FINDIK Sektör Raporu

Transkript

1 FINDIK Sektör Raporu

2 ĠÇĠNDEKĠLER 1 GĠRĠġ 2 TÜRKĠYE DE FINDIK SEKTÖRÜ 2.1 ÜRETĠM 2.2 DIġ TĠCARET ĠHRACAT 3 DÜNYADA FINDIK SEKTÖRÜ 3.1 ÜRETĠM 3.2 DIġ TĠCARET ĠTHALAT ĠHRACAT 4 FINDIK SEKTÖRÜNÜN BAġLICA SORUNLARI SONUÇ KAYNAKÇA Sayfa: 2 / 19

3 1 GĠRĠġ M.Ö. IV. Yüzyılda Çin'de Giresun'a geldiği rivayet edilen fındık bu yörede en uygun ekolojik ortamını yakalamış ve tüm dünyaca kabul edilen kaliteye ulaşmıştır. Dünyada 5 kıtada ve ülkemizde 550 Bin Hektar alanda 400 Bin aile tarafından fındık üretimi yapıldığı tespit edilmektedir. Fındık yöre insanı için tek, alternatifsiz ve önemli bir geçim kaynağıdır. Tüm sosyal ve ekonomik olaylar fındık hasadına ve fındığın fiyatına bağlı olarak şekillenir. 2.5 Milyon insan doğrudan, 8 milyon insan dolaylı olarak fındıktan geçimini sağlamaktadır. Yeryüzünde derece Kuzey enlemlerinde ve kendine özgü iklim koşullarında yetişen fındık, kıyılardan 30 km içeride ve yüksekliği metreyi geçmeyen yerlerde ürün verir. Türkiye, İtalya, İspanya ve Amerika fındık yetiştirilen başlıca ülkelerdir. Türkiye yıllık dünya üretiminin %70-75 ini gerçekleştirmektedir. 2 TÜRKĠYEDE FINDIK SEKTÖRÜ 2.1 ÜRETĠM Yoğun olarak Karadeniz Bölgesinde yetiştirilen fındık, bugün ülkemizin 33 ilinde üretilmektedir. Ekonomik olarak 395 bin aile yaklaşık 540 bin hektar alanda fındık üretimiyle uğraşmakta olup, bu da tahminen 2 milyon nüfusa tekabül etmektedir. Fındık üretimi yapan işletmelerin %61'inin, başka bir ifade ile 240 bin işletmenin (Trabzon, Giresun ve Ordu illerinde) tek geçim kaynağını fındık oluşturmaktadır. Türkiye dünyanın en önemli fındık üretici ülkesi olup, son yıllarda üretimimiz azalmış olmakla birlikte yine de dünya fındık üretiminin yaklaşık %70'i tek başına Türkiye tarafından gerçekleştirilmektedir. Türkiye dışında fındık üreten ülkeler olarak Italya, Ispanya, ABD, İran ve Çin Halk Cumhuriyeti ile çok az miktarda olmak üzere Fransa, Yunanistan ve Rusya Federasyonu sayılabilir. Ancak bugün için Italya dışında diğer ülkeler dünya ihracatında ülkemiz için önemli bir rakip olarak görülmemektedir. Ordu ili ülkemizdeki en önemli fındık üretim bölgesini oluşturmaktadır. Ordu bölgesi toplam kabuklu fındık üretimimizden yaklaşık % 30 oranında pay almaktadır. Bu bölgeyi sırasıyla Sayfa: 3 / 19

4 Akçakoca, Giresun ve Trabzon bölgeleri izlemektedir. İller Bazında Fındık Üretimi (Ton) Ġl Ordu Giresun Samsun Sakarya Düzce ve Bolu Trabzon Zonguldak Kocaeli Artvin Kastamonu Bartın Sinop Rize Dünya fındık üretiminde ilk sırayı alan ülkemizde fındık tarımı yapılan bölgeler üç gruba ayrılmaktadır. I. Standart Bölge: Artvin, Rize, Trabzon, Giresun ve Ordu illerinin sahil kesiminde dar bir şerit içerisinde uzanmaktadır. Bu bölge aynı zamanda eski fındık üretim bölgesi olarak adlandırılır. Bu bölgede verim daha düşük, üretim dalgalanmaları da diğer bölgelere göre daha fazladır. Bölgedeki en kaliteli fındık Giresun da yetişmektedir. II. Standart Bölge: Samsun ilinin Terme ilçesinden başlayarak Kocaeli iline kadar devam eden sahil şeridini kaplar. Bu bölgede denize paralel yüksek dağlar bulunmadığından, fındık iç kısımlara kadar yayılmıştır. Bu bölgede fındık üretiminin geçmişi yıla dayanmaktadır. Dolayısıyla bu bölgedeki bahçeler daha genç ve daha düzenlidir. Bölgedeki fındık bahçesi verimleri I.Standart bölgeye göre daha yüksektir (arazi yapısının daha düz ve toprak derinliğinin daha fazla olması gibi nedenlerle). Verimin yüksek oluşu dikim alanlarının bölgede artmasına neden olmuştur. Sayfa: 4 / 19

