakılması ve "İçindekiler" kısmının mutlaka okunması, 9

10 * Katkı maddesi ne kadar çok ise yiyeceğin doğallığının o kadar az olacağının bilinmesi gerekiyor. Hormonlu Kazanç Uğruna Gıdalarda hormon kullanımı, halk arasında en çok tartışılan konuların başında geliyor. Rapora göre, Türkiye de domates, patlıcan, patates, kabak, üzüm,elma, kavun, buğday, arpa, yulaf, çavdar ve çeltik te hormon kullanılıyor. Hormon kullanımı ile ilgili pek çok rapor, iddiaların aksine salatalık ve çilekte hormon kullanılmadığını söylüyor. Raporlara göre, piliçte de hormon kullanılmıyor. Tıp çevrelerindeki yaygın görüşe göre, hormonlu bitki ve etler, sürekli tüketildiğinde vücuttaki hormon dengesini bozuyor. Vücudun bağışıklık sisteminin bozulması, şişme ve yağlanma, hücrelerin zayıflayarak kanser hastalıklarına davetiye çıkarması gibi kanıtlanmamış ancak ciddi şüphelere yol açan sonuçlar bulunuyor. Rapora göre, domates çekirdeksiz ve içi vıcık vıcıksa, patlıcan içi süngerimsi ve çekirdeksizse, kabak çekirdeksizse, biber aşırı büyük ve etliyse, çekirdek evi boş, etli kısmı sertse, patates şekilsiz ve patates yumruları yapışıksa, içinde kararmalar varsa, karpuz çekirdek yerleri boşsa hormonlu olduğu anlamına geliyor. Hormonlu Besinler Tükettiğimizde Bu Hormonlara Ne Oluyor? Parçalanıp Sindiriliyorlar mı Yoksa O Halde mi Emiliyorlar? Hormonlu besinlerin bir kısmı protein yapılı hormonlar bir kısmı da steroid yapılı hormonları içeriyor. Eğer yediğimiz besinlerde protein yapılı hormonlar varsa bunlar elbette protein sindiriminin ilk başladığı yer olan midede sindiriliyor. Fakat östrojen gibi, etinden yararlanılan hayvanların hızlı ve iyi büyümesini sağlamak amacıyla kullanılan hormonlar ince bağırsaktan emilebiliyor. Bu yüzden steroid hormonu içeren besinleri çok tüketmenin, özellikle ergenlik dönemindeki çocukların gelişimi etkileyebildiği düşünülüyor. Çünkü östrojen gibi hormonların vücuttaki seviyesi özellikle bu dönemlerde gelişim açısından oldukça önemli. Hormonun insan vücudunda kalıntı bıraktığı, sağlığı tehdit ettiği, kansere davetiye çıkardığı yönünde bilimsel bir bulgu olmasa da tüketici hormon konusunda tedirgin. Yeterli denetimin yapılmadığına inanılıyor. Denetim yapılsa da tüketici bu denetimlerin sonucu hakkında sürekli olarak bilgilendirilmiyor. Bilginin olmadığı yerde de tüketici kuşku içinde kalıyor. Tüketiciye yapılacak tek tavsiye, kış gıdalarını kışın, yaz gıdalarını yazın tüketmeleri... HORMONLARIN BİTKİLER ÜZERİNE ETKİLERİ Bitkilerde beslenme bozuklukları denilince, yaygın olarak akla mutlak gerekli bir elementin yetersizliği neticesinde bitkinin büyüme ve gelişmesinde görülen duraklama, zayıflama gibi olumsuzluklar gelmektedir. Oysa beslenme bozukluğu, herhangi bir besin elementinin yetersizliğinden kaynaklanabildiği gibi, fazlalığından da kaynaklanabilmektedir. Besin elementi olsun veya olmasın, herhangi bir mineral elementin, bitkinin yaşama ortamında belli bir düzeyin üstünde bulunması bitkide ciddi zararlara neden olabilmektedir. Bununla birlikte, bitkilerde beslenme bozuklukları, tarıma geçilmesiyle birlikte, öncelikle besin elementlerinin noksanlıkları şeklinde ortaya çıkmıştır. Halen de en yaygın beslenme bozuklukları, mineral besin elementlerinin eksikliklerinden kaynaklanmaktadır. Fakat gerek kültür bitkilerindeki besin eksikliklerini gidermek ve çok ürün almak için kullanılan gübrelerin zaman zaman aşırı miktarlarda kullanılması, gerekse endüstriyel veya tarımsal nedenlerle toprak, su ve atmosferde kimi elementlerin miktarının doğal sınırların çok üzerine çıkması, o ortamda yetişen bitkilerde bazı toksik etkiler yapmaktadır ki bunlar da, günümüzde çok da seyrek olmayan bir sıklıkta görülen beslenme bozukluklarıdır. 10

