İÇİNDEKİLER 1. AVRUPA SEYAHAT PAZARININ DURUMU VE TÜRKİYE NİN POZİSYONU

Transkript

1

2 AVRUPA SEYAHAT PAZARINDA TÜRKİYE TURİZMİNİN YERİ VE ANALİZİ İmtiyaz Sahibi AKTOB Adına Yusuf Hacısüleyman Yayın Kurulu Erkan Yağcı, Kaan K. Kavaloğlu, Erol Karabulut Editör /Araştırma Erol Karabulut AKTOB Ar-ge AKTOB YÖNETİM KURULU Yusuf Hacısüleyman Erkan Yağcı Tolga Cömertoğlu Kaan Kaşif Kavaloğlu Ece Tonbul Kilit Aslı Ulukapı Yeliz Gül Ege Nihat Vural Adnan Soyaslan Mehmet Tümbül Zafer Alkaya Emir Demirci Selçuk Akıltopu Ahmet Çevik Fikret Demirtürk İLETİŞİM İÇİNDEKİLER GİRİŞ 1. AVRUPA SEYAHAT PAZARININ DURUMU VE TÜRKİYE NİN POZİSYONU Avrupa da turizme yaklaşım değişiyor Türkiye açısından Avrupa nın anlamı Büyümenin merkezleri Farklı açıdan Türkiye nin pazarları Avrupa gecelemeleri ve Türkiye Liderler ve Türkiye nin pozisyonu Uzun vadeli eğilimler Avrupa da Yurtdışı harcamalar Paket turlarla bakış 2. AVRUPA ÜLKELERİNİN YURTDIŞINDA YAPTIKLARI GECELEMELER TEMELİNDE TÜRKİYE NİN PAYI ANALİZİ Almanya İngiltere Fransa Hollanda Belçika Rusya 3. TÜRKİYE DE YAPILAN GECELEMELER AÇISINDAN AVRUPA VE RUSYA PAZARI Adres:Gebizli Mah.Termessos Bulvarı. Güngör Ahmet Yitmen İş Merkezi No: 73/ A Muratpaşa ANTALYA Tel: / 95 Fax: / 27 arge@aktob.org.tr info@aktob.org.tr Aralık, 2014 Baskı: Retma Matbaa T: F: Türkiye de geceleme eğilimleri Tesislerde gecelemelerin yarısı 5 pazardan sağlanıyor Yabancı ziyaretçilerin geceleme eğilimleri Ülkeler ve paket tur pazarı Çocuklar ve paket turlar 4. GÖSTERGELERLE AVRUPA TURİZMİNDE TÜRKİYE NİN YERİ Avrupa da yatak sayısı ve Türkiye nin yeri Avrupa da turizm istihdamı ve Türkiye Konaklama istihdamında Türkiye ve rakipleri Avrupa da satınalma gücü ve Türkiye Reel iktisadi büyümede Avrupa nın durumu

3 2 GİRİŞ Son yıllarda Avrupa ve Akdeniz bölgesinde yaşanan önemli olaylar, başta turizm olmak üzere pek çok sektörde dengeleri değiştirdi. Bu gelişmeler bir yandan turizm pazarındaki trafiğin yön değiştirmesine, kısmen durağanlaşmasına yol açarken, diğer yandan rekabet eden ülke gruplarında farklılaşmaya yol açtı. Son yıllara bakıldığında, gerek turist sayısı gerekse turistik altyapı ve diğer stok değerler açısından, Türkiye nin ana rakiplerinin artık İspanya, İtalya ve Fransa olduğu ortaya çıkıyor. Bu durum aynı zamanda Türkiye nin turizm politika ve hedeflerini yeniden şekillendirmesi gerekliliğini de öne çıkarıyor. Bu koşular altında, bazı Avrupa pazarlarında doygunluğa ulaşan Türkiye, Rusya merkezli gelişimine ne kadar devam edebilecek, Rusya ve BDT ülkelerinde baş gösteren ekonomik ve sosyal krizlere karşı nasıl bir yöntem ortaya koyacaktır. Öte yandan büyüme potansiyeli olan diğer pazarlarda Türkiye nasıl bir politika izleyecektir. Talep yapıları oldukça farklı olan bu pazarlarda öncelikler neler olacaktır. Diğer yandan, Türkiye, her şey dahil ürününde sağladığı hizmet avantajını koruyabilecek mi. Özellikle Avrupa pazarlarından bu yolla sağlanan gelişmenin sınırlarına gelindi mi. Yeniden ve farklı ürünlerle satış gücü toparlanabilir mi. Türkiye, değişen talep yapısına paralel olarak ürün ve pazar çeşitlendirmesinde nerede, neler yapılmalı? Türkiye, tanıtım ve pazarlamada, hangi unsurları öne çıkarmalı, nasıl güçlendirmeli, trend yaratabilecek yeni konseptleri nasıl oluşturmalı? Turoperatörlüğünde Türkiye nin eski gücüne yeniden kavuşması gerekli mi, yolları ve modelleri neler olmalı? Yatırımların çeşitlendirilmesi ve talep profili değişimini nasıl senkronize etmeli. Türkiye, orijinal yeni satış kanalları aramalı mı, varolan kanalları nasıl kullanmalı. Artan tesis ve turist sayısı karşısında artan kalifiye insan gücünü ihtiyacını hangi yöntemlerle karşılamalı, onları nasıl donatmalıdır? Bu araştırmada, Türkiye turizmini yeni rakipleri karşısında yukarı çekecek ve büyümesini sürdürülebilir kılacak bu soruların cevapları aranmaktadır.

