KONYA DA TĐCARET VE KOBĐ LERĐN DURUMU

Transkript

1 Konya İl Koordinasyon Kurulu Kasım 2011 KONYA DA TĐCARET VE KOBĐ LERĐN DURUMU Đsmail HAYDAROĞLU Konya Ticaret Odası GĐRĐŞ Financal Times ın bir yayını olan Foreign Direct Investment dergisinin yılı için belirlediği ve Avrupa nın 89 yerleşim merkezinin değerlendirildiği Geleceğin Avrupa Şehirleri Yarışması nda, Konya en iyi ekonomik potansiyele sahip 2. şehir seçilmiştir. Diğer coğrafi bölgelerimizin istikametlerinden gelen yolların Konya da birleşmesi şehrimize ticari bir canlılık katmaktadır. Ekonomide kendi öz sermayesi ile kalkınmayı başarmış bir il olan Konya, Organize anayi Bölgeleri ve özel organize sanayi siteleri ile Türkiye de en fazla KOBĐ yi bünyesinde barındıran iller arasında yerini almış, istihdam alanında da önemli bir potansiyele ulaşmıştır. Đlimiz Türkiye genelinde faaliyet gösteren KOBĐ nin inini bünyesinde barındırması nedeniyle KOBĐ Başkenti olarak anılmaktadır. 1. EKTÖREL ÇEŞĐTLĐLĐK Konya sanayi yapısı itibariyle diğer ülke illeri sanayilerinden farklı olarak aynı anda birçok alanda faaliyet gösteren sektörleri içerisinde barındırmaktadır. Bu yapı dönemsel gelişmelere ve değişimlere uyum sağlamak konusunda avantajlar sağlamaktadır. Konya sanayisinin sahip olduğu sektörel çeşitlilik belli avantajları da beraberinde getirmektedir. Bu avantajlar şu şekilde sıralanabilir: Konya sanayisinin çok yönlü ve esnek olması Krizlerden asgari düzeyde etkilenmesi Dinamik yapı Đç ve dış piyasada hareketlilik Daha büyük üretim kapasitesine sahip yatırımlar için geniş sektörel yatırım altyapısı Đhracat potansiyeli Konya'daki gelişmiş sektörlerin başında, tarım makineleri, otomotiv yan sanayi ve makine sanayi gelmektedir. Plastik boya ve kimya sanayi, döküm sanayi, inşaat malzemeleri sanayi, kâğıt ve ambalaj sanayi, gıda ve ayakkabıcılık sektörü ilimizin diğer gelişmiş sektörleridir.

2 294 Bugün Konya, Organize anayi Bölgeleri ve Özel Organize anayi iteleri ile Türkiye de en fazla KOBĐ yi bünyesinde barındıran iller arasında yer almaktadır. Türkiye genelinde faaliyet gösteren KOBĐ nin i Konya da bulunmaktadır. Tablo 1. ektörlerine Göre anayi Tesisleri (2010) ÜRETĐM KONUU TEĐ AYII ÜRETĐM KONUU TEĐ AYII Ana Metal anayi 596 Giyim 39 Gıda Ürünleri ve Đçecek 474 Basım ve Yayım 35 Makine ve Teçhizat 342 Ambalaj Đmalatı 31 Makine Đmalatı 335 Elektrikli Makine ve Cihazlar 20 Plastik ve Kauçuk Ürünler 247 Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünler 16 Đnşaat Malzemeleri 142 Petrol Ürünleri (Madeni Yağlar Vs.) 13 Madencilik 85 Büro makineleri 11 Ağaç Ürünleri (Mobilya Hariç) 82 Döküm 11 Tekstil Ürünleri 68 Kâğıt Hamuru, Kağıt Ürünleri 10 Derinin Tabaklanması (Ayakkabı, Çanta Vs.) Motorlu Kara Taşıtı, Römork, Yarı Römork 60 Tıbbi Aletler 5 57 Geri Dönüşüm 3 Kimyasal Madde 49 Kömür Madenciliği 2 Mobilya Đmalatı 48 Haberleşme Teçhizatı 2 TOPLAM Kaynak: anayi ve Ticaret Đl Müdürlüğü 2. ORGANĐZE ANAYĐ BÖLGELERĐ 2010 yılına geldiğimizde ise; 1. OB de 150, Konya Organize anayi Bölgesi nde ise 325 firma faaliyet gösterdiği görülmektedir.

