ZİKİR VE TEFEKKÜR ÜN DERECELERİ

Transkript

1 Farz ibâdetler, Allâh ü Teâlâ ya karşı insanın, yalnızca kulluğunun karşılığı olarak yerine getirmek zorunda olduğu, olmazsa olmaz cinsinden, zorunlu bir görevidir, derece almak için değildir. Derece alıp yükselmek için nâfile ibâdetler yapmak gerekiyor. İşte zikir ve tefekkür, en güzel nâfile ibâdetler arasında olanlardan, ikisini oluşturmaktadır. Bire en az on veren Allâh ü Teâlâ, böyle ibâdetlere, El Vehhab ism-i şerifinin tecellîsiyle, cömertçe karşılık vermektedir (İbrahim) dedi: "O halde, Allah'ı bırakıp da size hiçbir fayda ve zarar veremeyecek olan putlara mı tapıyorsunuz? Size de, Allah'ı bırakıp taptıklarınıza da yazıklar olsun, siz hâlâ akıllanmayacak mısınız? Enbiyâ Sûresi, âyet 66-67" Size verilen şeyler, dünyâ hayâtının geçim vâsıtası ve debdebesidir. Allah katında olanlar ise, daha hayırlı ve daha kalıcıdır. Hâlâ buna aklınız ermeyecek mi? Kasas Sûresi, âyet 60: Bu iki grubun örneği; kör ve sağır ile gören ve işiten gibidir. Örnekçe bunlar eşit olur mu? Yine de öğüt alıp-düşünmeyecek misiniz? Hakka Sûresi, âyet 24". Bu, Rab binin dosdoğru yoludur. Öğüt alıp düşünmesini bilen bir topluluk için âyetleri böyle birer birer açıkladık. En âm Sûresi, âyet 26. Giriş Zikir ve tefekkür ün (düşünme nin) dereceleri (sınıfları) vardır. Kültürümüz de aklın ve düşünmenin derecesi çok yüksektir. Düşünmek, aklı harekete getiren ve insanı araştırmaya yönelten bir melelekedir, bu nedenle âyetlerde çok methedilmiştir. Allah ın (CC) Kur an da müşriklere, sık sık Siz hiç düşünmez misiniz? anlamında akla vurgu yapması 1,2,3,4, bu değer dolayısıyladır 5. Düşünmeye ilişkin ayetler: De ki: Ben size, Allah'ın hazîneleri benim yanımdadır, demiyorum. Ben gaybı da bilmem. Size, ben bir meleğim de demiyorum. Ben, sâdece bana vahyolunana uyarım. De ki, kör ile gören hiç bir olur mu? Hiç düşünmez misiniz? (En âm Sûresi, âyet 50). Kavmi onunla çekişip-tartışmaya girdi. Dedi ki: "O beni doğru yola erdirmişken, siz benimle Allah konusunda çekişiptartışmaya mı girişiyorsunuz? Sizin O'na şirk koştuklarınızdan ben korkmuyorum, ancak Allah'ın benim hakkımda bir şey dilemesi başka Rab bim, ilim bakımından her şeyi kuşatmıştır. Yine de öğüt alıp-düşünmeyecek misiniz? En âm Sûresi, âyet 80. Bu, Rab binin dosdoğru yoludur. Öğüt alıp düşünmesini bilen bir topluluk için âyetleri böyle birer birer açıkladık. En âm Sûresi, âyet 26. Şüphesiz sizin Rab biniz, altı günde gökleri ve yeri yaratan, sonra arşa istivâ eden, işleri evirip-çeviren Allah'tır. Onun izni olmadıktan sonra, hiç kimse şefaatçi olamaz. İşte Rab biniz olan Allah budur, öyleyse O'na kulluk edin! Yine de öğüt alıp düşünmeyecek misiniz? Yunus Sûresi, âyet 3". Bu iki grubun örneği; kör ve sağır ile gören ve işiten gibidir. Örnekçe bunlar eşit olur mu? Yine de öğüt alıp-düşünmeyecek misiniz? Hakka Sûresi, âyet 24". Yaratan, hiç yaratmayan gibi midir? Artık öğüt alıp-düşünmez misiniz? Nahl Sûresi, âyet 17.

