ÎMAN VE YALAN. Zit İki Kavramın Bilimsel Yorumları. Prof. Dr. Mustafa TEMİZ. İstanbu Prof. Dr. Mustafa TEMİZ

Transkript

1 İstanbu 2015

2 2 AKIL VE MANTIK Öz Şimdi, kalitesiz ve karışık bilgi birikimlerinin, Müslümanların eksikli akılları tarafından işlenmesiyle, kalitesiz sonuçlara varılmasının sorumluluğunu, İslâmî bilgi, değer yargıları ve inanışlarına bağlayanlara ne demeli? Bu haksızlığı yapanların ya samîmiyetlerinden ya da zekâlarından şüphe etmek gerekmiyor mu? Çocuklar günahkâr doğar. diyen, bir kültürden hayır gelir mi? Eşin kıskanılmasını yok eden ve kısırlık meydana getiren domuz etinin yenilmesinde mahzur görmeyen bir kültür malzemesinden başka ne beklenir? Eşimi paylaşmak istiyorum diye gazetelere ilâna çıkılmasına kadar bozulan ve Kızımla birlikte olmak, mantığa daha yakın, bunda ne var. diyecek kadar bozulmuş fikrî malzemelerden oluşan bir kültürde hiç gerçek mânevî değerlerden bahsedilebilir mi? Bundan dolayı, Batılıların akılları, insanları mutlu edebilecek sonuçlar üretmekten yoksundur. Bu yüzden Batı insanı, ahlâken çökmüş durumdadır. Biz Müslümanlar olarak inancımız odur ki, insanlığa faydalı bilgi ürünleri çıkarabilmemiz için, akıllarımızın işleyeceği malzemenin, İslâmî bilgi, değer yargıları ve inanışları yanında,

3 3 Erken Rönesans Dönemi inde olduğu gibi, en az onlar kadar, hattâ daha fazla maddî bilgiden (bilim ve teknolojiden) oluşması gerekiyor. Bu da gençlerimize tahsilleri boyunca gerçek bilgi ve değer yargılarının verilmesine bağlıdır. İnsanlar içinde aklen en olgun olanı, ahlâken en güzel olanıdır (Hadis) Resûlullah (SAV ) buyurdular ki, Tavırları güzel ve sempatik bir adamdan size bir haber gelirse, siz asıl onun aklının güzelliğine bakınız. Çünkü bu insan, aklının seviyesine göre yapıp ettiklerinin karşılığını görecektir (Hadis) Allah ile kullar arasındaki kanıt (hüccet) Peygamber dir. Kullar ile Allah arasındaki kanıt ise akıldır(hadis) Resûlullah (SAV) şöyle buyurdular: Ey Ali! Cehâletten daha çetin bir yoksulluk ve akıldan daha faydalı bir mal yoktur (Hadis) Aklı tam olmadıkça kişinin Müslümanlığı sizi yanıltmasın! (Hadis) Aklı doğru olmayanın dini de doğru olmaz (Hadis) Kişi, ilmi ve aklı sâyesinde kurtulur (Hadis) demektir. SAV kısaltması, Sallâllâhü Aleyhi ve Sellem - Allah O na salât etsin.

4 4 Akıl îmandandır (Hadis) Hak dinin yeri akıl sâhipleridir (Elmalılı Hamdi Yazır) Akıl ve Mantık Akıl, Allah ın (CC ) insanlar için, beyni çalıştırarak, ruh ve kalbin cevheri içinde yarattığı, duyu organları ile bile duyulamayan şeyleri anlayabilme özelliğine sâhip olan, mânevî bir nûru ve bir nîmetidir. Aklın görevi, akıl yürütüp düşünmek, değerlendirme yapıp bilgi ve inanç birikimine göre sonuç çıkarmaktır. A- kıl, sebeplerle sebeplerin meydana getirdiği sonuçlar arasındaki ilgiyi idrak ederek (algılayarak), eserden müessire (örneğin, sanat eserinden o eseri yapana) veyâ müessirden esere (meselâ, sanat eserini yapandan yaptığı esere) ya da müessirin (eseri yapanın) iki eserinin birinden bir diğerine intikal (geçiş) eder. Aklın bu intikâline (geçişine) mantık denir. Mantığın kusursuz kurulabilmesi, mantık sâhibinin, maddî ve mânevî bilgi birikimi ile orantılıdır. Bilgi oku- CC kısaltması, Celle Celâlühû - O nun şânı çok yücedir. demektir.

5 5 makla çoğalır. Bu nedenle Kültürümüz ün OKU emri ile başlaması, onun kusursuzluğunun başka bir delîlidir. Başka bir açıdan mantık, gerçeği (hakkı, hakîkati) ararken, vâsıta ile delil arasındaki tutarlılığa âit zihnî işlemlere ilişkin geçişlerdir. Bunlardan hangilerinin doğru ve hangilerinin yanlış yola çıktığını görerek analiz edip değerlendiren ve sonucu bir rapor olarak sunan ise, akıldır. Mantığın (intikalin-geçişin) üç çeşidinden, özellikle, bir tânesi, bütün ilimlerin her birinin fiilî uygulamasının yapıldığı bir karşılaştırmadır. Bu karşılaştırma, çoğuldan tekile (tümden gelim), bir cinsten bir türe ya da bir türden bir ferde geçiş şeklindeki süreçtir. Diğer taraftan duyu organlarıyla duyulan bir eserden, onun hissedilemeyen müessirine (sebebine ya da yapanına) geçiş, akıl ve mantık sâyesinde mümkün olabilmektedir. Aklın böyle bir sonuca varması, beynimizde canlanan tasavvurları, düşünceleri, arzûları seçip mantık kurallarına göre, eşyâ ve hâdiseler arasındaki müşterek noktaları bulup tespit ve tahlil etmesiyle olur. Alâk Sûresi, âyet 1: Yaratan Rab binin adıyla oku!

6 6 Bu bakımdan akıl, Allah ın (CC) yarattığı gerçekleri, mantığı kullanarak bulma vâsıtasıdır. Fakat hayatî soruların doğru cevaplarının bulunması, öyle kolay bir şey olmasa gerektir. Akıl Nîmeti ve Derece Kazanmanın Sebepleri Bu Dünyâ ya niçin geldik? sorusunun gerçek cevâbının somut olarak bulunması, ancak GERÇEKLER üzerinden yürümekle mümkündür. Bunun için yapılacak işlerden birincisi, gerçek bir ilim birikimine sâhip olmak, ikincisi deney ve gözlemi iyi kullanmak, üçüncüsü ise akıl vâsıtasıyla elde edilen ilmî sonuç ve delilleri, oluşan mantık kurallarıyla, inceleyerek karar vermektir. Bunlar, böyle söylendiği gibi basit şeyler değildir. Bu sebeple, bu meziyetlere sâhip olan ilim adamı ya da âlimler, İslâm da üstün bir yere sâhiptirler. Kültürümüz de (İslâm - da) bu nedenle ilim adamlığı derecesi çok üstündür. Âlimin mürekkebi şehidin kanından üstündür. hadîsi bunun bir delîli sayılabilir. Akıl büyük bir nîmettir. Bu nîmetin büyüklüğü, en kolay bir şekilde akılsızlar görüldüğü zaman anlaşılıyor. Dü-

7 7 şünmek, karar vermek, iyiyi kötüden ayırabilmek, olumlu işler yapabilmek, hep akıl nîmetiyle mümkün olmaktadır. Peygamberimiz (SAV ) Efendimiz demiştir ki: Allah ın ilk yarattığı akıldır. Akıl, Allah ın her emrine kendini teslim (inkıyad) etti. Sonra Allah: İzzet ve celâlim için senden daha değerli bir şey yaratmadım. Seninle verir, seninle alırım. Seninle mükâfatlandırır, seninle cezâlandırırım. buyurdu 1. Hz. Âişe (RAh ) Vâlidemiz Resûlullah a sordu: Yâ Resûlullah! İnsanlar dünyâda ne ile üstünlük kazanırlar? Resûlü Ekrem: Akıl ile buyurdu. Hz. Âişe (RAh) tekrar: SAV kısaltması, Sallâllâhü Aleyhi ve Sellem - Allah O na salât etsin. demektir. 1 Hadis. İhyâ-İ Ulûmid-Din, Cilt 1, Sayfa 211. RAh kısaltması, Radiyallâhü Anha - Allah ondan râzı olsun. demektir.