5 Çerezlik Bölge: Çerezlik üretim yapan iller ülkemizin çeşitli bölgelerine yayılmıştır. Bu illerimizde yetiştirilen fındıkların dış ticaret yönünden pek fazla değeri yoktur. Üretildikleri il veya çevresindeki iller tarafından taze veya çerezlik olarak tüketilmektedir. Ülkemizde ilk kez Doğu Karadeniz Bölgesinde yetiştirilen fındık, 1964 den bu yana maliyetlerin üzerinde fiyatla alım garantisi verilmesi, fındığın diğer ürünlere göre daha az emekle yetiştirilen bir ürün olması ve bölgeden yapılan göçler vb. etkenlerle doğal ekim alanlarının da dışına taşarak önce Batı Karadeniz daha sonra ise diğer illere yayılmıştır. Türkiye fındık üretim alanlarına göre 3 bölgeye ayrılmaktadır. Fındık üretimi açısından en önemli bölge olarak kabul edilen 1. Standart Bölge kapsamında Artvin, Giresun, Ordu, Rize ve Trabzon illeri bulunmaktadır. Fındığın ticari mal niteliğinde olduğu 2. Standart bölgede ise Bolu, Düzce, Kastamonu, Kocaeli, Sakarya, Samsun, Sinop ve Zonguldak illeri bulunmaktadır. 3. Standart bölge ise Çanakkale den Diyarbakır a kadar geniş bir alanı kapsamakta olup, bu bölgede üretim çerezlik olarak yapılmakta ve üretimin ekonomik bir değeri olmadığı varsayılmaktadır yılından bu yana 540,000 hektar olarak hesaplanan ve sabit kaldığı varsayılan, fındık dikim alanlarının, sanılanın aksine, özellikle Batı Karadeniz Bölgesinde artmakta olduğu gözlenmiştir döneminde 2. Standart Bölgede dikim alanları % 50 oranında artarken, fındığın doğal ekolojisi sayılan 1. Standart Bölgede üretim alanları % 5 oranında azalmıştır. Fındık dikim alanlarının doğal ekolojisinden uzaklaşmasında, verim ve maliyet farklılıklarının rolü büyüktür. Özellikle Düzce ve Adapazarı bölgesinde yoğunlaşan yeni plantasyonlar, fındığın gerçek ekolojisi olarak tanımlanan 1. Standart bölgedeki daha yaşlı fındık ocaklarına göre 2-3 kat fazla verim sağlamaktadır. Üretim maliyetleri içinde girdi maliyetlerinin payı sınırlı olup; en büyük payı hasat (toplama) masrafları oluşturmaktadır. Eğilimli arazilerde üretim yapılan ve daha yaşlı fındık ocaklarının bulunduğu doğu bölgesi ile, eğimsiz, taban arazilerde, yeni fındıklıklarda üretim yapılan batı bölgesi arasında verimde görülen farklılık, birim alandan elde edilen ürün için üretim maliyetlerinin farklılaşması sonucunu doğurmaktadır. Sayfa: 5 / 19