4 BÖLÜM 1 3 AVRUPA SEYAHAT PAZARININ DURUMU VE TÜRKİYE NİN POZİSYONU

5 4 Türkiye turizminin en büyük pazarları olan Almanya ve Rusya nın başını çektiği, Avrupa ve BDT pazarlarında önemli değişimler yaşanıyor. Gerek zaman zaman krizlerle sarsılan küresel ekonomik durum, siyasi gerginlik ve istikrarsızlıklar, gerekse değişen tüketici eğilimleri, ürün bileşenleri, teknolojik ilerlemeler, Türkiye turizminin talep yapısından yatırımlarına kadar bir çok değişkeni yakından etkilemektedir. Turizm pazarlarında, yeni aktörlerin ortaya çıkması, ürün çeşitliliğinin artması veya varolanların şekil değiştirmesi ile rekabetin farklı boyutlar kazanması, tüketicilerin farklı deneyimlerin peşinde olması gibi eğilimler gelecekte Türkiye turizminin yönünü de belirleyecektir. Belirtilen ana unsurlardan dolayı, bugün dünyada en fazla yabancı ziyaretçi ve turist çeken 6. ülke konumunda bulunan ülkemiz, varolan turizm pazarları ve uluslar arası rekabette öne çıkmak için yeni politikalar oluşturmak durumuyla karşı karşıyadır. Bu araştırmada, tüm bu gelişmeler ışığında, Türkiye nin ana pazarları analiz edilecek, Avrupa, Akdeniz ve BDT gibi pazarlardaki yapısal değişimler ala alınarak, nasıl bir yol izlenmesi gerektiği tespit edilmeye çalışılacaktır.

6 5 Avrupa da turizme yaklaşım değişiyor Son yıllarda 500 milyondan fazla ziyaretçiden 490 milyar Dolar düzeyinde gelir elde eden dünyanın en büyük turizm pazarı olan Avrupa da 2000 yılından bu yana turizme bakış radikal biçimde değişmektedir. Özellikle son 5 yılda küresel ve bölgesel krizlerin ardından ekonomileri daralan veya durgunluğa giren Avrupa içinde, turizmin önemine daha fazla vurgu yapılmaktadır. Bugün Avrupa hasılasının % 9 unu üreten turizm ve seyahat sektörü, aynı zamanda bu kıtada istihdamın % 10 luk bir kısmını oluşturmaktadır. Diğer yandan finans kesimi dışında kalan reel ekonomide, faaliyet gösteren her 7 işletmeden biri turizmle ilgili bir yapısal özellik göstermektedir. Öyle ki, turizmde çalışanların sayısı, hizmetler sektörnün % 30 una yakın bir hacim oluşturmaktadır yılında 563 milyon ziyaretçi ve 489 milyar Dolar lık gelir ile birinci konumda bulunan Avrupa, turist trafiğinde dünya pazarının % 52 sine, gelirlerde de % 42 sine sahiptir. Diğer yandan turizme yönelik harcamaların da % 38 i Avrupa ve AB ülkeleri tarafından yapılmaktadır.

7 6 Dünya ziyaretçi trafiği ve turizm geliri, 2013 Bölgeler Ziyaretçi sayısı Milyon Turizm geliri Milyar Dolar Avrupa Asya-Pasifik Amerika Orta Doğu Afrika Dünya Dünya da en çok turist çeken 15 ülkenin değişimi İTALYA FRANSA FRANSA FRANSA FRANSA KANADA İSPANYA ABD ABD ABD FRANSA ABD İSPANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA İTALYA İTALYA ÇİN ÇİN ABD MACARİSTAN ÇİN İTALYA İTALYA AVUSTURYA AVUSTURYA İNGİLTERE İNGİLTERE TÜRKİYE ALMANYA İNGİLTERE RUSYA TÜRKİYE ALMANYA İSVİÇRE MEKSİKA KANADA ALMANYA İNGİLTERE YUGOSLAVYA ALMANYA MEKSİKA UKRAYNA RUSYA İNGİLTERE KANADA ALMANYA AVUSTURYA TAYLAND MACARİSTAN İSVİÇRE POLONYA MALEZYA MALAYSIA ÇEKOSLAVAKYA ÇİN AVUSTURYA RUSYA HONG KONG BELÇİKA YUNANİSTAN MACARİSTAN KANADA AVUSTURYA BULGARİSTAN PORTEKİZ HONG KONG HONG KONG UKRAYNA ROMANYA MALEZYA YUNANİSTAN YUNANİSTAN MEXICO Kaynak: UNWTO verilerinden derlendi.