8 8 Herkesin değeri ameliyle ölçülmez mi? diye sorunca, Resûlullah (SAV) buyurdular: Yâ Âişe! Onlar akıllarından fazla bir şey yapabilir mi? Allah ın verdiği akıl nispetinde amel ederler. Sonra amellerine göre mükâfâtlandırılırlar 2. İmâm-ı Rabbânî (RhA ) in Mektûbât ında herkesin amellerinden alacağı sevâbın akılları nispetinde olduğunu söylemesi, Peygamberimiz (SAV) Efendimiz in bu hadîsine dayanmaktadır. Aklın Kullanılması Eğer arkadaşın: Hem akıllı ve hem de çalışkan ise takdir et! Akıllı ve tembel ise îkaz et! Akılsız ve çalışkan ise dikkat et! Hem akıllı ve hem de tembel ise terk et! 2 Güzel, R., Aklı kullanabilmek, Zaman, RhA kısaltması, Rahmetullâhi Aleyh - Allah ın rahmeti üzerine olsun! demektir. Alındığı İnternet Elektronik Adresi, En Son Erişim Târihi:

9 9 Akıl, maddî ve mânevî gerçek birikimlerle kullanılırsa, hem kendisi ve hem de insanlık için faydalı sonuçlar üretebilir. Günümüzde, her şeyin akıl ile çözülebileceğine kuvvetle inanıldığı hâlde, ne gariptir ki, çoğu insanın yaptıkları akılla îzah edilebilir değil Örneğin içkinin sağlığa zararlı olduğu bilindiği halde, sen onu hele bir yasaklamaya cüret et! Söylenmedik şey bırakıyorlar mı? Bu durumu Peygamberimiz (SAV) Efendimiz in hadîsi ile karşılaştırdığımızda, günümüzdeki insanların akıldan çok noksan oldukları sonucu çıkmıyor mu? Peki, her şeyin akıl ile çözülebileceğine inanıldığı hâlde, bu sonuç ne? İnsanlar ya çok akılsız ya da başka bir şey var. Bu kadar insanları akılsız sayamayız. Demek ki, sırf akıllı olmak yetmiyor. O aklı iyi işlerde kullanabilmek, işletebilmek için gerçek bilgilere gerçek I- nançlara ve ayrıca doğru dürüst bir dinî terbiyeye ihtiyaç gerekiyor.

10 10 Dikkat ediniz, burada dinî terbiye diyorum, tâhsil ya da tahsil yerine yanlış olarak kullanılan eğitim demiyorum demiyorum Çünkü bugün Kültürel (Dinî) eğitim ya da terbiyeden yoksun olan bir tahsilin ne olduğunu, yalnız başına olan tahsilin insanı yalnızca daha fazla canavarlaştırdığını artık bilmiyor değiliz. Binlerce benzerinden bir örnek vereyim: Boşandığı profesör eşinden 6 yıl şiddet gördüğünü I- leri süren Psikolog E.K (38), Kimse ben şiddete mâruz kalmam demesin, kadın her zaman şiddet mağduru olabilir. Bunun eğitimle (tehsille), yaptığın işle ya da kariyerinle hiç ilgisi yok demekte ve kendi durumundan şöyle bahsetmektedir: Bütün şiddet olaylarını hafta sonu yapardı, özellikle bayram gibi uzun süreli tâtillerine denk getirirdi ki resmî Aslında tek başına da kullanılsa, eğitim kelimesinin gerçek anlamı İslâmî eğitim (İslâmî terbiye) demektir. Ama bugün yanlış bir anlayışla tahsil ve eğitim aynı anlamda kullanılıyor. Bu yanılgı da yine Kültürel câhillikten ileri gelmektedir. Ben, burada tahsilin hiç bir zaman eğitim olmadığını vurgulamak istiyorum.

11 11 yerlere başvurmayayım diye... Resmî makamlara yansımayan pek çok şiddet olayı yaşadım. Psikolog E.K eşinden gördüğü ve 6 yıl süren şiddeti anlattı. Evliliğinin üçüncü ayında eşinden fizikî şiddet görmeye başladığını ifâde eden E.K, şöyle konuştu. İlk fiziksel şiddet, bir gece sabaha kadar sürdü. Kapılar kilitlendi, anahtarlar alındı, telefon kabloları söküldü, cep telefonları kırıldı, ağzım yüzüm paramparça oldu, tokatla değil, yumrukla vuruyordu. 9 saate yakın eşimden şiddet gördüm. Eşi tarafından öldürülen Ayşe hanımdan daha beter hâle geldim; yolunmuş saçlar, ağzım, yüzüm paramparça olmuştu. Bunun ardından şoka girdim, ardından depresyon... Sabah kalkamadığımı fark edince, kış dönemiydi dışarıdan kar getirdi, küveti karla doldurup olası bir iç kanama geçiriyorsam iç kanama dursun diye beni küvete soktu. 1-2 ay evden dışarı çıkamadım. Şikâyet etmek istedim ama âileme zarar vereceği tehdidinde bulununca edemedim. Bir de sürekli (profesöre mi inanırlar sana mı inanırlar, şikâyet etmeye kalkma) diyerek hep vazgeçiriyordu. Bu ne depreme benziyordu, ne de başka bir olaya, şiddet bambaşka bir şeydi. İlk şiddetten sonra değişeceğini söyleyerek, araya âilesini de koyarak beni iknâ etti. Kadın hep maalesef yuvayı koruma iç güdüsüyle hareket ediyor. BAYRAMLARI HİÇ SEVMEM 6 yıl süren evliliği boyunca sâdece fiziksel şiddete değil, sözsel şiddete de mâruz kaldığını anlatan E.K, Bütün şiddet olaylarını hafta sonu yapardı, özellikle bayram gibi uzun süreli tâtillerine denk getirirdi ki, resmî yerlere başvurmayayım diye Resmî makamlara yansımayan pek çok şiddet olayı yaşadım dedi. Şiddetin dozunun dönem dönem değişerek devam ettiğini ileri süren E.K, eski eşinin aslâ şiddet uyguladığını kabul etmediğini vurguladı. E.K, üç kere boşanma davâsı açtığını, üçüncü davâdan sonra evliliğini bitirebildiğini ifâde ederek, evliliklerinin üçüncü yılında olan kızının da babasından ilk şiddeti anne karnında 9 aylıkken gördüğünü anlattı. E.K, kızının 3 yaşında iken babasının şiddetine tekrar mâruz kaldığını ve üzerinden 2 yıl geçmesine rağmen konuşma bozukluğu yaşadığını söyledi. E.K, fizikî şiddetin yanında psikolojik şiddetle de mücâdele ettiğini, eşinin aldatmalarına da mâruz kaldığını dile getirerek, Evliliğimizin 3. yılında kızım oldu. Onun işteğiyle oldu. (Böyle bir adamdan çocuk yapılmaz) dedim, ama onun ısrârı, annemin olayları bilmediğinden dolayı torun ısrarı üzerine bebeği yaptım. Hâmileliğimin 9. ayında yine şiddete uğradım diye konuştu. Yaşadığı şiddeti ilgili makamlara bildirmesine rağmen ilk defâ 2007'de eşinin evden 6 ay uzaklaştırma cezâsı aldığını dile getiren E.K, Fizikî şiddete uğradıktan sonra polise başvurdum, adlî tabibe gittik, başımdan yaralandığım için bütün ısrârıma rağmen tomografi çekilmedi, o sırada hâmileydim bebeğim kontrol edilmedi, istememe rağmen bu yapılmadı. Eşim bu olaydan sonra 6 ay uzaklaştırma aldı, ancak raporda '100 metre'