11 Bitkilerde ortaya çıkan beslenme bozuklukları bitki gelişmesini geriletir, hatta kimi hallerde gelişmeyi tamamen durdurarak bitkinin ölmesine neden olur. Bitki gelişmesinin gerilemesi, verim kaybı veya az ürün anlamına gelir. Bu nedenle bitkilerde beslenme bozukluğu olmaması için önceden önlem alınması, eğer herhangi bir nedenle bir beslenme bozukluğu ortaya çıkmış ise bunun en hızlı bir şekilde giderilmesi, pratik tarımda verim açısından hayati önem taşır. Beslenme bozuklukları sadece verimi düşürmekle kalmaz, aynı zamanda elde edilen ürünün kalitesinin bozulmasına, bitkinin hastalıklara, soğuk ve susuzluğa dayanıklılığının azalmasına neden olur. Yeterli ve dengeli bir şekilde beslenmeyen bir kültür bitkisi, bakteriyel hastalıklara karşı çok daha hassastır. Hem hastalıklara azalttığı için besin noksanlığı görülmesine yol açabilmektedir. Bütün bunlardan başka insanlar da yanlış kültürel uygulamalar nedeniyle bitkide besin maddeleri noksanlığına sebep olabilmektedirler. Örneğin; yanlış budamalar, yanlış toprak işlemesi, dengesiz ve aşırı gübrelemeler, aşırı sulama gibi uygulamalar bitkilerde beslenme bozukluklarına sebep olabilir. Bu bozukluklar bir veya birden çok elementin noksanlığı olabileceği gibi, fazlalığı da olabilir. Kitabın ileriki bölümlerinde bitkilerde beslenme bozukluklarına neden olan çeşitli faktörler ayrıntılı bir şekilde anlatılacaktır. Bitkilerde bir beslenme bozukluğu olduğu zaman, çoğu defa bunu belli ederler. Gelişmede yavaşlama, yapraklarda küçülme veya bazı şekil bozuklukları, sürgün sayısında azalma ve sürgün boyunun kısalması, yapraklarda bazı renk değişiklikleri en belirgin beslenme bozukluğu simptomlarıdır. Özellikle yapraklarda görülen renk değişiklikleri, besin elementlerinin cinsine göre tipik olduğundan, noksanlık veya fazlalığın sebebinin anlaşılmasında oldukça yardımcı olur. Beslenme bozukluklarının, özellikle beslenme noksanlıklarının hızlı bir şekilde teşhis edilmesi önemlidir. Çünkü noksanlık sebebinin teşhis edilmesi o noksanlığın giderilerek ürün kaybının önüne geçilmesi için şarttır. Yukarıdaki paragraflarda açıklanmış olduğu gibi, noksanlık stresi ne kadar uzun sürerse, ürün kaybı da o kadar fazla olacaktır. Noksanlığın teşhisinde, o besin elementinin noksanlığında ortaya çıkan simptomların bilinerek tanınması oldukça önem taşır. Teşhiste bize kolaylık sağlayan bir husus, belli bir besin elementine ait noksanlık simptomlarının, değişik bitkilerde birbirine oldukça benzemesidir. Bununla birlikte, bitkilerde görülen bir beslenme bozukluğunu, sadece simptomlara bakarak kesin bir şekilde teşhis etmek her zaman mümkün olmayabilir. Her şeyden önce böyle bir iş önemli derecede tecrübe kazanmış olmayı gerektirir. Çünkü beslenme bozukluğunda bitkilerde ortaya çıkan arazlara benzeyen görüntüler yukarda kısaca değinilen birçok sebepten ileri gelebileceği gibi, ayrıca faktör denilen birçok böcek, virüs mantar ve bakteri zararları da benzer görüntüler