Adres: Yüksel Caddesi No. 23, Kat 3, Yenişehir Ankara TÜRKİYE

Transkript

1 T.C. BAŞBAKANLIK İnsan Hakları Başkanlığı İNSAN HAKLARI BÜLTENİ Sayı: 2008/1 Ekim 2008 İnsan Hakları İhlal İddiası Başvurularına İlişkin Sayısal Veriler Adres: Yüksel Caddesi No. 23, Kat 3, Yenişehir Ankara TÜRKİYE Telefonlar: Faks: E-Posta: İnternet adresi:

2 ÖNSÖZ Başbakanlık Teşkilat Yasasının 17/A maddesine göre İnsan Hakları ile ilgili sayısal verileri açıklamak Başkanlığımızın görevleri arasında sayılmaktadır. Kamu hizmetlerinin yürütülmesinde saydamlık ilkesi gereği, Başkanlığımıza, 81 İl İnsan Hakları Kurulu na ve 891 İlçe İnsan Hakları Kurulu na yapılan insan hakları ihlâl iddialarına ilişkin sayısal veriler, 2004 yılı başından itibaren 6 ayda bir kamuoyuna açıklamaya başlanmıştır. Bu veriler sadece ihlal iddialarıyla ilgili rakamlardır. Açıklanan rakamlar, sayısal veri elde etmek için geliştirilen BİMER sistemi ve İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarından gelen sayısal veriler marifetiyle elde edilmektedir. Başvurular, Başkanlığımıza ve insan hakları kurullarına şahsen ve posta yoluyla yapılabileceği gibi, Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı internet sayfasından da ( yapılabilmektedir. Ayrıca Valilik ve Kaymakamlıkların internet sayfalarındaki BİMER linklerinden ve ALO 150 den telefon yoluyla da başvuru yapabilmek mümkündür. İnsan hakları ihlâl iddiasında bulunan kişiler tarafından yapılan başvurular, Türkiye İstatistik Kurumu nun (TÜİK) teknik desteğiyle analiz edilen formlarda yer alan bilgiler, sayısal veri halinde kamuoyunun bilgisine sunulmaktadır. Sayısal verilerin temel fonksiyonu, insan hakları alanında yapılan reformların uygulamaya ne ölçüde yansıdığını, uygulamada aksayan konuların neler olduğunu, hangi alanlarda ne gibi gelişmeler kaydedildiğini ortaya koymaktır. İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarının vatandaşlarımızca tanınırlığı ve güvenirliği arttıkça, Kurullara yapılan başvuruların da arttığı görülmektedir. Başvuru yapılmayan iller hiçbir ihlalin olmadığı yerler anlamına gelmemektedir. İller bazında alınan başvurulara ilişkin sayılar, o illerin başvuru alabilme kapasitesini bir başka deyişle başvuru kanalları konusunda vatandaşların yeterince bilgilendirilip bilgilendirilmediğini göstermektedir. İnsan Haklarını Koruma Sisteminin Kılcal Damarları olarak isimlendirilebileceğimiz, İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları 2003 yılı Kasım ayında yeniden yapılandırılarak toplumun tüm kesimlerinin temsiline imkan sağlayacak şekilde sivil toplum temsilcilerinin ağırlıkta olduğu yeni bir yapıya kavuşturulmuştur. Ortalama 15 üyeden oluşan mevcut yapıda sadece iki kamu görevlisi bulunmaktadır. Kurullarda görev yapan sivil toplum temsilcileri şunlardır; İnsan hakları alanında faaliyet gösteren en az üç STK, Belediye Başkanı veya temsilcisi, Üniversitesi temsilcisi, İl Genel