12 12 Şimdi örnek olsun diye eksiksiz İslâmî eğitim ya da terbiyeyi alan (bilen) Erzrumlu Îbrâhim Hakkı (RhA) in eşine yazdığı mektubu sayfa sonuna ekleyebiliriz µ. ibâresi yer almadığı için kapının önüne kadar gelip beni yine tâciz etmeyi sürdürdü diye konuştu. Eşinden gördüğü şiddet nedeniyle mesleğini yapamaz hâle geldiğini belirten E.K, Kocamdan gördüğüm şiddet nedeniyle meslekî kariyerim bitti, hasta potansiyelim baltalandı dedi. TOPLUMA REZİL OLMA KORKUSU Psikolog E.K'ye göre toplumun tüm kesimlerinde kadın yoğun bir şekilde şiddete mâruz kalıyor. Eğitimli, meslek sâhibi kadınlar maddî gücü olmasına rağmen şiddete mâruz kalıyor ancak 'topluma rezil olma', 'kariyeri bitme' kaygısıyla gördüğü şiddeti şikâyet bile edemiyor. Toplumda eğitimli kadınların da yoğun olarak şiddete mâruz kaldığını belirten E.K, Eğitimli kadınların yüzde 90'ı benim kadar olmasa da eşinden şiddet görüyor. Şiddet gören kadın, gelenekler, (yuvam yıkılmasın) ve (çocuklarım babasız büyümesin) anlayışı, çalışıyorsa, toplumun yüzüne bakamama ve kariyer sâhibi ise (kariyerim bit-mesi) anlayışı ile şiddet gördüğünü saklıyor görüşünü dile getirdi: Yanık V., Kadına şiddet tahsil tanımıyor, Alındığı İnternet Elektronik Adresi, En Son Erişim Târihi: µ. ERZURUMLU İBRAHİM HAKKI'NIN EŞİNE YAZDIGI MEKTUP Erzurumlu İbrahim Hakkı, yazdığı Maarifetnâme ile çağına ışık tuttu. İbrahim Hakkı'nın eşine yazdığı mektupta dile getirdiği iltifatlar ise kadınları kıskandıracak derecede. Bir derviş hanımına mektup yazar mı? Yazarsa ne yazar? Osmanlı döneminin velud yazarlarından Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın hanımlarına yazdığı mektuplar arşivlerde bulunuyor. Bugüne göre ulaşım zor, haberleşme imkânlarının çok kıt olduğu o yüzyıllarda sevgiliden, sevgilinin el yazısıyla gelen mektup ne kadar değerli Hele bu mektup İbrahim Hakkı gibi âşık ve şâir bir insanın kaleminden çıkarsa güzelliği bir kat daha artmaktadır. Dört hanıma dört mektup, işte bunlardan biri "İzzetli, hürmetli, hakîkatli, adamlıklı, şefkatli, hatırlı, gönüllü, asilli, usullu, akıllı, îzanlı, hünerli, mârifetli, üsluplu, yakışıklı, güzel huylu, tatli dilli, uzun boylu ince belli,

13 13 kıl ayıpsız hatunum, helâlim Firdevs Hâtun huzûruna, Derûnî dilden ve cânu gönülden selâmlar ve duâlar edip ol mübârek nâzik hatırın sual ederiz, Hudâ'nın birliğine emânet veririz. Benim nazlı yâr-ı gam gusarim. Benim şenliğim, şöhretim, benim sevdiğim, keyfim, benim canım Firdevsim! Neylersin nişlersin, ne keyftesin, ne fikirdesin, ne haldesin, ne demdesin? Benim güzelim, garip gönlünü ne ile eğlersin? Okur musun, nakış mı işlersin? Oynar mısın, güler misin? Benim gönlüm senin hâlinle eğlenir, sen nicesin? Keşke sizi getirsem, bu vilâyetleri seyrettirsem, zîrâ sensiz canım rahat olamıyor. Benim güzel keyfim, senden ayrılmak ne çetin ahval imiş bilmezdim. Hak Teâlâ gönül hoşluğuyla bir dahî dünyâ gözüyle görüşmek müyesser eylesin. Amin Firdevs, Firdevs, o saçların seveyim, o kaşın seveyim, o gözün seveyim, o yüzün seveyim, ayıpsız canın seveyim. Sakın benden küsmeyesin ki gönlüm sıkılmasın. Kusurlarımı affet, âhiret hakkını helâl eyle. Bu uçkuru bana yadigâr mı verdin, yoksa bununla beni bağladın mı? Zîrâ yadigâra ne hacet hiç hatırımdan çıkmadın, gözün önünde durursun. Böylece apayan gönlümdesin. Allah a emânet olasın. Bin tabaka kağıt yazsam seninle sözlerim tükenmez. Hele yavaş, inşallahu Teâlâ, Ramazan geceleri sabahlara değin sana çok çok gördüğüm, işittiğim pâk şeyleri ve esvapları size lâyık görürüm. Eğer fırsatım olursa alırım, yoksa siz sağ olunuz. Birer hamaylı getiririm. Şimdilik mektubum boş olmasın için bir pâk buruncuk gömlek göndermisin, mâzur olsun. Sizin hevesinize cermigi yaptırırım: İnşallah tamam olanda sizinle bir gece ande çimeriz. Gönlünüz her ne meyve isterse şehirden getirtesiniz, Meyvesiz kalmayasınız, haftada iki kere çaylara, bahçelere çıkasınız, hapsolmayasınız rahat olasınız. Allah'ın birliğine emânet olasınız. Ömrün uzun olsun, âmin yâ Mu`în". arifegulsun, Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın Eşine Yazdıgı Mektup,, Alındığı İnternet Elektronik Adresi, En Son Erişim Târihi:

14 14 İslâm dan haylı habersiz bırakılmış günümüz nesli ne yazık ki, Cenneti annenin ayağının altına koyan İslâm ın, kadın hakları gibi, bu Kültürel zenginliklerinden ve nîmetlerinden mahrumdur ve özentisi içinde bulunduğu Batılılardan farkı kalmamıştır. Bu insanlarımızın İslâm la müşerref olmaları için illâki Taliban a esir düşen Yvanne Ridley gibi, bir sıkıntıya düşmeleri mi gerekiyor 3 Aklı iş göremez biçime sokmamak için, onu aşırılıklardan, bâtıl âdetlerden ve şartlanmışlıklardan korumak gerekiyor. Dinimiz de akla verilen değer çok büyüktür. Allah ın (CC) Kur an da müşriklere, sık sık Siz hiç düşünmez misiniz? anlamında akla vurgu yapması 4,5,6,7, bu değer dolayısıyladır. 3 Temiz, M., Taliban a Esir Düşen Yvanne Ridley Neden Müslüman Oldu?, Alındığı İnternet Elektronik Adresi, YA DA En Son Erişim Târihi, Hud Sûresi, âyet 51: "Ey kavmim! Bu iş için sizden bir ücret istemiyorum. Benim ecrim ancak beni yaratana âittir. Artık akıllanmayacak mısınız?" 5 Nahl Sûresi, âyet 12: Geceyi, gündüzü, Güneş i ve Ay ı sizin hizmetinize O verdi. Bütün yıldızlar da O'nun emrine boyun eğmişlerdir. Şüphesiz ki bunda aklını kullanan bir toplum için ibretler vardır.

15 15 Akıllı insanın davranışı konusunda şu hâdise, çok güzel birer örnektir: Atina da hâkimin biri, ölüm döşeğinde iken yardımcı hâkimi çağırıp der ki: - Ben artık ölüyorum, hâkimliği sana bırakıyorum. - Ben nasıl yapabilirim, efendim? - Hiç merak etme! Eğer bir akıllı ile bir deli arasında dâvâ olursa, akıllıyı dinler, karârı ona göre verirsin! İki deli gelirse, zâten mübaşir senin haberin olmadan onların işini halleder. - Peki efendim! Ya iki akıllı gelirse, ne yapayım? - Olacak şey mi, bu? Ben kırk yıllık hâkimim. Daha hiç iki akıllının birden geldiğini görmedim 8. 6 Enbiyâ Sûresi, âyet 66-67: (İbrahim) dedi: "O halde, Allah'ı bırakıp da size hiçbir fayda ve zarar veremeyecek olan putlara mı tapıyorsunuz? Size de, Allah'ı bırakıp taptıklarınıza da yazıklar olsun, siz hâlâ akıllanmayacak mısınız?" 7 Kasas Sûresi, âyet 60: Size verilen şeyler, dünyâ hayâtının geçim vâsıtası ve debdebesidir. Allah katında olanlar ise, daha hayırlı ve daha kalıcıdır. Hâlâ buna aklınız ermeyecek mi? 8 Güzel, R., Aklı kullanabilmek, Zaman,

16 16 Aklın Kısım ve Vasıfları Büyük beyinler fikirleri, orta beyinler olayları, küçük beyinler ise kişileri konuşur. Hyman Rickover Akıl, nedensellik (kozalite-sebep) kânununu uygulayarak Allah ın (CC) varlığını, birliğini ve rahmetini zârurî o- larak anlar ve keşfeder. Hissedilenden hissedilemeyene geçişe (mantığa) sebep olan ya da hissedilemeyen bir mânayı açıklıkla bizzat keşfeden bir idrak vâsıtası olan akıl, bir takım kısım ve mertebelere sâhiptir. Elmalılı Hamdi Yazır a göre, aklın başlıca iki yürüyüşü vardır. Birincisi fikir, ikincisi tahmindir. Fikir, aklın zamana bağlı olarak derece derece ve inceden inceye düşünme seyridir. Buna fikir yürütmek de denir. Tahmin ise, aklın ânî bir seyridir ki, bu da tabiî akıl ve işitilmiş akıl dan ibârettir. İşitilmiş akıl, tahsil, tecrübe ve alıştırmalarla kazanılan alışkanlık sıfatı olup çalışmanın ürünüdür / çalışmayla kazanılır.

