Kanunî Sultan Süleyman

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Kanunî Sultan Süleyman"

Volkan Dağtekin
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Kanunî Sultan Süleyman ( ) I FRANSA KRALI I. FRANÇOİS'YA1 O yüce, çok güçlü, kullarına her konuda yardımını esirgemeyen, iradesinin şan ve şerefi sonsuz Ulu Tanrı'nın lütfu, bunun yanında, peygamberlik yıldızlarının parladığı göklerin güneşi, ümmetlerinden ihsan ve şefaatini esirgemeyen peygamberlerin en ulu ve yücesi, gönlü arınmış kişilerin kendisine bağlanıp yolunda yürüdükleri Muhammet Mustafa Sal'Allahü-t-taala aleyhi ve sellem'in (Allah O'na iyilikler ve selâmet versin) çok bereketli mucizeleri ve ayrıca, yine bu peygamberin Ebu Bekir, Ömer, Osman, Ali adlı dört yarinin (Allah onların hepsinden razı olsun) ve bütün Tanrı evliyalarının kutsal ruhları yakınlığında ve eşliğinde saltanat süren BEN ki, Sultan-ı Salatyn ve bürhan-ül-havakıyn (Sultanların Sultanı ve Hakanların güç kaynağı), tacbahş-ı Hüsrevan-ı ruy-i zemin (yeryüzünün şahlarına taçlar bahşeden), zıl-ul-lahu f-il Arzeyn (gökte ve yerde Tanrı'nın gölgesi), Akdeniz'in, Karadeniz'in ve Rumeli'nin ve Anadolu'nun ve Karaman'ın ve Rum'un (Bizans) ve Vilâyet-i-Z-'ül-Kadriyye'nin (Maraş dolayları) ve Diyar-ı Bekir'in ve Kürdistan'ın ve Azerbaycan'ın ve Acem'in (İran) ve Şam'ın ve Haleb'in ve Mısır'ın ve Mekke'nin ve Medine'nin ve Kudüs'ün ve külliyen Diyar-ı Arab'ın (tüm Arap ülkelerinin) ve Yemen'in ve dahi bizim memleketlerin ki âbâ-i kiram ve ecdad-ı izam'ım, enar' Allah'ü berahinihim, kuvvet-i kahireleriyle fetheyledikleri (ki bu memleketleri Allah'ın sinelerini nurlandırdığı şanı yüce baba ve dedelerim, ezici güçleriyle fethetmişlerdi) ve ayrıca, görkemliğin ve heybetin sığındığı benim, tig-ı ateş-bar ve şemşir-i zafer -nigârımla fethettiğim nice diyarın (kızıl kanlar döken zafer nakışlı ve zafere aşık kılıcımla fethettiğim nice ülkelerin) Sultan ve padişahı, Sultan Bayezid Han oğlu Sultan Selim Han oğlu SULTAN SÜLEYMAN Han'ım ve SEN ki France Vilâyeti'nin kralı FRANÇESKO'sun. Dergâh-ı Salatînpenahıma (sultanların sığındığı sarayıma) yarar adamın (güvendiğin, yarar adamın) Frangipan ile mektup gönderip ve bazı ağız haberi (sözlü haber) dahi ısmarlayıp, memleketinize düşman müstevli olup (hücumla zaptedip) el'an (şimdi) hapiste idüginizi ilân edip halâsınız (kurtuluşunuz) hususunda bu canipten 1 Kanunî bu mektubu, V. Şarl'a yenilen Fransa Kralı I. François'a, yardım isteyen mektubuna karşılık olarak yazmıştır. "Giriş" bölümü Türkçe değildir ve çağının yazışma kurallarına uyularak Arapça başlamış, Farsça devam etmiştir. (bizim tarafımızdan) inayet-i medet istida eylemişsiz (yardım lütfü istemişsiniz). Her ne ki demiş iseniz benim paye-i serir-i alem - masîr'ime arz olunup (dediklerinizin hepsi benim, dünyanın merkezi sayılan sarayımın eşiğine arz edildi) ve alâ-sebil-ü'ttafsil ilm-i şerifim muhit olup tamam malûm oldu (durumunuzu açıkça ve ayrıntılı olarak kavradım ve her şeyi öğrendim). İmdi (oysa) Padişahlar sınmak (sınmak: kırılmak. Burada "Padişahların gönlünü kırmak") ve hapsolunmak âdet değildir. Gönlünüzü hoş tutup «azürde-hatır (gönlü incinmiş) olmayasınız. Öyle olsa (nitekim) bizim âbâ-i kiram ve ecdad-ı izam'ımız, nevverallahu merâkıdihim (bizim, mezarlarını Allah'ın nurlandırdığı, yüce baba ve atalarımız) daima def-i düşmen ve feth-i memalik (düşmanların def i ve ülkeler fethi) için seferden hali olmayıp (geri kalmayıp) biz dahi anların tarikine salik olup (biz de onların yolunda yürüyerek) sa'b ve hasîn (zaptı güç ve sağlam yapılı) kaleler fetheyleyip gece ve gündüz atımız eyerlenmiş ve kılıcımız kuşanmıştır. Allah hayırlı başarılar vere ve O'nun iradesi ne istemişse öyle ola. Bakî ahval ve ahbar ise mezkur