yaratabilir. Bunun dışında kullanılan zirai mücadele ilaçlan ve hormonlar da yüksek dozlarda kullanıldığında bitkilerde beslenme bozukluklarına benzer arazlar yaratabilmektedir. Bitkilerde büyüme en önemli fizyolojik olaylardan biridir. Ancak uzun yıllar bitkilerin büyüme nedenleri hakkında ayrıntılı bilgi bulunmamaktaydı. Büyüme fizyolojisi bilinmekle beraber bu büyümeyi sağlayan maddelerin neler olduğu hakkında net bilgiler yoktu. Daha sonraları bitki bünyesinde bazı büyümeyi teşvik eden maddelerin sentezlendiği tespit edildi ve bunlara tıptan taklitle hormonlar ya da fitohormonlar denildi. Zamanla bitki bünyesinde sadece büyümeyi teşvik eden maddelerin değil aynı zamanda büyümeyi engelleyen maddelerin de sentezlendiği anlaşıldı. Söz konusu maddeler bitkilerde çok düşük konsantrasyonlarda bulunmakta ve bitkilerde önemli görevler üstlenmektedirler. Bu miktar dışarıdan ilave edilmek suretiyle biraz artırılırsa enteresan neticeler alınmaktadır. Sonradan bu hormonlar çeşitli yollarla üretildiler ve kullanıma sunuldular. Ayrıca yapıları bitkilerde bulunan doğal hormonlara benzeyen sentetik düzenleyiciler üretildi ve hormon isminin elde edilen maddeleri tam tanımlamamasından hareketle bunlara büyüme ve gelişme düzenleyiciler (BGD) denmesi daha uygun bulundu. Elde edilen maddelerin bir kısmı büyümeyi teşvik ederken diğer bir kısmı da engellemektedir. Hatta aynı düzenleyici farklı zaman ve konsantrasyonlarda uygulanırsa farklı sonuçlar elde edilebilmektedir. Örneğin bir oksin olan Naftalen asetic acid (NAA) çiçeklenme sonrasında elmanın kimyasal seyreltilmesi amacıyla kullanılırken daha sonraki mevsimlerde ise aynı bitkinin hasat öncesi meyve dökülmesini önlemek amacıyla kullanılabilmektedir. Bu sebeple BGD lerin kullanılmasında istenilen netice alınması için uygulama zamanının ve konsantrasyonlarının iyi ayarlanması gerekir. 11

12 Bir diğer yönden düşük konsantrasyonlarda büyümeyi artırabilen bir BGD konsantrasyon artırıldıkça büyümeyi engelleyebilmektedir. Bitkisel üretim insanların temel uğraşlarından birisi olagelmiştir. Çayır-mera, tarla, bahçe ve süsü bitkileri ile orman ağaçları ana bitkisel üretim dallarıdır. İnsanların gıda, giyim, yapı malzemesi, yakacak ve estetik gereksinmelerini karşıladıkları canlı malzemelerdir. Bitkisel üretim; insanların gereksinmeleri için seçilmiş tek tek yada toplu haldeki bitkilerin devamlılığını sağlamak ve sürekli yararlanmayı amaçlayan, kontrollü bitki gelişimi olarak tanımlanabilir. Bitkilerin üretilip yetiştirilmeleri ve kullanımları özel bilgi, deneyim ve teknik gerektiren uğraşlar dizisidir. Bitkilerin çok değişik fiziksel ve genetik özelliklere sahip olmaları; çok değişik ortam ve çevre koşullarına gerek duymaları; üreme ve gelişmelerinin çok farklı tipte olması, üretimlerinde de çok farklı yöntem ve tekniklerin kullanılmasını zorunlu ve yerine göre değişebilir duruma getirmiştir. Bitkilerin istenilen miktarlarda ve kolaylıkla üretilip yetiştirilebilmesi ancak bu yöntemlerin ve uygulanacak tekniklerin bilinmesi ile olanaklıdır. Bitki üretimi; iki temel üretim tipinin farklı modifikasyonlarında uygulanan yöntem ve tekniklerin araştırılıp geliştirilmesi ve bölgesel koşullara göre adaptasyon çalışmalarının yapılması ile kitlesel nitelik kazanabilir. HORMONLU GIDALAR NASIL ANLAŞILIR? Tarımsal ürünlerin çabuk büyümesi için bilinçsizce kullanılan hormonlu ilaçlar,meyve ve sebzelerin şekillerinde ve tadında bozukluklara yol açıyor.kanserojen yapıcı etkiye sahip olan bu ürünleri doğal olanlarından ayırmak için dış görünüşüne bakmak yeterlidir.