2 2 Düşünmenin (Tefekkürün) 3 derecesi bulunur: Tefekkür (düşünme) konusunda Peygamber (SAV) Efendimiz şöyle buyurmaktadır: Bir anlık tefekkür (düşünme) bir yıllık (nâfile) ibâdetten hayırlıdır. Bu konuda iki hadis daha vardır: Bir anlık tefekkür (düşünme) yetmiş yıllık (nâfile) ibâdetten hayırlıdır. Bir anlık tefekkür (düşünme) bin yıllık (nâfile) ibâdetten hayırlıdır. Bu hadislerde geçen an kelimesi, kısa bir zaman aralığını gösteriyor. Bununla berâber seçilmiş bir konudaki tefekkür (düşünme), araştırmanın cinsine göre bir dakika, beş dakika, bir saat, üç saat, on saat, bir gün, bir ay, altı ay, bir yıl, iki yıl, on yıl olabilir. Düşününüz, kısa bir zaman aralığı, bu kadar karşılık görürse, uzun zaman aralıklarındaki araştırmaların karşılıklarını bir tahayyül ediniz. Bir Yıllık Bilim insanın bir anlık tefekkürü (düşünmesi), bir yıllık ibâdetten hayırlıdır. Böylece biz onu, Arapça bir Kur'an olarak indirdik ve onda korkulacak şeyleri türlü şekillerde açıkladık; umulur ki korkupsakınırlar ya da onlar için düşünme (yeteneğini) oluşturur. Tahâ Sûresi, âyet 113. Onlar, yine de o sözü (Kur'an'ı) gereği gibi düşünmediler mi, yoksa onlara, geçmişteki atalarına gelmeyen bir şey mi geldi? Mü minûn Sûresi, âyet 68. "Allah'ındır" diyecekler. De ki: "Yine de öğüt alıp-düşünmeyecek misiniz? Mü minûn Sûresi, âyet 85. Allah; gökleri, yeri ve ikisi arasında olanları altı günde yarattı, sonra arşa istivâ etti. Sizin O'nun dışında bir yardımcınız ve şefaatçiniz yoktur. Yine de öğüt alıp-düşünmeyecek misiniz? Secde Sûresi, âyet 4. De ki: "Size bir tek öğüt veriyorum: "Allah için ikişer ikişer ve teker teker kıyam etmeniz, sonra düşünmeniz. Sizin sâhibiniz (veyâ arkadaşınız olan Peygamber) de hiç bir delilik yoktur. O, yalnızca sizi, şiddetli bir azâbın öncesinde uyarandır. Sebe Sûresi, âyet 46. O, size âyetlerini gösteriyor ve sizin için gökten rızık indiriyor. İçten (Allah'a) yönelenden başkası öğüt alıp-düşünmez. Mü minûn Sûresi, âyet 13. Öyle olmasa, Kur'an'ı iyiden iyiye düşünmezler miydi? Yoksa birtakım kalpler üzerinde kilitler mi vurulmuş? Muhammed Sûresi, âyet 24. Andolsun, ilk inşa (yaratma)yı bildiniz; ama öğüt alıp-düşünmeniz gerekmez mi? Vakıa Sûresi, âyet Hud Sûresi, âyet 51: "Ey kavmim! Bu iş için sizden bir ücret istemiyorum. Benim ecrim ancak beni yaratana âittir. Artık akıllanmayacak mısınız?" 2 Nahl Sûresi, âyet 12: Geceyi, gündüzü, Güneş i ve Ay ı sizin hizmetinize O verdi. Bütün yıldızlar da O'nun emrine boyun eğmişlerdir. Şüphesiz ki bunda aklını kullanan bir toplum için ibretler vardır. 3 Enbiyâ Sûresi, âyet 66-67: (İbrahim) dedi: "O halde, Allah'ı bırakıp da size hiçbir fayda ve zarar veremeyecek olan putlara mı tapıyorsunuz? Size de, Allah'ı bırakıp taptıklarınıza da yazıklar olsun, siz hâlâ akıllanmayacak mısınız?" 4 Kasas Sûresi, âyet 60: Size verilen şeyler, dünyâ hayâtının geçim vâsıtası ve debdebesidir. Allah katında olanlar ise, daha hayırlı ve daha kalıcıdır. Hâlâ buna aklınız ermeyecek mi? 5 Temiz, M., İslâm da Aklın Yeri, Düşünme (Tefekkür) ve Çeşitleri, İnsanın Dünyâda Kalan Katma Değeri, Alındığı İnternet Elektronik Adresi, da%20akıl%20ile%20düşünmenin%20(tefekkürün)%20yeri%20ve%20çeşitleri.pdf, YA DA da%20akıl%20ile%20düşünmenin%20(tefekkürün)%20yeri%20ve%20çeşitleri.doc, En Son Erişim Târihi: En kısa bir zaman. Lahza. Dem. Cüz'i bir zaman.