17 17 Tabiî akıl ise, çalışmanın dışında ve Allah ın (CC) vergisi olan bir akıldır. Aklın en yüksek mertebesine Akl-ı evvel-küllî akıl denir ki, bu başlangıçtan sonucu, sonuçtan başlangıcı, önceden sonrayı, sonradan önceyi tam bir bilgi ile gören ilk akıl dır. Bu akıl, Hz. Muhammed (SAV) Efendimiz in nûrudur. Nitekim Peygamberimiz (SAV): Allah ın yarattığı şeylerin ilki, benim nûrumdur 9. buyurmuştur. Kişiler için akıl, Allah (CC) vergisidir, basit bir zekâ ile akl-ı evvel arasında değişir. Akılların derecelerindeki değişiklik, kişilerin eksikliklerinden ileri gelmektedir. Örneğin, yapılan günahlar, akıl ve gönle menfi etki etmektedir. Aslında akıllılar için yol birdir. Bu Akıl yolu birdir şeklinde veciz bir hâle getirilmiştir. Anlamamızı sağlayan asıl sebepler hakkındaki kavrayışımızı, Elmalılı Hamdi 9 Hamdi Yazır, E., Hak Dini Kur an Dili, Zaman, Cilt 1, sayfa 468.

18 18 Yazır ın deyimiyle, anlayış durumunu gösteren ilk akıldan olan birer hissemiz oluşturmaktadır. Bütün olgunluğuyla Allah (CC) vergisi olan ilk akıl (akl-ı evvel), çalışma ile elde edilemezse de, Allah ın (CC) lûtfu ile sâhip olduğumuz ondaki hissemiz derecesinde düşünen aklımız çalışıp kazanmaya bağlı olduğu için, Allâhü Teâlâ, insanları Kur an daki birçok âyetlerle düşünmeye ve akıllarını kullanmaya çağırmaktadır. Akıl, önemlidir ama her şey değildir. Nitekim Abduaciz bu gerçeği: Akıl, her şey olduğunu zannedecek kadar hiçbir şey; hiçbir şey olduğunu bilecek kadar her şeydir. diyerek en güzel şekilde dile getirmiştir. Aklın bu tanımının, Elmalılı Hamdi Yazır ın, Akıl, en iyi bir anlama vâsıtası olmakla berâber, kalple ilgili hâllerle ilgili olmadığından, rûhun bütün varlığına uyum sağlayamaz. şeklindeki sözü ile desteklenmesi de, aklın her şey olmadığının bir teyidini oluşturuyor.

19 19 Aklın Fonksiyonu Akıl, elindeki (akla ilişkin) malzemeyi işler, işitilmiş akıl oluşur. Bu malzemenin kalitesine ilişkin sonuçlara ulaşılır. Aklın malzemesi, kişinin bilgi ve tecrübe birikimi ve değer yargıları ve inanışlarıdır. Malzemenin kalitesi, gerek GERÇEK (HAK) bilgi birikimi, gerekse gerçek dışı (BÂTIL) bilgi birikimiyle veyâ kişiden kişiye göre değişen, gerçek ve gerçek dışı bilginin, belli oranlardaki karışımıyla, ortaya çıkar. Bunun içinde kişilerin inanç faktörleri de vardır. Kişilerin her birinin beynindeki bu malzemenin, bu malzeme doğrultusunda ortaya çıkan mevcut mantık kurallarının kullanılarak akıl tarafından işlenmesiyle, eldeki malzeme kalitesinde üretilen sonuçlara varılır. İnancımıza göre en gerçek malzeme İslâmî bilgi, değer yargıları ve inanışlarıdır. Bu malzemeye bağlı olarak da İslâmî Mantık oluşur. İşlenmek üzere aklın önüne böyle bir malzeme sunulduğunda, en gerçekçi ve kaliteli sonuçlar ortaya ancak o zaman çıkar. Günümüzde, ne yazık ki, İslâmî bilgi ve değer yargıları ve inanışları mükemmel olan çok az Müslüman bulunuyor.

20 20 Bugün, Müslümanım diyenlerin çoğunun bilgi birikimleri, değer yargıları ve inanışları, GDO lu bitkiler gibi, o kadar karışık bir hâl almıştır ki, akılları tarafından işlenen bu malzemeler, o kadar çok kalitesiz duruma düşmüş bulunuyor. Oluşan mantık kuralları da yalnızca elde bulunan bu malzemelere göre ortaya çıkan defolu mantık kurallarıdır. Müslümanların akılları, mevcut mantık kurallarına göre, ne yazık ki, bu eksik ve olgunlaşmamış malzemeleri işliyor. Dolayısıyla, günümüz Müslümanlarının kalitesiz malzeme birikimine sâhip olan kafalarından gerçeklere ne kadar uygun sonuç çıkabiliyor? Zâten gerçeklere uygun sonuçların çıkmadığı, bugünkü Müslümanların acınacak durumlarından görülmüyor mu? Şimdi, kalitesiz ve karışık bilgi birikimlerinin, Müslümanların defolu ve eksikli işitilmiş akılları tarafından işlenmesiyle, kalitesiz sonuçlara varılmasının sorumluluğunu, İslâm ın tebliğ edilmiş temel bilgi, değer yargıları ve inanışlarına bağlayanlara ne demeli? Bu haksızlığı yapanların ya samîmiyetlerinden ya da zekâlarından şüphe etmek gerekmiyor mu?

21 21 İleri teknolojik devletlerde insanların ve araştırıcıların kafalarında daha çok maddî bilgi birikimi ve buna uygun olan mantık kuralları olduğu için, onların akılları bu malzemeleri kafalarındaki mantık kurallarına göre işleyerek, sonuçta daha çok maddiyata ve bencilliğe ilişkin bilgi ürünü elde edilmektedir. Onların birikimlerindeki malzeme, mânevî bakımından yok denecek kadar eksiktir, olanlarının çoğu ise gerçek dışıdır. Çocuklar günahkâr doğar. diyen, bir kültürden hayır gelir mi? Eşin kıskanılmasını yok eden ve kısırlık meydana getiren domuz etinin yenilmesinde mahzur görmeyen bir kültür malzemesinden başka ne beklenir? Eşimi paylaşmak istiyorum diye gazetelere ilâna çıkılmasına kadar bozulan ve Kızımla birlikte olmak, mantığa daha yakın, bunda ne var. diyecek kadar bozulmuş malzemelerden oluşan bir kültürde hiç gerçek mânevî değerlerden bahsedilebilir mi? Dolayısıyla Batılıların akılları, insanları mutlu edebilecek sonuçlar üretmekten yoksundur. Bu yüzden Batı insanı ahlâken çökmüş durumdadır. Biz Müslümanlar olarak inancımız odur ki, insanlığa faydalı bilgi ürünleri çıkarabilmemiz için, akıllarımızın isleyeceği malzemenin, İslâmî bilgi, değer yargıları ve inanış-