6 Diğer yandan, fındık üretiminin diğer tarımsal ürünlere göre yıl boyunca bakım gerektirmemesi nedeni ile üreticilerin çoğu tarımsal üretimin dışına çıkmış ve yöreden uzaklaşmıştır. Bu yapısı ile fındık üretimi, üreticilerin geçimlerini başka işlerden sağladığı ve hasat zamanı üretim bölgesine gittiği bir şekilde sürdürülmektedir. Netice itibariyle, fındık üretimi fazla emek ve bakım gerektirmemesi, ürün maliyetinin çok düşük olması, fiyat/alım garantisi veriliyor olması ve bölgede yetiştirilebilecek alternatif ürünlere göre daha kolay satılabilme imkanına sahip olması nedenleri ile hızla artmaktadır. Türkiye'de Fındık Üretimi(Ton) Yıl Üretim (Ton) Ülkemizde hasatı yörelere göre Ağustos Eylül aylarında yapılan fındık, güneş enerjisi ile doğal koşullarda kurutulmaktadır. Harmanlama dönemi de yine yöreye ve yağış durumuna bağlı olarak Ekim ayına kadar sarkmaktadır. Hasat, insan gücü ile daldan ve yerden toplama şeklinde, harmanlama ise makinalarla yapılmaktadır. Ülkemizde fındık işleme sanayinde dış pazar taleplerini her yönüyle karşılayabilecek işletmeler bulunmaktadır. Bu işletmelerde ileri teknolojiler kullanılmakta, üretim her aşamada fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik testlerle kontrol edilmektedir. Ayrıca bu ürünler el değmeden ambalajlanmaktadır. Özellikle son yıllarda daha da artan araştırma ve geliştirme çalışmalarıyla mevcut ürün çeşitleri gün geçtikçe artmakta ve gelişen ambalaj sanayi ürünleriyle paketlenmek suretiyle de raf ömürleri uzatılmaktadır. Sayfa: 6 / 19

7 2.2 DIġ TĠCARET ĠHRACAT Türkiye dünya fındık ihracatının yaklaşık %70-80'ini oluşturmaktadır yılında genel ihracatımız içinde fındığın oranı yüzde 13 iken günümüzde bu oranın yüzde 3,5 lere kadar gerilemiştir yılından sonra diğer ihracat kalemlerinde gerçekleştirilen hızlı artış ve yapısal değişim, fındık ve mümüllerin de gerçekleştirilememiştir. Türkiye, fındıkta son yıllara kadar ortalama milyon dolarlık bir ihracat gerçekleştirirken bu rakam, ilk kez 2005 te, 1 milyar 928 milyon dolar düzeyine kadar çıkmıştır. Burada sevindirici olan bir diğer gelişme de 209 bin 364 tonu bulan ihracatın AB Pazarından öteye taşınarak (85 ülke) 100 e yakın ülkeye yapılmış olmasıdır. Son yıllarda, özellikle Fındık Tanıtım Grubu nun geleneksel AB Pazarı dışında uzak doğu ülkelerine yönelik çalışmaları bu başarılı sonucu getirmiştir yılı rakamlarına göre Türkiye nin fındık ve fındık ürünleri ihracatı milyon dolara ulaşmıştır. Üretimimizin % 15 i iç piyasada tüketilirken geri kalan kısmı ihraç edilmektedir. Türkiye fındığın sadece üretiminde değil ihracatında da dünyanın lideri konumundadır. Dünya ihracatında ülkemizin payı yüzde 70 ler civarındadır. Ancak, dünya fındık üretimi ve ihracatında, ülkemizin çok önemli bir payı olmasına rağmen, bu üründen gereği gibi yararlandığımızı söylemek mümkün değildir. Bunun iki temel nedeni vardır. Birincisi, toplam fındık ürünleri ihracatı içinde, işlenmiş fındık ürünleri üretimi ve ihracatının düşük bir seviyede olmasıdır. Fındığın işlenmeden ihracı ülke ekonomisi için büyük bir kayıptır. Dünyanın en büyük üreticisi olan Türkiye de fındığın yan sanayinin oluşmaması kabul edilebilir bir durum değildir. İkincisi ise, geleneksel pazarımız olan ve ihracatımızın % 80 ini gerçekleştirdiğimiz AB pazarı dışına çok az çıkılmasıdır. Bugünkü durum itibariyle fındık işleme sanayimiz gelişme göstermektedir. Fındık soyulmuş, beyazlatılmış, dilinmiş, füre, krokan, fındık unu vb. çeşitlerde işlenmiş olarak ihraç edilmektedir. Toplam fındık ihracatımızın %43 ü işlenmiş olarak ihraç edilmekte ve bu ürünler İşlenmiş Tarım Ürünlerine Yönelik İhracat İadesi nden yararlanmaktadır. Ülkemizde iç fındığı Sayfa: 7 / 19

