FATURANIN ŞEKLİ I-MADDE METNİ: Madde 230 (Değişik : 30/12/ /34 md.)

Transkript

1 I-MADDE METNİ: FATURANIN ŞEKLİ Madde 230 (Değişik : 30/12/ /34 md.) Faturada en az aşağıdaki bilgiler bulunur: 1. Faturanın düzenlenme tarihi seri ve sıra numarası; 2. Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası; 3. Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası; 4. Malın veya işin nev'i, miktarı, fiyatı ve tutarı; 5. (Değişik : 4/12/ /19 md.) Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası, (Malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının taşınan veya taşıttırılan mallar için sevk irsaliyesi düzenlemesi ve taşıtta bulundurulması şarttır. Malın, bir mükellefin birden çok iş yerleri ile şubeleri arasında taşındığı veya satılmak üzere bir komisyoncu veya diğer bir aracıya gönderildiği hallerde de, malın gönderen tarafından sevk irsaliyesine bağlanması gereklidir. Bu bentte yazılı irsaliyeler hakkında fiyat ve bedel ile ilgili bilgiler hariç olmak üzere, bu madde hükmü ile 231 inci madde hükmü uygulanır. İrsaliyelerde malın nereye ve kime gönderildiği ayrıca belirtilir. Şu kadar ki nihai tüketicilerin tüketim amacıyla perakende olarak satın aldıkları malları kendilerinin taşıması veya taşıttırması halinde bu mallara ait fatura veya perakende satış fişinin bulunması şartıyla sevk irsaliyesi aranmaz.) İlgilitebliğler: 141,143,157,159,161,164,167,168,173,181,183,184,185,200, , 385,397 II-AÇIKLAMA VE YORUM: A-. FATURADA BULUNMASI GEREKEN BİLGİLER: Öncelikle faturada, fatura olduğunu belirten ibarenin bulunması gerekir, bunun yanında 230.ncu maddeye göre, asgari bulunması gereken bilgiler aşağıdaki gibi olmalıdır: -Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası; -Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası; -Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası; -Malın veya işin nevi, miktarı, fiyatı ve tutarı; -Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu na göre faturada bulunması gereken hususlar ise aşağıda belirtildiği gibidir.

2 sayılı TTK m. 39/2 (6335 sayılı kanunda değişik) gereğince; Ticari mektuplarda ve ticari Defterlere yapılan kayıtların dayandığı belgelerde (Fatura, Gider Pusulası, Sevk İrsaliyesi vs.) bulunması gereken bilgiler; -Tacirin sicil numarası, -Ticaret unvanı, -İşletmesinin merkezi, -Tacir internet sitesi oluşturma yükümlülüğüne tabi ise tescil edilen internet sitesinin adresi sayılı Kanunun, 39 ilâ 45 inci veya 48 inci maddeleri ihlal edenler, ikibin Türk Lirası idari para cezasıyla cezalandırılır.( TTK.51/2.md.) Yani 6102 sayılı TTK. nun 39.ncu maddesinin ikinci fıkrasında yazılı bulunan şartalara, uymayanlara, faturada blunması gereken bilgileri bulundurmayanlara Lira idari para cezası uygulanacaktır. B-FATURADA YER ALAN BİLGİLERİN GERÇEĞİ YANSITMAMASI DURUMUNDA FATURA DÜZENLENMEMİŞ SAYILIR MI? Fatura düzenlemek zorunda olanlar, müşterinin adı ve soyadı ile bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarasının ve diğer bilgilerin doğruluğundan sorumludur. Fatura düzenleyenin istemesi halinde müşteri kimliğini ve vergi dairesi hesap numarasını gösterir belgeyi ibraz etmek zorundadır. Ancak, nihai tüketiciye satılan mallar veya yapılan işler için düzenlenecek faturalarda, müşterinin belge ibrazı ve fatura düzenleyenin sorumluluğu söz konusu olmayacaktır. Adına fatura düzenlenecek kişiler, gerçek usulde vergi mükellefi iseler (defter tutanlar) alacakları faturayı ticari defterlerine gider veya maliyet olarak kaydedecekleri için yukarıda belirtilen bilgileri faturayı düzenleyecek kişiye ibraz etme mecburiyetindedirler, oysa nihai tüketicinin alacağı fatura gider veya maliyet unsuru olarak kayda alınmayacağına göre yukarıda belirlenen bilgilerin alınması veya verilmesi sorumluluğu yoktur. Ancak, bundan bu kişilere fatura düzenlenmeyecek anlamı çıkarılmamalıdır. Faturada yer alan bilgilerin gerçeği yansıtmaması durumunda faturanın düzenlenmemiş sayılması ile ilgili olarak, C-MÜNHASIRAN NİHAİ TÜKETİCİYE YAPILAN SATIŞLAR İÇİN DÜZENLENECEK FATURALARDA BULUNMASI GEREKEN BİLGİLER: Sadece tüketiciye yapılan satışlarla ilgili olarak düzenlenecek faturalarda 230.uncu maddenin 3 ve 4 numaralı bentlerindeki bilgilerin kısaltılmış olarak düzenlenebileceği ile ilgili 157 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde aşağıdaki açıklama yapılmıştır. 4 V.U.K. nun 230.ncu maddesinin 3.ncü bendinde, faturada bulunması gereken bilgiler sayılırken, müşterinin adresi de bulunmaktadır. Ancak, adres ile ilgili bir açıklama yapılmamıştır. Adres eksiksiz olarak mı yazılacak, yoksa kısaltılarak yazılabilecek midir. Bu konu ile ilgili olarak 157no.lu VUK. Genel tebliğinde açıklama yapılmış venihayi tüketiciye 1 Yrd.Dç.Özgür Biyan Balıkesir Üniversitesi, Bandırma İİBF Maliye Bölümü Öğretim Üyesi Vergi Sorunları Dergisi Şubat/2012 Sayı:281. Türk Vergi Hukukunda Belge Düzeninin İspat Açısından Önemi ve Bir Eleştiri: Belgenin Hiç Düzenlenmemiş Sayılması Hali isimli makalesi. 2 Aynıı yazarın Vergi Sorunları Dergisi Şubat/2012 Sayı:281 aynı eseri. 3 a.g.e. Vergi Sorunları Dergisi Şubat/2012 Sayı:281 4Resmi Gazete Sayısı Resmi Gazete Tarihi 31/03/1984