22 22 ları yanında, Erken Rönesans Dönemi 10 inde olduğu gi-bi, en az onlar kadar hattâ daha fazla maddî bilgiden (bilim ve teknolojiden) oluşması gerekiyor. Bu da gençlerimize tahsilleri boyunca gerçek bilgi ve değer yargılarının verilmesine bağlıdır 11,12,13, Temiz, M., Bilim Târihinde Erken (Ön) Rönesans Dönemi İslâm Çağı, Bilim ve Teknolojinin Gerçek Sâhipleri Türk Bilim Adamları, Alındığı İnternet Elektronik Adresi, 20çağı%20bilim%20ve%20teknolojinin%20gerçek%20sâhipleri%20türk%20bilim%20ad amları.doc, En Son Erişim Târihi: Temiz, M., Erken Rönesans Döneminde Matematik Bilimi, Alındığı İnternet Elektronik Adresi, NDE%20%20M ATEMATİK%20BİLİMİ%20(PDF).pdf YA DA NDE%20%20M ATEMATİK%20BİLİMİ%20(PDF).doc, En Son Erişim Târihi: Temiz, M., Ön Rönesans Döneminde Fizik ve Fen Bilimleri, Alındığı İnternet Elektronik Adresi, NDE%20%20F İZİK%20VE%20FEN%20BİLİMLERİ%20(PDF).pdf YA DA NDE%20%20F İZİK%20VE%20FEN%20BİLİMLERİ%20(PDF).doc, En Son Erişim Târihi: Temiz, M., Ön (Erken) Rönesans Dönemi nde Astronomi Bilimi, Alındığı İnternet Elektronik Adresi, NDE%20ASTR ONOMİ%20BİLİMİ%20(PDF).pdf YA DA NDE%20ASTR ONOMİ%20BİLİMİ%20(PDF).doc, En Son Erişim Târihi: Temiz, M., Erken (Ön) Rönesans Dönemi nde Tıp Bilimi, Alındığı İnternet Elektronik Adresi NDE%20TIP% 20BİLİMİ.pdf YA DA NDE%20TIP% 20BİLİMİ.doc, En Son Erişim Târihi:

23 23 Aklın Meşrû Olarak Kullanılması Akıl, meşrû olarak kullanılırsa faydalıdır 15. Günümüzde, mümkün olmasa bile, her şeyin akıl ile çözülebileceğine kuvvetle inanıldığı halde, ne gariptir ki, a- kıllı oldukları zannedilen çoğu insanların yaptıklarının çoğunun bâzen akılla izah edilebilir tarafı da olmuyor. Buradan da anlaşılıyor ki, bir yerlerde bir takım inanç eksiklikleri vardır. Demek ki, sırf akıllı olmak yetmiyor. O aklı iyi işlerde kullanabilmek, işletebilmek için ayrıca kadîm Kültürümüz ün temellerine ilişkin bir eğitime (terbiyeye) ihtiyaç vardır. Bu da yetmiyor!.. Aklı vardır ama şartlanmış olduğu için farkında olmadan akıllarını, meselâ ideoloji gibi maskeleyici fikirlerle, kısa devre edip düşünemeyenler ve âdetlerinden vazgeçmeyenler de çoktur. 15 Temiz, M., İslâm da Akıl ile Düşünmenin (Tefekkürün) Yeri ve Çeşitleri, Alındığı İnternet Elektronik Adresi, da%20akıl%20ile%20düşünmenin%20(tefekkürün) %20Yeri%20Ve%20Çeşitleri.pdf, En Son Erişim Târihi,

24 24 Aklın Sunduğu Rapor 16 İnsan rûhu (gönül), dâimâ anavatanı olan Âhiret i özler ve oranın hasretini çeker. Fakat belli bir zamâna kadar vücût kafesinden ayrılıp çıkamadığı, ona bağlı olduğu için buna imkân bulamaz. Hâlbuki nefis ise, dünyâ ve içindeki zevklerden ayrılmak istemez. Dâimâ rahatı ve huzûru arar ve vücûdumuza dâimâ konforlu bir hayâtı sunmak ister ve benliğimize o yönde telkinlerde bulunur. Sonuç olarak insan (benlik), dâimâ iki eğilimin yâni gönül ya da özel olarak vicdan denilen ruh ve nefsin etkisi altındadır; bu eğilimlerin hangisi baskın ve etkin olursa, o yöne doğru yönelir. İnsanın benliği, baskın olan tarafa doğru hemen boyun eğip teslim olmaz. Her ne kadar, zorlansa bile, kararın akıl ve gönül süzgeçlerinden, mantık filtresinden geçmesi gerekmektedir. Akıl ve gönül kararlarını, mantığa uygun bir 16 Temiz, M. Müzik Rûhun Gıdası mıdır?, Alındığı İnternet Elektronik Adresi, En Son Erişim Târihi,

25 25 şekilde, kişinin almış olduğu eğitim ve değer yargılarını göz önünde bulundurarak verirler. İnsanın karar mekanizması, aklın ve mantığın vardığı sonuçlara ve nefsin isteklerine, eğitim ve değer yargılarını oluşturan bütün bilgi birikimi ve gönlün (vicdânın) uyarılarına yâni Kültür malzemesine dayanarak, bir karara varır. Bu karar, aslında gönülle (vicdanla) nefsin haklaşmasının (bilek güreşinin) bir sonucudur. Aklın ve mantığın hazırladığı sonuç raporunda hem doğru ve hem yanış durumlar ayrı ayrı analiz edilir, bunların her birinin varacağı sonuçlar belirtilerek açıklanır. Bu sonuçların hangisinin uygulamaya konulacağı vicdanla nefsin bilek güreşinin sonunda belli olur. Bilek güreşinde nefis ağır basarsa (kişi nefsinin esiri ise) çoğunlukla yanlış sonuçların; vicdan ağır basarsa (kişi nefsinin esiri değilse) çoğunlukla doğru sonuçların uygulanması öne çıkabilir. Ağır basan taraf belli olduktan sonra, kişinin irâdesi, o tarafa ilişkin olarak, devreye girer. Şimdi burada, rapor sonucunun eğitim ve bilgideki olgunluk ve eksiklikten veyâ yapılan telkinlerden de oldukça etkilenebileceğini görüyoruz. Bu bakımdan bilgi, eğitim, tecrübe ve değer yargılarının insanın hayâtındaki önemi

26 26 çok büyüktür. Yâni, nefis ve vicdandan başka, eğitim, tecrübe, bilgi ve değer yargılarının hepsi, maddî ve mânevî kâr ve zarar husûsunda, aklın verdiği rapora yansımaktadırlar. Rapor, irâde tarafından ya ruh kuvvetleri ya da nefis kuvvetleri alanında uygulanır. Bunun için, nefis ile vicdan potansiyellerinin her biri, birbiri ile haklaşarak üstünlük sağlamaya çalışır. Nefis ile vicdanın bu mücâdelesine halk arasında nefis muhasebesi denmektedir. Peygamberimiz (SAV) Efendimiz in bu mücâdeleye Büyük Savaş-Cihat adını verdiğini bilirsiniz. Kararlara hâkim olan taraf, rapordaki doğru ya da yanlış olarak vasıflandırılan kararları uygulamak için, irâdeyi kullanarak, fikrî faaliyete, kas ve sinirlere emirler yağdırmaya başlar. Vicdanın ya da nefsin kontrolüne giren irâde, her türlü hazırlığı yapar; meselâ, varılan sonucu uygulamaya almak için beyni ve vücûdun bütün organlarını kullanmaya başlar. Organların bu organizasyonu sonucunda da yine akıl ve mantığın hazırladığ rapor esas alınır. İrâde vicdanın kontolunde ise, raporun pozirif içerikleri, nefsin kontolünde ise, negatif içerikleri yine aklın kontrolünde uygulanır.