8 yılına yönelik yapılan ziyaretçi projeksiyonlarda Avrupa trafiğinin her yıl ortalama % 2,1 büyüyeceği öngörülmektedir. Büyüme eğilimi geçmiş 15 yılda ise % 2,4 dolayında idi. Bu tahmine bakıldığında Avrupa da büyümenin yavaşlayacağı görülmektedir. Bu düşüşün ardında, başta Asya, BDT, Türkiye ve Mısır gibi hızlı yükselen ülkelerin pazara getirdikleri ivme, rekabette yaşanan değişim, ürün bileşenlerinin farklılaşması ve tüketici eğilimlerinin değişmesi gibi nedenler bulunmaktadır. Yükselen yeni pazarlardan kaynaklanan Avrupa nın görece güç kaybetmesinin yanında bazı yapısal sorunların da öne çıktığı görülmektedir. Yaşlanan nüfus, Avro bölgesi krizi, küreselleşme ve özellikle genç nüfus içinde artan işsizlik, dijital donanımlarla farklı şekilde aktif hale gelen yeni kuşak tatilcilere yönelik politika eksikliği gibi unsurlar başlıcalarıdır. Diğer yandan Avrupa nın, değişimlere ayak uydurmakta geç kalan sıkı yasal ve piyasa yapılanması başka bir zorluk da yaratmaktadır. Vize ve vergiler gibi bir çok alanda, şirketlerin elastikiyetini azaltan zorlayıcı yasal zeminler, mali yaptırımlar, bu açıdan Avrupa imajının zayıflaması, tanıtım ve pazarlama kaynaklarının yetersizliği ve diğer destinasyonlardan gelen rekabetçi sıkıştırmalar kıtanın gelecek 15 yıllık projeksiyonlarını kötümserleştirmektedir. Son 10 yılda Avrupa turizminin karşılaştığı bu sorunlar, beraberinde talebin AB ve ülkeler içindeki turistik faaliyetlerin de artmasına neden oluyor. Yapılan tahminlere göre Avrupa içindeki ülkelerde gerçekleşen harcamaların % 70 lik kısmı iç pazarlara yöneliktir.

9 8 Türkiye açısından Avrupa nın anlamı Türkiye nin gelişimine katkı veren turist kaynağı pazarları açısından bakıldığında Avrupa nın yıllardır ilk sırada olduğu görülüyor. Avrupa nın bu önemi, hem tarihsel olarak turizmde açılan ilk pazar oluşundan, hem de coğrafi, siyasi bazı önceliklerden kaynaklanmaktadır. Türkiye nin, yatırım-odaklı büyümenin hakim olduğu, özellikle kitle turizmine adım attığı dönemler olan 1980 ve 1990 larda en büyük müşterisi Avrupa olmuştur. Bu dönemlerde Avrupa nın toplam girişlerden aldığı pay % lere kadar yükselmişti. Öte yandan 2000 li yıllarla birlikte dağılan SSCB nin ardından ortaya çıkan BDT pazarının yükselişi beraberinde Avrupa nın payını % 50 lere kadar düşürdü. BDT nin payı da % 1 den % 25 e kadar yükseldi. Büyüme 3 merkezde toplandı 1980 den bu yana Türkiye turizminin büyümesinde başlangıçta 2, 90 lardan sonra 3 kaynak pazarın öne çıktığı görülüyor. Başını Almanya nın çektiği Batı Avrupa ile Arap ve Körfez ülkeleri 1990 lara kadar büyümede esas pazarlardı. Başta Rusya olmak üzere BDT ülkelerinin öne çıktığı son 20 yılda ise büyümenin kaynağı bu 3 ana blok olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle Rusya pazarının Antalya gibi destinasyonlarda sağladığı büyüme, dünyada eşine az rastlanır bir örnek teşkil etmektedir. Öyle ki Rusya bugün Antalya nın geleneksel pazarı olan Almanya yı, yüksek sezonda geride bırakmış durumdadır. Bu özet değerlendirmeden de görüleceği gibi, Türkiye turizminin gelecek vizyonunda yalnızca Batı Avrupa değil, BDT ve Rusya ile Körfez ve Arap ülkeleri de söz sahibi olacaktır.

10 9 Avrupa ve BDT nin Türkiye deki payı,% Yıllar Avrupa BDT ,5 0, ,1 27, ,2 15, ,1 21, ,0 21, ,9 22, ,4 24,7 Yabancı ziyaretçi trafiğinde blokların payı, % Diğer 21% BDT 25% Avrupa 54% Kaynak: T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerinden derlendi.

11 10 Farklı açıdan Türkiye nin pazarları Dünya ve Avrupa da turizmin ekonomik ve sosyal etkilerinin değerlendirmesinde ölçüm aygıtları ve yöntemleri de değişti. Geçmişte yalnızca sınırdan giren yabancı ziyaretçilerin dikkate alındığı yaklaşımların yanında; gecelemeler, harcamalar ve bunların niteliklerini ölçen göstergeler eklendi. Günübirlik ziyaretlerin yoğun olduğu Avrupa içinde ve bazı dünya ülkelerinde turizmin gerçek etkisini ölçmede, artık gecelemeler ve diğer harcamalar da esas alınıyor. Öte yandan uzun süreli gecelemeler ve bunların gerçekleşme yerleri de (oteller, evler vb) hesaplamalara dahil ediliyor. Türkiye nin ana pazarı olan Avrupa ya bu pencereden bakmak, gerçek etkinin değerlendirilmesinde çok önemli. Çünkü ülkemizde yapılan gecelemelerde tesis dışı unsurların (evler, araçlar vb) payının artmasına rağmen, konaklama tesisi yatırımları da hız kesmeden artıyor.