3 3 yapılan satışlarda adresin ve malın nevi, miktarı fiyatı ve tutarı ile ilgili bilgilerin kısaltılmış olarak yazılabileceği belirtilmiştir sayılı Ücretlilere Vergi İadesi Hakkında Kanun'a göre harcamaların belgelendirilmesinde aşağıdaki şekilde düzenlenmiş faturalar da geçerli sayılacaktır. Bilindiği üzere, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 2365 sayılı Kanunla değişik 230 uncu maddesinde : "Faturada en az aşağıdaki bilgiler bulunur : 1. Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası; 2. Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası; 3. Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası; 4. Malın veya işin nevi, miktarı, fiyat ve tutarı; 5.Satılan mallar, faturanın düzenlenmesinden önce teslim edilmişse malın teslim tarihi ve irsaliye numarası." hükmü yer almaktadır. Ancak, münhasıran nihai tüketiciye yapılan satışlar için düzenlenecek faturalarda 3 ve 4 numaralı bentlerle ilgili olarak sadece : a) Müşterinin adı ve soyadının bulunması; b) Satılan malların ayrı ayrı miktar, cins ve nevi itibariyle ayrıntılı olarak yazılmasının güçlük arzettiği durumlarda gruplandırılmak suretiyle, örneğin; -Muhtelif gıda maddeleri -Temizlik malzemesi -İçki, sigara ve benzerlerinin belirtilmesi; c)satılan malların ayrı gruplar itibariyle tutarlarının yazılması. Aynı Kanunun mükerrer 257 nci maddesinin Bakanlığımıza verdiği yetkiye dayanılarak diğer bilgilerin noksansız yer alması ve 231 nci maddede yazılı fatura nizamına uyulması şartıyle yeterli görülmüştür. Fatura, müstahsil makbuzu ve serbest meslek makbuzları sıra numarası dahilinde teselsül ettirilecek, numara atlanmıyacak; boş sayfa bırakılmayacaktır. Aynı müessesenin muhtelif şube ve kısımlarında her biri aynı numara ile başlamak üzere, ayrı ayrı fatura kullanıldığı takdirde bu faturalara şube ve kısımlarına göre, şube veya kısmın isminin yazılması veya özel işaretle seri tefriki yapılması mecburidir. 5 D-MALİYE BAKANLIĞI AMBLEMİ BULUNMAYAN FATURANIN GEÇERLİ BİR BELGE OLUP OLMADIĞI:. V.U.K nun 230.uncu maddesinde, faturada bulunması gereken asgari bilgiler sayılmış olup, çok fazla ayrıntıya grilmemiştir. Ancak, Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Seri No.lu V.U.K.Genel Tebliği

4 4 Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmeliğin "Müşterek Hükümler" başlıklı 8 inci maddesinde, matbaa işletmecilerince basım ve dağıtımı yapılacak belgelerde, özel işaret (amblem) bulunması gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca, İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı da fatura ile ilgili yaptığı mükellef bilgilendirme izahlı yazısında, Faturanın anlaşmalı matbaaya bastırılmış olması (Maliye Bakanlığı amblemi olmalı) veya Noter tasdikli olması gerekir şeklinde açıklama yapılmştır. Konu ile ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı17/05/2013 tarih ve [ /vuk-1- ]--717 sayılı özelgesinde, Maliye Bakanlığı amblemi bulunması zorunluluğu, Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelikte belirtildiği üzere anlaşmalı matbaalarca basım ve dağıtımı yapılan belgelere ilişkindir. Dolayısıyla, resmi kurumlar tarafından düzenlenen belgelerde Maliye Bakanlığı amblemi bulunması zorunluluğu bulunmamaktadır. 164 no.lu tebliğde belirtildiği gibi, Vergi Usul Kanunu uyarınca mükellefler tarafından kullanılan Fatura, Müstahsil Makbuzu, Serbest Meslek Makbuzu, Gider Pusulası, Perakende Satış Vesikaları (Perakende Satış Fişleri, Makinalı Kasaların Kayıt Ruloları, Giriş ve Yolcu Taşıma Biletleri) Sevk İrsaliyesi, Taşıma İrsaliyesi, Yolcu Listesi ve Günlük Müşteri Listelerinin basım ve dağıtımı Maliye ve Gümrük Bakanlığı veya Defterdarlıklar ile Matbaa İşletmecileri arasında yapılacak bir anlaşmayla sağlanacaktır. Söz konusu belgeler, 1/3/1985 tarihinden itibaren anlaşmalı matbaalarca basılmış veya bu tebliğin III ve V nci bölümlerindeki esaslara göre notere tasdik ettirilmiş olarak kullanılacaktır. Anlaşmalı matbaalara bastırılmamış veya notere tasdik ettirilmemiş belgelerin 1/3/1985 tarihinden itibaren kullanılması halinde bu belgeler hiç düzenlenmemiş sayılacaktır.(164 no.lu V.U.K. genel tebliği) E-FATURADA TARİH BULUNMAMASI ÖZEL USULSÜZLÜK CEZASINI GEREKTİRİR Mİ? V.U.K. nun 230.uncu maddesindeki faturada bulunması gereken bilgiler sayılmıştır 227/3 üncü maddesinde de. Kanuna göre kullanma mecburiyeti getirilen belgelerin, öngörülen zorunlu bilgileri taşımaması halinde bu belgeler vergi kanunları bakımından hiç düzenlenmemiş sayılır. Bu hükme göre, 230 uncu maddede sayılan herhangibir bilginin eksik yazılması halinde o belge hiç düzenlenmemiş sayılacaktır.faturada tarihin yazılmamış olması, kanunun 230/1. maddesinde faturada bulunması gereken bilgileri sayarken birinci sırada Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası; bilgisinin eksik yazıldığını göstermektedir.diğer taraftan, faturada bulunması gereken en önemli bilgilerin başında düzenlenme tarihi gelmektedir. Çünkü, bu tarih verglendirmeyi doğrudan ilgilendirmektedir. Faturada tarih yoksa, o satışbedelinin vergisinin hangi döneme ait olduğunun tespiti için başka deliller bulmak gerekmektedir. F-FATURUDA İRSALİYE TARİH VE NUMARASININ BULUNMAMASI : Bilindiği gibi, V.U.K. nun 230/5.inci maddesinde, faturada bulunması gereken bilgiler sayılırken, satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarasının da bulunması gerektiği belirtilmiştir. Faturada irsaliye numarasının bulunmaması ve malın teslim tarihinin sevk irsaliyesi ile ispat edilememesi durumunda, bu faturının yasal süresi içinde düzenlendiğini

5 5 kabul etmek mümkün değildir. O nedenle, fatura irsaliyenin tarhi ve numarasının yazılmaması durumunda, VUK. nun 353.ncü maddesine göre özel usulsük cezasının kesilmesi yerindedir. 6 Bu açıklamalar neticesindeyukarıda da bahsettiğimiz gibi, Bu konu ile ilgili olarak, Danıştay 4.D.sinin tarih, E.1991/1687, K.1992/112 sayılı kararında, faturada tarihin bulunmaması, V.U.K. nun 353/1.nci maddesindeki özel usulsüzlük cezasının kesilmesin gerektirmez. Sadece VUK. nun 352.nci maddesindeki II.derece usulsüzlük cezasınınkesilmesini gerektireceği,çünkü, faturada tarih bulunmaması fiili, faturanın tüm unsurlarının tamam olduğunu, sadece tek birbilginineksik olması nedeniyle kıyas yoluyla ceza kesilmeyeceği belirtilmiştir. 7 III-SEVK İRSALİYESİ: A-Sevk İrsaliyesinin Tanımı: Sevk irsaliyesi için Vergi Usul Kanununda ayrı bir madde düzenlenmemiş olup, 3239 sayılı Kanunun 19.ncu maddesiyle 230.ncu maddedeki faturanın şekli maddesine 5.nci bent olarak, eklenmiştir. Satılmış ya da satılmak üzere olan bir malın, bir adresten diğerine naklinde ya da aynı işletmeye ait işyerleri arasında taşınmasında düzenlenen ve üzerinde gönderilen malın kimlik bilgilerinin, başka bir anlatımla konusu, birimi ve malın kime ait olduğunun yazıldığı belgeye sevk irsaliyesi denir. İrsaliye düzenleme mecburiyeti, 230.uncu maddenin 5.inci bendine 3239 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle getirilmiş olup 4/12/1985 tarih ve 3239/19 maddesinde yapılan değişiklikten önce, Satılan mallar faturanın, tanziminden evvel teslim edilmişse teslim tarihi şeklinde olup irsaliye numarası ibaresi bu tarihten sonra maddenin bendine konmuştur. Maddedenin 5.inci bendinde belirtildiği gibi, faturaya, satılan malların teslim tarihi ile birlikte, irsaliye numarasının kaydedilmesi zorunludur. İlave edilen bu hükümle, bir malın sevk ve hareketi ile ilgili fatura düzenlenmemiş olsa bile o mala ait sevk irsaliyesinin düzenlenmiş olması mecburidir. Çünkü, sevk irsaliyesi malı nüfus kağıdı hükmündedir. O malın ait olduğu kişi veya kuruluşu, kimlik bilgilerini gösterir. B-Sevk İrsaliyesinde Bulunması Gereken Bilgiler: Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım Ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelik uyarınca sevk irsaliyesinde bulunması gereken hususlar aşağıda sayılmıştır. -Sevk irsaliyesi ibaresi, -İrsaliyenin düzenlenme tarihi, -Maliye Bakanlığı klişesi veya noter tasdik mührü şekli, -Gönderilen malın cinsi ve miktarı, -İrsaliyeyi düzenleyen mükellefin; adı, soyadı ile varsa ticaret unvanı, iş adresi,vergi dairesi ve hesap numarası, 6 D.3.D gün,e.1986/1834,k.1987/564,özbalcı, a.g.e.s Özbalcı a.g.e. sh.580