üretimde büyümeyi artırıcı hormonların gerek hayvansal ürünlerde gerekse bitkisel ürünlerde kullanımı gittikçe yaygınlaşıyor.başlangıçta seralarda10 derece sıcaklık altındaki ürünlerde döllenmeyi sağlayan ilaçların hızlı büyümeyi sağlayıcı etkisi çiftçiler tarafından keşfedilince kullanımı özellikle bahçe bitkilerinde artış gösterdi. Domates: Domates kesildiğinde içi fazlaca boşsa,meyvenin ucunda sivri memeler varsa hormonludur. Salatalık: Şekilsiz,bir ucu kalın bir ucu ince ve yan yana yapışık meyvelere dikkat etmeliyiz. Biber: Aşırı büyük ne etli bir görünüme sahiptir.çekirdek evi boştur. Patlıcan:Şekli bozuktur.kenarında şişlikler görülür.yan yana yapışktır. Patates:Şekilsiz ve yumruları birbirine yapışıktır. Çilek:Aşırı büyük,çift yapışık ve içleri boştur. Karpuz:Hormonlu karpuzların çekirdek evleri boştur.yendiği zaman nişasta kokusu verir. Hormonlu yiyecekler cildi bozar ve sivilce yapar.seralarda yetişen sebze ve meyveler hormonlarla, sentetik madde büyütülür ve haşerelere karşı ilaçlama yapılır. Yazın yediğimiz üzüm,şeftali ve kirazda bol miktarda hormon vardır.üzümlerin çekirdeksiz oluşu hormondan kaynaklıdır.şeftali çok büyük ve içi kof görünüyorsa hormonlu olduğunda şüphelenebiliriz. Kiraz çok kırmızı ve büyük bir görüntüye sahipse hormonludur. Bitkilere uygulanan hormonlar genellikle giberellin ve değişik oksinlerdir. Hormonlar besinlere püskürtülerek, besini bir tabak hormon sıvısının içine koyularak uygulanabilir. Yazın yediğimiz çekirdeksiz üzümün tümü hormonludur. Çekirdeksiz oluşundan bile besinin hormonlu olduğunu anlayabiliriz. Yine yazın yenilen tüysüz şeftali de hormonludur. Bu da tüysüz oluşundan anlayabiliriz. 12

13 Kısacası bir besinin görünüşüne bakarak besinin hormonlu olup olmadığını anlayabiliriz. Hormonlu besini anlamak için araştırmacı olmak yeterlidir. HORMONLARIN UYGULANMASI Bitki gelişim düzenleyicileri olarak da bilinen hormonların aşırı dozlarda kullanımı o kadar kötü izlenimler bırakmış ki; bugün herhangi bir tohum veya meyvenin oldukça iri bir örneğiyle karşılaşıldığında, bunun bir genetik özellik yani bir çeşit farklılığı olabileceği bile düşünülmeden hemen hormonlu damgası yemesine yetiyor. Kışın seralarda sebze yetiştirmenin ortaya çıkardığı yetişme zorluklarını, hormonların gelişme arttırıcı, döllenmeyi sağlayıcı ve yaprakları döküp olgunlaşmayı erkene çekme etkileri gibi özelliklerinden yararlanarak aşma kolaylığı, giderek artan dozlarda ve bilinçsizce kullanıldığı iddialarıyla, hormon kelimesinden öcüler yaratmış durumdadır. Hormonları uygulamanın birçok yöntemi vardır. Evimizde çiçekleri sulamak için kullandığımız püskürtme aletinin içine su yerine hormon çözeltisi koyarız. Ve besine bunu püskürtürüz. Başka bir yöntemde kabın içine hormon çözeltisi koyarız. Besini kabın içindeki hormon çözeltisine batırırız. Hormon toz halde de olabilir. Tekrar kabın içine hormon koyarız ama bu sefer toz olarak. Besini bu toza batırırız. Besinlere uygulanan hormonlar çoğunlukla öksinler ve giberellinlerdir. Giberellinler Japonlar, sersem-fide hastalığı olarak adlandırdıkları bir pirinç hastalığı