12 11 Avrupa gecelemeleri ve Türkiye Dünyanın turist çeken ve üreten en büyük pazarı olan Avrupalı ların yurtdışında yaptıkları gecelemeler ve Türkiye nin bundan aldığı pay, sınır girişlerinden daha tutarlı bir gösterge niteliğindedir. Son bulgulara göre Avrupa ülkelerinden yurtdışına yapılan seyahatlerde, yaklaşık 2,5 milyar geceleme yapılıyor. Toplam gecelemelerden Türkiye nin aldığı pay ise % 5 dolayında. Diğer yandan Avrupalılar, yurtdışında tatil amaçlı 1,5 milyar geceleme gerçekleştiriyor. Ülkemizin tatil amaçlı bu pazardan aldığı pay da % 5 e yakın. Kitle turizmi açısından bakıldığında, Avrupa dan yurtdışına olan seyahatlerde, özellikle sahil ülke ve şehirlerinde yapılan gecelemelerin 750 milyon dolayında olduğu gözleniyor. Türkiye bu pazardan da % 5 e yakın pay alabiliyor. Bu hesaplama da gösteriyor ki ziyaretçi sayısı bakımından Avrupa dan en çok turist çekenler arasında ilk 5 ülke içinde yer alan Türkiye, yapılan gecelemelere göre İspanya nın arkasından ikinci sıradadır. Avrupa ülkelerinden yurtdışına çıkışlarda yapılan toplam gecelemeler, 2013 Toplam geceleme 2,5 milyar Tatil amaçlı gecelemeler 1,5 milyar Sahillerde yapılan gecelemeler 750 milyon Kaynak: AB Eurostat veri tabanından derlendi.

13 12 Avrupa dan yapılan yurtdışı gecelemelerinde ülkelerin payları, 2013, % Ülkeler Pay,% İspanya 5,5 Türkiye 4,9 Fransa 3,3 İtalya 3,1 ABD 2, yılında Avrupa ülkelerinden yurtdışına yapılan geceleme sayısı, (milyon) Ülkeler Toplam Tatil amaçlı Almanya 745,6 541,3 İngiltere 546,5 320,9 Fransa 211,7 151,4 Hollanda 168,0 147,2 İsviçre 95,1 68,3 İtalya 93,2 63,3 İspanya 91,3 32,3 Belçika 85,5 66,9 İsveç 70,0 10,0 Avusturya 65,9 43,5 Danimarka 54,6 36,2 Norveç 50,0 10,0 Finlandiya 49,6 32,3 İrlanda 45,2 26,8 Çek Cumhuriyeti 39,6 32,2 Polonya 30,0 5,0 Macaristan 23,3 9,8 Hırvatistan 21,7 3,9 Slovakya 16,7 12,2 Slovenya 13,8 10,4 Portekiz 13,8 4,9 Litvanya 13,6 4,7 G.Kıbrıs 12,3 4,7 Lüksemburg 10,6 6,8 Romanya 9,0 3,6 Letonya 8,0 3,0 Estonya 7,9 4,1 Yunanistan 5,7 2,0 Malta 2,6 1,2 Kaynak: AB Eurostat veri tabanından derlendi.

14 Liderler ve Türkiye 13 Avrupa dan yapılan yurtdışı gecelemelerde esas pay Almanya ve İngiltere nin. AB den yapılan toplam 2,6 milyar gecelemenin % 50 sine yakını bu iki ülke tarafından gerçekleştiriliyor. Öte yandan bu iki ülke, yurtdışında tatil amaçlı olarak yapılan gecelemelerin de % 52 sini elinde tutuyor. Buradan hareketle denebilir ki Türkiye gibi tatil destinasyonlarının ana müşteriler de bu ülkelerdir yılında Türkiye de gerçekleşen 272 milyon dolayındaki yabancı gecelemelerin 26,7 sini Almanya ve İngiltere gerçekleştirdi. Tatil amaçlı gecelemelerin ise % 27,5 sini yine bu iki ülke oluşturdu. Diğer yandan son 10 yılda Türkiye nin ana pazarı konumuna gelen Rusya ise toplam gecelemelerde % 12, tatil amaçlı gecelemelerde ise % 17 paya sahip. Avrupa dan yurtdışına yapılan gecelemelerin % 92,6 sını 15 ülke gerçekleştiriyor. Almanya, İngiltere, Fransa, Hollanda, İsviçre, İtalya, İspanya, Belçika, İsveç, Avusturya, Danimarka, Norveç, Finlandiya, İrlanda ve Çek Cumhuriyeti nde oluşan bu ülkeler aynı zamanda Türkiye de gerçekleşen gecelemelerin de % ini oluşturuyor. En büyük pazarlarımızda gecelemelerin seyri, 2013 Avrupa dışında toplam geceleme payı,% Avrupa dışında toplam Tatil geceleme payı,% Türkiye de toplam geceleme Payı, % Türkiye de toplam Tatil geceleme, Payı, % Almanya 28,6 32,6 20,1 18,7 İngiltere 21,0 19,3 7,5 8,1 Rusya * * 11,8 16,3 Kaynak: AB Eurostat ve T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerinden derlendi.