6 6 -Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi varsa vergi dairesi ve hesap numarası, -Mükellefin diğer iş yerine veya satılmak üzere bir alıcıya (müşteriye) gönderdiği hâllerde malın kime ve nereye gönderildiği, -Malın, taşıyana teslim tarihi ve müteselsil irsaliye numarası, -Düzenleyenin, malı alan ve teslim edenin imzaları C-Sevk İrsaliyesi Düzenlemek Zorunda Olanlar: V.U.K. nun 230/5.inci maddesinde belirtildiği gibi, sevk irsaliyesi satılan bir malın satıcıdan alıcının bulunduğu veya istediği yere nakliyesi sırasında veya mükellefin farklı işyerleri veya şubeleri arasında nakliyesi sırasında yada malın komisyoncu ve diğer aracılara gönderilmesi halinde düzenlenir. Görüldüğü gibi, sevk irsaliyesinin düzenlenmesi malların nakliyesi halinde sözkonusu olmaktadır. Hizmetin nakli sözkonusu olamayacağından, hizmet teslimlerinde irsaliye düzenlenmez ve aranmaz. Kanunun 230/5 inci bendinin parentez içi hükmünde belirtildiği gibi, Malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının taşınan veya taşıttırılan mallar için sevk irsaliyesi düzenlemesi ve taşıtta bulundurması şarttır. Malın, bir mükellefin birden çok işyerleri ile şubeleri arasında taşındığı veya satılmak üzere bir komisyoncu veya diğer bir aracıya gönderildiği hallerde de, sevk irsaliyesinin, malın gönderen tarafından düzenlenmesi gereklidir. Genel kural olarak, fatura bulunsun veya bulunmasın mal harekatının mutlaka sevk irsaliyesine bağlanması mecburiyeti bulunmaktadır. Satılan malın teslim tarihinden sonra veya teslimi anında düzenlenmiş olsa dahi faturada malın teslim tarihi ve irsaliye numarası yer alacak ve ayrıca sevk irsaliyesi de düzenlenecektir. 8 Yukarıda yaptığımız açıklamalarda da görüleceği gibi, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun Faturanın şekli başlığını taşıyan 230 uncu maddesinin (5) numaralı bent hükmünde, faturaya satılan malların irsaliye numarasının da kaydedileceği hükme bağlandıktan sonra, sevk irsaliyesi konusunda özel düzenleme ve değişiklikler yapılmıştır. Anılan bentte, fatura nizamının maddi mal harekatı vasıtasıyla kontrolünü temin amacı güdülerek bu amacın gerçekleşleştirilebilmesi için sevk irsaliyesi ihdas edilmiştir. Maddenin (5) numaralı bendi, sırasıyla 2365 ve 3239 sayılı Kanunlar ile yeni değişiklik ve düzenlemelere konu edilmiş ve 3239 sayılı Kanun ile yapılan son düzenlemeyle; fatura bulunsun bulunmasın mal harekatının mutlaka sevk irsaliyesine bağlanma mecburiyeti getirilmiştir. Sevk irsaliyesini hangi hallerde kimler tarafından düzenleneceği Vergi Usul Kanununun yukarıdaki 230 uncu maddesinin birinci fıkra (5) numaralı bendinin parantez içi hükmü ile belirlenmiş; daha sonra konuya ilişkin Genel Tebliğ ve Muktezalar ile uygulamaya açıklık getirilmeye çalışılmıştır. 9 8www.alomaliye.com.internet sitesindeki Y.M.M Talha APAK ın 18 Ekim 2004 tarihli makalesi 9 Arıca. a.g.e.sh:804

7 7 Bu hükme göre sevk irsaliyesinin; taşıma işlemi satıcı tarafından yapılır veya yaptırılırsa satıcı tarafından, taşıma işlemi alıcı tarafından yapılır veya yaptırılırsa alıcı tarafından düzenlenmesi zorunludur. Buna göre, sevk irsaliyesi yanlış tarafça düzenlenmişse hiç düzenlenmemiş sayılacaktır. Kara, deniz, hava ve demiryolu ile yapılantaşımacılıkta düzenlenen bazı belgeler taşıma irsaliyesindeki bilgilerin tamamını taşımaları halinde taşıma ve sevk irsaliyesi yerine geçmektedir. Bilindiği gibi, 173 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin (C) Bölümünün 1/h bendinde; Belediye, Et ve Balık Kurumu, Orman İşletmeleri, Etibank İşletmeleri, Tekel İdareleri ve benzeri kamu kurum ve kuruluşlarınca satılan çeşitli mamullerin sevkiyatında sevk için düzenlenen belgelerde malın cinsi, miktarı, alıcının adı ve soyadı veya varsa ticaret unvanı, vergi dairesi ve hesap numarasının bulunması halinde bu belgelerin sevk irsaliyesi olarak kabul edileceği ve Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenecek olan sevk irsaliyesinin ayrıca aranmayacağı açıklanmıştır. Aynı bentte, keza Maden Kanununa göre maden sevkine ilişkin düzenlenen belgeler ile uluslararası taşımacılıkta kullanılan hamule senedi, konşimento gibi belgelerin ve gümrük giriş, çıkışlarında nakil vasıtalarındaki malların mevcudu tespit edilip mühürlendikten sonra Gümrük İdarelerince verilen resmi belgelerin de sevk irsaliyesi. olarak kabul edileceği belirlenmiştir. Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, maden sevkiyatlarında, Maden Kanununa göre düzenlenen maden sevk fişi, uluslararası taşımacılıkta kullanılan hamule senedi, konşimento gibi belgeler, gümrük girişi sırasında Gümrük İdarelerince düzenlenip verilen resmi belgeler, Orman İdarelerince düzenlenen nakliye teskereleri ve buna benzer belgeler, alınan ürünün alıcı veya satıcı tarafından taşınıp taşınmadığına bakılmaksızın sevk irsaliyesi olarak kabul edilecek ve satın aldığı malı kendi araçlarıyla taşıyan veya bir nakliyeciye taşıttıranlardan ayrıca sevk irsaliyesi düzenlemesi istenmeyecektir. (253 no.lu V.U.K.Genel Tebliği) 1- Satıcının Sevk İrsaliyesi Düzenlemek Zorunda Olduğu Haller: Satıcı, malı alıcıya teslim etmek şartiyle satmış ve nakliyesini bizzat yapıyorsa veya alıcısına teslim edilmek üzere taşıttırıyorsa, sevk irsaliyesi düzenlemek zorunda olacaktır. Satıcının yukarıdaki şekilde düzenleyeceği sevk irsaliyesi, faturanın düzenlenip düzenlenmediğine bakılmaksızın, taşımanın yapıldığı araçta bulundurulacaktır. Ancak, tarih ve 246 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile; taşımayı alıcının yaptığı veya yaptırdığı bazı hallerde uygulamadaki zorunluluklar nedeniyle, alıcı ile satıcının anlaşmaları halinde satıcıya sevk irsaliyesi düzenleme imkanı verilmiştir. Uygulamada, bazı mükelleflerin başka illerde bulunan satıcılardan sipariş ettikleri malları, telefon, faks gibi haberleşme araçları yoluyla bağlantı kurdukları taşımacılara taşıttırdıkları bu gibi durumlarda alıcı tarafından düzenlenecek sevk irsaliyesinin araçta bulundurulması açısından fiili imkansızlıkla karşı karşıya bulunmaları nedeniyle cezaya