3 295 Tablo 2. Konya Merkezde Organize anayi Bölgelerinde Bulunan Firma ayıları Organize anayi Bölgesi Konya Organize anayi Bölgesi Büsan Özel Organize anayi Bölgesi TOPLAM Kaynak: Konya Organize anayi Müdürlüğü Tablo 3. Konya nın Đlçelerindeki Organize anayi Bölgeleri Adı Đşyeri ayısı Kapasitesi ı (HA) Akşehir Organize anayi Bölgesi Parsel 57 Beyşehir Organize anayi Bölgesi 3 76 Parsel 100 Çumra Organize anayi Bölgesi 3 22 Parsel 62 Ereğli Organize anayi Bölgesi Parsel 258 Karapınar Organize anayi Bölgesi 4 28 Parsel 200 Kulu Organize anayi Bölgesi Altyapı çalışmaları devam ediyor 400 eydişehir Organize anayi Bölgesi Parsel KÜÇÜK ANAYĐ ĐTELERĐ Tablo 4. Konya Đli Küçük anayi iteleri Yeri Küçük anayi itesi ayısı Toplam Đşyeri Đstihdam Kapasitesi Konya Merkez Đlçeler TOPLAM Kaynak: Đl Planlama ve Koordinasyon Müdürlüğü

4 ĐHRACAT 130 ülkeye ihracat yapan Konya, sanayiden tarıma, hammaddeden otomotive, ulaşımdan lojistiğe kadar birçok alanda oyun kurucu rolündedir. Tablo 5. ektör itibariyle ihracatımız (milyon $) ektör Makine aksam ve parçaları 205,8 217,3 219 Taşıt araç ve yan sanayi 182,7 166,1 190,8 Demir-Demir dışı metaller 151,2 71,3 164,3 Hububat ve Bakliyat Ürünleri 79,7 98,1 147,4 Kimyevi Maddeler 82,2 53,3 84,2 TOPLAM 871,2 735,9 978,6 Kaynak: Türkiye Đhracatçılar Meclisi 2010 yılında Konya sanayisinin en fazla ihracat gerçekleştirdiği ülke 145 milyon dolar ile Irak tır. Bu ülkeyi sırasıyla Irak, uriye, Almanya, Đran ve Mısır takip etmektedir. Tablo 6. Ülkeler itibariyle ihracatımız ( , milyon $) Ülke Irak 52,3 85,2 145,1 Yunanistan 55, ,4 uriye 33,6 46,5 57,3 Đran 36,2 36,7 50,5 Almanya 50,9 39,3 49,9 TOPLAM 871,2 735,9 994,5 Kaynak: Türkiye Đhracatçılar Meclisi

5 297 Konya nın ihracatı, 2009 yılında 871,2 milyon dolar iken, 2010 yılında ise 994,5 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir Eylül ayı itibariyle ihracatımız ise 778,2 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Bugün Konya da faaliyet gösteren ihracatçı firma sayısı 1.084'e ulaşmıştır Yılında Orta Ve Đleri Teknoloji Ürün Đhracatı 100 Milyon Dolar Üzeri Olan Đllerimiz arasında Konya 413 milyon dolarlık ihracat ile 9. sırada yer almaktadır. Bu durum tarım kenti olarak bilinen Konya nın aynı zamanda bir sanayi kenti olduğunu da göstermektedir. Konya Đhracattaki çeşitlilik performansı bakımından sırasıyla Đstanbul, Đzmir ve Ankara nın hemen arkasından 104 farklı ürünle 4. sırada yer almaktadır. Konya ihracatta Nitelikli ıçrama Yapısı bakımından Türkiye ortalamasının üzerinde, 81 il arasında 4. sırada yer almaktadır. Bu durum Konya nın mevcut sanayi yapısı ve becerisiyle ile farklı sektörlerde nitelikli ihracat yapabilme potansiyelinin yüksek olduğu şeklinde yorumlanabilir. 5. ĐTĐHDAM Tablo 7. Türkiye ve Konya nın Đstihdam ve Đşsizlik Oranları (%) ( ) TÜRKĐYE KONYA Yıl Đşsizlik Oranı Đstihdam Oranı Đşsizlik Oranı Đstihdam Oranı ,7 10, ,2 10,8 46, ,9 43 8,2 46,5 Kaynak: Türkiye Đstatistik Kurumu 6. YATIRIM Konya ya 2005 yılında 37 adet yatırım teşvik belgesi ile milyon TL yatırım yapılmış iken, 2010 Yılı Temmuz ayı itibariyle 213 yatırım teşvik belgesi ile milyon TL yatırım yapılmıştır. Bu belge sayısı ile Konya, Đstanbul'dan sonra 2. sırada yer almıştır. Konya aldığı toplam yatırım tutarında (1.093 milyon TL) Türkiye de 12. sırada yer almaktadır.