Meclisi temsilcisi, Tabip odası temsilcisi, Baro temsilcisi, Muhtar temsilcisi, TBMM de grubu bulunan siyasî parti temsilcileri, Yerel basın temsilcisi, Okul-aile birliği temsilcisi, Sendika temsilcileri, Ticaret ve sanayi odası temsilcisi, Ülkenin her tarafında yaygın bir örgütlenme gerçekleştirilmiş olmasından ve toplumun tüm kesimlerine temsil imkanı tanınmasından dolayı, kurullara yoğun bir bilgi akışı gerçekleşmektedir. Kurullarda toplumun önde gelen hatırı sayılır den fazla kişi gönüllü olarak görev almaktadır. Kamuoyuna saygıyla duyurulur. 6 Ekim 2008 Prof. Dr. Hasan T. FENDOĞLU Başkan

3 1. İHLAL İDDİALARININ HAK KONULARINA GÖRE DAĞILIMI : A YILI 1 İHLAL EDİLDİĞİ İDDİA EDİLEN HAK BAŞVURU KONULARI (2007 YILI) SAYISI 1. Sağlık ve Hasta Hakkı Kötü Muamele Yasağı Mülkiyet Hakkı Çevre Hakkı Adil Yargılanma Hakkı Çalışma ve Sözleşme Özgürlüğü Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı Sosyal Güvenlik Hakkı Yaşam Hakkı Ayrımcılık Yasağı İşkence Yasağı Dilekçe Hakkı/Bilgi Edinme Hakkı Eğitim ve Öğrenim Hakkı Konut Dokunulmazlığı Hakkı Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğü Engelli Hakları Çocuk Hakları Ailenin Korunması-Aile Kurma Hakkı Özel Hayatın Gizliliği Hakkı Zorla Çalıştırma ve Angarya Yasağı Din ve Vicdan Özgürlüğü Düşünce ve İfade Özgürlüğü Uyrukluk (Tabiyet) Hakkı Örgütlenme Özgürlüğü Seçme, Seçilme Hakkı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı Haberleşme ve BASIN Özgürlüğü Kadın Hakları Bilim ve Sanat Özgürlüğü Diğer TOPLAM yılında Türkiye genelinde 1318 hak kategorisinde 1171 kişi insan hakları ihlâli iddiasıyla başvuruda bulunmuştur. Başvuruda bulunan 1171 kişiden 383 kişi Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı na, 735 kişi İl Kurullarına, 53 kişi de İlçe Kurullarına başvuruda bulunmuştur. Bir kişi birden fazla hak ihlaline maruz kaldığını iddia edebileceğinden, ihlal edildiği iddia edilen hak sayısı 2056 olarak gerçekleşmiştir. BİMER sistemi aracılığıyla da 63 kişi Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı na, 252 kişi il kurullarına, 8 kişi de ilçe kurullarına olmak üzere toplam 324 kişi başvuruda bulunmuştur. Ancak BİMER e yapılan başvuruların konu tasnifi alınamamıştır. 1 Daha önceki yıllara ilişkin istatistiki bilgiler için önceki yıllara ait bültenlerimize bakınız. Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı - İnsan Hakları Bülteni Sayı: 2008/1 Ekim 2008 (İstatistikler) 3

4 2007 yılında alınan verilere göre, sağlık ve hasta hakkı ihlal iddiaları 173 başvuruyla ilk sırada, kötü muamele yasağı ihlal iddiaları 133 başvuruyla ikinci sırada, mülkiyet hakkı ihlal iddiaları ise 131 başvuruyla üçüncü sırada yeralmıştır. B YILI (İLK 6 AY) İHLAL EDİLDİĞİ İDDİA EDİLEN HAK KONULARI BAŞVURU SAYISI 1 Tutuklu ve Hükümlü Hakkı Sağlık ve Hasta Hakkı Çevre Hakkı Kötü Muamele Yasağı Tüketici Hakkı Dilekçe Hakkı Çalışma ve Sözleşme Hakkı Mülkiyet Hakkı Sosyal