Zengin Evlerinin Sessiz Çalışanları Ses Veriyor: "Köleydik Ama Bu Sonsuza Kadar Sürmeyecek!"

Transkript

1 Zengin Evlerinin Sessiz Çalışanları Ses Veriyor: "Köleydik Ama Bu Sonsuza Kadar Sürmeyecek!" Evlere gündelikçi olarak çalışmaya giden kadınlar, haftada yedi gün, geceli-gündüzlü, sigortasız çalışıyor. İŞKUR şubelerine çarşaf çarşaf astığı afişlerle kayıtdışı, sigortasız çalışmanın karşısında olduğunu iddia eden Çalışma Bakanlığı; taşeron şirketlerden edindiği raporlarla kim-nerede çalışıyor bildiği halde, bu insanların sigortasız çalıştırılmasına göz yumuyor. Hiç bir sosyal güvencesi olmayan bu işçiler, ev işlerinde köle olarak çalıştırılıyor. Taşeron şirketler, gündelikçi işçi ajansları, ise birer köle pazarı... Bu gidişata son vermek için ev emekçileri DİSK'e bağlı Konut İşçileri Sendikası altında örgütlenmeye başladı. 16 yıldır dadılık yapan Gülhan Benli, 24 yıldır dadılık yapan Gülseren Bektaş, 6 yıldır hastabakıcılık yapan Rita Karapetyan ile iş koşulları ve örgütlenme süreçleri üzerine konuştuk.

2 işçinet işçinet: Genel-İş'e bağlı Konut İşçileri Sendikası'nda örgütlenmeye ne zaman başladınız? Gülhan Benli: Örgütlenme sürecimiz sekiz ay önce başladı. DİSK başkanıyla görüşerek, durumumuzu ve çalışma koşullarımızı izah ettik. Biz hakkımızı alabilmek için sendikada örgütlenmek istiyoruz dedik. Başkanda bizi Genel-İş altında, kapıcıların örgütlendiği Konut İşçileri Sendikası na yönlendirdi. Böylelikle sendikaya gidip-gelerek, tartışarak-konuşarak, sendikamızın kadın ve erkek gündelikçi işçileri de kapsamasını sağlayacak altyapısını kurma çalışmalarına başladık. Gülhan Benli: Öncelikli olarak üye kaydımızı hızlandırarak, minimum yüz kişiye ulaşmak istiyoruz. Sendika avukatları aracılığıyla,sendikalaşmamızın yasallaşması için bir yasa önergesi hazırlatacağız. Meclisteki emeğe yakın milletvekilleri aracılığı ile de önergemizi Çalışma Bakanlığı na ulaştıracağız. Mecliste durum hakkında görüşme yapılmasını ve önergemizin geçirilmesini sağlamak istiyoruz. Konfederasyon başkanımız, üye arkadaşlarımız ile toplantılar düzenleyip, basın açıklamaları yaparak; kamuoyuna kendimizi duyurmayı düşünüyoruz. İş kolumuzla ilgili sorunları anlatan, film ve tiyatro gösterimleri yapmak istiyoruz. işçinet: Gündelikçi işçilerin sendika içerisindeki konumu nedir? Gülhan Benli: Çoğunlukla sigortasız çalıştırıldığımız için, sendika üyeliklerimiz TC tarafından kabul edilmiyor. Kendi sosyal ve ekonomik taleplerimize çözüm bulabilmek, mücadelemize yasal bir statü kazandırmak istiyoruz. Sendikamız içindeki konumumuzu yasal bir düzleme oturtmak ve mücadelemizi burada vermek istiyoruz. işçinet: Sendikalaşma faaliyetini nasıl yürütüyorsunuz? Gülhan Benli: Oluşumumuzu telefon trafiğiyle, yüz yüze görüşmelerle, toplantılar yaparak duyurmaya çalıştık. Basında hakkımızda yazılar yayınlattık. Özgür radyo da ve Hayat tv de programlar yaptık. Sendikamızda bir konferans düzenledik. Hazırladığımız bildiriyi de çevre ilişkilerimiz ve sendikamız aracılığı ile sektörde çalışan arkadaşlarımıza ulaştırmaya çalıştık. Gülseren Bektaş: 24 yıldır dadılık yapıyorum. Çevremde yaşananları görüyorum. İnsanlar bu iş kolunda ciddi sıkıntılar çekiyorlar. Şu an çalıştığım yerden memnunum. Sigortam ve