İnsanını bekleyen köy: Lübbey!

Transkript

1

2

3

4 İnsanını bekleyen köy: Lübbey!

5 SAYFA 06 SIYAH MAVI KIRMIZI SARI MiGRENiN SEBEBi BULUNDU Migren, günümüz toplumunu etkileyen önemli bir hastalık. Migrenin nedenleri ve tedavisi konusunda bir çok çalışma yürütülmekle birlikte, migrenin biyolojik kökenleri konusunda tıp ve biyoloji dünyasına çok önemli bir katkı Türkiyeli bilim insanlarından geldi Hacettepe Üniversitesi nden Turgay Dalkara liderliğindeki Hülya Karataş, Şefik Evren Erdener, Yasemin Gürsoy-Özdemir, Sevda Lüle, Emine Eren-Koçak, Zümrüt Duygu Sen den oluşan ekip, farelerin beyinlerini u- yararak yüksek sinir aktivitesine neden olan dalgaları oluşturdular. Daha sonra moleküler ve farmakolojik araçlar yardımıyla bu dalganın migrene aracılık eden trigeminal sinirlerin uyarılmasına kadar giden yolda nasıl ilerlediğini inceleyen ekip, daha önce bilinmeyen bir sinyal yolunu tanımlamış oldu. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi bünyesinde faaliyet yürüten araştırmacılar, bilim dünyasının en prestijli yayın organlarından Science dergisinde çalışmanın sonuçlarını yayınladılar. Makaleye göre çalışmanın temel amaçları arasında, migreni ortaya çıkaran moleküler mekanizmaların ve tetikleyenlerin anlaşılması yer alıyor. Migrenli hastalarda, trigeminal sinirlerin (beyinde yer alan ana sinir gruplarından biri) uyarılması ile baş ağrısının oluşumu arasında bir ilişki olduğu kabul ediliyordu. Migreni önceleyen ve migren aurası olarak kabul edilen görme, işitme, konuşma, denge fonksiyonlarındaki düzensizleşmelerin de, özellikle beyin kabuğu boyunca yayılan depresyona (cortical spreading depression; CSD) bağlı olduğu biliniyordu. Ancak beyin kabuğu boyunca yaşanan bu tür bir sinirsel aktivite, migren gibi uzun süreli bir ağrının nasıl olduğunu açıklamaya izin vermiyordu. Çalışmayı yürüten grup, migren aurasına sebep olan CSD nin nasıl olup da saatler sürecek bir ağrı eylemi oluşturabileceğini araştırdı. Migren aurası ile baş ağrısının ortaya çıkması arasında geçen 20 ila 30 dakikalık süre içerisinde beyinde önemli nörokimyasal olaylar yaşandığını savunan bilim insanları, bu durumu sinirlerin aktif hale geçmesini sağlayan iyon kanallarının aktifleşmesine bağladılar. Pannexin1 (Panx1) adlı iyon kanalı, uzun süreli CSD boyunca aktif hale geçerek, sinir hücrelerinden enflammasyona (yanma) yol açabilecek kimyasalların salgılanmasına neden olarak, zincirleme bir enflammasyonu tetikleyebileceğini düşündüler. Ardışık bu durumun trigeminal sinirlerin uzun süreli olarak uyarılmasına ve baş ağrısına neden olabileceğini savundular. Bu görüşleri test etmek için, fareler üzerinde yapılan deneylerde, Panx1 kanalının aktivitesini görüntülemek için, hücre zarından geçemeyen ancak bu kanaldan geçebilecek floresan boyalar kullanan araştırmacılar, yüksek konsantrasyonda potasyum klorür çözeltisi ile (sinir hücrelerinin elektriksel sinyal üretmesini sağlayan bir yöntem) CSD oluşturarak, Panx1 kanalının aktivitesini incelediler. Özellikle, beyin kabuğu ve dentat