Güvenlik Hakkı Zorla Çalıştırılma ve Angarya Yasağı Eğitim ve Öğrenim Hakkı Yaşam Hakkı Adil Yargılanma Hakkı Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkı Ayrımcılık Yasağı Aile Kurma/Ailenin Korunması Hakkı Yerleşme ve Seyahat Hakkı İşkence Yasağı Engelli Hakkı Konut Dokunulmazlığı Hakkı Haberleşme/Basın Hürriyeti Din ve Vicdan Özgürlüğü Özel Hayatın Gizliliği Uyrukluk Hakkı 9 25 Bilim ve Sanat Özgürlüğü 8 26 Çocuk Hakları 8 27 Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı 7 28 Düşünce ve İfade Hürriyeti 6 29 Örgütlenme Özgürlüğü 5 30 Seçme, Seçilme Hakkı 4 31 Kadın Hakkı 2 32 Diğer TOPLAM 2767 Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı - İnsan Hakları Bülteni Sayı: 2008/1 Ekim 2008 (İstatistikler) 4

5 İHLAL İDDİALARININ HAK KONULARINA GÖRE DAĞILIMI (2008 İLK 6 AY) HAK KONULARI Kadın Hakkı Seçme Seçilme ve Siyasi Faaliyet Hakkı Örgütlenme Özgürlüğü Düşünce ve İfade Hürriyeti Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı Çocuk Hakları Bilim ve Sanat Özgürlüğü Uyrukluk Hakkı Özel Hayatın Gizliliği Din ve Vicdan Özgürlüğü Haberleşme/Basın Hürriyeti Konut Dokunulmazlığı Hakkı Engelli Hakkı İşkence Yasağı Yerleşme ve Seyahat Hakkı Aile Kurma/Ailenin Korunması Hakkı Ayrımcılık Yasağı Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkı Adil Yargılanma Hakkı Yaşam Hakkı Eğitim ve Öğrenim Hakkı Zorla Çalıştırılma ve Angarya Yasağı Sosyal Güvenlik Hakkı Mülkiyet Hakkı Çalışma ve Sözleşme Hakkı Dilekçe Hakkı Tüketici Hakkı Kötü Muamele Yasağı Çevre Hakkı Sağlık ve Hasta Hakkı Tutuklu ve Hükümlü Hakkı Diğer Seri BAŞVURU SAYISI Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı - İnsan Hakları Bülteni Sayı: 2008/1 Ekim 2008 (İstatistikler) 5

6 2008 yılı ilk 6 ayında Türkiye genelinde 2356 kişi insan hakları ihlâli iddiasıyla başvuruda bulunmuştur. Başvuruda bulunan 2356 kişiden 505 kişi Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı na, 1851 kişi ise İl ve İlçe Kurullarına başvuruda bulunmuştur. Bir kişi birden fazla hak ihlaline maruz kaldığını iddia edebileceğinden, ihlal edildiği iddia edilen hak sayısı başvuru sayısından farklı olarak 2767 dir yılı ilk 6 ayında alınan verilere göre, Tutuklu ve Hükümlü Hakkı ihlal iddiaları 398 başvuruyla 1. sırada, Sağlık ve Hasta Hakkı ihlal iddiaları 344 başvuruyla 2. sırada, Çevre Hakkı ihlal iddiaları ise 218 başvuruyla 3. sırada yeralmıştır. Toplam 2767 başvurunun 398 ini oluşturan ve Diğer karogorisi içinde yer alan başvuruların büyük çoğunluğunun ise maddi yardım talebi olduğu gözlemlenmektedir. Geçtiğimiz sene (2007 yılı) Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığına 447, İl İnsan Hakları Kurullarına 987 ve İlçe İnsan Hakları Kurullarına 61 olmak üzere toplam 1171 kişi 1318 hak konusunda ihlal iddiasıyla başvuruda bulunmuş olup, 2007 yılında yapılan başvurularda ihlal iddialarında hak konularına göre ilk üç sırada; 1. Sağlık ve Hasta Hakkı (115) 2. Mülkiyet Hakkı (84), 3. Kötü muamele yasağı ihlali (79) yer almıştır yılının ilk altı ayında Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığına 505 İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarına 1851 olmak üzere toplam 2356 kişi 2767 hak konusunda ihlal iddiasıyla başvuruda bulunmuş olup, 2008 yılının ilk altı ayında yapılan başvurularda ihlal İddialarında hak konularına göre ilk üç sırada; 1. Tutuklu ve Hükümlü Hakkı (391) 2. Sağlık ve Hasta Hakkı (344) 3. Çevre Hakkı (218) yeralmıştır yılından itibaren işkence iddiaları ile kötü muamele iddiaları ayrı ayrı değerlendirilerek sayısal veriler elde edilmeye başlanmıştır. Buna göre işkence ve kötü muamele iddialarına ilişkin rakamlar ayrı ayrı sınıflandığında 2008 yılının ilk yarısında, kötü muamele iddialarının 178 başvuru sayısıyla 4. sırada, işkence iddiaları ise 26 başvuru sayısıyla 18. sırada yeraldığı görülmektedir. Bu ikisi toplandığında sayı 204 olmakta ve işkence ve kötü muamele ilgili iddialar 4. sırada yer almaktadır. İşkencenin ayrı olarak ele alınması özel olarak vurgulanması içindir yılı ilk 6 ayında elde edilen veriler 2007 yılı ilk 6 ayı verilerine göre karşılaştırıldığında, işkence yasağı ihlal iddialarına ilişkin 2007 yılında 17 başvuru alınmışken, 2008 yılının ilk 6 ayında 26 başvuru ile 18. sırada yer almıştır. Kötü muamele ihlal iddiaları ile ilgili olarak ise 2007 yılı ilk 6 ayında 79 başvuru alınmış iken bu rakam 2008 yılının aynı döneminde 178 başvuru ile 4. sırada yeraldığı görülmüştür. 2. İHLAL İDDİASIYLA ŞİKAYET EDİLEN KURUMLAR : 2007 yılında şikayet edilen Kurumlar bazında sıralama şu şekilde gerçekleşmiştir. KURUM ADI BAŞVURU SAYISI Emniyet 142 Sağlık Kurumu 138 Valilik 124 Belediye 116 Yargı (Adliye) 109 Bakanlık 77 Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı - İnsan Hakları Bülteni Sayı: 2008/1 Ekim 2008 (İstatistikler) 6

7 Eğitim ve Öğretim Kurumu 66 Özel Sektör 61 Ceza ve Tutukevi 58 Kaymakamlık 35 Sosyal Hizmet Kurumu 30 Jandarma 20 İl Özel İdaresi 14 Banka 7 Köy Muhtarlığı 6 Meslek Odası ve Birlik 4 Diğer Kurumlar 107 Şikayet Edilen Kurum Yok 25 Kurum Bilinmiyor 32 TOPLAM yılı ilk 6 ayında şikayet edilen Kurumlar bazında sıralama, 2007 yılına göre değişiklik göstermiş olup şu şekilde gerçekleşmiştir: KURUM ADI BAŞVURU SAYISI Sağlık Kurumu 271 Belediye 268 Bakanlık 174 Emniyet 156 Eğitim ve Öğretim Kurmu 138 Özel Sektör 91 Ceza ve Tutukevi 85 Adliye 42 Kaymakamlık 85 Kaymakamlık 37 Valilik 37 Sosyal Hizmet Kurumu 30 Jandarma 26 Banka 22 İl Özel İdaresi 20 Köy Muhtarlığı 19 Sosyal Güvenlik Kurumu 18 Meslek Odası ve Birlik 5 Şikayet Edilen Kurum Yok 354 Diğer Kurumlar 233 TOPLAM yılı şikayete konu kurumlar sıralamasında 1. sırayı 142 başvuru sayısı ile Emniyet alırken, 2008 yılı ilk 6 ayı verileri değerlendirildiğinde bu sırayı 271 başvuru ile bir önceki yıl ikinci sırada yer alan Sağlık Kurumları almıştır yılı verilerine göre 2. ve 3. sırada yer alan Sağlık Kurumları ve Valiliklerin yerini ise 2008 yılı ilk 6 ayında sırasıyla Belediyeler ve Bakanlıklar almıştır. Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı - İnsan Hakları Bülteni Sayı: 2008/1 Ekim 2008 (İstatistikler) 7