8 işleyerek mamul hale getirme çalışmalarına sezonunda başlanmıştır. Fındık işleme sanayiinin ürünleri üç gruba ayrılmaktadır. Birinci Jenerasyon ürünler; Kavrulmuş, beyazlatılmış, kıyılmış, dilinmiş toz ve ezme fındık çeşitleri. İkinci Jenerasyon ürünler; Fındık füreleri, krokanlar ve nugatlar. Üçüncü Jenerasyon ürünler; Fındık filipsleri, fındık drajeleri ve araştırması süren diğer ürünler. Son yıllara kadar sadece kabuklu ve iç fındık ihraç eden ülkemiz, fındık sanayiinin gelişmesi sonucu işlenmiş fındık ihracatına ağırlık vermeye başlamış ve bu oran toplam ihracatın yaklaşık %10'una ulaşmıştır. Türkiye'nin fındık ve fındık mamülleri ihracatı Yıllar Miktar ( Ton ) Değer ( $ ) Fındık ihracatımızda Avrupa Birliği ülkeleri en önemli yeri tutmakta ve bu ülkelerin payı ihracatımızdaki artışa paralel olarak artış göstermektedir. AB ülkelerinin toplam fındık ihracatımızdaki payı yıllar itibariyle değişmekle beraber %80 85 düzeyindedir. Fındık ihracatımız ülkeler itibariyle incelendiğinde 100 civarında ülkeye fındık ihracatı gerçekleştirildiği ve özellikle Uzakdoğu ülkeleri ve İskandinav ülkeleri ülkemiz fındığı için potansiyel arz eden pazarlar olarak dikkat çekmektedir. Sayfa: 8 / 19

9 2008 Yılı Türkiye Fındık İhracatı ÜLKE MĠKTAR (KG) DEĞER ($) ALMANYA İTALYA FRANSA BELÇİKA İSVİÇRE RUSYA FED AVUSTURYA HOLLANDA UKRAYNA INGİLTERE POLONYA A.B.D İSPANYA MISIR YUNANİSTAN KANADA AVUSTRALYA İSVEÇ ISRAIL BREZİLYA SLOVAKYA TUNUS ÇİN GÜNEY AF.CUM DANİMARKA HIRVATİSTAN FİNLANDİYA LETONYA IRAK ROMANYA BULGARİSTAN S.ARABİSTAN BİR.ARAP EMİR SURİYE SIRBİSTAN JAPONYA Sayfa: 9 / 19

10 ÇEK CUM NORVEÇ LÜBNAN İRAN LİTVANYA MALEZYA GÜNEY KORE MAKEDONYA MACARİSTAN YENİ ZELANDA CEZAYİR KKTC LİBYA URDÜN SLOVENYA DÜNYADA FINDIK SEKTÖRÜ 3.1 ÜRETĠM Dünyada fındık bütün kıtalarda yetiştirilmekle birlikte üretimin en fazla olduğu yer Asya kıtasıdır ( Kuzey Anadolu Bölgesi). Türkiye'nin dışında ticarete yönelik üretim yapan ülkeler; İtalya ve İspanya dır. ABD, Rusya, Yunanistan, Çin, İran, Romanya ve Portekiz'de de fındık yetiştirilmesine rağmen, üretimin az olması nedeniyle dünya ticaretinde söz sahibi değildirler. Ülkeler İtibariyle Dünya Fındık Üretimi (000 ton) Ülke Türkiye İtalya A.B.D Azerbaycan İspanya Iran Gürcistan Çin Halk Cum Fransa Yunanistan Polonya Sayfa: 10 / 19