8 8 muhatap oldukları görülegelmiştir. Maliye Bakanlığı bu konuda vaki müracaatları göz önünde bulundurarak, alıcı ile satıcının mutabık kalmaları koşuluyla, yukarıdaki hallerde sevk irsaliyesinin satıcı tarafından düzenlenebileceği yolunda yönlendirme yapmıştır. Buna göre, satıcının sevk irsaliyesi düzenlemesi halinde alıcı tarafından ayrıca sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekmeyecektir. Varılan mutabakat gereği sevk irsaliyesinin satıcı tarafından düzenlenmesi durumunda, sevk irsaliyesinde tarih, müşterinin adı veya ticaret unvanı, adresi, vergi dairesi, vergi numarası, malın cinsi ve miktarına ilişkin bilgilerden herhangi birinin yer almadığının veya yanlış yazıldığının tespit edilmesi halinde, bu belgeye ilişkin ceza belgeyi düzenleyen satıcı adına kesilecektir. Şu kadar ki, denetim sırasında fiilen araçta bulunan malların cins ve miktarları ile sevk irsaliyesinde yer alan malların cins ve miktarları arasında tutarsızlık tespit edildiği takdirde ise öncelikle tutarsızlığın sebebi araştırılacaktır. Bu araştırma sonucuna göre; Düzenlenen sevk irsaliyesine, sevk edilen malların cins ve miktarlarına ilişkin bilgiler satıcı tarafından eksik veya yanlış yazılmış ise ceza, belgeyi düzenleyen satıcı adına kesilecektir. Özetle, yapılan yol denetimlerinde; a) Duruma göre alıcı veya satıcının düzenlediği sevk irsaliyesinin araçta en az iki nüsha olarak bulundurulduğu; b) Sevk irsaliyesinde yazılı malın cinsi ve miktarının araçta yüklü mal ile uyumlu olması halinde; uygulama yönünden herhangi bir sorun çıkmaması, diğer bir ifadeyle denetim sonucu cezayı gerektirir bir işlemin söz konusu olmaması gerekecektir. 2-Alıcının Sevk İrsaliyesi Düzenlemek Zorunda Olduğu Haller: Teslim edilen malın alıcı tarafından bizzat taşınması veya kendi adına başkasına taşıttırması halinde; alıcı sevk irsaliyesi düzenleyecek ve faturanın düzenlenip düzenlenmediğine bakılmaksızın araçta bulundurulacaktır. Ancak, alıcının sevk irsaliyesi düzenlemesi, münhasıran tüccar olmasına bağlıdır. Dolayısıyla, nihai tüketicinin mal alması ve bunu bizzat ya da nakliyeciye taşıtması halinde; sevk irsaliyesi düzenlemesi sözkonusu olmayacaktır. Yukarıdaki (a) fıkrasında, taşımanın alıcı tarafından bizzat yapıldığı veya yaptırıldığı bazı hallerde alıcı ve satıcının mutabık kalmaları şartıyla alıcı tarafından düzenlenmesi gereken sevk irsaliyesi yerine satıcının düzenleyeceği sevk irsaliyesinin taşıtta bulundurulacağını ve bu konuda 246 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde ayrıntılı açıklamalar yapıldığını belirtmiştik. Söz konusu Genel Tebliğde, bu uygulamaya ilişkin ceza işlemlerine de açıklık getirilmiştir. Buna göre;

9 9 Taşımanın alıcı tarafından yaptırıldığı hallerde, denetimler sırasında sevk irsaliyesine ilişkin olarak özel usulsüzlük cezası kesilmesini gerektiren fiillerin tespiti halinde, ceza uygulaması aşağıdaki şekilde yürütülecektir. Yukarıda belirtilen hallerde sevk irsaliyesi düzenleme mecburiyeti alıcıya ait bulunduğundan, sevk irsaliyesinin düzenlenmediğinin tespiti halinde, ceza alıcı adına kesilecektir. Ancak taşıma alıcı tarafından yaptırılmakla birlikte varılan mutabakat gereği sevk irsaliyesinin satıcı tarafından düzenlenmesi durumunda, sevk irsaliyesinde tarih, müşterinin adı veya ticaret unvanı, adresi, vergi dairesi, vergi numarası, malın cinsi ve miktarına ilişkin bilgilerden herhangi birinin yer almadığının veya yanlış yazıldığının tespit edilmesi halinde, bu belgeye ilişkin ceza belgeyi düzenleyen satıcı adına kesilecektir. Şu kadar ki, denetim sırasında fiilen araçta bulunan malların cins ve miktarları ile sevk irsaliyesinde yer alan malların cins ve miktarları arasında tutarsızlık tespit edildiği takdirde ise öncelikle tutarsızlığın sebebi araştırılacaktır. Bu araştırma sonucuna göre; a) Düzenlenen sevk irsaliyesine, sevk edilen malların cins ve miktarlarına ilişkin bilgiler satıcı tarafından eksik veya yanlış yazılmış ise ceza, belgeyi düzenleyen satıcı adına kesilecektir. b) Satıcı tarafından sevk irsaliyesi doğru olarak düzenlendiği halde araca sonradan alıcı, taşıyıcı veya diğer şahıslar tarafından başka mallar yüklenmiş olmasından dolayı tutarsızlığın ortaya çıktığı durumlarda ise araca sonradan yüklenen malları taşıtan adına ceza kesilecektir. c) Denetimler sırasında malların sevk irsaliyesinde belirtilenden farklı bir güzergahta seyrettiği tespit edilir ise ceza, malları taşıtan adına kesilecektir. 3- Sevk İrsaliyesinin Düzenlenmeyeceği ve Aranmayacağı Haller : 10 Mükelleflerin faaliyetlerine ilişkin olarak işyerlerinde kullanılmak ve tüketilmek amacıyla satın aldıkları (Kırtasiye, büro ve temizlik malzemeleri, yemek, ekmek gibi) ufak hacimli ve değeri ,- lirayı aşmayan malları taşımaları veya taşıttırmaları halinde bu mallara ait faturanın taşıma esnasında taşıtta bulundurulması ve faturanın üzerine "Bu mallar için sevk irsaliyesi düzenlenmemiştir." şerhinin verilmesi şartıyla ayrıca sevk irsaliyesi aranmıyacaktır. (173 no.lu VUK.genel tebliği) Sevk irsaliyesi aşağıdaki hallerde düzenlenmez ve aranmaz. 1- Nihai tüketicilerin tüketim amacıyla perakende olarak satın aldıkları malları, bu mallara ait fatura veya perakende satış vesikası bulunması şartıyla bizzat kendilerinin taşımaları veya taşıttırmaları halinde nihai tüketiciden sevk irsaliyesi aranmaz. Burada, malı satan kişi malı bizzat taşıyor veya taşıttırıyorsa, malı alan kişinin nihai tüketici olup olmadığına, malın tüketim amacıyla alınıp alınmadığına, fatura veya perakende 10 Gelirler Baş Kontrolörü M. Nadir ARICA nın forum.mustafagulsen.com/showthread internet adresinde yayınlanan 17.Temmuz.2006 tarihli SEVK İRSALİYESİ VE NİZAMI 1 isimli makelesi.