8 İHLAL İDDİASIYLA ŞİKAYET EDİLEN KURUMLAR(2008 İLK 6 AY) MESLEK ODASI VE BİRLİK 5 SOSYAL GÜVENLİK KURUMU 18 KÖY MUHTARLIĞI 19 İL ÖZEL İDARESİ 20 BANKA 22 JANDARMA 26 SOSYAL HİZMET KURUMU 30 ŞİKAYETE KONU KURUMLAR VALİLİK KAYMAKAMLIK ADLİYE (YARGI) CEZA VE TUTUKEVİ ÖZEL SEKTÖR Seri 1 EĞİTİM VE ÖĞRETİM KURUMU EMNİYET BAKANLIK 174 DİĞER KURUMLAR 233 BELEDİYE 268 SAĞLIK KURUMU 271 ŞİKAYET EDİLEN KURUM YOK BAŞVURU SAYISI Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı - İnsan Hakları Bülteni Sayı: 2008/1 Ekim 2008 (İstatistikler) 8

9 3. BAŞVURULARIN İLLERE GÖRE DAĞILIMI (2008 İLK 6 AY) : 1 Adana 18 2 Adıyaman Afyon 52 4 Ağrı 0 5 Amasya 0 6 Ankara Antalya 62 8 Artvin 1 9 Aydın Balıkesir Bilecik 1 12 Bingöl 9 13 Bitlis 1 14 Bolu Burdur 1 16 Bursa Çanakkale 5 18 Çankırı Çorum 2 20 Denizli Diyarbakır Edirne 0 23 Elazığ 7 24 Erzincan Erzurum Eskişehir Gaziantep 6 28 Giresun Gümüşhane 3 30 Hakkari 4 31 Hatay Isparta 2 33 Mersin İstanbul İzmir Kars Kastamonu 4 38 Kayseri Kırklareli 3 40 Kırşehir 3 41 Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa K.Maraş 4 47 Mardin 8 48 Muğla 6 49 Muş Nevşehir Niğde Ordu Rize Sakarya Samsun Siirt 1 57 Sinop 3 58 Sivas Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli ŞUrfa Uşak 4 65 Van Yozgat Zonguldak 2 68 Aksaray 3 69 Bayburt 0 70 Karaman Kırıkkale Batman Şırnak Bartın 9 75 Ardahan 3 76 Iğdır 2 77 Yalova 7 78 Karabük 0 79 Kilis 1 80 Osmaniye Düzce İli Belirsiz Yurtdışı 2 84 TOPLAM 2356 Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı - İnsan Hakları Bülteni Sayı: 2008/1 Ekim 2008 (İstatistikler) 9

10 Başvuru Sayısı En Çok Olan İlk 5 İl: 1 İstanbul İzmir Adıyaman Ankara Konya yılının ilk altı ayında toplam 2356 başvurunun illere dağılımından çıkan sonuçlara göre; 379 başvuruyla İstanbul 1. sırada, 296 başvuruyla İzmir 2. sırada, 106 başvuruyla Adıyaman 3. sırada, 104 başvuru ile Ankara 4. sırada ve 93 başvuru ile Konya 5. sırada yer almaktadır. İstanbul ve İzmir illerinin ilk iki sırada yer alıyor olması, bu illerin nüfus açısından da en yoğun iller olduğu dikkate alınırsa normal bir sonuç olarak görülebilir. Adıyaman ilinin üçüncü sırada yer alması ise; Adıyaman İl ve İlçe Kurullarının başarılı çalışmaları ve vatandaşlara yönelik yaptıkları bilinçlendirme faaliyetlerinin bir sonucu olarak değerlendirilebilir. BAŞVURULARIN İLK 10 İLE GÖRE DAĞILIMI(2008 İLK 6 AY) AFYON 52 SAKARYA 57 AYDIN 61 ANTALYA 62 İLLER BALIKESİR KONYA Seri 1 ANKARA 104 ADIYAMAN 106 İZMİR 296 İSTANBUL BAŞVURU SAYISI Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı - İnsan Hakları Bülteni Sayı: 2008/1 Ekim 2008 (İstatistikler) 10