11 Beyaz Rusya Kırgızistan Tacikistan Moldova Hırvatistan Rusya Fed Portekiz Moğolistan Bulgaristan Kamerun Macaristan Slovenya Tunus Slovakya Kıbrıs Rum Kesimi Romanya Ukrayna Danimarka Özbekistan Türkiye dünya fındık ticaretinde üretici ve ihracatçı ülkelerin arasında birinci sırayı almaktadır. Ancak son yıllarda Avrupa Birliği, üye ülkelerindeki sert kabuklu meyve üreticilerine yaptığı destekler ile İtalya, İspanya, Yunanistan, Fransa ve Portekiz gibi ülkelerde üretimi artırmaya çalışmaktadır. Diğer taraftan A.B.D yaptığı çalışmalarla kendi kendine yeterli olmaya gayret göstermektedir. Ayrıca Almanya izlediği politikalarla Arjantin, Azerbaycan, Gürcistan gibi ülkelerde fındık üretimini sağladığı mali desteklerle teşvik etmekte olup, Türkiye nin bu piyasadaki üstünlüğünü kırmaya çalışmaktadır. Dünya fındık piyasasında meydana gelen bu olumsuz gelişmeler uzun dönemde Türkiye nin fındık üretimini ve bu piyasadaki Pazar payını olumsuz yönde etkileyecek gibi görünmektedir. Dünyada fındık üreticisi olmadıkları halde ihracatçı durumunda olan ülkelerin tamamı, Türkiye den satın aldıkları fındığı işleyerek re-eksport (yeniden ihraç) yapmaktadırlar. Bu da Türkiye nin fındık piyasasında etkin olmadığını göstermektedir. Re-eksport yolu ile fındık mamulleri satan ülkelerin başında Almanya gelmektedir. Almanya nın fındık piyasasında söz sahibi olmasının en önemli nedeni fındık borsasının Hamburg da olmasıdır. Sayfa: 11 / 19

12 3.2 DIġ TĠCARET ĠTHALAT Fındığın temel gıda maddesi olmaması yanında fiyatının yüksek oluşu tüketimini oldukça sınırlamaktadır. Bu özelliğinden dolayı tüketim, genellikle kişi başına milli geliri çok yüksek olan Avrupa ülkelerinde fazladır. Dolayısıyla ülkelerin gelişmişlik durumları ve fındık mamulü maddelerin tüketim alışkanlıkları tüketimi büyük ölçüde belirlemektedir. Üretici ülkelerin iç tüketimleri hariç tutulduğunda dünya fındık tüketiminin yaklaşık %95'lik bölümü Avrupada tüketilmektedir. Almanya ve Rusya en büyük tüketici ülkelerdir. Bu ülkeleri Fransa, İngiltere, Hollanda, Avusturya, İsviçre ve İskandinav ülkeleri izlemektedir. Fındık tüketen ülkelerde; fındığın %70'i çikolata, %20 si şekerleme ve pastacılıkta, %10'u ise kuru yemiş olarak değerlendirilmektedir. Başlıca Ülkeler İtibariyle Dünya İç Fındık İthalatı (000 $) Ülke Almanya 159, , , ,294 Belçika 43,46 61, ,812 82,192 İsviçre 32,031 58, ,467 73,961 Kanada 3,639 6,993 8,359 20,163 Fransa 74,655 41,633 59,13 49,274 ABD 17,848 22,637 27,911 30,686 Brezilya 4,675 10,865 17,987 20,33 Avusturya 11,259 23,337 30,004 18,823 Avustralya 6,802 11,172 17,149 18,717 Birleşik Krallık 7,847 12,724 19,036 15,546 İsveç 2,721 4,378 9,61 5,226 Sırbistan 6,397 5,965 Hırvatistan 2,197 4,136 6,618 4,782 Litvanya 2,09 4,389 5,863 4,257 Letonya 1,468 1,862 2,704 2,233 Güney Afrika Cum. 1,848 2,781 4,202 3,361 Malezya 600 1,287 2,452 1,326 İrlanda ,375 Estonya 789 1,039 3,1 2,383 G. Kore 1,029 1,495 1,912 1,894 Hong Kong, Ç.H.C , ,973 Romanya 753 1,559 1,349 1,24 Sayfa: 12 / 19

13 Yeni Zelanda ,39 1,519 Makedonya Bosna Hersek Ermenistan Moldova Ürdün Fransız Polinezyası Maldivler Guatemala Bahreyn ĠHRACAT Dünya ihracatında ise ülkemiz en büyük ihracatçı ülke olup Türkiye'yi İtalya, Azerbaycan ve Gürcistan takip etmektedir. ITC verilerine göre 2007 yılı itibariyle ülkemizin dünya iç fındık ihracatındaki payı yaklaşık %72 dir. Üretici konumunda olmamasına karşın, Almanya önemli miktarda reeksport gerçekleştirdiğinden, dünyada önemli ihracatçı ülkeler arasında yer almaktadır. Başlıca Ülkeler İtibariyle Dünya İç Fındık İhracatı (000 $) Ülke Dünya 957,087 1,638,253 1,149,255 1,269,141 Türkiye 737,37 1,207, , ,153 İtalya 110, ,397 55, ,333 Gürcistan 16,814 68,958 54,012 63,739 Azerbaycan 9,956 84,214 43,826 51,069 Almanya 16,966 28,882 24,47 30,998 Hollanda 9,113 22,099 16,177 17,171 İspanya 18,295 46,264 11,905 16,479 A.B.D. 9,972 14,561 7,171 9,656 Fransa 6,754 14,452 6,75 9,644 Birleşik Krallık 844 1,609 2,902 2,885 Çek Cum ,383 2,108 2,408 Belçika 5,935 4,459 1,851 2,053 Yunanistan 1,052 1, ,901 Avusturya 2,117 3,507 1,595 1,564 Estonya 0 2,374 1,818 1,46 Litvanya 666 1,569 1,063 1,41 Hong Kong, Ç.H.C ,373 1,247 Sayfa: 13 / 19