sosyal haklarım var. Ancak bunlar geçici. Neticede bir bebeğe onsekiz ay, bilemedin en çok iki yıl bakılıyor. Yarın bir gün bu iş bitecek. Kimbilir hangi şartlarda çalışmak zorunda kalacağım. Örgütlenmenin gerekli olduğunu on yıldır düşünüyordum. On gün kadar önce arkadaşlar telefon ettiler. Biz haklarımızı aramak için sendika kuracağız dediler. Ben de seve seve katılırım dedim. işçinet: Sendikalaşma sürecinde ne gibi zorluklarla karşılaşıyorsunuz? işçinet: Yasa önergeniz kabul edilmezse ne yapacaksınız? Gülhan Benli: Biz bir mücadeleye başladık. Bu mücadeleyi büyütmek en önemli işimiz. Yasa önergesinin çıkması için elimizden geleni yapacağız. Gerekirse Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne gideceğiz. Tabii ki mücadelemizin haklılığını buralardan gelecek kararlar belirleyemez. İşçilerin isteklerini yasalar durduramaz. Biz insanca çalışmak ve yaşamak için mücadele veriyoruz. Yasalar sizin böyle bir hakkınız yok diyebilir, ama biz biliyoruz ki sendikalı, sigortalı, insanca çalışmak bizim hakkımızdır. Çünkü biz köle değiliz. Gülhan Benli: Konut işçilerinin çalışma koşulları oldukça kötü. Haftada bir gün 24 saat izin kullanabiliyorlar. O vakitte de ancak kendi kişisel sorunları ve işleriyle meşgul olabiliyorlar. Dolayısıyla bir araya gelerek, gerek ortak sorunlarımız, gerekse yönelimimiz üzerine tartışmak için çok az vakit bulabiliyoruz. işçinet: Eylem planınız nedir? Daha büyük kitlelere nasıl ulaşacaksınız? Çalıştığınız yerde bir hayvan varsa, o hayvan çalışan işçiden kat kat daha üstün tutulur. Gelir dolaşır, evin her yerinde yatar, oynar ona bir şey denmez. Ancak evde çalışan insan salonda koltukta oturayım dese, hemen oraya oturma derler Ağustos 2009

3 işçinet: Çalıştığınız yerlerle herhangi bir iş sözleşmesi yapıyor musunuz? Gülhan Benli: Beraber aynı evde çalışan arkadaşlarımız oluyor. Bir evde 5-6 kişi, hatta kimi büyük evlerde kişi beraber çalıştığı oluyor. Biri çocuk bakıyor, biri temizlik yapıyor, bahçıvan, aşçı bir evde çalışan sayısı bazen epey fazla olabiliyor. işçinet Gülhan Benli: İşveren taşeron şirketten işçi alınca aralarında bir sözleşme yapılıyor. Orada sadece "a isimli şahıs b ismindeki işveren tarafından şu tarihte işe başlatılmıştır" gibi bir ibare var. İşin tanımı, çalışılacak saat, çalışma ve izin günleri gibi belirtilmesi gereken durumlar yok. Bu sözleşme Çalışma Bakanlığı na yollanıyor. Bu ajanslar Türkiye İş Kurumu na bağlı çalışıyorlar. Her üç ayda bir Çalışma Bakanlığı na; nereye hangi işçiyi yerleştirdiklerine dair rapor göndermekle yükümlüler. Yani aslında bakanlığın bizim nerede çalıştığımızdan haberi var. işçinet: Taşeron şirketlerin sektördeki işlevi nedir? Gülseren Bektaş: Ajans bizim üzerimizden para kazanıyor. Biz şikayetlerimizi ajansa bildirdiğimiz zaman, ajans bizi savunmuyor, işvereni kolluyor. Gülhan Benli: Taşeron şirket ve işveren kendi çıkarlarını kolluyor her zaman. Arada olan işçiye oluyor. Mesela bir iş görüşmesi varsa; taşeron şirket bir işçi alınacak iş için kadın topluyor. Kişinin etnik kimliği, tipi, kilosu, yaşı hepsini bir bir inceliyorlar. İşveren kendine uygun gördüğünü seçerek işe alıyor. Gülseren Bektaş: Bir seferinde bir ajansa gittim. Orada bir arkadaşım çalışıyordu. Burada ne iş yapıyorsunuz? diye sordum. Burası resmen modern köle pazarı dedi bana. İşverenler bizi göçmen çalışanlarla karşı karşıya getirmek istiyor. Bizim amacımız göçmen çalışanlarla karşı karşıya gelmek değil. Dertlerimiz aynı. Bu arkadaşlarımıza da çalışma izni verilmeli. Eşit şartlarda çalışabilmeliler. Bu bizim de menfaatimize olacaktır. 