11 GENEL DEĞERLENDİRME : İnsan Hakları Başkanlığı ile 81 İl ve 891 İlçe İnsan Hakları Kuruluna yapılan insan hakları ihlâl iddiası başvurularına ilişkin sayısal veriler, kamu hizmetlerinde şeffaflık ilkesi gereği 2004 yılı başından itibaren kamuoyuna açıklanmaya başlamıştır. Bu başvurular, ihlâl iddiası niteliğinde olup, bu iddiaların doğru olup olmadığı ilgili kurumlar nezdinde araştırılmaktadır. Bu veriler, ülkemizdeki insan hakları sorunlarının nitelik ve boyutu hakkında genel anlamda bir fikir vermektedir. AB tarafından hazırlanan 2005 Türkiye İlerleme Raporu nda az sayıda başvuru almaları nedeniyle tanınırlık ve güvenilirlik açısından yetersiz olarak değerlendirilen İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları, son dönemde daha fazla sayı ve çeşitlilikte etkinlikler gerçekleştirmeleri ve halkla ilişkilerinde gözlenen olumlu gelişme sonucu gittikçe artan sayıda başvuru almaktadırlar. Nitekim 2004 yılında Kurullara toplam 847 başvuru yapılırken, bu sayı 2005 yılı için %62 civarında bir artışla 1377 yi bulmuştur yılında alınan başvuru sayısı 1590, 2007 yılında 1495 dir yılı sadece ilk 6 ayında ise 2356 olmuştur. Görüldüğü gibi 2008 yılının ilk 6 ayındaki başvuru artışı geçen yılın ilk altı ayına göre % 300 artış göstermiştir. Bu halkımızın Başkanlığımıza ve Kurullarımıza olan güveninin giderek arttığını gösteren önemli bir göstergedir. Şöyle ki; YIL BAŞVURU SAYISI HAK KONUSU 2007 yılı tamamı ilk 6 ay Toplam İNSAN HAKLARI İHLÂL İDDİALARININ BAŞVURULAN YERE GÖRE DAĞILIMI BAŞVURU YERİ (İLK 6 AY) TOPLAM İHB İl ve İlçe Kurulları TOPLAM Toplam başvurularda görülen artış, hiç kuşkusuz Türkiye deki insan hakkı ihlâllerinin artışına değil, İnsan Hakları Başkanlığı ve Kurullar tarafından yapılan tanıtım ve bilinçlendirme çalışmaları sonucu, bu yapıların kamuoyu nezdindeki tanınma ve güvenilme oranlarının yükselmesine dayanmaktadır. Kurullar, insan hakları kurumsallaşması içinde yerleşip kökleşinceye kadar söz konusu artışın devam edeceği değerlendirilmektedir. Diğer yandan İnsan Hakları Başkanlığının talimatı ile İl ve İlçe Kurulları bünyesinde bir komisyon kurulup illerinde bulunan emniyet ve jandarma nezarethanelerinde incelemeler yapılarak, gerek nezarethanelerin fiziki şartlarının gerekse görevli personelin uygulamalarının insan hakları standartlarına uygun olup olmadığı ile ilgili raporlar hazırlamaktadırlar. Kurullar sadece nezarethanelere yönelik olarak değil, insan hakları uygulamaları açısından hassasiyet taşıyan çocuk yuvaları, öğrenci yurtları, huzurevleri gibi yerlerle ilgili olarak da bu tür çalışmalar yapmaktadırlar. Kurullar yapacakları faaliyetler yoluyla tanınma düzeylerini yükselttikleri ölçüde, yapılan başvuru sayısının da artacağı düşünülmektedir. Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı - İnsan Hakları Bülteni Sayı: 2008/1 Ekim 2008 (İstatistikler) 11