gyrusta yer alan sinir hücrelerinde boya varlığına rastlayan araştırmacılar, Panx1 kanal aktivitesi kimyasal ya da genetik olarak bloke edildiğinde bu durumun ortadan kalktığını gözlemlediler. migi.jpg Figur: Farelerin acı hissinin özetlendiği bu grafikte ilk bar herhangi bir uyarı olmaksızın hayvanın yüz mimiklerine bağlı olarak ağrı skorunu veriyor. İkinci ve üçüncü barda, baş ağrısını tetikleyen potasyum klorür kullanılıyor. İkinci barda ağrı düzeyi yüksekken, Panx-1 kanalını bloke eden kimyasalın (CBX) kullanıldığı koşullarda, ağrı, kontrol (birinci bar) seviyesine geriliyor. Paralel olarak, Panx1 kanalının aktif olduğu hücrelerde araştırmacılar Kaspaz-1 enziminin düzeyinde ciddi bir artış saptadılar. Enflammasyonun oluşumunda rol oynayan kaspaz-1 enzimindeki bu artışın, doku örneklerinde kaspaz-1 aktivitesiyle ilişkili ve enflammasyonda etkili diğer başka moleküllerin de (HMGB1, IL-1beta) artışına yol açtığını gözlemlediler. Elde ettikleri bu bulguları in vivo (deney hayvanı canlı iken) olarak test etmek isteyen bilim insanları, bu amaçla öncelikle, migrenin ve onu önceleyen CSD nin beyindeki ana kan damarlarındaki kan dolaşımını nasıl etkilediğini incelediler. CSD nin kan akışını hızlandırdığını ve ilerleyen evrelerde trigeminal sinirlerin uyarılmasına bağlı olarak kan akışının yavaşladığını gözlemleyen araştırmacılar, bu durumun Panx1 kanalı bloke edildiğinde ortadan kalktığını gözlemlediler. (HABER MERKEZİ) 22 Mart 2013 Cuma Gebelik toksemisine dikkat Uzmanlar, gebelikte aşırı tuz tüketiminin, halk arasında gebelik zehirlenmesi olarak da bilinen ''gebelik toksemisi''ne yol açtığını belirtti İşte GEBELiKTE SiNDiRiM Anadolu Sağlık Merkezi nden iç hastalıkları ve gastroenteroloji uzmanı Prof. Dr. Melih Özel, anne adayının vücudunda meydana gelen ve onu doğuma hazırlayan fizyolojik değişimler hakkında bilgi verdi: Gebelik, hiç şüphesiz bir kadın için hayatının en önemli, en değerli, en hassas dönemi. Bu çok özel sürenin sağlıklı ve mümkün olan en rahat şekilde geçirilmesi, hem anne adayının hem de bebeğinin, ruhsal ve fiziksel sağlığı açısından büyük önem taşır. Gebeliğin seyri boyunca kadının vücudunda birtakım değişiklikler meydana gelir. Bu değişikliklerin bir bölümüne kolayca uyum sağlanır, bazılarıysa anne üzerinde olumsuz etkiler oluşturur. Aslında bu değişikliklerin bazıları koruyucudur, yani annenin vücudunun gebeliğe uyum sağlamasına imkan verir. Bağlar ve kaslar esniyor Leğen kemiği ve karın içerisindeki bağlar ve kaslar daha esnek hal alır, uzarlar. Böylece büyümekte olan uterusun burada tutunmasını, sabitlenmesini sağlar. Gebelik süresinin sonlarına doğru omurganın üst kısmı biraz daha geriye yaslanarak rahimin diğer organlar üzerine oluşturduğu basıyı azaltmaya çalışır. Leğen kemiğini oluşturan eklemler esner ve doğum için hazırlanmaya başlar. İşte tüm bu değişiklikler, vücuttaki salgıları artan ya da değişime uğrayan östrojen ve progesterone gibi hormonlar aracılığıyla gerçekleşir. Göğüs kafesi genişliyor Büyümekte olan rahim, sadece