14 Slovakya 1,645 4, ,006 İsviçre Avustralya 266 1, Danimarka İsveç Letonya Macaristan Polonya Bulgaristan Tunus Viet Nam 73 1, Norveç Hırvatistan Moldova Mısır Ukrayna Portekiz Kanada Suriye Romanya İrlanda FINDIK SEKTÖRÜNÜN BAġLICA SORUNLARI Fındık işleme sanayinde, son yılarda daha da artan araştırma ve geliştirme çalışmalarıyla, mevcut ürün çeşitleri gün geçtikçe artmakta ve gelişen ambalaj sanayi ürünleriyle paketlenmek suretiyle de raf ömürleri uzatılmaktadır. Ülkemizde fındık sektörü, yerli hammadde kullanım oranı yüksek, yurtiçinde yaratılan katma değerin orta düzeyde olduğu, küçük üreticilerden müteşekkil bir üretici kompozisyonuna sahiptir. Fındık işleme sanayinin geliştirilmesi ile, iklim şartları uygun gittiği taktirde, her sene daha fazla stok tehlikesiyle karşı karşı kalan ülkemiz fındığı için, gerek iç tüketimde, gerekse ihracatta önemli bir çıkış noktası sağlanacaktır. Türkiye nin fındık ihracatı yıllar itibariyle artmış ancak, rekolteye bağlı olarak önemli dalgalanmalar göstermiştir yılında 900 milyon dolara ulaşarak zirveye çıkan fındık ihracatı ne yazık ki; ilerleyen yıllarda hem miktar olarak hem de değer olarak azalmış ve 600 Sayfa: 14 / 19

15 milyon dolarlar düzeyine kadar gerilemiştir. Ancak bu olumsuz eğilim 2000 li yılların başından itibaren yükselme trendine girmiş ve 2001 yılında 740 milyon dolar olan ihracat, 2005 yılında da 1.9 milyar doları aşmıştır. Fındığın tüketimin artırılması ve ihracatının yükseltilmesi ile birlikte istikrarlı bir gelir kaynağı sağlanacaktır. Bu amaçla, dış tanıtıma ağırlık verilmelidir. Dünya fındık üretimi ve ihracatının büyük bölümünü elinde bulunduran Türkiye, yeni Pazar arayışlarına devam etmelidir. Son istatistikler de gösteriyor ki bu çabalar sonuçlarını vermektedir. Bir-kaç yıl öncesine kadar 50 kadar ülkeye ihracat gerçekleştiren Türkiye bugün 100 yakın ülkeye ihracat gerçekleştirmektedir. Hedef yıllık 300 bin tonu aşmak olmalıdır. Türkiye, dünya fındık üretiminin ve ihracatının % 70 ini tek başına gerçekleştirmektedir. Türkiye buna rağmen fındık fiyatlarının belirlenmesinde etkin olamamaktadır. Fındığın fiyatı özellikle çikolata sanayinde bu ürünü kullananlar tarafından belirlenmektedir. Kamuoyunda Hamburg Fındık Borsası diye bilinmesine rağmen, Hamburg da fiziki anlamda bir Fındık Borsası yoktur. Gelişen teknoloji ile birlikte alıcı ve satıcı arasında elektronik ortamda fiyat belirlenmektedir. Fındık fiyatının belirlenmesini sağlayacak, Fındık Ürün Borsası nın kurularak, bölgede yetişen fındıkla ilgili kararların bölgemizde alınmalıdır. Üreticinin mağduriyetinin önlenmesi için bugün gelişmiş ülkelerin tarımda uyguladıkları destekleme şekli uygulanmalıdır. Bir dünya ürünü olan fındıkta izlenecek politikaların belirlenmesinde artık devlet mantığı bir kenara bırakılmalıdır. Fındık sektörü ile ilgili kararların alınması aşamasında ihracatçıların, tüccarların ve onları bağlı olduğu kuruluşların görüşleri alınmalıdır. Özellikle Borsalar üretimden ihracat aşamasına kadar fındığı bir bütün olarak kabul ettikleri, kaliteli ve verimli üretim için üreticinin mutlaka memnun edilmesi gerektiği fikrinden hareket ettikleri için politikaların oluşturulmasında ağırlıklı yer almalıdır. Fiskobirlik kanalıyla uygulanan taban fiyat politikası günümüzün ekonomik şartlarına uymamaktadır. Bu politika artık terk edilerek, Fiskobilik in sırtana yüklenen bu kambur artık atılmalıdır. Fiskobirlik te artık özel sektör gibi hareket ederek piyasada arz ve talebe göre fiyatın kendiliğinden oluşmasına zemin hazırlamalıdır. Fındıkta izlenecek politikaların belirlenebilmesi için öncelikle mevcut durumun bilinmesi gereklidir. Bunun içinde sağlıklı rakamlar mevcut değildir. Resmi rakamlara göre fındık alanları 550 bin hektar civarında gösterilmesine karşın bu miktarın 700 bin hektar olduğu Sayfa: 15 / 19