12 2007 yılında alınan verilere göre ilk üç sırada; 1. Sağlık ve Hasta Hakkı (173) 2. Kötü Muamele Yasağı, (133) 3. Mülkiyet Hakkı (131), 2008 yılı ilk altı ayında alınan verilere göre ise ilk üç sırada; 1. Tutuklu ve Hükümlü Hakkı (391) 2. Sağlık ve Hasta Hakkı (344) 3. Çevre Hakkı (218) Yer almaktadır yılı ilk 6 ayı verileri değerlendirildiğinde ihlal edildiği iddia edilen haklar sıralamasında ilk sırayı 391 başvuru sayısı ile tutuklu ve hükümlü hakları almıştır. Tutuklu ve hükümlü haklarına yönelik ihlal iddiası sayısındaki bu artış hiç kuşkusuz gerek İnsan Hakları Başkanlığının gerek İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarının tanınırlığının artması ve olumlu sonuç alınan örnek olayların tutuklu ve hükümlüler arasında bu Kurumlara karşı güven duyulmasını sağlamasıyla ilişkili olduğu düşünülmektedir. Gelen başvurularda tutuklu ve hükümlülerin daha iyi yaşama isteği, iletişimde karşılaştıkları sorunlar, infaz, ayrımcılıkla ilgili konular, af talepleri, yer sıkıntısı, ceza evlerinin doluluk oranının yüksekliği gibi konular dile getirilmektedir yılı verilerine göre ilk sırada yer almakla birlikte 2008 yılının ilk altı ayında 2. sırada yer alan sağlık ve hasta hakkı ile ilgili şikayetler ise hastanelerde yaşanan ilgisizlik, kötü tedavi koşulları, yoğun kuyruklar, hijyen sorunları, yanlış tedavi ve teknik imkansızlıklar gibi hususlardan kaynaklanmaktadır. Bunun yanında sağlık alanında son yıllarda yapılan devrim niteliğindeki değişim, beklentileri artırmış ve insanımızın sağlığıyla daha fazla ilgilendiği, bu alanda moderleşmenin hızlandığıda belirtilebilir yılı ilk 6 ayı verileri değerlendirildiğinde ihlal edildiği iddia edilen haklar sıralamasında 218 başvuru sayısı ile 3. sırada yer alan çevre hakkı ile ilgili başvuru sayısının bu denli çok olmasının nedeni ise; son yıllarda baz istasyonlarının sayılarının giderek artması, yoğun nüfus artışı nedeniyle şehirlerin yüksek gerilim hatlarının olduğu yerlere doğru ilerlemesi, nükleer santraller ve kuraklıkla birlikte gelen su sıkıntıları veçevreye daha duyarlı oluş olarak değerlendirilebilir verilerinde 2. sırada ve 2008 yılının ilk 6 ayında 8. sırada yer alan mülkiyet hakkıyla ilgili şikayetlerin ise, tapu ve kadastro sorunları, kamulaştırma bedelleri ve ödenmesinde yaşanan ihtilaflar gibi konularda yoğunlaştığı gözlenmektedir. Ayrıca örnek olarak trafikte uygulanan para cezalarının yüksekliği ya da haksızlığıyla ilgili şikayetler, bazı kamu kurumlarında görülen sözleşmeli personel veya sendikalı işçilerin yüksek ücret almaları nedeniyle eşit işe eşit ücret ilkesinin ihlâl edildiği yolundaki şikayetler gösterilebilir yılında 6. sırada, 2005 yılında 5. sırada, 2006 yılında 4. sırada, 2007 yılında 10. sırada ve 2008 yılının ilk 6 ayında 45 başvuru ile 15. sırada yer alan ayrımcılık yasağı ihlaliyle ilgili şikayetler Literatürde (İnsan Hakları Evrensel Beyannemesi, Avrupa Temel Haklar Sözleşmelerinde ve 1982 Anayasasında) yeraldığı biçimde