'Sen bu fiyata çalışmazsan, bir göçmen bulur çalıştırırım' tehditleriyle ücretlerimizi düşük tutamayacaklardır. Alevi, Kürt, Ermeni yada diğer etnik kimliklerden birisine sahip olan bir arkadaşımız, bir yerde görüşmeye gittiğinde kimliğini ifade ederse, genelde işi alamıyor. Çalışanlar kendi kimliklerini saklamak zorunda kalıyorlar. Çünkü çalışmak zorundalar. işçinet: Çalıştığınız yerlerde ortak sorunlarınız nelerdir? Gülhan Benli: Bir çocuğa bakmak, zor iş, karşılıklı güven ilişkisi gerektiriyor. Gece gündüz saat mevhumu olmadan çalışmak gerekiyor. İstatistiki verilere göre, en çok psikolojik problem yaşayan çalışanlar çocuk bakıcıları. Rita Karapetyan: Çocukla çalışan arasında duygusal bir bağ kuruluyor. Mesela baktığım bir bebek vardı. İzin kullanıp Ermenistan a gittim. Hemen babası aradı. Çocuk çok ağlıyor, sürekli seni istiyor diye. Gülhan Benli: Doktora gitmemiz gerektiğinde bile gidemiyoruz. Ücretler çok düşük, dahası lira kazanıyor olsak bile o emeğin karşılığı olamaz. Bizden güven istiyorlar, veriyoruz. Ancak biz emeğimiz karşılığında, hiç bir güvence alamıyoruz. Gülseren Bektaş: Mesela hasta oldunuz, üç gün iş göremez raporu aldınız. Bu durumda işveren sizi beklemiyor. Ben bekleyemem başka bir eleman alırım diyor. Hiç bir güvencemiz yok. İş yerinde bir kaza meydana geldiğinde çoğunlukla Dikkat etseydin, sakarlık yapmasaydın diyorlar. Kazaların masraflarını karşılamıyorlar. Yada doktora götürüp, bir ağrı kesici yazdırtıp onu alıyorlar. Ağrın geçer diyorlar. Tedavi dedikleri de bu. işçinet: Taşeron şirketler yabancı uyruklu işçilere de iş buluyor mu? Gülhan Benli: Taşeron şirketlerin, çalışma izni olmayan yabancı uyruklu işçileri, bir işe yerleştirmesi yasak. Bunun cezaları var. Ancak şirketler gerekli yerlere rüşvet vererek, bu durumdaki işçileri de işverenlere yolluyorlar. İŞKUR unda kaçak çalışmaya, kayıtsız çalıştırmaya dair almış olduğunu iddaa ettikleri önlemleri samimi bulmuyoruz. işçinet: Bir evde bir kaç kişi birlikte çalıştığınız oluyor mu? Ağustos 2009

4 işçinet Gülhan Benli: Sektörde çalışanların kimileri, hem temizlik yapıyor, hem de işvereninin cinsel ihtiyaçlarını karşılıyor. Göçmen kadınlar daha da zor durumlara maruz kalıyor. Kimi zaman işverenleri onları kendi arkadaşlarına da sunuyor. İstismara açık bir iş alanı bu. Türkiye li çalışanlarda erkek-kadın işverenlerinin veya patronun oğlunun cinsel tacizine maruz kalıyorlar. Bu şekilde yapacağı işi bitirmeden, taciz nedeniyle evden ayrılan pek çok arkadaşımız var. Gülseren Bektaş: Çalıştığınız yerde bir hayvan varsa, o hayvan çalışan işçiden kat kat daha üstün tutulur. Gelir dolaşır, evin her yerinde yatar, oynar ona bir şey denmez. Ancak evde çalışan insan salonda koltukta oturayım dese, hemen oraya oturma derler. işçinet: Etnik kökeninizle ilgili sorunlar yaşıyor musunuz? Gülhan Benli: Alevi, Kürt, Ermeni yada diğer etnik kimliklerden birisine sahip