6 298 Konya Organize anayi Bölgesi nin genişlemesi göz önünde bulundurulduğunda, 2015 yılına gelindiğinde verilen yatırım teşvik belgesi sayısının 450 ye, yatırım tutarının ise milyon TL ye yükselmesi öngörülmektedir. 7. EKTÖREL KAPAĐTE ektörler itibariyle TOBB anayi veri tabanında tutulan kapasite raporlarına göre Konya, tarımsal ürünler, otomotiv yan sanayi, makine ekipman ve parçaları, ayakkabı ve ayakkabı yan sanayi, parça döküm, cıvata ve somun üretimi, tulumba, pompa ve hidrolik ve antrepoculuk sektörlerinde öne çıkmaktadır. Tüm bu sektörlerde Konya, üretim kapasitesi bakımından tüm Türkiye içerisinde ilk sırada yer almaktadır. TOBB veri tabanında tarım sektöründe Konya toplam 27 kayıtlı firması ile yer alırken, alan bilgileri ve üretim kapasitesi açısından 8. ırada yer almaktadır. Besi hayvanları sektöründe ise Konya, firma sayısı açısından ilk sırada yer almasına karşılık üretim kapasitesi açısından 9. ırada yer almaktadır. Besi hayvanı yetiştiriciliğinde en fazla açık ve kapalı alana sahip olan Konya, bunu üretim kapasitesine yansıtamamış ve kilogram bazında Türkiye sıralamasında 1,8 milyon kilo ile 9. ırada yer almıştır. Tablo 9. Tarım sektöründe yer alan firmalar Kayıt Üretim Kapasitesi Bilgileri (m2) ektör lı Üreti Kapalı Açık Toplam ADET TON ci Tarım Besi Hayvanla rı Yem Karma Yem Katkı Maddeler i Üretimi Malt anayi Kaynak: TOBB Konya, metalik cevher üretiminde yer alan alüminyum sektöründe ise en fazla açık ve kapalı üretim alanına sahiptir. Tek bir firmanın veri tabanında kayıtlı olması ve verilerin büyük olması, eydişehir de kurulu olan Alüminyum Fabrikasının büyüklüğünü göstermektedir. Alüminyum bileşikleri üretiminde Konya, diğer illere fark atmıştır. Kayıtlı iki firma ve çalışan ile birlikte toplamda 35 milyon metrekarelik açık ve kapalı alanı ile ilk sırada yerini almıştır.

7 299 Tablo 10. Metalik cevher sektöründe yer alan firmalar ektör Alüminyum Üretimi Alüminyum bileşikleri odyum bileşikleri Magnezyum bileşikleri Kaynak: TOBB Bilgileri (m2) Kayıtlı Üretici Kapalı Toplam Açık Üretim Kapasitesi ADET TON Konya nın tarımsal üretiminde öne çıktığını gösteren bir başka olgu da, Đstanbul anayi Odası tarafından her yıl açıklanan Türkiye nin en büyük ilk firmasının açıklandığı ĐO araştırmasıdır. Bu listede Konya daha çok tarıma dayalı sanayi kolları ile yer almıştır. Đlk 500 de yer alan firmaların 7 sinden 3 ü tarıma dayalı firmalardan oluşmuştur. Đkinci 500 listesinde yer alan 14 firma içerisinde ise 8 firma tarım dayalı üretim yapan firmalardır. Konya tarımsal ve hayvansal ürünlere dayalı sanayilerde Türkiye içerisinde öncü sıralarda yer almaktadır. üt ürünleri ve peynir üretiminde Konya, firma sayısı açısından 2. ırada yer alırken, toplam üretim kapasitesi ile üt ürünlerinde 3., peynir üretiminde ise 2. sırada yerini almıştır. Tablo 11. Gıda sektöründe yer alan firmalar ektör Ka yıtl ı Ür etic i Mezbaha Ürünleri Bilgileri (m2) Üretim Kapasitesi Kapalı Açık Toplam ADET Et Ürünleri Hayvansal Yan Ürünler üt Ürünleri Peynirler Yağlar Meyve Đşleme anayi TON