ümmetlerinden ihsan ve şefaatini esirgemeyen peygamberlerin en ulu ve yücesi, gönlü arınmış kişilerin kendisine bağlanıp yolunda yürüdükleri Muhammet Mustafa Sal'Allahü-t-taala aleyhi ve sellem'in

2 adamınızdan istintak edilip malumunuz ola. Şöyle bilesiz (geri kalan haber ve bilgileri de adı geçen adamınızdan soruşturarak öğreniniz, böylece bilesiniz). Tahriren fî evail-i şehr-i aahir-i Rebieyn li'seneti isneyn ve selasin tis'a mae bemakam-ı Dar-üs-saltanat-ul-aliyye't-ül Kostantiniyyet-ül-Mahmiy-yet-ül-Mahruse. (932 yılı Rebiül'âhir ayı başlarında, Osmanlı Devleti paytahtı olan Istanbul'da yazıldı. 15 şubat 1526) (Tarih-i Cevdet, Cilt: I, Lahika: 3) Sadeleştiren: Şükrü KURGAN

Tahriren fî evail-i şehr-i aahir-i Rebieyn li'seneti isneyn ve selasin tis'a mae bemakam-ı Dar-üs-saltanat-ul-aliyye't-ül

3 II OĞLU ŞEHZADE BEYAZIT'LA YAZIŞMASI Şehzade Beyazıt'ın, kendisine dost gözüken baş düşmanı Lala Mustafa Paşa'nın kışkırtmasıyle ve kardeşi Selim (sonradan II. Selim)'le tutuştuğu Konya Savaşı'nda yenilgiye uğraması, O'nun hayatına mal oldu. Her ne kadar Beyazıt, sonradan pişmanlık duyarak "babası"ndan af ve özür dileyen mektuplar yazmışsa da, bunlar da Lala Mustafa Paşa'nın adamları tarafından ele geçirilerek yok edildi ve Kanunî'ye eriştirilmedi. Sonunda Beyazıt, İran Şahı Tahmasb'a sığınmak zorunda kaldı. Tahmasb, önce şehzadeyi çok iyi kabul etmiş, fakat sonradan, Osmanlı saltanatının tek adayı Şehzade Selim'in dostluğunu ve minnetini kazanmak düşüncesiyle, O'nu, Istanbul'dan gelen Selim'in adamlarına teslim ederek, 25 eylül 1561'de öldürülmesine sebep olmuştur. Güzel şiir yazan ve şiirlerinde Şahsî mahlasını (takma adını) kullanan Şehzade Beyazıt'ın babasına yazdığı manzum yakarış mektubu ile Kanunî'nin bu mektuba verdiği cevabı, Osmanlı tarihinin saltanat hırslarını yansıtmak bakımından ilginç bularak, sunmakta yarar görüyoruz. ŞEHZADE BEYAZIT'IN MEKTUBU 1) Ey seraser âleme Sultan Süleyman'ım baba, Tende Canım, Canımın içinde cananım baba, Bayezîd'ine kıyar mısın benim canım baba Bigünahım, Hak bilür, devletlü sultamm baba. 2) Enbiya ser-defteri yani ki Âdem hakkıçün, Hem dahi Musî ile İsî-i Meryem hakkıçün, Kainâtın server-i ol Ruh-i âzam hakkıçün, 3) Sanki Mecnun'um, bana dağlar başı oldu durak, Ayrılıp bilcümle mal ü mülkten düştüm ırak, Dökerim göz yaşını vâhasretâ, dâd-el-firak, 4) Kim sana arzeyleye hâlim, eya şah-ı kerim, Anadan, kardeşlerimden ayrılıp kaldım yetim, Yok benim bir zerre isyanım sana, Hak'tır alîm, 5) Bir nice ma'sumum olduğun şeha bilmez misin? Anların kanma girmekten hazer kılmaz mısın, Yoksa ben kulunla Hak dergahına varmaz mısın, 6) Hak Taâlâ, kim cihanın şahı etmiştir seni Öldürüp ben kulunu, güldürme şahım düşmeni Gözlerim nuru oğullarımdan ayırma beni

Her ne kadar Beyazıt, sonradan pişmanlık duyarak "babası"ndan af ve özür dileyen mektuplar yazmışsa da, bunlar da Lala Mustafa Paşa'nın adamları tarafından ele geçirilerek yok edildi ve Kanunî'ye