ırk, renk, dil, din veya siyasal düşünce farklılığından dolayı insanlara ayrımcılık yapıldığı iddiaları ile fazla ilgili değildir. Bu şikayetler daha çok kamu hizmetlerinin işleyişinde yaşanan torpil, kayırmacılık ya da ücret adaletsizlikleriyle ilgili iddialardan oluşmaktadır.bununla birlikte son yıllarda ayrımcılık la ilgili başvurular sıklıkla alınmaktadır yılının ilk 6 ayında vatandaşlarımızdan Kurullarımızın ve Başkanlığımızın çalışmalarından duydukları memnuniyeti gösterir dilekçeler de alınmıştır. Başkanlığımıza ve Kurullara ulaşan ve insan hakları ihlal iddiası içermemekle birlikte yardım taleplerine ilişkin başvuruların sayısınında da birhayli yüksek olduğu gözlenmektedir. Başvuru yapan bu kişilere Valilik ve Kaymakamlıklar aracılığı ile maddi yardım yapılması sağlanmaktadır. Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı - İnsan Hakları Bülteni Sayı: 2008/1 Ekim 2008 (İstatistikler) 12

13 Ülkemizde insan hakları alanında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarının sayı ve etkinliğinin henüz istenilen düzeyde olmadığı göz önüne alındığında, İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarının hedeflenen etkinlik düzeyine ulaşmaları için Kurul başkanları olan Kaymakam ve Valilere düşen görevin büyüklüğü daha iyi anlaşılmaktadır. Halkın bu yeni kurumlara olan ilgisi ve sivil toplum kuruluşlarının katkıları, üstlerine düşen bu görevin bilincinde olan Kurul Başkanlarının gayretleriyle artmaktadır. Bununla birlikte, Kurul başkanlarının devlet kurumları ile vatandaş arasındaki diyalog açısından bu yeni ve umut verici platformdan azami derecede istifade etmeye çalışmaları gerekmektedir. Belirtilmesi gereken bir diğer nokta da, Kurulların çalışma usullerini düzenleyen Yönetmelik gereğince, Kurul başkanı olarak görev yapan Mülki Amir ile diğer üyelerin oylarının eşit olması ve Başkanın veto hakkının bulunmamasının, Kurulların sivil niteliği ve kararlarının sağlığı açısından yeterli bir güvence oluşturmakta olduğudur. Çünkü ortalama 15 kişiden oluşan bu kurullarda Başkan dahil en fazla iki kamu görevlisi bulunmaktadır. Bütün bunların yanında yaşanan kimi olumsuzluk ve yetersizliklerin de Kurulların henüz oluşum aşamasındaki yeni yapılar olmasından kaynaklandığını ve çalışmalarının kazanacağı yoğunluk ve niteliğe bağlı olarak bu sorunların da zamanla ortadan kalkacağına inanılmaktadır. Bu amaçla aktif çalışmak isteyen insan hakları ile ilgili faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarından üye olmak isteyenlerin kurullara üyelikleri teşvik edilmelidir. İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları Danışma ve Başvuru Masası / Beyaz Masa görevlilerinin istenilen nitelikte olmaları Kurullarımızın başarısının teminatıdır. Detaylı Bilgi İçin: Mehmet ALTUNTAŞ Başbakanlık Uzmanı Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı - İnsan Hakları Bülteni Sayı: 2008/1 Ekim 2008 (İstatistikler) 13