10 10 satış vesikası düzenlenip düzenlenmediğine bakılmaksızın sevk irsaliyesi satıcı tarafından mutlaka düzenlenecektir. 2- Mükelleflerin faaliyetlerine ilişkin olarak işyerinde kullanılmak ve tüketilmek amacıyla satın aldıkları (kırtasiye, büro ve temizlik malzemesi, yemek ekmek gibi.) küçük hacimli ve değeri 232 nci maddenin son fıkrasındaki maktu parasal değeri aşmayan malları taşımaları veya taşıttırmaları halinde bu mallara ait faturanın taşıma esnasında taşıtta bulundurulması ve faturanın üzerine Bu mallar için sevk irsaliyesi düzenlenmemiştir. şerhine yer verilmiş olması halinde sevk irsaliyesi düzenlenmeyecek ve aranmayacaktır. 3- Fatura düzenleme mecburiyeti olanlar dışında kalan; kazançları götürü usulde tespit olunan tüccarlar ile götürü veya gerçek usulde vergilendirilen serbest meslek erbabı ve vergiden muaf esnafın da sevk irsaliyesi düzenleme yükümlülüğü yoktur. Buna göre; söz konusu kişilerin, gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerden satın aldıkları malları bizzat taşımaları veya taşıttırmaları halinde kendilerinden sevk irsaliyesi aranmayacak; ancak, fatura satış anında satıcı tarafından düzenlenerek üzerine malın işyerinde teslim veya alıcı tarafından taşındığı yolunda şerh konulacaktır. Malın bu kişilerden gerçek usule tabi mükellefler tarafından alınması ve alıcı tarafından taşınması halinde ise sevk irsaliyesi alıcı tarafından düzenlenecektir 4-Sevk İrsaliyesi Düzenlenmesi İle İlgili Özellikli Durumlar: a-irsaliyelerin Merkezden Bilgisayarla Düzenlenmesi ve Düzenlenme Tarihinde Malın Sevk Tarihinin Belli Olmaması Hali: Kanunun 230/5.nci maddesinde belirtildiği gibi, sevk irsaliyelerinin düzenlenmesi halinde,irsaliyede malın nereye ve kime gönderileceği ayrıca, malın sevk tarihinin de irsaliyede belirtilmelidir. Konu ile ilgili,maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü nün 16/01/1997tarih ve B.07.0.GEL.0.29/ /1867sayılı özelgesinde de belirtildiği gibi, sevk irsaliyesinin merkezde bilgisayarla düzenleniyor olması ve düzenleme tarihinden sonra emtianın sevk edilecek olması halinde, irsaliyelere tanzim tarihi yanında ayrıca bir sevk tarihi sütununun da ilave edilmesi ve sevk tarihinin fiili sevk sırasında doldurulması gerekmektedir. 253 sıra no.lu VUK. genel tebliğinde belirtildiği gibi, Sevk irsaliyesinin merkezde bilgisayarla düzenlenmesi ve düzenleme tarihinden sonra emtianın sevk edilecek olması halinde, fiili sevk tarihi bu belge üzerine elle yazılabilecektir. Ayrıca, bu Genel Tebliğin yayımı tarihinden önce bastırılan veya tasdik ettirilen sevk irsaliyelerenini mevcutları tükenene kadar fiili sevk tarihinin elle yazılmak suretiyle kullanılması mümkün bulunmaktadır. b-sevk İrsaliyelerinin Düzenlenme Tarihi Yanında Ayrıca Bir Sevk Tarihinin Yer Alması Mecburiyetinin Olup Olmadığı: 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 230 uncu maddesinin beşinci bendinde açıklandığı gibi, emtianın sevki sırasında, fatura bulunsun veya bulunmasın mal harekatının mutlaka sevk irsaliyesine bağlanması mecburidir. Sevk irsaliyesinin malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı

11 11 tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının taşınan veya taşıttırılan mallar için sevk irsaliyesi düzenlemesi veya taşıtta bulundurulması şarttır. Sevk irsaliyesi hakkında fiyat ve bedel ile ilgili bilgiler hariç olmak üzere, Vergi Usul Kanununun 230 ve 231 nci madde hükümleri uygulanır. İrsaliyelerde malın nereye ve kime gönderildiği ayrıca belirtilir. Bu hükme göre, sevk irsaliyelerinde yukarıda sõzü edilen maddede yeralan bilgilerin bulunması zorunludur. Õte yandan, 253 sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile sevk irsaliyelerinde tanzim tarihi yanında ayrıca bir sevk tarihinin yer alması mecburiyeti getirilmiştir. Buna göre, tanzim tarihi ile fiili sevk tarihi sevk irsaliyeleri üzerinde ayrı ayrı yer alacaktır. Tanzim tarihi ile sevk tarihinin aynı gün olması halinde de bu tarihler ayrı ayrı kaydedilecek, herhangi birine yer verilmeksizin düzenlenen sevk irsaliyeleri hiç düzenlenmemiş sayılarak õzel usulsüzlük cezası kesilecek ve bu tespitler iş yeri kapatma cezasının uygulanmasında dikkate alınacaktır. Sevk irsaliyesinin merkezde bilgisayarla diızenlenmesi ve düzenlenme tarihinden sonra emtianın sevk edilecek olması halinde, fiili sevk tarihi bu belge úzerine elle yazılabilecektir. Ayrıca genel tebliğin yayımı tarihinden önce bastırılan veya tasdik ettirilen sevk irsaliyelerinin mevcutları tükeninceye kadar fiili sevk tarihinin elle yazılmak suretiyle kullanılması mümkün bulunmaktadır. Görüldüğü üzere, Vergi Usul Kanununa gõre, sevk irsaliyelerinde düzenlenme tarihinin yer alması zorunlu olduğundan buna bağlı işlemlerinde düzenlenme tarihi esas alınarak yapılması gerekmektedir. Diğer taraftan, anılan tebliğ ile, sevk irsaliyelerine düzenlenme tarihinin yanında ayrıca bir sevk tarihininde yer alması mecburiyeti getirilmesi mükelleflerin, mal sevkiyatlarında sevkin gecikmesi gibi durumlarda irsaliyede tanzim tarihi ile fiili sevk tarihi arasında farklılıklar olması nedeniyle denetimlerde cezaya maruz kalmamalarını önlemek amaçlanmıştır. Bu açıklamalar doğrultusunda, A) Sevk irsaliyesine bağlı olarak düzenlenen faturalarda sevk irsaliyesi düzenlenme tarihinin olması halinde ayrıca sevk tarihinin yer almasına gerek bulunmamaktadır. B) Birden fazla irsaliyenin birleştirilerek tek bir fatura düzenlenmesi durumunda da düzenlenme tarihleri ve numaraların tümünün faturada yer alması halinde ayrıca sevk tarihinin yer almasına gerek bulunmamaktadır. C) Stok programlarından emtia çıkış işlemlerinin yapılması sırasında sevk irsaliyesi düzenlenme tarihinin esas alınması gerekmektedir. D) Sevk irsaliyesinde tanzim tarihi ile sevk tarihi arasındaki gün farkının ay değişikliğine sebep olması halinde de (düzenlenme tarihi: sevk tarihi: ) buna bağlı fatura düzenlenme süresi, sevk irsaliyesinin düzenlenme tarihinden itibaren azami 10 gündür.