8 300 ebze Đşleme anayi Balık Đşleme anayi Yenilen Yağsal Bitkiler Bitkisel Yağ Artıkları 3 0 Hayvansal Yağlar Tahin Üretimi Unlar- Hububat Unlar- Bakliyat Pirinç Üretimi Mayalı Unlu Mamuller Đrmik ve Mamulleri Bisküvi Çeşitleri Pastane Mamulleri Şeker (KG) Şeker Pancarı Artıkları (KG) Şekerlemeler Çikolata Mamulleri KG Kaynak: TOBB Tekstil sektörüne bakıldığında Konya nın üretim alanı bakımından en iyi olduğu alt sektörler şunlardır; Karışık elyaf ve iplikler, örme kumaş giysi, deri giyim ve iç giyim eşyalarıdır. Bu sektörlerde Konya ilk üç içinde yer almasına karşılık üretim kapasitesi bakımından ilk beşin dışında kalmıştır.

9 301 Tablo 12. Tekstil ve ayakkabı üretiminde yer alan firmalar ektör Kayıtlı Üretici Karışık Elyaf, Đplikler Örme kumaş giysi eşya Đç giyim eşyası Deri giyim eşyası Bilgileri (m2) Üretim Kapasitesi Kapalı Açık Toplam ADET Ayakkabı (çift) Ayakkabı yan sanayi Kaynak: TOBB TON Konya nın öne çıkan sektörlerinden bir diğeri de Döküm sektörüdür. Özellikle parça döküm üretiminde Konya 118 kayıtlı firma sayısı ile ilk sırada yer almaktadır. ektörün 1,8 milyon metrekare açık ve kapalı alana sahip iken bu alanda toplam 167 bin ton üretim gerçekleştirmektedir. Bu üretim kapasitesi ile Türkiye sıralamasında Bursa ve Ankara nın ardından 3. ırada yerini almıştır. Dövme parçalar üretiminde ise Konya 116 bin metrekarelik açık ve kapalı alanı ile toplamda 5 bin tonluk bir üretim kapasitesine sahiptir. Bu üretim kapasitesi ile Konya, Đstanbul, Ankara, Bursa ve Đzmir in ardından 5. ırada yer almaktadır. Tablo 13. Ana metal ve metal eşya sanayinde yer alan firmalar Kayıtl Üretim Kapasitesi Bilgileri (m2) ektör ı Üretic Kapalı Toplam Açık ADET TON i Parça dökümler Dövme parçalar Bakır ürünleri Pirinç ürünleri Alüminyu m ürünleri Cıvata ve somun Ateşli silahlar ve aksamları

10 302 Karayolu ulaşım araçları motorları Karayolu ulaşım araçları Motorlu araçlar aksam, parça ve onarım Yatak, piston, segman ve dişli Tulumba, pompa, hidrolikler Kaynak: TOBB Konya nın bir başka önemli sektörü de tarım makineleri özelinde makine sektörüdür. Tarım makineleri üretiminde kayıtlı 125 firma ile ilk sırada yer almaktadır. 2,1 milyon metrekarelik alana sahip sektör, toplam 2,3 tonluk üretim kapasitesi ile 12. ırada yer almasına karşılık adet bazında en fazla üretim kapasitesine sahip olan ildir. Konya 19,4 milyon adet yıllık üretim kapasitesi ile Türkiye sıralamasında ilk sırada yer almaktadır. Bu da Konya nın tarım makinelerinde çok ürün elde ettiği ancak üretilen ürünlerin ağırlık bakımından hafif olduğunu göstermektedir. Konya, metal işleyen makineler, metal dışı ürünleri işleyen makineler, deri, tekstil ve matbaa makineleri, gıda ve içecek sanayine yönelik makinelerinde alan bakımından ilk beş il içerisinde yer almasına karşılık üretim kapasitesi bakımından daha alt sıralardadır. Tablo 14. Makine sektöründe yer alan firmalar Kayıtl ektör ı Üretic Kapalı i Tarım aletleri, makine bakım ve onarımı Metal işleyen makineler Metal dışı maddeleri işleyen makine Bilgileri (m2) Açık Toplam Üretim Kapasitesi ADET ton ton TON