4 Bigünahım, Hak bilür devletlü sultanım baba 7) Tutalım iki elim baştan başa kanda ola, Bu meseldir, söylenir kim "kul günah itse n'ola" Bayezîd'in suçunu bağışla, kıyma bu kula, 1 Seraser: Baştan başa. 2 Ser-defter: Kitaba, deftere yazılan ilk isim. Ruh-i âzam: en büyük ruh, Tanrı Ruhu'nun insanda tecellisi. 3 Bilcümle: hep, bütün. Vâhasretâ, dâd-el-firak: "özleyiş ve ayrılık acısından medet." 4 Kerim: bağışı bol, cömert. Eya!: Ey! Alim: bilen. Şehâl: ey padişah! Düşmen: düşman KANUNÎ'NİN YANITI 1) Ey demeden mazhar-ı tuğyan ü isyanım oğul, Takmayan boynuna hergiz tavk-ı ferman'ım oğul, Ben kıyar mıydım sana ey Bayezıt Han'ım oğul, 2) Enbiya vü evliya, ervah-ı âzam hakkıçün, Nûh u İbrahim ü Musî İbn-i Meryem hakkıçün, Hatm-ı âsâr-ı nübüvvet Fahr-i Âlem hakkıçün, Bigünahım dime bari, tevbe kıl camm oğul. 3) Âdem adın itmeyen Mecnun'a sahralar durak, Kurb-i taattan kaçanlar daima düşer ırak, Tan değildir der isen "Vâhasretâ, dâd-el-firak" 4) Neşet-i Haktır übüvvet, ram olan olur kerim, "Lâ-t'akul üf!" kavlini inkâr eden kalur yetim, Taat'a, isyana âlimdir Hudavend-i azîm, 5) Hak reâya-yi muti-e rai etmiştir beni, İsterim mağlûb idem ağnâm'a zi'b-i düşmeni, Haşelillah öldürürsem bîgüneh nâgeh seni, 6) Rahmü şefkat, ziyb-i iman olduğun bilmez misin, Ya dem-i ma'sum'u dökmekten hazer kılmaz mısın, Abdi âzâd ile Hak dergahına varmaz mısın, 7) Tutalım iki elin baştan başa kanda ola Çünki istiğfar idersen biz de afv-etsek n'ola Bayezîd'im suçunu bağışlarım gelsen yola, Bigünahım dime bari, tevbe kd canım oğul.

" 4 Kerim: bağışı bol, cömert. Eya!: Ey! Alim: bilen. Şehâl: ey padişah!

5 1 Demadem: Zaman zaman. Mazhar-ı tuğyan ü isyan: başkaldırma ve isyan suçlarını işleyen Hergiz: aslâ. Tavk-ı ferman: ferman halkası, uyulması gereken padişah buyruğu. 2 Ervah-ı âzam: Ruh-u Âzamlar, Tanrı Ruhu'nun insanlarda tecellisi. Enbiya: Peygamberler. İbn-i Meryem: Meryem'in oğlu (Hazret-i İsa). Hatm-i âsar-ı nübüvvet, Fahr-i Âlem: gelip geçmiş peygamberlerin sonuncusu, kâinatın övüncesi (Hazret-i Muhammed). 3 Kurb-i taattan kaçanlar: ibadete uzak duranlar, ibadetten kaçanlar. Tandeğildir: şaşılacak şey değildir. Vâhasretâ, dâd-el-firak: ayrılık ve özleyiş acısından medet.4 Neş'et-i Hak: Tanrı (güneşinin) doğduğu yer. Übüvvet: babalık. Lâ-t akul üf "Ana babaya üf dedirtmemelidir" anlamındaki ayet hatırlanıyor. Taat: itaat. Hudavend-i azîm: Ulu Tanrı. 5 Reâya-yi muti : itaatli sürüler (ulus). Rai: çoban. Zi b: kurt. Haşelillah: Allah etmesin, tövbe Yarabbi. Bîgüneh: günahsız, Nâgeh: ansızın 6 Rahm: acıma, merhamet. Ziyb-i iman: iman'ın süsü. Dem-i masum: günahsız kişilerin kanı. Hazer: çekinme, korkma. Abd: kul, köle. Çünki: madem ki, ne vakit ki. 7 İstiğfar: af, bağış dileme. (Sadettin Nüzhet Ergun: Türk Şairleri, Cilt: II, )

Hatm-i âsar-ı nübüvvet, Fahr-i Âlem: gelip geçmiş peygamberlerin sonuncusu, kâinatın övüncesi (Hazret-i Muhammed). 3 Kurb-i taattan kaçanlar: ibadete uzak duranlar, ibadetten kaçanlar.

Benzer belgeler

Söylemek istemediğimiz birçok şey, söylemek istediğimiz zaman dinleyici bulamaz.

Söylemek istemediğimiz birçok şey, söylemek istediğimiz zaman dinleyici bulamaz. Söylenen her söz, içinden çıktığı kalbin kılığını üzerinde taşır. Ataullah İskenderî Söz ilaç gibidir. Gereği kadar sarf edilirse fayda veriri; gerektiğinden fazlası ise zarara neden olur. Amr bin As Sadece