12 12 E) İrsaliyeli fatura, fatura niteliğinde olduğundan mükellefler tarafından bu belgede düzenlenme tarihinin yanında ayrıca sevk tarihinin yazılmasına gerek bulunmamaktadır. 11 c-alıcıların Kimler Olacağı ve Ne Miktarda Mal Alacakları Belli Olmayan ve Alıcılara İş Yerlerinde Teslim Edilmek Üzere, Satıcı Tarafından Kendi Nakil Vasıtası İle Mal Gönderilmesi Hali: Alıcıların kimler olacağı ve ne miktarda mal alacakları belli olmayan ve alıcılara iş yerlerinde teslim edilmek üzere, satıcı tarafından kendi nakil vasıtası ile mal gönderilmesi halinde; nakil vasıtasına yüklenen tüın mallar için tek bir sevk irsaliyesi düzenlenmesi ve düzenlenen sevk irsaliyesinin müşterinin adı ve adresi bölümüne "Muhtelif Müşteriler" ibaresi ile nakil vasıtasının plaka numarası ve sürücünün veya araçta bulunan satışa yetkili kimsenin. adının yazılması mümkündür. Bu tür sevk irsaliyesi ile alıcılara gönderilen ve alıcının talep ettiği miktarda teslim edilen malların faturaları malın teslimi anında düzenlenecek ve bu faturalara sevk irsaliyeşinin numarası kayıt edilecektir. Ayrıca, her satış için sevk irsaliyesi düzenlenmeyccek, ancak, faturaya işyerinde teslim edildiğine ilişkin şerh verilecektir. 12 Bu şekilde düzenlenmiş sevk irsaliyesi ile sevk edilen mallar için on günlük süre beklenilmeksizin faturanın malın teslimi anında düzenlenmesi zorunludur. Perakende satışlarda ise perakende satış fişinin malın teslimi anında düzenleneceği esasen tabiidir. (173 no.lu VUK.Genel Tebliği) Bir işyeri ve deposu bulunmadan pazar takibi veya köy-köy kendi namına taşıtıyla emtia satan kimselerin yukarıda belirtildiği şekilde sevk irsaliyesi düzenlemeleri vc taşıtlarında bulundurmaları, malın teslimi anında ise fatura veya perakende satış fişi düzenlemeleri gerekmektedir. (173 no.lu tebliğ) Faturayı anında düzenlenmeyip daha sonra on günlük süre içinde düzenlemek istenmesi halinde., genel esaslara göre malın sevki anında her alıcı için ayrı birer sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekmektedir. d-işyerlerinde Kullanılmak Üzere Taşınan ve Faturanın Malın Tesliminden Önce Düzenlendiğinde Sevk İrsaliyesi: Bu husus ile ilgili 173 numaralı V.U.K.genel tebliğinde yapılan açıklamaya göre, Mükelleflerin faaliyetlerine ilişkin olarak işyerlerinde kullanılmak ve tüketilmek amacıyla satın aldıkları (Kırtasiye, büro ve temizlik malzemeleri, yemek, ekmek gibi) ufak hacimli ve değeri ,- lirayı aşmayan malları taşımaları veya taşıttırmaları halinde bu mallara ait faturanın taşıma esnasında taşıtta bulundurulması ve faturanın üzerine "Bu mallar için sevk irsaliyesi düzenlenmemiştir." şerhinin verilmesi şartıyla ayrıca sevk irsaliyesi aranmıyacaktır. Satılan mallara ilişkin faturaların malın tesliminden önce düzenlendiği ve malın daha sonra sevkedildiği durumlarda; faturayı düzenleyenler faturada malın daha sonra sevk edileceğini belirteceklerdir. Faturada bulunması gereken malın teslim tarihi ve irsaliye numarası ise malın tesliminden sonra alıcı ve satıcı kendilerinde kalan sevk irsaliyesinden 11Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü 26 Mayıs 1997 tarih ve B.07.0.GEL.0.29/ /21589 sayılı özelgesi. B.07.0.GEL.0.29/ /21589 sayılı özelgesi sıra nolu V.U.K. Genel Tebliği (C) bölümü.

13 13 faydalanarak faturaya şerh verecekler, fatura ve sevk irsaliyesi arasındaki uyumu sağlayacaklardır. e-başka Mükelleflere Teslim Edilmek Üzere Üçüncü Şahıslara Talimat Vererek Mal Sevkettirilmesi Durumunda Sevk İrsaliyesi Düzenlenecektir: Mükelleflerin başka mükelleflere teslim edilmek üzere üçüncü şahıslara talimat vererek mal sevkettirmesi durumunda sevk irsaliyesi aşağıdaki örnekte açıklandığı şekilde düzenlenmesi gerekir. (173 no.lu tebliğin (C) bölümü. Örnek : Toptancı (A) müşterisi olan perakendeci (C) ye teslim edilmek üzere imalatçı (B) ye talimat vererek kendi adına mal sevkiyatı yapılmasını istemektedir. Bu örnekte (C) ye karşı esas satıcı (A) dır. (B) ise (A) ya karşı satıcı durumundadır. Ancak, malı (A) yerine (C) ye teslim etmektedir. Buna göre, 167 sıra sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin 6/a maddesinde açıklandığı gibi, malın alıcı (C) ye teslim edilmek üzere (B) tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde (B), bir nüshası kendinde kalacak ve diğer nüshası (C) ye gönderilecek şekilde sevk irsaliyesi düzenleyecek ayrıca kendinde kalan nüshasının bir (örneğini) fotokopisini de (A) ya gönderecektir. Sevk irsaliyesinin müşteriler bölümüne ise "(A) adına (C) ye teslim edilmek üzere" ibaresini yazacaktır. Daha sonra, (B) tarafından (A) ya ve (A) tarafından da (C) ye düzenlenecek satış faturalarına, (B) tarafından düzenlenmiş sevk irsaliyesinin tarih ve numarası yazılmak suretiyle, mal alım satımına ilişkin belgeler düzenlenmiş olacaktır. f-mükelleflerin, Yarı Mamül Veya Mamul Mallarını, Bazı İşlemler Yapılmak Üzre, Diğer Mükelleflere Göndermeleri ve Bu Mükelleflerden Malları Geri Getirmeleri Durumunda Sevk İrsaliyesi Düzenlenmesi: Mükelleflerin, yarı mamül veya mamul mallarını, bazı işlemler yapılmak üzre, diğer mükelleflere göndermeleri ve bu mükelleflerden malları geri getirmeleri durumunda götürülen ve geri getirilen mallar için gidiş ve geliş taşımaları sırasında ayrı ayrı sevk irsaliyesi düzenlemeleri zorunludur. Malların götürülmesinde düzenlenecek sevk irsaliyelerinin müşteriler bölümüne işlemi yapacak kimsenin adı ve soyadı, varsa ticaret ünvanı, vergi dairesi ve hesap numarası ile, yapılacak işin türü (Mesela : "Boyatılmak, tamir etirilmek, parça değiştirmek üzere" şeklinde bir ibare) yazılacak, işlem gördükten sonra malın tekrar taşınmasında düzenlenecek sevk irsaliyelerinin müşteriler bölümüne ise, işlem türü ile işlemi yapana ilişkin bilgiler yazılacaktır. Ancak, sözkonusu malların işlemi yapacak mükellefler tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde sevk irsaliyesinin, yukarıda belirtilen esaslara göre bu kimseler tarafından düzenleneceği tabiidir. 13 g-numune Üzerine veya Tecrübe Ve Muayene Şartıyla Satım Yapılmak Üzere Mal Sevkiyatı Yapılması Halinde Sevk İrsaliyesi Düzenlenmesi: Sıra Nolu V.U.K. Genel Tebliği (C) Bölümü.