27 27 Görüldüğü gibi akıl ve mantık önüne geleni işleyen bir makine ya da fabrika gibidir; bu yüzden vicdansız insanlarda çok zararlı işler yapabilir. Onun için güzel işler için akıllı ve vicdanlı insanlara ihtiyaç vardır. Böylece, insan ya nefsin isteği ya da rûhun (gönlün) isteği doğrultusunda ilerler. Sonuç olarak, karar insanın bizzat kendisi tarafından uygulanmış olur. Düşünmek (Düşünme) Nedir 17? Düşünme kısaca, bir sonuca, bir karara varmak amacıyla bilgileri toplamak, incelemek, karşılaştırmak ve aradaki ilgilerden yararlanarak yeni sonuçlar çıkarmak, bunların faydalılarını zararlılarından ayırmaktır. Düşünmenin temelinde niyet ve öz irâde vardır. Niyet, düşünülecek konuyu seçmede rol oynar. Ondan sonra öz irâde kullanılarak seçilen konu sabırla ele alınır. Konular kabaca dünyevî ve uhrevî olarak 2 ye ayrılabilir. 17 Temiz, M., İslâm da Akıl ile Düşünmenin (Tefekkürün) Yeri ve Çeşitleri, Alındığı İnternet Elektronik Adresi, da%20akıl%20ile%20düşünmenin%20(tefekkürün) %20Yeri%20Ve%20Çeşitleri.pdf, En Son Erişim Târihi,

28 28 Her iki konuda gerçekleştirilen düşünceler (tefekkürler) usûlüne uygun olarak yapılırsa, insan eserlerden eserlerin sâhibine geçebilir. Evren ve insanların yaratılış hikmeti, bu geçişin (intikâlin) sağlanması içindir. Eğer düşünme ve incelemeler, eserlerden eserlerin sâhibine geçişi hedef almıyorsa, bu gayrete dünyâ sevgisi denir; dünyâ sevgisi de bütün tasavvufçulara göre bütün kötülüklerin kaynağını oluşturur. Esas konu eserlerden eserlerin sâhibine geçiş olmakla berâber, bunu besleyen hedefler de vardır. Düşünmekle üretilen bilgiler, pratiğe dönüştürülüp insanlığın hizmetine sunularak bu geçiş devamlı beslenir. Düşünmekle üretilen bilgilerin pratiğe dönüştürmesine Hikmet denmektedir. Allah (CC), her hikmet için bir mükâfat vaat etmiştir. Mükafatlar esasta insanların akılları nispetindedir. Allah bir kuluna iyilik yapmak istediği zaman onu dinde fakîh (ince akıllı) kılar hadîsine bakılırsa, genel olarak uhrevî düşüncelerin mükâfatları, dünyevî düşüncelerin mükâfatlarından fazladır. Ancak zarûret halleri bu ölçüleri değiştirebilir. Her sistemde usûl çok önemlidir. Usûlüne uymayan davâkların hemen ilk başta ususüzlükten ret edildiğini hatırlayınız.

29 29 Düşüncelerin mükâfatlarları, akıldan başka usul ve ahlâka (edebe) da bağlıdır. Nitekim: Huşûsuz (tevâzûsuz-gönül alçaklılığı olmayan) namazda, boş şeylerden kaçınılmayan oruçta, tefekkürsüz o- kumakta, iffetsiz ilimde, sahâvetsiz malda, muhâfazasız kardeşlikte, bekâsı olmayan (devamsız) nîmette, ihlâssız duâda hiçbir hayır yoktur. denmiştir. Eserlerden eserlerin sâhibine geçmek için her türü gayretlerin hepsi Allah ı zikretmek kavramı içindedir. Zikir İslâm ı, kısaca fikir, zikir ve şükür olarak özetleyenler vardır. Fikirden maksat, Allah ın (CC) yarattıklarını, e- serlerini temâşâ edip bilgilenmek, insanların hizmeti için faydalar sağlamak, âlet edâvat, cihazlar, makineler, fabrikalar ve kısaca insanların fakrü zarûretten kurtulmaları için bilgileri üretime çevirmektir. Zikir ise, eserleri karşısında O nun büyüklüğünü anmak, zikretmek sonra da süb- sahâvet: Cömertlik, el açıklığı, muhtaç olanlara çok ihsan etmek.

30 30 hânallah!.. Her türlü noksanlıktan yücesin!.. µ deyip O na teslim olmaktır. Şükür, gerek fikir ve zikir için kendisine verilen maddî ve mânevî nîmetlerde ve gerekse bunlara ulaşmada Allah ın (CC) verdiği ve vereceği tevfik (Allah ın (CC) yardımı) için bir teşekkürdür. Kul, bu inanç, teslimiyet ve çalışmayla kulluğunu yapar, bunu şükürle mühürleyerek Allah a (CC) yollar. Böylece, kul yaratılış sebebini yerine getirerek Allah ın (CC) evren ve insanları yaratmadaki murâdı, kendi güç ve kudretinin bilinip zikredilmesi tahakkuk eder (meydana gelir). Zikir ve şükrün her ikisi birden dil, kalp ve bedenle yapılır Dil ile zikirde, Allah ın (CC) en güzel isimleri anılır. O na hamt edilir, tesbih edilir, tenzih edilir, Kitab ı okunur ve duâ edilir. µ sübhânallah: Allah ın (CC) mahlûkatı ve eserleri karşısında duyulan hayret ve şaşkınlığı ifâde etmek için söylenir. Allah ın (CC) zâtında, sıfâtında ve ef'alinde (fiillerinde, işlerinde, amellerinde) bütün kusur ve noksanlıklardan uzak olduğunu ifâde eder.

31 31 Allah ı (CC) gönülden anmak diye târif edilen kalp ile zikrin birincisi, gönülden şüpheleri silerek O nun varlığının delillerini, isim ve sıfatlarını düşünmektir. Allah ın (CC) bilinen isim ve sıfatlarının sayısı 99 dur. O, kendisine bu isim ve sıfatlarla yalvarılmasını istiyor. Bunları anlamlarıyla ezberleyenlerin Cennet e gideceği bildirilmiştir. Bu isim ve sıfatlar Mehmet Zâhit Kotku Hazretleri nin düzenlediği duâ kitabının ilk sayfalarında yer almaktadır. Onun bağlıları, her sabah duâlarına bu isim ve sıfatları okuyarak başlamaktadırlar. Piyasada Allah ın (CC) isim ve sıfatlarını içeren Esmâ ül Hünsâ adları ile bilinen başka güzel kitaplar da vardır. Kalp ile yapılan zikrin ikincisi, Allah ın (CC) yarattığı âlemlerin (evrenlerin) yaratılışlarındaki matematik denklem, denge ve ölçüm inceliklerini, koyduğu hükümlerin ve kulluk vazîfelerimizin, mükâfat ve cezâların düşünülmesidir.

32 32 Kalp ile zikrin üçüncü şeklinde Allah ın (CC) bütün maddî ve mânevî varlıkları ve bunların yaratılış sırları araştırılır, seyredilir ve düşünülür. Öyle ki, bu âlem en küçük zerreden en büyük kozmoza kadar uzanır. Bunların kutsal bir âleme birer ayna oldukları görülür. Bu aynaya öyle bakanlar vardır ki, onlara o güzellik, incelik ve büyüklük âleminin nurları yansır. Onlar bâzen bir anlık bir hisse kapılırlar ki, o anda kazandıkları müşâhede zevki bütün dünyâlara bedel olur. Bu zikir makâmının hiç sonu yoktur. Bu makamda insan bütün hisleri ile Allah a (CC) bağlanır. Öyle ki, ortalıkta sâdece zikredilen kalır. Bu makamların sözünü edenler çoktur ama bunların tadına erenlerin sözle alâkaları yoktur. Bedenle yapılan zikre gelince, dil ve kalp ile öğrenilen ibâdetleri ve üretilen bilgileri gerek bedenleriyle ve gerekse mallarıya uygulamaya koymaktır. Bunların içinde namaz, oruç ve hac gibi farz ibâdetler olduğu gibi, bilim adamları, mühendis, teknisyen ve ustalar tarafından ortaya konan ve gerçekleştirilmeleri birer nâfile ibâdet sayılan teknik eserler de vardır. Zikrin temel esaslarından bir tefekkürdür (düşünmedir)

33 33 Tefekkürün (Düşünmenin) Sınıfları (Dereceleri) Düşünmenin (Tefekkürün) 3 derecesi vardır: Tefekkür (düşünme) konusunda Peygamber (SAV) E- fendimiz şöyle buyurmaktadır: Bir anlık tefekkür (düşünme) bir yıllık (nâfile) ibâdetten hayırlıdır. Bu konuda iki hadis daha vardır: Bir anlık tefekkür (düşünme) yetmiş yıllık (nâfile) ibâdetten hayırlıdır. Bir anlık tefekkür (düşünme) bin yıllık (nâfile) ibâdetten hayırlıdır. Bu hadislerde geçen an kelimesi bir zaman aralığını gösteriyor. Bu, bir dakika, beş dakika, bir saat, üç saat, on saat, bir gün, bir ay, altı ay, bir yıl, iki yıl, on yıl olabilir.