15 14 Uzun vadeli eğilimler Avrupa dan yurtdışı çıkışlarda yapılan geceleme eğilimlerinde son 10 yıllık dönemde bir düşüş söz konusu. Düşüş eğilimi, Avrupa nın lider iki ülkesi olan Almanya ve İngiltere örneği ile net biçimde gözlenebilir. Son 10 yıllık dönemde Almanların yurtdışında yaptıkları gecelemeler 885 milyondan 745 milyona geriledi. İngiltere deki gerileme ise 630 milyondan 542 milyona şeklinde oluştu. Yurtdışı harcamalar Yurtdışı çıkışlarda Türkiye gibi ülkelerin kaynak pazarları konumunda bulunan Avrupa nın önde gelen ülkeleri son 10 yılda, yılda ortalama 200 milyar Avro nun üzerinde seyahat harcaması yapıyor. Bu seviye döneminde milyar Avro ya çıktı. Yurtdışında yapılan seyahat harcamalarında milyar Avro ile Almanya ilk sırayı alırken, onu 30 milyar Avro luk seviye ile İngiltere, 25 milyar Avro ile Fransa, 13 milyar Avro ile Hollanda, 10 milyar Avro ile, Belçika takip ediyor. Bu ülkeler aynı zamanda Türkiye de de en fazla harcama yapan kaynak pazarlardır.

16 Yurtdışına yapılan gecelemeler, milyon Yıllar Almanlar İngilizler* ,5 430, ,0 440, ,0 616, ,9 613, ,7 633, ,9 557, ,3 542, ,8 544, ,4 546, ,6 542,5 Kaynak: Eurostat, Almanya ve İngiltere resmi istatistiklerinden derlendi *(Araştırmada Birleşik Krallık yerine İngiltere kullanılmıştır) Avrupa yurtdışı seyahat harcamalarının ülkelere dağılımı,% Ülkeler Toplam harcama Tatil amaçlı Almanya 34,7 33,6 İngiltere 12,1 12,7 Fransa 11,8 12,9 Hollanda 5,6 6,7 İsviçre 5,4 5,6 Belçika 4,8 5,3 Avusturya 4,4 4,0 İtalya 4,2 4,5 Finlandiya 3,5 3,3 İspanya 3,2 2,5 Danimarka 2,6 2,0 İrlanda 2,2 1,8 Çek Cumhuriyeti 1,1 1,3 Lüksemburg 0,6 0,5 Macaristan 0,6 0,5 Hırvatistan 0,6 0,2 Slovakya 0,5 0,6 G.Kıbrıs 0,5 0,3 Slovenya 0,4 0,3 Litvanya 0,4 0,3 Estonya 0,2 0,2 Portekiz 0,2 0,2 Letonya 0,2 0,2 Romanya 0,2 0,1 Malta 0,2 0,1 Yunanistan 0,1 0,1 Bulgaristan 0,1 0,1 Kaynak: Eurostat istatistiklerinden derlendi 15

17 16 Paket turlarla bakış Türkiye nin Avrupa ve dünya pazarındaki gerçek yerini gösteren bir diğer gösterge de paket turlarla çekilen turist sayısıdır yılı verilerinde göre Türkiye paket tur sayısında İspanya nın arkasından yine 2.sırada bulunmaktadır yılında İspanya 60,6 milyon, Türkiye ise 34 milyon dolayında ziyaretçi çekti. Ziyaretçi farkı 25 milyon dolayında gerçekleşti. Paket turlar açısından ise Türkiye 16 milyon İspanya da 18 milyon dolayına ulaştı. Bu ölçümle fark 2 milyon dolayındadır. Paket tur açısından fark 2014 yılında 2 milyonun da altına inmektedir. Türkiye ve İspanya rekabeti Ziyaretçi sayısı ve paket turlarda fark, milyon. Yıllar Yabancı ziyaretçi sayısı farkı Paket tur sayısı farkı ,5 19, ,1 17, ,8 16, ,9 13, ,8 9, ,5 11, ,9 9, ,9 5, ,2 0, ,0 1, ,2 1, ,0 2, ,4 1,8 Kaynak: Türkiye ve İspanya Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerinden derlendi.

18 BÖLÜM 2 17 AVRUPA ÜLKELERİNİN YURTDIŞINDA YAPTIKLARI GECELEMELER TEMELİNDE TÜRKİYE NİN PAYI ANALİZİ

19 18 Almanya Almanya dan yapılan yurtdışı gecelemelerde ülkelerin payları,% Yapılan toplam gecelemeler bazında 1 milyardan fazla seviye ile Avrupa da ilk sırada yer alan Almanya da, yurtdışında yapılan gecelemeler ise % 58 lik paya sahip. Yurtdışında yapılan gecelemelerde en popüler ülke ise İspanya. Onu, İtalya, Avusturya, Türkiye ve Fransa izliyor. Ülkeler Pay,% İspanya 14,7 İtalya 11,5 Avusturya 8,6 Türkiye 7,6 Fransa 5,4 Hollanda 3,7 ABD 3,7 İngiltere 3,3 Yunanistan 3,0 Mısır * 2,8 Hırvatistan 2,8 Polonya 2,0 Diğer 30,9 *Bazı Afrika ülkeleri ile beraber Almanya'dan yurtdışı gecelemelerde ülkelerin payları,% Diğer 52% İspanya 15% İtalya 11% Fransa 5% Avusturya 9% Türkiye 8% Kaynak: AB Eurostat veri tabanından derlendi.