öne, karın duvarına ve aşağıya, alt karın içerisindeki toplardamarlara bası yapmakla kalmaz, aynı zamanda yukarıya doğru da büyüyerek göğüs kafesinin alt kısmı ve diyafram kası üzerine de bası oluşturur. Göğüs kafesi genişler ve hamile kadın eskiye göre biraz daha sık nefes almaya başlar. Hatta bazen nefesi yetmiyormuş hissine kapılabilir. Bütün bu mekanik ve hormonal değişiklikler, fizyolojiktir. Hepsi, anne adayının vücudunun gebeliğe uyum sağlayarak doğuma hazır hale gelmesini sağlama amacına yöneliktir. Bu değişimlerin bazıları tüm gebelik boyunca devam ederken bazıları belli dönemlerle sınırlıdır. Sindirim sistemi üzerine etkileri Bebek, anne rahminin kendisine sağladığı güven içerisinde yaşamını sürdürürken, giderek büyüyen rahim ve diğer değişiklikler, sindirim sistemi üzerinde de önemli etkiler oluşturur. Gebelikte ortaya çıkan sindirim sistemi etkilerinin arasında hemen herkes tarafından bilinen ve gebelik denilince ilk akla gelen belirtiler, bulantı ve kusma. Dolayısıyla her gebe kadın bu tür bir belirtiyle karşılaşabileceğini bilir. Bulantı ve kusma korkusu, bazı kadınlarda belirgin iştah ve kilo kaybına yol açabilir. Oysa gebeliğin sindirim sistemi üzerinde oluşturabileceği diğer etkiler ve gebelik öncesinde var olan sindirim sistemi hastalıklarının ne şekilde seyredebileceğinin bilinmesi büyük önem taşır. Aşerme nin bilimsel açıklaması Aşermek olarak bilinen durum da dahil olmak üzere kadının sindirim sistemiyle ilgili hissettiği pek çok değişiklik aslında gebeliğin oluşturduğu etkilerden kaynaklanır. (HABER MERKEZİ) Türk Ebeler Derneği Genel Başkanı Doç. Dr. Nazan Karahan, yaptığı açıklamada, anne adaylarının gebelik dönemlerinde tuz tüketimine dikkat etmesi gerektiğini söyledi. Dünyanın en çok tuz tüketen ülkeleri arasında Türkiye'nin de bulunduğuna işaret eden Karahan, ''Fazla miktarda tuz tüketimi, yaşamın tüm dönemlerinde sakıncalı olduğu gibi gebelik döneminde de sakıncalıdır. Gebe kadının yemeklerinde tuz miktarına dikkat etmesi önemli bir konudur. Gebelikte aşırı tuz tüketimi, halk arasında gebelik zehirlenmesi olarak bilinen, gebelik toksemisi adı verilen hastalığa zemin hazırlar'' diye konuştu. Yalnızca gebelik döneminde görülen hastalığın birçok belirtisi bulunduğunu vurgulayan Karahan, şöyle devam etti: ''Hamilelikte vücut sıvılarının dağılımı değişir ve fazla tuz tüketilmesi ortaya çıkar. Aşırı tuz kullanımı sonrasında gebelerde tansiyon yükselmesi olur, el, yüz ve ayaklarda şişlik meydana gelir ve idrarda protein bulunur. Bunların sonunda ortaya çıkan gebelik toksemisi, anne ve bebek ölümlerinin önemli nedenleri arasında yer alan ciddi bir hastalıktır. Fazla miktarda tuz tüketimi, gebelik döneminde bu nedenle sakıncalıdır.'' Tuz kısıtlanmalı ve egzersiz yapılmalı Çoğu ülkede tuz tüketiminin günde 9-12 gram olduğunu, Türkiye'de ise 18 grama kadar çıktığına dikkati çeken Karahan, tuz kullanımının acilen kısıtlanması gerektiğini bildirdi. ''Sağlık için önerilen günlük tuz tüketimi 5 gramdır'' diyen Karahan, sözlerini şöyle tamamladı: ''Gebelikte ise bu biraz daha düşürülmelidir. Hamileler mutlaka iyotlu tuz tüketmelidir. Gebelikte Bağırsaklara baskı kabızlığa neden oluyor aşırıya kaçmadan, tüm besin gruplarını içeren yeterli ve dengeli beslenme, tuz tüketiminin azaltılması ve günde 30 dakika yürüyüş gibi hafif egzersiz yapılması, gebelik toksemisi hastalığından korunmada önemlidir.'' Op. Dr. Ilgın, gebeliğin öncesinde veya erken dönemlerinde anne adayında kontrolsüz diyabet varsa, bebekte doğumsal sorunların görülme olasılığının 3-4 kat arttığını belirterek, bu nedenle gebeliğin 18-20'nci haftalarında organların değerlendirilmesi için ayrıntılı ultrasonografi, 22-24'üncü haftalarında ise kalbi değerlendirmek için anne karnında kalp ultrasonografisinin mutlaka yapılması gerektiğini söyledi. Doğum sonrasında bebeğin kan şekerine bakılarak uygun tedavinin planlanması gerektiğine dikkati çeken Ilgın, şöyle dedi: Gebelik diyabeti, bebeklerin anne karnında veya doğum sonrası ani ölümü ile suyunun fazla olması, doğum sonrası solunum sıkıntısı, sarılık, kandaki alyuvar sayısının artması, kandaki kalsiyum değerinin düşüklüğü gibi bebekte farklı rahatsızlıkların oluşmasına neden olabilir. Gebelik diyabeti olan anne adaylarında ise; hipertansiyon, enfeksiyon, zor doğum, sezaryen ile doğum ve doğum sonrası yaşamında diyabet riski artar. Doğum sonrası diyabet riski 10 yıl süresince yüzde 50 civarında. Doğum sonrası bebeğin kan şekeri kontrol edilmelidir. Doğum sonrası 6'ncı haftada ve birinci yılda şeker yükleme testi yapılmalı ve 3 yılda bir tekrarlanmalıdır. Doğum sonrası diyabet riskini azaltmak için emzirme, kilo verme, uygun beslenme, egzersiz önerilmelidir. Gebelik diyabeti öyküsü ve gizli şeker sorunu olanlar, doktorunun önereceği ilaçları kullanmalıdır. Op Dr. Aydın Ilgın, gebeliğin i- htiyaçlarına karşılık verecek, yeterli kaloriyi sağlayacak, idrarda ketona neden olmayacak, gebenin uygun kiloda kalmasını sağlayacak, kan glikoz seviyelerini koruyacak şekilde diyet yapılması önerisinde bulundu. (AA) Kabızlık, gebelik süresince gözlenen bir başka değişiklik. Bu süreçte artan gebelik hormonlarından biri, sindirim kanalındaki adalelerin gevşemesine ve dolayısıyla bağırsak içerisinde gıdaların daha yavaş ilerlemesine neden olur. Ayrıca büyüyen uterus, karın boşluğu içerisinde kalın bağırsağın çeşitli bölümlerine bası oluşturarak organın içeriğinin ilerlemesine engel olabilir. Sonuç, anne adayının belirgin şekilde kabız olmasıdır. Benzer bazı başka mekanizmalar, gebelikte sık görülen bir başka sindirim sistemi belirtisi reflüye ve göğüs kemiği arkasında yanmaya yol açar. Yemek borusuyla mide arasındaki bağlantıda bulunan adaleler, gebelik hormonlarının etkisiyle gevşerken, büyümekte olan rahim, mide içeriğinin yemek borusuna doğru geri itilmesine neden olur. Özellikle mide doluyken yatıldığında bu etki daha da belirgin hal alır. Gebeliğin son dönemlerinde, midenin bir bölümünün de baskısıyla diyaframın üst kısmına itilmesi sonucu mide fıtıkları da görülebilir. (HABER MERKEZİ)

6

7 SAYFA 8 S AH