34 34 Bir Yıllık Bilim insanın bir anlık tefekkürü (düşünmesi) bir yıllık ibâdetten hayırlıdır. Bu hadîs-i şerif bilim ve teknolojilerle uğraşanları hedefilemektedir: Bir anlık tefekkür (düşünme) bir yıllık (nâfile) ibâdetten hayırlıdır. Bu hadisin yorumunu Abdülkadir Geylânî (KS) şöyle yapmaktadır 18. Her kim, bâzı hikmet taşıyan işleri düşünür, onun bir parçasından birçok parçalar olduğunu, onlardan dahî nice şeyler husûle geldiğini düşünürse, buna tefekkür denir, yaptığı bu tefekkür bir yıllık ibâdete bedel olur. Bu hadis ve onun yorumu, bütün aklî ilimleri içine almaktadır. Bunların başında da, Matematik, Fizik, Kimyâ, KS kısaltması, Kuddise Sırruh-Allah onun sırrını mukaddes etsin!.. demektir. 18 Akçiçek, A., Abdülkadir Geylânî, Sırr ul-esrar, İkinci Baskı, Tan Gazetesi ve Matbaası, 1968, İstanbul. hikmet kelimesi çok anlamları içermekle berâber, teknik yazılarda en çok bilim ve teknoloji anlamı kastedilmektedir.

35 35 Biyoloji, Fizyoloji, Tıp gibi, bütün pozitif bilimler ve bütün mühendislik dalları başta gelmektedir. Optik, Fotonik, Biyokimyâ, bütün Gen Bilimleri, Astronomi, Kozmoloji, Kozmogoni de bunlar arasına girer. Sibernetik ve Big Bang gibi teoriler de buna dâhildir. Düşününüz!.. Bir maddenin ya da bir biyolojik uzvun çeşitli büyüklükleri arasındaki ilişkileri yâni proton, nötron ve elektronlardan oluşan atomları; atomlardan oluşan molekülleri; moleküllerden oluşan organları; organlardan oluşan sistemleri ya da atomlardan oluşan element ve bileşikleri veyâ gezegenlerden oluşan Güneş Sistemi ni; yıldızlardan oluşan galaksileri Görüyorsunuz!.. Atom denilen parçacıklardan neler meydana geliyor, ne bileşikler doğuyor Ve de sıfırdan dokuza kadar on tâne rakamdan ne matematik ilişki ve denklemler meydan geliyor Yine düşününüz, elektron denilen parçacığın hünerlerini: Bu küçücük parçacığın meydana getirdiği elektriğin verdiği çeşitli ve renkli ışıkları, çalıştırdığı binlerce cihaz

36 36 ve fabrikaları, maddenin sertlik ve yumuşaklığını ve daha nicelerini Bütün bunların hepsi, bu hadisin kapsamına girmektedir. Bunlarla uğraşan, bunları araştıran insanlara bilim adamı deniyor. Şimdi bir düşününüz bu hadis gereğince Müslüman ve mü min olan bir bilim adamının değerini.!.. Bilimde düşünürken her an bir yıllık (nâfile) ibâdetten daha hayırlı iş yaptığını Bu vâdedilen hayra kavuşmak için, dikkat edilirse, burada Müslüman ve mü min olma ön şartı vardır. Yâni, bu vaadi veren İslâm dinine inanmak ve dürüst olmak gerekiyor. Yoksa yukarıda bahsedilen müjdeden İslâm a inanmamış olanlar faydalanamazlar. Düşünsenize, 18 Haziran 2008 târihli bir yazıda ABD'de yapılan bir araştırmada bilim adamlarının her yıl 2325 kötü niyetli davranış sergilediği, bu sahtekârlıklar arasında uydurma raporlar ve yayınlar, çarpıtılmış veriler ve uydurma burs tâliplerinin yüzde 60'la başı çektiği, intihalin (bilim hırsızlığının) ise yüzde 36'yla ikinci sırada olduğu bildiriliyor.

37 37 Bu olumsuz işleri yapanlar da düşünüyor (tefekkür ediyor) ama bunların dinleri, niyetleri bozuktur. Ameller (Yapılan işler) niyete göredir (niyete göre değerlendirilirler. hadisî vardır. Müslüman ve mü min olmayan bilim adamları elbette bu hadisin kapsamı dışında kalacaklardır. Bununla berâber, dürüst ve ateist olan iyi niyetli bir bilim adamı bu meziyetlerinin karşılığını hiç görmüyor değildir. Bunlar da Allah ın (CC) Er-Rahman İsm-i Şerîfi nin tecellîsi nedeniyle ve ayrıca Sizin kazancınız ancak çalışmanızın karşılığır. âyeti gereğince çalışmalarının karşılığını ancak hayatta iken görürler. Allah a (CC) ve bütün peygamberlerine inanırlarsa o zaman bunların, ayrıca, Allah ın (CC) Er- Rahîm İsm-i Şerîfi nin tecellîsi ile Âhiret leri de güzel olur. Tahkîki Îman İlmin inceliklerini düşünerek kazanılan îmâna tahkîki îmân denir. Tahkîki îmân, çocukluktan beri ana ve babaya bakarak kazanılan taklidî îmândan üstündür. Bir insanın anasından ve babasından öğrendiği îmana taklidî îman; anne ve babasından öğrendiğiyle yetinmeyip araştırmak sûretiyle aklının ve mantığının kabul ettiği

38 38 îmana tahkîki îman denir. Bir çok Batılı insan vardır ki, bunlar İslâm ı inceleyip Müslüman olmuşlardır. Onların araştırarak bu şekilde elde ettikleri îmanları, tahkîki îman cinsindendir. Örneğin Müzik Bilimini Kur an'da Gören Maurice Béjart 19 bunlardandır. Tahkîki îman 20 taklidî îmandan üstündür. Demek oluyor ki, yukarıda sayılan konuların bir veyâ bir kaçı ile uğraşan ya da bu konularda düşünüp emek sarf eden, tahkîk eden (araştıran), bunların kendiliğinden olamayacağını idrak ederek yaratılış sebebinin böylece gereğini yerine getiren bir mü min, düşündüğü oranda nâfile sevap kazanmaktadır. 19 Temiz, M., Müzik Bilimini Kur an da Gören Maurice Béjart, Alındığı İnternet Elektronik Adresi, ANDA%20GÖREN%20MAU RİCE%20BÉJART.pdf YA DA ANDA%20GÖREN%20MAURİ CE%20BÉJART.doc, En Son Erişim Târihi: Akad, N.B., Risâle-i Nur un Bir Çekirdeği Olarak: Birinci Söz, Yeni Ümit, Sayı 74, Tahkîk, doğru olup olmadığını araştırmak veyâ doğruluğunu, yanlışlığını meydana çıkarmak, incelemek, içyüzünü araştırmak; bir şeyin hakîkatine ermek, künhüne vâkıf olmak ve nihâyetine erişmek demektir. Tahkîk, Kur'an daki kıraat ilminde ise, her harfin hakkını vermek, özel sıfatlarına riâyet etmek, sesi tam yerinden (mahrecinden) çıkarmak, medleri gerektiği kadar uzatmak, hareke, izhar ve gunneleri okuyuş hassâsiyetinin en son imkânını kullanarak okumaktır.

39 39 İrfân Sâhibinin Düşünmesi (Tefekkürü) İbâdet yapan irfan duygusu içindeki bir insanın bir anlık tefekkürü (düşünmesi), yetmiş yıllık ibâdetten hayırlıdır. Yukarıda zikredilen ikinci hadîsi ele alalım: Bir anlık tefekkür (düşünme) yetmiş yıllık ibâdetten hayırlıdır. Abdülkadir Geylânî (KS), bu hadisi şöyle yorumlamaktadır: Her kim, yaptığı ibâdeti düşünür ve onların hikmetine karşı irfan duygusu taşırsa bu tefekkür, yetmiş yıllık ibâdete bedel olur. Aslı irfân olan ve pratik hayatta daha çok irfan şekline dönmüş olan bu kelime, bilme anlama, ilâhî bir feyiz olarak kâinatın sırlarını bilme kudreti, kültür anlamlarını taşımaktadır. Her kim, yaptığı ibâdeti ve onun mânevî hikmet ve feyizlerini düşünmeye kalkması için, o kimsenin en azından dinî ve dünyevî bilgilere sâhip olması gerekir.