3 3 Bu hadîs-i şerif, bilim ve teknolojilerle uğraşanları hedefilemektedir: Bir anlık tefekkür (düşünme), bir yıllık (nâfile) ibâdetten hayırlıdır. Bu hadisin yorumunu Abdülkadir Geylânî (KS) şöyle yapmaktadır 6. Her kim, bâzı hikmet taşıyan işleri düşünür, onun bir parçasından birçok parçalar olduğunu, onlardan dahî nice şeyler husûle geldiğini düşünürse, buna tefekkür denir, yaptığı bu tefekkür bir yıllık ibâdete bedel olur. Bu hadis ve onun yorumu, bütün aklî ilimleri içine almaktadır. Bunların başında da, Matematik, Fizik, Kimyâ, Biyoloji, Fizyoloji, Tıp gibi, bütün pozitif bilimler ve bütün mühendislik dalları başta gelmektedir. Optik, Fotonik, Biyokimyâ, bütün Gen Bilimleri, Astronomi, Kozmoloji, Kozmogoni de bunlar arasına girer. Sibernetik ve Big Bang gibi teoriler de buna dâhildir. Düşününüz, bir maddenin ya da bir biyolojik uzvun çeşitli büyüklükleri arasındaki ilişkileri yâni proton, nötron ve elektronlardan oluşan atomları; atomlardan oluşan molekülleri; moleküllerden oluşan organları; organlardan oluşan sistemleri ya da atomlardan oluşan element ve bileşikleri veyâ gezegenlerden oluşan Güneş Sistemi ni; yıldızlardan oluşan galaksileri Görüyorsunuz, atom denilen parçacıklardan neler meydana geliyor, ne bileşikler doğuyor Ve de sıfırdan dokuza kadar on tâne rakamdan ne matematik ilişki ve ne denklemler meydan geliyor Yine düşününüz, elektron denilen parçacığın hünerlerini: Bu küçücük parçacığın meydana getirdiği elektriğin verdiği çeşitli ve renkli ışıkları, çalıştırdığı binlerce cihaz ve fabrikaları, maddenin sertlik ve yumuşaklığını ve daha nicelerini Bütün bunların hepsi, bu hadisin kapsamına girmektedir. Bunlarla uğraşan, bunları araştıran insanlara bilim adamı deniyor. Şimdi bir düşününüz bu hadis gereğince Müslüman ve mü min olan bir bilim adamının değerini! Bilimde düşünürken her an bir yıllık (nâfile) ibâdetten daha hayırlı iş yaptığını Bu vâdedilen hayra kavuşmak için, dikkat edilirse, burada Müslüman ve mü min olma ön şartı vardır. Yâni, bu vaadi veren İslâm dinine inanmak ve dürüst olmak gerekiyor. KS kısaltması, Kuddise Sırruh-Allah onun sırrını mukaddes etsin! demektir. 6 Akçiçek, A., Abdülkadir Geylânî, Sırr ul-esrar, İkinci Baskı, Tan Gazetesi ve Matbaası, 1968, İstanbul. hikmet kelimesi çok anlamları içermekle berâber, teknik yazılarda en çok bilim ve teknoloji anlamı kastedilmektedir.