20 İngiltere Avrupa seyahat pazarında, yurtdışı gecelemeleri en yüksek ikinci ülke olan İngiltere de yılda 500 milyondan fazla geceleme, aralarında Türkiye nin de yer aldığı turistik destinasyonlarda gerçekleşiyor. Yurtdışında yapılan gecelemelerde, ilk sıraları, İspanya, Fransa, İtalya, Yunanistan, Portekiz ve Türkiye alıyor. Türkiye bu pazarda yükselirken, Yunanistan, G.Kıbrıs ve İspanya nın geçmiş 10 yıla göre önemli miktarda pay kaybettiği gözleniyor. İngiltere den yapılan yurtdışı gecelemelerde ülkelerin payları,% Ülkeler Pay,% İspanya 17,6 Fransa 10,3 İtalya 3,6 Yunanistan 3,2 Portekiz 3,2 Türkiye 2,7 G.Kıbrıs 1,3 Malta 0,9 Mısır 0,8 Fas 0,8 Tunus 0,7 Diğer 54,8 İngiltere'den yurtdışı gecelemelerde ülkelerin payları,% İspanya 18% 19 Fransa 10% Diğer 59% İtalya 4% Yunanistan 3% Türkiye 3% Portekiz 3% Kaynak: AB Eurostat veri tabanından derlendi.

21 20 Fransa Fransa dan yapılan yurtdışı gecelemelerde ülkelerin payları,% Yurtdışında yapılan gecelemelerde üçüncü sırada bulunan Fransızlar, 200 milyondan fazla geceleme gerçekleştiriyor. Fransa dan en fazla payı alan ülkeler içinde İspanya ilk sırada yer alırken onu, Avrupa içinde İtalya, Portekiz, Türkiye ve Yunanistan izliyor. Diğer yandan Avrupa dışından ABD, Fas, Tunus, Kanada da en fazla gecelemelerin yapıldığı ülkeler konumunda bulunuyor. Ülkeler Pay,% İspanya 18,5 İtalya 9,9 ABD 6,1 Portekiz 5,6 Fas 4,8 Tunus 3,8 Türkiye 2,9 Kanada 2,7 Belçika + 2,6 Lüksemburg Yunanistan 2,4 İskandinavya 2,1 İsviçre 2,0 Hırvatistan 1,4 Diğer 35,2 Fransa'dan yurtdışı gecelemelerde ülkelerin payları,% Diğer 48% İspanya 18% İtalya 10% Türkiye 3% Tunus 4% Fas 5% Portekiz 6% ABD 6% Kaynak: AB Eurostat veri tabanından derlendi.

22 Hollanda Avrupa da yurtdışı seyahatleri en yüksek olan ülkelerden Hollanda da, seyahat edenler yurtdışında 160 milyon dolayında geceleme yapıyor. Turistik bölge ve destinasyonlarda en çok geceleme yapılan ülkeler içinde ilk sıraları Fransa, İtalya, Türkiye ve Yunanistan alırken, Almanya, ABD, Avusturya, Belçika ve Afrika gecelemesi yüksek diğer ülkeleri oluşturuyor. Hollanda dan yapılan yurtdışı gecelemelerde ülkelerin payları,% Ülkeler Pay,% Fransa 15,8 İspanya 11,8 Almanya 10,7 İtalya 6,5 Avusturya 6,0 Türkiye 5,6 Belçika 4,1 ABD 4,0 Yunanistan 3,7 Afrika 3,7 İngiltere 3,5 Portekiz 2,7 İsviçre 1,6 Mısır * 1,8 Hırvatistan 1,3 Diğer 17,2 *Bazı Afrika ülkeleri ile beraber Hollanda'dan yurtdışı gecelemelerde ülkelerin payları,% 21 Diğer 44% Fransa 16% İspanya 12% Almanya 11% Türkiye 5% Avusturya 6% İtalya 6% Kaynak: AB Eurostat veri tabanından derlendi.

23 22 Belçika Belçika dan yapılan yurtdışı gecelemelerde ülkelerin payları,% Nüfusuna oranla en Ülkeler Pay,% fazla yurtdışı seyahatin Fransa 30,9 gerçekleştiği ülkelerden olan İspanya 12,6 Belçika pazarından, yılda 85- İtalya 7,8 90 milyon dolayında geceleme Mağrip 5,3 yapılıyor. Türkiye 4,7 Almanya 3,3 Belçika dan yurtdışında Mısır 3,3 gerçekleşen gecelemelerde Hollanda 2,8 ilk sıraları, Fransa, İspanya, Avusturya 2,8 İtalya ve Türkiye alırken, Portekiz 2,8 Mağrip ülkeleri, Almanya, Yunanistan 2,5 Mısır, Hollanda ve Avusturya İngiltere 1,9 gecelemeleri yüksek olan ABD 1,9 ülkeler içinde yer alıyor. İsviçre 1,4 Hırvatistan 1,3 Diğer 14,5 Belçika'dan yurtdışı gecelemelerde ülkelerin payları,% Diğer 38% Fransa 31% İtalya 8% İspanya 13% Türkiye 5% Mağrip 5% Kaynak: AB Eurostat veri tabanından derlendi.