40 40 Çünkü irfan duygusu taşımak için birinci hadisin kapsamına da girmek gerekiyor. İrfan duygusu taşımak demek, kâinatın sırlarını bilme kudreti olan bilimle ilgili fen bilimlerini de bilmek demektir. Demek oluyor ki, ibâdetine düşkün bir bilim adamı ya da fen bilimlerini bilen bir Müslüman ve Mü min in madde ve mânâ sahâlarında (konularında) her an yaptığı tefekkür yetmiş yıllık nâfile ibâdete bedel oluyor. Burada şu sorunun cevâbı da merak konusudur: Dinî bilgileri bildiği halde, aklî ilimlere sâhip olmayan Müslüman ve Mü min in bu hadisteki yeri neresidir? Bu sorunun cevâbı, aslında, yukarıdaki açıklamalarda vardır. Soru, okuyucunun dikkatini ilgili konuya yoğunlaştırması için sorulmuştur. Mârifeti Ehlinin Tefekkürü Bu hadiste belirtilen tefekkürde 1000 yıllık bir nâfile ibâdet söz konusudur. Yukarıda zikredilen üçüncü hadisi verelim:

41 41 Bir anlık tefekkür (düşünme) bin yıllık ibâdetten hayırlıdır. Bu hadisi Abdülkadir Geylânî (KS) Hazretleri şu şekilde yorumlamaktadır: Her kim, ilâhî mârifeti düşünür; Allâh ü Teâlâ ya karşı tam bir irfan duygusuna sâhip olmayı dilerse, bunun yaptığı tefekkür de bin yıllık ibâdete bedel olur. Abdülkadir Geylânî, asıl irfan ilminin bu olduğunu söylemektedir. Eskiden bu sıfatı kazanan bir kimseye Hakîm deniyordu. Bu açıklamalara bakılırsa, eskiden kendilerine Hakîm denen zatların madde ve mâna ilimlerinin hepsini bilmeleri gerekiyor. İlmin içinde hem aklî ve hem de naklî ilimler vardır. Abdülkadir Geylânî (KS), irfan ilmi ile tevhid ilmini de kast ettiğini söylemektedir. Tevhid (Türkçe de uygun telaffuzu tevhit) ilmi, Allâh ü Teâlâ nın birliğini konu alan ilimdir. Başka bir ifâdeyle, tevhit ilmi, insanın ve insanlığın yaratılışını esas alan ve insanın öğrenmekle görevli olduğu ilimdir. Çünkü Allâh ü Teâlâ, evrenleri ve insanları, kendi

42 42 birliğinin, ululuğunun anılması, methedilmesi ve yüceleştirilmesi için yarattığını bildirmektedir. Arkadaşı Şeytan Olanlar Allah ın (CC) zikrinden yüz çevirene bir şeytan mûsallat edilir. Zikir çok anlamlıdır. Çünkü Dünyâ ya gelişte esas olan Allah ın (CC) anılmasıdır. Bunun da en güzeli, Kur an a hâkim olanlardan başkaları tarafından yapılamaz. Kur an ilminin ya da Kur an ın özüne uygun olan zikrin terk edilmesi, hedeften şaşmak anlamına geliyor. Nitekim yüce Allah (CC) Zuhruf Sûresi nin 36. ve 37. â- yetlerinde, sırasıyla, bu husûsu şöyle açıklamaktadır: Her kim Rahman olan Allah ın (CC) zikrinden yüz çevirirse, biz ona bir şeytan musallat ederiz. Artık o şeytan o- nun yakın dostudur. Şüphesiz ki, bu şeytanlar onları, yoldan çıkarırlar. Onlar da kendilerinin doğru yolda olduklarını sanırlar. Allah ın (CC) zikrinden yüz çevirenlerin daha çok günâha saplanacakları açıktır. Onun zikrinden yüz çevirmek

43 43 demek kullukla, ibâdetle ilişkiyi kesmek demektir. Şeytan günah işleyen bu gibi kimselere musallat edilmektedir. Sonuç şudur ki, Sükûtu tefekkür, bakışı ibret olup çok istiğfar eden kurtuldu 21. Düşünmenin Özellikleri Düşünmenin sınır, zaman ve mekânı yoktur. İnsanoğlunun bütün meselesi nedir? Yaratılış sebebimiz ile ilgili, değil mi? Şimdi bunun cevâbını az çok biliyorsun. O halde yolda giderken bile hadi iş başına!.. Yolda her an niçin yaratıldığını düşün!.. Ve sonra da ona ibâdet ve kulluk yapıp kendi aczini düşünerek onun övgüye ve nîmetlerinden dolayı teşekküre, hamdedilmeye ne kadar çok lâyık olduğunu Çünkü, bak!.. Trafik ne kadar hareketli!.. Herkesin içinde ayrı bir düşünce, ayrı bir hedef var: 21 Deylemî.

44 44 Öğrenciler okullarına doğru koşuşturuyorlar Trafik polisi cadde üzerinde bulunduğu yerden duruma hâkim vaziyette... Derken bir rüzgar Yapraklar savruluyor Ardından bir yağmur... Artık biliyorsun ya yaprağın kımıldaması dahî Allah ın (CC) irâdesi ile kuvvetin eserinin sonucu Ardından o gördüğün insanların her birinin hareket ve düşüncelerini yönlendiren melek kuvvetlerini birer birer düşün!.. Bütün bunları kontrol ve koordine eden O gücü düşünedur!.. Bağlantılı olarak da Allah (CC) her an her iştedir âyetini de düşün!.. Bunların hepsi ne için? O Kâdir-i Mutlak, kendi yüceliğini, övülmeye, methedilmeye lâyık olduğunu, sende, bende, onda, toprakta, a-- rabanın motorunun çalışmasında ya da şimşeğin ardından gelen gök gürültüsünde veyâ yaprakta ya da zerrede göstermek Rahmân Sûresi, âyet 29: Göklerde ve yerde bulunanlar, (her şeyi) O ndan isterler. O, her an yeni bir ilâhî tasarruftadır.

45 45 Tek husus, senin bu düşüncelerinin sonunda sana, Bütün bu karmaşık fakat plânlı ve hikmetli işlerin kendi kendine olması mümkün değil, şimdiye kadar kendi kendine ne olmuş ki? dedirtip taaccübünüzü Süphanallah!.. ile teslimiyete çevirmek ve verdiği nîmetler için minnet duyguları içinde kendisine teşekkür ya da hamdetmenizi sağlamak değil mi? Bütün bunları, mümkün olduğu kadar, ne kadar çok aklına yerleştirirsen, bunlar Allah ın (CC) murâdı olarak temel taşları olduğu için, ardından attığın her adım, düşündüğün her fikir de beynin tarafından bu temele uygun olarak üretilir, dalgalara çevrilir. Bu pozitif dalgalar, önce kendi bünyen olmak üzere, çeşitli varlık ve evrenlere olumlu katkılarda bulunur. Görevin, Dünyâ da işte bu pozitif dalgaları üretmek... Senin dünyâdan alacağın nasibin işte bunlar Gözünü yumduğun ve toprak olarak vücûdun dağıldığı zaman, senin hesâbında ancak cüzz-i irâdenin sana sağladığı bu katma değerler kalacaktır.

46 46 ÎMAN IN BİLİMSEL YORUMU Pozitif Düşünce ya da Pozitif Dalgalar İslâm da Allah ın (CC) birliğine ve O ndan başka tapacak olmadığına, Hz. Muhammed (SAV) in O nun kulu ve Resûlü olduğuna ve getirdiklerine kesin olarak inanmaya îman denir. Hiçbir engel yok iken, îmanlarını yalnız kalplerinde saklayanların ve onu açıklamayanların bu îmanlarının Allah (CC) katında kıymetlerinin olmayacağı, Kitap ve Sünnet in birçok delilleriyle sâbittir. Bu nedenle bir Müslüman bir tehlike yok iken, îmanını açığa vurmak zorundadır. İnsanlığın her gün her an müşâhede edilen bu gidişi, Allah ın (CC) Cehennem i insan ve cinlerle dolduracağım 22 meâlindeki ilâhî sözünü ve Peygamberimiz (SAV) in Benim bildiğimi sizler bilseydiniz az güler, çok ağlardınız. Öz 22 Hud Sûresi, âyet:119: Ancak Rab binin rahmetle yarlığadığı kimseler başka. Onun içindir ki, onları yarattı. Ve Rab binin "Andolsun ki Cehennem i cinlerden ve insanlardan tamâmen dolduracağım" sözü böylece tamam oldu.. Secde Sûresi, âyet:13: Eğer biz dilemiş olsaydık, her nefse hidâyetini verirdik. Fakat benden: "Bütün insanlar ve cinlerden cehennemi elbette dolduracağım." sözü hak olmuştur.