16 telafuz edilmektedir. Bu nedenle, uydu sistemlerinden de yararlanarak alanların tespiti yapılmalı, kalite, üretici sayısı ve verimlilik belirlenmelidir. Üretiminden, ihracatına kadar yaklaşık 5 milyon kişiyi ilgilendiren, fındık sektöründe dünyada hak ettiğimiz yeri alabilmemiz için kamu kurum ve kuruluşları ile özel girişimciler arasında gerekli işbirliğinin sağlanması hayati önem taşımaktadır. Bir sektörde sanayi yönlü gelişim sağlanabilmesi için sektöre yönelik yeterli arz ve talebin bulunmasının yanında, arzın talep noktalarına hızlı ve güvenli olarak ulaştırılması kriterine de önem verilmelidir. Ulaşım kanalları bir maliyet unsuru olup, bu maliyetin minimize edilmesi ürünün satış fiyatını etkileyecek bu da sektörü ve sektördeki sanayi kuruluşlarını etkileyecektir. Fındık Türkiye'de Ordu, Giresun ve Trabzon illerinde rantabl olarak ve dünyaca kabullenilmiş kalitede üretilmektedir. Buna bağlı olarak da bir çok eksiklik ve sorunuyla birlikte fındık sanayisi bu illerde yoğunlaşmış ve gelişmiştir. Sanayi anlamında gelişme, ürüne katma değer kazandırmak olarak algılanmalıdır bu durumda da entegre tesislerin kurulması önem ve öncelik arz etmektedir. Ürüne yüksek katma değer kazandıracak tesislerin kurulması, mevcut sermayedarın ve dışarıdan gelecek sermayedarların bu bölgelerde yatırım yapmaya teşvik edilmelidir. Makro ekonomik istikrarsızlıklar, döviz kurlarındaki dengesizlik, girdi maliyetlerinin yükselmesi ve piyasanın sürekli speküle edilmesi,serbest piyasa mekanizmasının sağlıklı bir şekilde işleyememesi gibi yapısal sorunlar fındık piyasasını olumsuz etkilemektedir. Fındık sektöründeki sanayi kuruluşları bu makro ekonomik olumsuzluklardan etkilenirken bir çoğu kapasite küçültmüş atıl kapasiteyle çalışmak durumunda kalmıştır.uygulanan devlet teşvikleri sanayinin sorununu çözememiş aksine rekabet gücünü olumsuz etkilemiştir.sektörel ve Bölgesel Teşviklerin uygulanması gerekmektedir. Sektördeki mevcut firmaların sermaye yapılarının zayıf olması direkt satış yapma ve büyük parti sipariş alma imkânlarını engellemektedir. Bunun sonucunda düşük kar marjı ile çalışmak zorunda kalmaktadır. Bu manada sektörel teşvikler önem kazanmakta olup, özel kredilendirmeler ve diğer destek teşvikleri ile sektördeki mevcut sanayi işletmelerinin finansal yapıları güçlendirilip, kar marjlarını artırmalarının önü açılmalıdır. Sektörde bulunan sanayi işletmelerinde yeterli AR-GE çalışması yapılmamaktadır. Bunun Sayfa: 16 / 19