14 14 Numune üzerine veya tecrübe ve muayene şartıyla satım yapılmak üzere mal sevkiyatı yapılması halinde sevk edilen mallar için sevk irsaliyesi düzenlenmesi zorunludur. Bu tür sevkiyatlarda, malı satıcı taşıyor veya taşıtıyorsa irsaliye satıcı tarafından, alıcı taşıyor veya taşıtıyorsa irsaliye alıcı tarafından düzenlenecektir. Ancak, kabule bağlı olan ve bunun için yazılı bir sözleşme bulunan bu tür satışlarda, fatura düzenlenmesindeki on günlük sürenin kabul tarihinden itibaren başlayacağı tabiidir. h-belediye, Et Ve Balık Kurumu, Orman İşletmeleri, Etibank İşletmeleri, Tekel İdareleri vebenzeri Kamu Kurum ve Kuruluşlarınca Satılan Çeşitli Mamullerin Sevkiyatında Sev İrsaliyesi: Belediye, Et ve Balık Kurumu, Orman İşletmeleri, Etibank İşletmeleri, Tekel İdareleri ve benzeri kamu kurum ve kuruluşlarınca satılan çeşitli mamullerin sevkiyatında, sevk için düzenlenen belgelerde malın cinsi, miktarı, alıcının adı ve soyadı veya varsa ticaret ünvanı, vergi dairesi ve hesap numarasının bulunması halinde bu belgeler sevk irsaliyesi olarak kabul edilecck ve Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenecek olan sevk irsaliyesi ayrıca aranmıyacaktır. (173 no.lu VUK. genel tebliğin (C) bölümü.) Keza, Maden Kanununa göre maden sevkine ilişkin düzenlenen belgeler ile uluslararası taşımacılıkta kullanılan hamule senedi, konşimento gibi belgeler ve gümrük giriş, çıkışlarında nakil vasıtalarında malların mevcudu tespit edilip mühürlendikten sonra Gümrük İdarelerince verilen resmi belgeler sevk irsalivesi olarak kabul edilecektir. ı-gazete ve Dergi Dağıtımında Sevk İrsaliyesi: Yurt çapında gazete ve mecmua dağıtımındaki özel durum ve fiili imkansızlıklar nazara alınarak, dağıtım, işiyle uğraşan kurum ve şahıslarca baş bayi ve tali bayilere yapılan sevkiyatlarda, ana ulaşım hatları dışında kalması dolayısıyla taşımanın mahalli vasıtalarla tamamlandığı hallerde, taşımaya bir bayinin aracılık edememesi nedeniyle taşımayı yapacak aracın plaka numarası ve şoförün adının önceden bilinememesi durumunda, ana sevk merkezince düzenlenmiş bulunan sevk irsaliyesinin geçerli sayılması uygun görülmüştür.(143 no.lu VUK.genel tebliği.) i-malın Mükellefin Birden Fazla İşyerleri Arasında Taşınması Halinde Sevk İrsaliyesi: Malın bir mükellefin birden çok iş yerleri ve şubeleri arasında taşındığı veya satılmak üzere bir komisyoncu veya diğer bir aracıya gönderildiği hallerde de malın gönderen tarafından sevk irsaliyesine bağlanması gereklidir. 14 Ancak, 230 uncu maddenin son fıkra hükmü uyarınca, nihai tüketicilerin tüketim amacıyla perakende olarak satın aldıkları malları kendilerinin taşıması veya taşıttırılması halinde bu mallara ait fatura veya perakende satış fişinin bulunması şartıyla sevk irsali-yesi aranmayacaktır. j-gerçek Usulde Vergilendirilen Mükelleflerden, Götürü Usulde Vergilendirilen Mükellefler ve Vergiden Muaf Esnaf Tarafından Satın Alınan Malın Alıcı Tarafından Taşınmasında Sevk İrsaliyesi: nolu VUK. genel tebliği.

15 15 Gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerden, götürü usulde vergilendirilen mükellefler ve vergiden muaf esnaf tarafından satın alınan malın alıcı tarafından taşınmasında sevk irsaliyesi aranmayacak, ancak fatura malın satıldığı anda satıcı tarafından düzenlenecektir. Satıcı tarafından satış anında düzenlenecek faturaya alıcı tarafından taşındığı şerhi konulacak ve taşımalar sırasında yetkililerce istenildiğinde ibraz edilecektir. (173 no.ul tebliğ) Götürü usulde vergilendirilen mükellef veya vergiden muaf esnafdan, gerçek usulde vergilendirilen mükellefler tarafından satın alınan malın alıcı tarafından taşınmasında ise sevk irsaliyesinin alıcı tarafından düzenleneceği tabiidir. k-çevre Bakanlığı ve Çevre İl Müdürlüğü Kontrolü Altında Atık Yağların Taşınması Esnasında Sevk İrsaliyesi Düzenlenmesi Gerekir: Çevre Bakanlığı ve Çevre İl Müdürlüğü kontrolü altında atık bitkisel ve hayvansal yağ toplama faaliyeti ile iştigal eden, Çevre ve Şehircilik Bakanlığından alınan lisanslara haiz araçlarla atık yağları bedelsiz olarak toplayan mükelleflerin, dönüşüm tesisine sevk etmek üzere, taşıdıkları her parti atık yağ için Ulusal Atık Taşıma Formu (UATF) düzenlenmekte ve bu formu Çevre ve Şehircilik Bakanlığına teslim edilmektedir. Bilindiği gibi, 173 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin (C) Bölümünün 1/h bendinde ise; Belediye, Et ve Balık Kurumu, Orman İşletmeleri, Etibank İşletmeleri, Tekel İdareleri ve benzeri kamu kurum ve kuruluşlarınca satılan çeşitli mamullerin sevkiyatında, sevk için düzenlenen belgelerde malın cinsi, miktarı, alıcının adı ve soyadı veya varsa ticaret unvanı, vergi dairesi ve hesap numarasının bulunması halinde bu belgelerin sevk irsaliyesi olarak kabul edileceği ve Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenecek olan sevk irsaliyesinin ayrıca aranmayacağı açıklanmıştır. Ancak, Ulusal Atık Taşıma Formunun incelenmesi neticesinde, sevk irsaliyesinde bulunması zorunlu asgari bilgilerden bazılarının formda bulunmadığından, söz konusu formun sevk irsaliyesi olarak kabulü mümkün bulunmamakta olup, yapılan taşıma esnasında sevk irsaliyesinin düzenlenmesi gerekmekte ve düzenlenen sevk irsaliyesinin iki örneğinin araçta bulundurulması zorunlu olmaktadır.( Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı nın 04/03/2013 tarih ve [ /VUK-1-...]--315 sayılı özelgesi) l- Sevk İrsaliyesinde Ceza Uygulaması: Ceza uygulaması ile ilgili VUK. nun 353.ncü maddesinde; Perakende satış fişi, ödeme kaydedici cihazla verilen fiş, giriş ve yolcu taşıma bileti, sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listesi ile Maliye Bakanlığınca düzenlenme zorunluluğu getirilen belgelerin; düzenlenmediğinin, kullanılmadığının, bulundurulmadığının, düzenlenen belgelerin aslı ile örneğinde farklı meblağlara yer verildiğinin veya gerçeğe aykırı olarak düzenlendiğinin tespiti halinde, her bir belge için 200 TL lira özel usulsüzlük cezası kesileceği belirtilmiştir.(vuk.353/2) Ancak, 253 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde, tanzim tarihi ile fiili sevk tarihinin aynı gün olması halinde de bu tarihlerin sevk irsaliyesine ayrı ayrı kaydedileceği, bu