olan bir arkadaşımız, bir yerde görüşmeye gittiğinde kimliğini ifade ederse, genelde işi alamıyor. Çalışanlar kendi kimliklerini saklamak zorunda kalıyorlar. Çünkü çalışmak zorundalar. Bakmak zorunda oldukları çocukları var veya eşleri işsiz durumda. Kimliğimi ifade edersem bu işi alamayabilirim korkusu var insanlarda. Kilolu yada zayıf olmak da sorun yaratıyor. Çok kilolu çok yemek yer, hareket edemez diyorlar. Çok zayıf gücü yetmez, iş yapamaz diyorlar. Bir tek açıp dişlerimize bakmadıkları kalıyor. Aynen 19.yy kölelik düzeni gibi Bugün de aynı şeyleri yaşıyoruz. işçinet: Göçmen işçiler hakkında ne düşünüyorsunuz? Çalışma koşullarınız farklı mı? Gülhan Benli: İşverenler bizi göçmen çalışanlarla karşı karşıya getirmek istiyor. Bizim amacımız göçmen çalışanlarla karşı karşıya gelmek değil. Dertlerimiz aynı. Bu arkadaşlarımıza da çalışma izni verilmeli. Eşit şartlarda çalışabilmeliler. Bu bizim de menfaatimize olacaktır. Sen bu fiyata çalışmazsan, bir göçmen bulur çalıştırırım tehditleriyle ücretlerimizi düşük tutamayacaklardır. Rita Karapetyan: Ben Ermenistan dan geldim. 6 yıldır Türkiye de hastabakıcı olarak çalışıyorum. Hastabakıcılık dışında ütü, yemek, temizlik evin bütün işlerini yapmamızı da istiyorlar. Bunun karşılığında da ayda 500 dolar veriyorlar. Gülhan Benli: Patron daha yüksek maaşla çalışan, sigortası olan arkadaşlarımızı işten atmıyor. Yıldırma politikası uyguluyor. Aynı evde daha düşük ücretle, güvencesiz çalışan işçilere iyi davranırken; ona kötü davranıyor. Özellikle göçmen çalışanları ona karşı kışkırtıyor. Hem bunları yapıyor, hem işten atıyor, hem de bana iftira etti diye bir de mahkemeye veriyor. Uzun yoldan gelmişti ve ayakları epey pisti. Masajdan sonra gidip ellerimi yıkadım. Peşimden geldi ve 'ne yapıyorsun?' diye sordu. Bende ellerimi yıkıyorum dedim. Bana 'sen benim yanımda çalışıyorsun ben senden pis miyim?' diye sordu işçinet: Türkiye'ye geldiğinizde dil biliyor muydunuz? Nerede ikamet ettiniz? Rita Karapetyan: Geldiğimde henüz Türkçe bilmiyordum. Gedikpaşa da İncili Kilise nin orada oturdum bir süre Ağustos 2009

5 işçinet: Burada nasıl iş buldunuz? Türkiye'de hangi işlerde çalıştınız? işçinet: Daha önce bu iş kolunda gerçekleştirilmiş bir örgütlenme örneği var mı? işçinet Rita Karapetyan: Beni kiliseden hasta bakıcı olarak ilk işime çağırdılar. Ev Şişli deydi. İlk işimde bir buçuk sene çalıştım. Hastabakıcılığın yanında temizlik ve yemek de yaptım. Sonra baktığım kadın rahmetli oldu. İkinci işim Nişantaşı ndaydı. Orada da bir sene iki ay kadar çalıştım. 93 yaşındaki bir Yahudi adama bakıcılık yaptım. Sonra o da rahmetli oldu. Daha sonra da ilk işverenimin arkadaşının anne ve babasına baktım. Kadının zihinsel rahatsızlığı vardı. İki buçuk sene gece gündüz çalıştım burada da. Yatılı kalmayı kendim istiyordum. Çünkü kira ve yiyecek masraflarımı karşılayabilecek kadar para kazanamıyordum. Şimdi beş aydır işsizim. Yabancı olduğum için çok düşük ücretle çalıştırmak istiyorlar. Bende bu şartları kabul etmiyorum. Hemşireyim ve profesyonel masaj da yapabiliyorum. Diplomalarım yanımda. Bana şimdiye kadar ki iş yerlerimde ev işleri temizlik ve yemek de yaptırdılar. Haftada sadece 12 saat izinle çalışıyorum yıllardır. Gülhan Benli: Bir dernek kurulmuş ve onun üzerinden örgütlenilmeye çalışılmış. Ancak pek bir ilerleme kaydedilememiş. işçinet: Yurt dışında bu iş kolunda bir örgütlenme mevcut mu? Gülhan Benli: Evet Almanya da ve Güney Amerika'da var. Orada işçiler kendi çalışma koşullarını belirleyebiliyorlar. Endonezya'da ev emekçileri 2 Ağustos'ta yürüyüş düzenledi. Hükümetten düşük ücretli çalışanları koruma kanunu istedi. Yurtdşındaki örgütlenmeler hakkında bilgi toplamaya devam ediyoruz. Yabancı dillerden metinleri çevirtiyoruz. işçinet: Başka iş kollarındaki sendikalarla ve işçilerle iletişiminiz var mı? işçinet: Çalıştığınız yerlerde şiddete maruz kaldınız mı? Rita Karapetyan: Türkiye ye yeni geldiğim zamanlarda, köpeğiyle yaşayan bir kadının evinde bir süre çalışmıştım. Ev işlerini yapıyor, köpeği gezdirip bakıyordum. Kadın on günlüğüne uzun yola, şehir dışına çıkmıştı. Gezisi bitince eve döndü. Benden on lira borç istedi. Sonra ben sana maaş verirken veririm dedi. Hanımefendi dedim; değil 10 lira benim hiç param yok. Bana surat yaptı ve benden hemen masaj yapmamı istedi. Bende yaptım. Uzun yoldan gelmişti ve ayakları epey pisti. Masajdan sonra gidip ellerimi yıkadım. Peşimden geldi ve ne yapıyorsun? diye sordu. Bende ellerimi yıkıyorum dedim. Bana sen benim yanımda çalışıyorsun ben senden pis miyim? diye sordu ve duşa girdi. Telefonu çalmaya başladı ve çıplak halde duştan çıkıp bana nerede bu telefon? diye sordu. Bende yerini bilmiyordum, bilmiyorum hanımım dedim. Havlusunu atmış üzerine meğerse Bu cevabımdan sonra beni saçlarımdan tuttu. Yerlerde sürükleyerek üst kattan alt kata indirdi. Burada güvenlikler var. Seni onlara vereceğim, şimdi polis çağıracağım dedi. Ben hiç bir şey bilmiyorum, ne yaptım da polis çağırıyorsun? dedim. Kadın tuvalete girdi. Bende o arada mantomu alıp, evde temizlik yaparken giydiğim terliklerle evden kaçmaya başladım. Bütün eşyalarım o evde kaldı. Yağmur yağıyor, hava soğuk, her yer çamur koşarak kaçıyorum. Arkamdan polisler geliyor sanıyorum. Çok kötüydü. Hatırladıkça kötü oluyorum. Kendimize, emeğimize, bedenimize, kimliğimize, kişiliğimize sahip çıkmak için mücadelemizi hep birlikte verelim. Gülhan Benli: Sabah-Atv grevcilerinin eylemlerine destek verdik. Basın açıklamalarına katıldık. Onlarda bize bir eylemlerinde açıklama yapma fırsatı yarattılar. Petrol- İş ten arkadaşlar, dünyada bizim benzerimiz örgütlenmeler hakkında yabancı dildeki bilgileri çevirmemize yardımcı oluyorlar. Neticede hepimiz işçiyiz. Sektörümüz farklı olsada dayanışmak zorundayız. Haber aldıkça tüm arkadaşlarımıza destek vermeye çalışacağız. işçinet: Sektörde çalışan örgütsüz ev emekçileri ne yapmalı? Gülhan Benli: Buradan onlara bir çağrı yapmak istiyorum. Biz kadınların başaramayacağı hiç bir şey yoktur. Hep birlikte bir arada duralım, elele verelim. Kendimize, emeğimize, bedenimize, kimliğimize, kişiliğimize sahip çıkmak için mücadelemizi hep birlikte verelim. Biz, yılmadan usanmadan sendikamıza sahip çıkacağız. Kölelik koşullarını geride bırakıp insanca koşullarda çalışmak ve yaşamak için mücadele vereceğiz. İletişim bilgileri: Şirvanizade Sokak No: 8-10 Saraçhane Aksaray/İSTANBUL Tel: (Santral: ) İstanbul Konut İşçileri Şube: istanbulkonut@genel-is.org.tr Ağustos 2009