17 sonucunda yeni ürün çeşitlemesi ve yoğun teknoloji kullanımı gerçekleşmemektedir. Üretim faktörleri arasında vazgeçilmez bir noktaya oturmuş olan Teknoloji nin çağın ve rekabet şartlarının gerektirdiği şekilde kullanılmaması sektörün sanayi yönlü gelişimi ve örgütlenmesi önünde önemli bir diğer sorundur. Fındık tüketilen yerli sanayilerin gelişimine ve teşvikine yönelik politikalar üretilmelidir. AR-GE çalışmaları finanse edilmelidir. Mamul çeşitlendirmelerinde TUBİTAK, FTG, Fındık Araştırma Enstitüsü gibi kurumlara daha geniş olanaklar sağlanmalı çalışmaları daha ciddiye alınmalıdır. Türk fındığının tüm dünyaca kabul edilen tanınan bir markası yoktur. Bu gün dünya pazarlarında "Fransız Şarabı","Hawana Purosu", Belçika Silahı nasıl ki kendi markası ile yer alıyor ve aranıyorsa Türk Fındığı içinde aynı durumun gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Fındık imal eden, fındık işleyen müesseselerin birçoğu gayri sıhhi çalışmaktadır. Büyük ve ciddi firmalar, ucuz ama kalitesiz üretim yapan bu firmalar ile de rekabet etmek zorunda kalmaktadırlar. Kalite bilinci tam olarak oluşmamıştır tüketici için, malın ucuz olması önemli bir tercih sebebidir. Ancak olaya daha geniş bakılmalıdır, ucuz da olsa insanlar para ödeyerek sağlıklarını riske atmaktadır. Ayrıca kaliteli üretim yapmak için önemli yatırımlar yapan ve ciddi maliyetlere katlanan büyük firmalar haksız bir rekabet ortamı içinde kalmaktadırlar. Avrupa kapılarından "Aflatoksin" iddiası ile geri dönen fındıklar iç piyasaya özellikle metropol kentlerde piyasaya sürülmektedir. Bu durum piyasanın haksız ve denetimsiz rekabet koşullarının baskısında kalmasına neden olmaktadır. SONUÇ Dünya sürekli değişim içindedir. Her geçen gün yeni trendler ortaya çıkmaktadır. Sağlıklı yaşam, organik tarım, bilinçli tüketici bu trendlerdendir. Fındık dünyanın en mükemmel gıda maddesidir, kalp-damar sağlığı başta olmak üzere insan sağlığı üzerindeki olumlu etkileri artık tüm otoritelerce kabul edilmiş durumdadır. Sağlık deposu bu ürünü en çok üreten ve ticaretinde lider olmamıza rağmen, bu yönünü gerek dış gerekse iç pazarda işlenememiştir. Fındık kendi bünyesinde birçok avantaj barındırmaktadır, bu avantajların pazar payını artırmak için bir araç olarak kullanılması vizyonu yoktur. Sektörün sanayi yoluyla gelişimi ve örgütlenmesinde fındıkla ilgili tüm çevreleri içine alacak bir Milli Fındık Politikası saptanmalı, kısa-orta ve uzun vadeli hedefler tespit edilmelidir. Üretiminden, pazarlanmasına kadar plansız bir şekilde bu güne kadar gelmiş olan fındık piyasası için, planlı döneme geçilmelidir. Sayfa: 17 / 19

18 KAYNAKÇA İhracatı Geliştirme Merkezi - Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı - TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası - Karadeniz İhracatçılar Birliği - Ankara Ticaret Borsası - Fiskobirlik - Fındık Tanıtım Grubu - T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı-KİT Genel Müdürlüğü-Tarım Dairesi - Sayfa: 18 / 19

19 European Communities, 2009 Editor: Enterprise Europe Network-BBISC Neither the Europen Commission nor any person acting on behalf of the European Commission is responsible for the use which might be made of the information contained herein. The views in this publication are those of the author and do not necessarily reflect the policies of the Europen Commission. Sayfa: 19 / 19