24 Rusya Rusya dan tatil amaçlı yurtdışı çıkışlar, 2013 yılında % 19 artarak 18,3 milyon olurken, Türkiye 3 milyon kişi ile ve % 16,8 Pazar payı ile lider konumda te hızlı yükselen Yunanistan ise ilk defa 1 milyon bandını aşarak 3. sıraya yükseldi yılını tekrar eden Mısır ise 2. sırada yer aldı. Tayland ın arkasından, 1 milyon bandını aşan diğer tatil ülkesi İspanya da % 27 büyüme ve % 5,5 pazar payı ile ilk 10 sırada yükselmeye devam etti. Rusya dan çıkışlarda büyük hacimli pazarlardan yalnızca Çin gerileme yaşadı. Rusya dan çıkışlarda son 15 yılın büyüme eğilimlerine bakılırsa Avrupa nın öne geçtiği görülüyor yılına kadar, Rusya daki büyümenin, % sini Türkiye ve Mısır alıyordu. Avrupa destinasyonları ise gelişmeden % pay alabiliyordu yılıyla birlikte, başta Mısır da yaşananlar, yeni ülkelerin atakları ve Avrupa ya yöneliş 2013 tamamlandığında eğilimleri adeta tersine çevirdi döneminde Rusya dan çıkışlardaki büyümenin % 65 ini Avrupa alırken, Türkiye % 12,5 pay alabildi ki geçmiş dönemde bu pay % dolaylarında idi. Mısır ise Arap Baharı nın ardından pazarın büyümesinden pay alamadı. Rusya dan çıkışlardaki büyümeden alınan pay, % Ülkeler Türkiye 20,0 12,5 Mısır 21 * Avrupa Diğer 45 22,5 23 Rusya dan çıkışların ülkelere göre dağılımı (000) Ülkeler Türkiye Mısır Avrupa Diğer Kaynak: Rossstat verilerinden derlendi.

25 24 Rusya dan tatil amaçlı çıkışlar Yıllar Çıkış-Turistik Rusya dan çıkışlardan ülkelerin aldıkları paylar,% Ülkeler Pay 2005 Pay 2013 Türkiye 23,0 16,8 Mısır 10,3 10,4 Çin 17,0 5,8 Tayland 1,0 5,7 İspanya 3,2 5,5 Almanya 3,4 4,5 Yunanistan 2,2 6,4 İtalya 3,0 4,0 BAE 2,5 3,6 Finlandiya 5,8 4,9 G. Kıbrıs 1,6 3,2 Bulgaristan 1,8 2,7 Çek Cumh. 1,8 2,6 Fransa 2,6 2,0 Avusturya 0,7 1,5 İsrail 0,4 1,3 Tunus 1,3 1,5 İsviçre 0,6 1,1 İngiltere 1,1 1,0 Diğer 16,7 15,3 Kaynak: Rossstat verilerinden derlendi.

26 BÖLÜM 3 25 TÜRKİYE DE YAPILAN GECELEMELER AÇISINDAN AVRUPA VE RUSYA PAZARI

27 26 Türkiye, 2013 yılında yabancı ve vatandaş ziyaretçilerden oluşan 39,3 milyonluk ziyaretçi trafiğine ulaştı. Bu ziyaretlerden 32,3 milyar Dolar gelir elde edildi te yabancı ziyaretçi sayısı % 9,8 artışla 34,9 milyona çıktı. Yabancı ziyaretçiler 2013 te 25,3 milyar Dolar harcamada bulundu. Turizmden elde edilen gelir; ihracat gelirlerinin % 21,2 sine ulaşırken, gelirin GSMH ya oranı da % 4 e yükseldi. 272 milyonu yabancı ziyaretçiler olmak üzere 2013 yılında Türkiye de 380 milyon dolayında geceleme yapıldı. Yabancı ziyaretçiler tarafından yapılan gecelemelerin % 53,8 i konaklama tesislerinde, % 36,6 sı evlerde gerçekleşti. Geri kalan % 10 luk bölüm ise ulaştırma araçları gibi yerlerde yapıldı. Yabancı gecelemelerin dağılımı,% Pay, % Tesisler 53,8 Evler 36,6 Diğer 9,6 Kaynak: TÜİK, turizm veri tabanından derlendi.

28 Tesislerde gecelemelerin yarısı 5 pazardan sağlanıyor 2013 yılında, yabancı ziyaretçilerin konaklama tesislerinde yaptıkları gecelemeler 146 milyonu aştı. Yapılan gecelemelerin % 50 sini; Almanya, Rusya, İngiltere, Hollanda ve Fransa pazarları sağladı. Bu pazarlar, aynı zamanda Avrupa dan yurtdışına en fazla turist hareketi yaratan niteliğe sahiptir. Diğer yandan tesislerdeki gecelemelerde, Avrupa ülkelerinin payı % 50,7 olarak gerçekleşirken, BDT nin payı da % 24,5 oldu. Gecelemelerin % 12,3 ü Ortadoğu ve Afrika dan % 2,5 i Asya ve Uzak Doğu dan, % 2,6 sı Amerika ülkelerinden elde edildi. Öte yandan son 10 yılda yabancıların konut alımları, kiralamalar ve akraba, ardaş evlerinde yaptıkları gecelemelerde de ciddi artışlar yaşandı. Bugün ülkemizde yapılan her 10 gecelemenin neredeyse 4 ü bu yerlerde gerçekleşir hale geldi. Evlerde 100 milyona yakın geceleme yapan yabancı ziyaretçiler içinde ilk sıraları; Avusturya, İngiltere, İsviçre, İspanya ve Fransa almaktadır. Yabancı ziyaretçilerin geceleme eğilimleri - Ruslar, gecelemelerinin % 90 ını konaklama tesislerinde yapıyor. Almanya da bu oran % 60, İngiltere de % 70 dolayında - Konaklama tesislerinde geceleme eğilimleri en düşük pazarlar; % 4 ile Gürcistan, % 12 ile Azerbaycan, % 42 ile İran ve % 44 ile Bulgaristan pazarlarıdır. Bu pazarlar, Türkiye ye gelen yabancı ziyaretçiler içinde % 15 dolayında pay almaktadır Evlerde yapılan geceleme eğilimleri en yüksek pazarlar; % 81 ile Azerbaycan, % 60 ile Avusturya, % 51 ile İran ve % 47 ile Gürcistan pazarlarıdır. Bu pazarların yanında, Bulgaristan, İsviçre, Fransa, Hollanda gibi bazı pazarlarda da ev gecelemeleri yüksek seviyelerdedir. - Tesis ve evlerin dışında, bir ulaştırma aracı vb. yerlerde yapılan gecelemelerin neredeyse tamamı, Gürcistan, İran ve Azerbaycan dan gelen ziyaretçilerce yapılmaktadır. - Tesislerde gerçekleşen ortalama kalış süresine (OKS) göre, en yüksek değerler; Rusya, Almanya, İngiltere, Hollanda, Belçika, Danimarka ve Avusturya pazarlarında elde edildi.