11 303 Gıda ve içki sanayi ton makineleri Deri ve tekstil makineleri Kağıt ve basım makineleri Yapı, hafriyat ve maden ton makineleri Vinç ve inşaat asansörleri Asansör ve yürüyen merdivenle ton r Kaynak: TOBB Lojistik açısında merkezi konumda olması bakımından Konya da antrepoculuk hizmetleri de Türkiye geneline bakıldığında iyi durumdadır. Konya, 17 kayıtlı firma sayısı ile 5. ırada olmasına karşın 384 bin tonluk yıllık üretim kapasitesi ile ilk sırada yerini almıştır. Toplam antrepo alanı bakımından ise 710 bin metrekarelik alanı ile Konya, Bursa nın ardından ikinci sırada gelmektedir. 10. EKTÖREL BAZDA KURULAN VE KAPANAN ŞĐRKETLER Konya Ticaret Odası tarafından yapılan işlemlere göre 2011 yılı Ekim ayı itibariyle toplam 865 firma kapanırken, firma açılmıştır. Tablo 17. Konya Ticaret Odası tarafından Açılan-Kapanan Firma sayısı Şahıs Şirketi ermaye Şirketi Toplam Açılan Kapanan Kaynak: Konya Ticaret Odası Konya da 2011 yılında kurulan şirketlerin %21,7 si Đnşaat, %16,2 si Gıda, %5,75 i Makine sektöründedir. Kapanan şirketlere bakıldığında ise en fazla %14,2 si Đnşaat, %13,8 i Gıda, %11,2 si Tekstil sektöründe yaşanmıştır.

12 304 Tablo 18. ektörler itibariyle Konya da kurulan ve kapanan şirket sayısı Kurulan Kapanan ektör Şahıs ermaye Şahıs ermaye Toplam Şirketi Şirketi Şirketi Şirketi Toplam Tarım Madencilik Gıda Tekstil Plastik Đnşaat Mobilya Otomotiv Makine Elektrik-Elektronik Kimya Ana metal ve metal eşya Lojistik ağlık Bankacılık ve igortacılık Mimarlık- Mühendislik Toplam Kaynak: Konya Ticaret Odası 12. MARKA, PATENT VE ENDÜTRĐYEL TAARIM 2010 yılında Konya marka başvurusu yapmışken, bunların 950 tanesi kabul edilerek tescil edilmiştir. Konya, marka başvurusunda 7. ırada iken marka tescilinde ise 5. ırada bulunmaktadır yılında Konya nın patent başvurusu bir önceki yıla göre %37,1 oranında artış göstererek 133 olmuştur. 133 patent başvurusunun ise 13 ü kabul edilmiş olup patent tescili bir önceki yıla göre %225 oranında artış göstermiştir. Endüstriyel tasarıma bakıldığında ise, 2010 yılında bir önceki yıla göre %4,6 oranında artış göstererek 158 olmuştur.

13 305 Tablo 22. Marka, Patent, Endüstriyel Tasarım başvuru ve tescili yılı sırası Toplam içindeki payı (%) Marka Başvuru ,3 8,8 2010/2 009 (%) Marka Tescili ,9-18,8 Patent Başvuru ,0 37,1 Patent Tescili ,0 225 Endüstriyel Tasarım Başvuru ,4 4,6 Endüstriyel Tasarım Tescili ,5 11,1 Kaynak: Türk Patent Enstitüsü ONUÇ Tarım başkenti olarak bilinen Konya, günümüzde bunun yanında makine, otomotiv yedek parça, demir ve demir dışı metaller ve kimya sektörlerinde de öne çıkan bir şehir haline gelmiştir yılı ihracatına bakıldığında en yüksek ihracat kalemi sırasıyla, makine aksam ve parçaları, taşıt araç ve yan sanayi ve demir ve demir dışı metal sanayi olarak sıralanmaktadır. Yatırım teşvik belgelerinde Konya, 3. Bölgede olmanın avantajını yaşayarak en fazla yatırım teşvik belgesi almış 2. Đl konumundadır. Ancak toplam yatırım tutarına bakıldığında ise yapılan yatırımların daha çok küçük sermayeli şirketler tarafından yapıldığını göstermektedir. Bu kapsamda Konya ya büyük ölçekli yatırımların çekilmesi gerektiği açıktır. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından tutulan kapasite raporlarına göre Konya, tarıma dayalı gıda sanayi, metal eşya sanayi, makine sanayi, ayakkabı ve yan sanayi, metal cevher ve işleme sanayide öne çıkmaktadır. Konya, bugün sanayi ve ticaretten, yatırım ve ihracata, ulaşımdan eğitime kadar pek çok alanda kendisinin hızlı bir şekilde geliştirmektedir. Bu gelişmenin devam edebilmesi büyük ölçekli yatırımların Konya ya gelmesi ve Konya nın ihracatının artırılmasından geçmektedir.

14 306