4 4 Yoksa yukarıda bahsedilen müjdeden İslâm a inanmamış olanlar faydalanamazlar. Düşünsenize, örneğin, 18 Haziran 2008 târihli bir yazıda ABD'de yapılan bir araştırmada bilim adamlarının her yıl 2325 kötü niyetli davranış sergilediği, bu sahtekârlıklar arasında uydurma raporlar ve yayınlar, çarpıtılmış veriler ve uydurma burs tâliplerinin yüzde 60'la başı çektiği, intihalin (bilim hırsızlığının) ise yüzde 36'yla ikinci sırada olduğu bildiriliyor. Bu olumsuz işleri yapanlar da düşünüyor (tefekkür ediyor) ama bunların dinleri, niyetleri bozuktur. Ameller (Yapılan işler) niyete göredir (niyete göre değerlendirilirler. hadisî vardır. Müslüman ve mü min olmayan bilim adamları elbette bu hadisin kapsamı dışında kalacaklardır. Bununla berâber, dürüst ve ateist olan iyi niyetli bir bilim adamı bu meziyetlerinin karşılığını hiç görmüyor değildir. Bunlar da Allah ın (CC) Er-Rahman İsm-i Şerîfi nin tecellîsi nedeniyle ve ayrıca Sizin kazancınız ancak çalışmanızın karşılığır. âyeti gereğince çalışmalarının karşılığını ancak hayatta iken görürler. Allah a (CC) ve bütün peygamberlerine inanırlarsa o zaman bunların, ayrıca, Allah ın (CC) Er-Rahîm İsm-i Şerîfi nin tecellîsi ile Âhiret leri de güzel olur. Tahkîki Îman İlmin inceliklerini düşünerek kazanılan îmâna tahkîki îmân denir. Tahkîki îmân, çocukluktan beri ana ve babaya bakarak kazanılan taklidî îmândan üstündür. Bir insanın anasından ve babasından öğrendiği îmana taklidî îman; anne ve babasından öğrendiğiyle yetinmeyip araştırmak sûretiyle aklının ve mantığının kabul ettiği îmana tahkîki îman denir. Birçok Batılı insan vardır ki, bunlar İslâm ı inceleyip Müslüman olmuşlardır. Onların araştırarak bu şekilde elde ettikleri îmanları, tahkîki îman cinsindendir. Örneğin Müzik Bilimini Kur an'da Gören Maurice Béjart 7 bunlardandır. Tahkîki îman 8 taklidî îmandan üstündür. Demek oluyor ki, yukarıda sayılan konuların bir veyâ bir kaçı ile uğraşan ya da bu konularda düşünüp emek sarf eden, tahkîk eden (araştıran), bunların kendiliğinden olamayacağını idrak ederek yaratılış sebebinin böylece gereğini yerine getiren bir mü min, düşündüğü oranda nâfile sevap kazanmaktadır. 7 Temiz, M., Müzik Bilimini Kur an da Gören Maurice Béjart, Alındığı İnternet Elektronik Adresi, ANDA%20GÖREN%20MAURİCE%20BÉJART.pdf YA DA ANDA%20GÖREN%20MAURİCE%20BÉJART.doc, En Son Erişim Târihi: Akad, N.B., Risâle-i Nur un Bir Çekirdeği Olarak: Birinci Söz, Yeni Ümit, Sayı 74, Tahkîk, doğru olup olmadığını araştırmak veyâ doğruluğunu, yanlışlığını meydana çıkarmak, incelemek, içyüzünü araştırmak; bir şeyin hakîkatine ermek, künhüne vâkıf olmak ve nihâyetine erişmek demektir. Tahkîk, Kur'an daki kıraat ilminde ise, her harfin hakkını vermek, özel sıfatlarına riâyet etmek, sesi tam yerinden (mahrecinden) çıkarmak, medleri gerektiği kadar uzatmak, hareke, izhar ve gunneleri okuyuş hassâsiyetinin en son imkânını kullanarak okumaktır.