ile çok uzun süre önce tanışmışlardır. Hastalanan bitkilerin boyları olağan üstü uzayarak kendi ağırlıklarını taşıyamaz hale gelmektedir da, bir Japon botanikçi olan E. Kurosawa, Gibberella fujikuroi isimli bir mantar tarafından enfekte edilen tüm bitkilerin bu hastalığa yakalandığını bulmuştur. Araştırıcı, mantarın sağlıklı fidelere geçmesi halinde, hızlı gövde büyümesi şeklinde beliren tipik hastalık belitisinin ortaya çıktığını bulmuştur. Kurosawa, mantardan elde ettiği özütü ve hatta içinde mantarın yetiştiği ortamdan elde ettiği özütü kullanarak benzer semptomları oluşturabilmiştir. Bazı kimyasalların hastalıkla ilgili olduğu açıktı. Bu hastalık üzerinde çalışan bazı Japon bilim adamları, şu an giberellin olarak bilinen ve pirinç bitkilerine uygulandığında tipik hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olan bir maddeyi gibberella isimli mantardan izole etmeyi ve kristalleştirmeyi başardılar. Fungustan gelen giberellin, belirgin bir biçimde etkilenen bölgede konukçu bitkinin hızlı büyümesini teşvik etmektedir. Cüce bitkiler, birçok aktif giberellin formunun oluşumuna katılan son enzime sahip değildir. Dıştan giberellin uygulaması, bu eksikliği ortadan kaldırarak, bitkilerin normal büyümelerini sağlamaktadır. Hem giberellinin hem öksinin, gövde uzamasını teşvik etmelerine karşın, bitki büyümesinin düzenlenmesinde, biri diğerinin yerini alamaz. Bunun nedenlerinden biri bitkini bu iki hormona en duyarlı olduğu büyüme evrelerinin çoğunlukla farklı olmasıdır. Giberellinlerle ilgili testler, doğal giberellin içerikleri çok düşük olan cüce bitkilerde (cüce mısır, bezelye) büyümeyi teşvik etme yetkinliklerine dayanır. Giberellinler, gövde uzamasının yanı sıra, bir dizi gelişim süreçlerinde de rol oynarlar. Bu hormonlar (1) sıklıkla tohum ve tomurcuk dormansisini kırabilirler; (2) tohumlarda depo nişastalarını hidrolodize eden bir enzimin oluşumunu teşvik ederler; (3) bazı iki yıllıklar da büyümenin birinci yılında çiçeklenmeyi teşvik edebilirler; (4) yazın çiçeklenen bazı bitkilerin 13

14 çiçek tomurcuğu ve böylece ilkbaharda bir çiçek durumu oluşturmalarını yada normal olarak onlar için çiçeklenmede gün uzunluğu çok kısa olduğunda çiçeklerin dökülmesini ve (5) bazı türlerde meyve bağlanmasını teşvik edebilirler. Öksinler Tümüne birden öksin denen, çok çalışılmış bir grup bitki hormonu, farklı bitki dokularının büyümesi üzerinde şaşırtıcı çeşitliliklerde etkiler gösterir. Bitkiler, esas olarak hem apikal meristemin bulunduğu bölgelerde gerçekleşen hücre bölünmesi ile hem de özellikle gövde dokusunda, daha önceden mevcut hücrelerin uzaması ve genişlemesiyle büyürler. Daha önce değindiğimiz gibi öksinler hücre uzamasını başlatırlar. Öksinler yaralanmamış bitkilere uyguladıklarında, uzama üzerinde hemen hemen hiçbir etki göstermezler. Engelleyiciler Öksinler ve gibberelinlerinkinin tam tersi etkilere sahiplerdir. Engelleyiciler; sonbaharda bazı tomurcukların ve tohumların etkinliklerini durdurarak, tohumcukların ve tohumların ölme risklerinin bulunduğu mevsimde ortaya çıkabilecek olan birkaç günlük sıcak bir dönemde, onların büyümeye başlamalarını önlerler. Tohumların çimlenebilmesinden önce, engelleyicilerin suyla yıkama gerekliliği, bazı çöl bitkilerinde önemli bir evrimsel uyum oluştur. Bilinen en önemli engelleyici absisik asit hormonudur. Bu