16 16 tarihlerden herhangi birisine yer verilmemesi durumunda düzenlenen sevk irsaliyesinin hiç düzenlenmemiş sayılacağı ve özel usulsüzlük cezası kesileceği duyurulmuştu. Sevk irsaliyelerinde, tanzim tarihi ile fiili sevk tarihinden herhangi birisinin bulunmaması halinde, irsaliyenin hiç düzenlenmemiş sayılarak "özel usulsüzlük cezası" uygulanacağı yolunda Vergi Usul Kanununda herhangi bir hüküm yer almadığından bahisle yargı organlarında açılan davalar idare aleyhine sonuçlanmaktadır. Bu nedenle, müstakar hale gelmiş yargı kararları dikkate alınarak, bu Tebliğin yayımı tarihinden itibaren sevk irsaliyelerinde fiili sevk tarihinin bulunmadığının tespiti halinde özel usulsüzlük cezası yerine Vergi Usul Kanununun 352/II- 7 nci maddesine göre "ikinci derece usulsüzlük" cezası kesilmesi uygun görülmüştür.(345 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği) IV-İRSALİYE FATURA: 211 ve 233 seri no.lu VUK Genel Tebliğlerinde belirtilen esaslar çerçevesinde, isteyen mükelleflere fatura ve sevk irsaliyesini ayrı ayrı düzenlemeksizin irsaliyeli fatura adı altında tek belge düzenleyebilecekleri, 253 sıra no.lu VUK Genel Tebliği nde ise, sevk irsaliyelerinde düzenleme tarihinin dışında ayrıca fiili sevk tarihine de yer verileceği belirtilmiştir. İrsaliyeli Fatura" uygulamasını seçen mükelleflerden mal satın alan mükelleflerin, bu malları taşımaları veya taşıttırmaları esnasında "irsaliyeli fatura" bulunması halinde, bunların "sevk irsaliyesi" düzenleme yükümlülükleri yoktur. Diğer taraftan, 173 sıra no.lu VUK. GT ile nakliyat ambarlarları için ambar tesellüm fişi düzenleme zorunluluğu getirilmiş ve bu belgede yer alması gereken bilgiler belirlenerek, bu fişin malın sevki sırasında sevk irsaliyesine eklenmek suretiyle taşıma sırasında taşıtta bulundurulması, 206 sıra no.lu VUKGT nde, malı ambara tevdi eden tarafından düzenlenen sevk irsaliyesinin müteselsil sıra numarasının ambar tesellüm fişine yazılması uygun bulunmuştur A-İrsaliyeli Fatura Düzenlenerek Yapılan Mal Teslimlerinde Müşterinin İrsaliyeli Faturayı İmza Karşılığı Teslim Alıp Almayacağı: Gerçek kişilere satışı yapılan emteaların, müşterilerin ikametgahlarında teslim edilmesi durumunda, ikametgahta malın asıl alıcısının bulunmaması nedeniyle, evdeki başka birine teslim edilmesi ve irsaliye faturanın da bu kişi teslim ve imza ettirilmesi durumunda, mal teslimi geçerli olacaktır. Örneğin, evde teslim şartıyla yapılan mal ve hizmet satışına ilişkin olarak düzenlenen irsaliyeli faturanın mal ile birlikte müşterinin ikamet adresinde bulunmaması nedeniyle kızına teslim edilmesine rağmen, bu kişinin irsaliyeli faturayı teslim alan kişi olarak imzadan imtina ettiği, ancak kendisinin bir tutanak düzenleyerek mal ve hizmet faturalarını babasının yerine tebliğ aldığı belirtilerek bu durumda fatura ve mal tesliminin geçerli olduğu ile ilgili bir tereddüt bulunmamaktadır. Konu ile ilgiligelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı nın 08/10/2012 tarih ve [ /VUK-1-...] sayılı aşağıdaki özet özelgesinde de aynı şekilde görüş ifade edilmiştir.

17 17 Buna göre, şirketinizce satılan ürünler ve hizmetin ifasına ilişkin olarak düzenlenen irsaliyeli faturalar alıcının ikametgah adresine teslim edildiğinden katma değer vergisi açısından teslim gerçekleşmiş olacağından malın alıcıya değil de ikametgah adresinde bulunan kişiye teslim edilmesi durumu değiştirmemektedir. B-İrsaliyeli Fatura Düzenlenen İşlemlerde Ayrıca Sevk İrsaliyesi ve Fatura Düzenlenip Düzenlenmeyeceği : Vergi Usul Kanununun mükerrer 257 nci maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak 211 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile, mükelleflerin faaliyetlerini aksatmadan yürütmelerini sağlamak ve uygulamayı kolaylaştırmak amacıyla, fatura ve sevk irsaliyesinin ayrı belgeler olarak değil, isteyen mükellefler açısından "irsaliyeli fatura" adı altında tek belge olarak düzenlenmesi ve kullanılması imkanı getirilmiştir. Bu durumda da irisaliye fatura düzenlenen mükellefler için ayrıca sevk irsaliyesi ve fatura düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır. Bu konu ile ilgili Gelir İdaresi Başkanlığı Balıkesir VergiDairesi Başkanlığı 03/01/2012 tarih B.07.1.GİB VUK sayılı özelgesi benzer görüşü ifade etmektedir. V-HİZMET İŞLETMELERİNDE ADİSYON UYGULAMASI: 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun Mükerrer 257. maddesi ile Maliye ve Gümrük Bakanlığı vergi kayıp ve kaçağını önlemek amacıyla, tutulmakta olan defter ve belgelere ilave olarak tutulmasını veya düzenlenmesini uygun gördüğü defter veya belgelerin mahiyet, şekil ve ihtiva edeceği hususları belirlemeye, bunlarda değişiklik yapmaya yetkili kılınmıştır. Sözkonusu maddenin Bakanlığa verdiği bu yetkiye dayanılarak gerçek usulde vergilendirilen hizmet işletmelerinde adisyon kullanılması mecburiyeti getirilmiş ve adisyon kullanımına ilişkin usul ve esaslar 185 ve devam eden diğer VUK.genel tebliğleri ile belirlenmiştir. Buna göre, Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca bilanço veya işletme hesabı esasına göre defter tutan gece kulüpleri, diskotekler, barlar, pavyonlar, gazinolar, meyhaneler, lokantalar, kafeteryalar ve pastane gibi işletmeler adisyon kullanmak mecburiyetindedir. Ancak, self servis esasına göre işletilen lokanta, kafeterya gibi işletmeler, sadece çay, kahve ve meşrubat satımı yapan kahvehane, çay ocağı ve çay bahçesi gibi işletmeler, basit usulde vergilendirilen hizmet işletmeleri ile tom boncuk veya özel kredi kartıyla takip edilen hizmetlerin verildiği tatil köyü, otel gibi konaklama işletmelerinde adisyon kullanılmasına gerek bulunmamaktadır. 185 ve 200 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğlerinin, bu Genel Tebliğe aykırı olmayan hükümleri yürürlüktedir. Ayrıca, adisyon kullanılmasına ilişkin olarak daha önce yayımlanan 222 sıra nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği, bu Tebliğin yürürlüğe girdiği tarih itibariyle yürürlükten kaldırılmıştır. adisyon kullanmak mecburiyetindedirler.(298 sayılı VUK. genel tebliği.)

18 Daha sonra, 299 sıra no.lu V.U.K. Genel Tebliği ile de adisyon kullanmak zorunda olduğu açıklanan hizmet işletmelerinin alkollü içki servisi yapmaları halinde adisyon düzenleme mecburiyetleri bulunduğu, Alkollü içki servisi yapmayan hizmet işletmelerinin ise adisyon düzenleme zorunlulukları söz konusu olmladığı belirtilmiştir. 18