5 5 İrfân Sâhibinin Düşünmesi (Tefekkürü) İbâdet yapan irfan duygusu içindeki bir insanın bir anlık tefekkürü (düşünmesi), yetmiş yıllık ibâdetten hayırlıdır. Yukarıda zikredilen ikinci hadîsi ele alalım: Bir anlık tefekkür (düşünme) yetmiş yıllık ibâdetten hayırlıdır. Abdülkadir Geylânî (KS), bu hadisi şöyle yorumlamaktadır: Her kim, yaptığı ibâdeti düşünür ve onların hikmetine karşı irfan duygusu taşırsa bu tefekkür, yetmiş yıllık ibâdete bedel olur. Aslı irfân olan ve pratik hayatta daha çok irfan şekline dönmüş olan bu kelime, bilme anlama, ilâhî bir feyiz olarak kâinatın sırlarını bilme kudreti, kültür anlamlarını taşımaktadır. Her kim, yaptığı ibâdeti ve onun mânevî hikmet ve feyizlerini düşünmeye kalkması için, o kimsenin en azından dinî ve dünyevî bilgilere sâhip olması gerekir. Çünkü irfan duygusu taşımak için birinci hadisin kapsamına da girmek gerekiyor. İrfan duygusu taşımak demek, kâinatın sırlarını bilme kudreti olan bilimle ilgili fen bilimlerini de bilmek demektir. Demek oluyor ki, ibâdetine düşkün bir bilim adamı ya da fen bilimlerini bilen bir Müslüman ve mü minin madde ve mânâ sahâlarında (konularında) her an yaptığı tefekkür, yetmiş yıllık nâfile ibâdete bedel oluyor. Burada şu sorunun cevâbı da merak konusudur: Dinî bilgileri bildiği halde, aklî ilimlere sâhip olmayan Müslüman ve Mü min in bu hadisteki yeri neresidir? Bu sorunun cevâbı, aslında, yukarıdaki açıklamalarda vardır. Soru, okuyucunun dikkatini ilgili konuya yoğunlaştırması için sorulmuştur. Mârifeti Ehlinin Tefekkürü Bu hadiste belirtilen tefekkürde 1000 yıllık bir nâfile ibâdet söz konusudur. Yukarıda zikredilen üçüncü hadisi verelim: Bir anlık tefekkür (düşünme) bin yıllık ibâdetten hayırlıdır.

6 6 Bu hadisi Abdülkadir Geylânî (KS) Hazretleri şu şekilde yorumlamaktadır: Her kim, ilâhî mârifeti düşünür; Allâh ü Teâlâ ya karşı tam bir irfan duygusuna sâhip olmayı dilerse, bunun yaptığı tefekkür de bin yıllık ibâdete bedel olur. Abdülkadir Geylânî, asıl irfan ilminin bu olduğunu söylemektedir. Eskiden bu sıfatı kazanan bir kimseye Hakîm deniyordu. Bu açıklamalara bakılırsa, eskiden kendilerine Hakîm denen zatların madde ve mâna ilimlerinin hepsini bilmeleri gerekiyor. İlmin içinde hem aklî ve hem de naklî ilimler vardır. Abdülkadir Geylânî (KS), irfan ilmi ile tevhid ilmini de kast ettiğini söylemektedir. Tevhid (Türkçe de uygun telaffuzu tevhit) ilmi, Allâh ü Teâlâ nın birliğini konu alan ilimdir. Başka bir ifâdeyle, tevhit ilmi, insanın ve insanlığın yaratılışını esas alan ve insanın öğrenmekle görevli olduğu ilimdir. Çünkü Allâh ü Teâlâ, evrenleri ve insanları, kendi birliğinin, ululuğunun anılması, methedilmesi ve yüceleştirilmesi için yarattığını bildirmektedir. Sonuç Farz ibâdetler, Allâh ü Teâlâ ya karşı insanın, yalnızca kulluğunun karşılığı olarak yerine getirmek zorunda olduğu, olmazsa olmaz cinsinden, zorunlu bir görevidir, derece almak için değildir. Derece alıp yükselmek için nâfile ibâdetler yapmak gerekiyor. İşte zikir ve tefekkür, en güzel nâfile ibâdetler arasında olanlardan, ikisini oluşturmaktadır. Bire en az on veren Allâh ü Teâlâ, böyle ibâdetlere, El Vehhab ism-i şerifinin tecellîsiyle, cömertçe karşılık vermektedir.