hormon yalnızca tomurcuklarda ve tohumlarda dormonsiyi teşvik etmekle kalmayıp, aktif olarak büyüyen sürgünlere uygulandığında bitkiyi kış yaşamına hazırlayan bir dizi diğer karmaşık ilişkiyi de teşvik eder. Öğrendiklerimizi deneyler yaparak gözlemledik. DENEY: Bitkinin Suyuna Hormon Katarak Bitkiye Hormon Uygulama Deneyin amacı:bitkiye hormon verip daha büyük ve daha güzel bir görüntüye sahip olmasını sağlamak. Araçlar:2/5 tablet,bitki,su aldım. Deneyin yapılışı:2/5 tableti alıp suda erittim.2 gün arayla da bir bitki alıp bitkiyi suladım. Kısa bir süre sonra da hormonlu bitki daha güzel oldu ve daha çok gösterişe sahip oldu. Deneyin sonucu: 2 gün arayla suladığımız bitki hormonlu olduğu için çok büyüdü ve daha güzel ve gösterişli bir görüntüye sahip oldu. 14

15 DENEY: Bitkiye Hormonu İğneleyerek Uygulama Deneyin Amacı: Bitkinin hormon uygulandıktan sonra nasıl bir biçim aldığını öğrenebilmek Araçlar: Özel iğne, sıvı hormon ve iki tane menekşe Deneyin Yapılışı: Belirli bir ölçüdeki sıvı hormonu özel bir iğne ile bitkinin gövdesine ölçüsü ile uygularız. Deneyin Sonucu: Biz burada iki bitkiyi karşılaştırarak hormonun bitkilere nasıl etkileri olduğunu, hormonun nasıl uygulandığını ve bitkinin değişimini öğrendik. DENEY: Püskürtülerek Hormon Uygulama Deneyin amacı: Bitkiye hormon verip daha büyük ve daha güzel bir görüntüye sahip olmasını sağlamak. Araçlar:Hormon çözeltisi, su, bitki Deneyin yapılışı: püskürtme aletinin içine hormon çözeltisi ve su koydum. Çalkaladım ve iki gün arayla bunu bitkinin altına püskürttüm ve suladım. Deneyin sonucu: 2 gün arayla suladığımız bitki hormonlu olduğu için çok büyüdü ve daha güzel ve gösterişli bir görüntüye sahip oldu. DENEY: Daldırma Yöntemi ile Hormon Uygulama 15

16 Deney amacı:hormon çeşitliliklerini öğrenmek ve hormonun bitkiye etkilerini görmek. Araçları:Bir tür hormon çeşiti,bir gül fidanı ve bir bardak su Deneyin yapılışı:bir gül fidanı aldım.ucunu ıslattım ve hormona batırdım.sonra toprağa ektim. Deneyin sonucu:hormon uyguladığımız dal onbeş gün içinde kök salıp yaprak vermeye başladı. DENEY: Toprağına Karıştırılarak Hormon Uygulama Deneyin amacı:bitkinin toprağına hormon uygulayarak çiçeği büyütmeye çalışma Deneyde kullanılan malzemeler:2/5 lik bir hormon tableti,bitki ve su Deneyin yapılışı:hormon tabletini ezerek toprağa koydum ve onu 3 günde bir suladım. Deneyim sonucu:bu sulamalar sonucu bitki bir çiçek açmaya başladı ve hormon işe yaradı. 16

17 SONUÇ Biz, bu projede hormonun ne olduğunu, hormonların büyümeye etkisi olduğunu,hormonların kaç bölüme ayrıldığını,hormonlar fazla kullanıldığında hastalıklara yol açacağını,hormonların bölümlerini,hormonların insanların ve bitkilerin üzerindeki etkiyi, hormonun bitkiye nasıl uygulandığını, hormonlu yiyeceklerin nasıl anlaşıldığını ve hormon çeşitlerini öğrendik,bitkilerdeki hormonların çeşitlere ayrıldığını öğrendik. 17

18 KAYNAKÇA Adnan BENK (1992) Büyük Lugat Ansiklopedisi Sabah Yayınları Ana Britanica Genel Kültür Ansiklopedisi Cilt : 27 Bilkent Temel Eğitim Ansiklopedisi (2004) 1.Baskı Despina ÇİMRİOĞLU Büyük Laroussa 11. cilt Milliyet Gazetecilik A.Ş. Ege Üniversitesi Bahçe İşleri Bölümü Keton-Gould (2000 )Genel Biyoloji Ankara:Palmiye Yayıncılık Betül ORAN Aydın ARIT(1983) Görsel Dünya Ansiklobedisi Görsel Yayınları Milliyet Ansiklopedisi 18

19 19