29 28 Tesisler yapılan yabancı gecelemelerinin dağılımı,% Bloklar Pay,% Avrupa 50,7 BDT 24,5 Ortadoğu, Afrika 12,3 Amerika 2,6 Asya, Uzakdoğu 2,5 Diğer 7,0 Ülkeler Konaklama tesislerinde yapılan gecelemelerin pazarlara dağılımı, % Pay,% Almanya 18,7 Rusya Fed. 16,2 İngiltere 8,1 Hollanda 4,1 Fransa 2,9 İran 2,9 Bulgaristan 2,4 Ukrayna 2,3 İsveç 2,2 Belçika 2,0 A.B.D. 1,6 Danimarka 1,5 Gürcistan 1,4 İtalya 1,4 Yunanistan 1,3 Avusturya 1,2 İsviçre 1,0 Diğer 29,7 Geliş amaçları ve tesislerde gecelemeler Amaçlar Tesis Ev Diğer Gezi, eğlence, sportif ve kültürel faaliyetler 73,7 25,4 0,8 Dini 71,7 25,8 2,5 İş amaçlı(konferans, toplantı, görev vb.) 64,2 34,1 1,7 Alışveriş 58,5 33,7 7,8 Transit 37,8 5,8 56,4 Sağlık 27,5 67,5 5,0 Eğitim 21,0 62,7 16,3 Yakınları ziyaret 3,2 96,1 0,7 Diğer 2,9 41,2 56,0 Toplam 40,2 52,8 7,0 Kaynak: TÜİK turizm veri tabanı ve T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerinden derlendi.

30 Evlerde yapılan gecelemelerin pazarlara dağılımı, % Ülkeler Pay,% Avusturya 21,9 İngiltere 17,9 İsviçre 8,9 İspanya 5,1 Fransa 4,9 Rusya Fed. 4,6 Gürcistan 4,3 Almanya 3,6 Yunanistan 2,8 A.B.D. 2,8 İsveç 2,1 Avustralya 1,6 Suriye 1,5 İtalya 1,3 Danimarka 1,3 Belçika 1,2 İran 0,7 Bulgaristan 0,7 Diğer 12,6 Bazı pazarlarda tesislerde ortalama kalış süresi (OKS) Ülkeler OKS Rusya Fed. 8,06 Almanya 7,47 İngiltere 7,21 Hollanda 6,89 Belçika 6,69 Danimarka 6,28 Ukrayna 6,15 Avusturya 6,05 İsviçre 5,90 Azerbeycan 5,89 İsveç 5,88 Fransa 5,28 İran 5,15 İsrail 4,04 Kanada 3,91 İtalya 3,83 A.B.D. 3,82 İspanya 3,76 Avustralya 3,43 Bulgaristan 3,17 Yunanistan 2,82 Japonya 1,68 29 Kaynak: TÜİK turizm veri tabanı ve T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerinden derlendi.

31 30 Paket turlar Yabancı ziyaretçilerin yaklaşık % 44 ü, en az iki bileşenli, paket tur satın alarak, ülkemizi ziyaret etti. Türkiye nin en büyük pazarı Almanya dan gelenlerin % 64 ü paket turları kullandı. Bu oran Rusya pazarında % 82 oldu. Yurtdışında yaşayan vatandaş ziyaretçilerin paket tur kullanma oranı ise % 4 gibi oldukça düşük seviyelerde seyretti. Öte yandan en çok ziyaretçinin geldiği pazarlardan Gürcistan da paket kullanım oranı da % 1 dolayında kaldı. İlk 10 Pazar içinde yer alan İngiltere den gelişlerde % 60 dolayında paket tur kullanıldı. Benzer oran Hollanda pazarında da yakalandı. Paket kullanım oranı İskandinavya pazarında da % 70 lere yaklaştı. Paket turda en yüksek seviye Japonya da elde edildi. Bu ülkeden gelenlerin % 85 i paket turları tercih etti. Bazı pazarlardan gelişlerde paket tur kullanım oranı, % Pazarlar Paketkullanım oranı,% Japonya 85,5 Rusya 82,0 Danimarka 73,6 Belçika 66,0 İsveç 65,4 İspanya 65,1 Almanya 63,9 Kanada 62,5 Ukrayna 62,1 İngiltere 60,4 Avustralya 59,3 Hollanda 58,3 İtalya 56,3 A.B.D. 55,4 İsrail 54,0 Avusturya 46,2 Fransa 45,8 Bulgaristan 44,9 İsviçre 42,2 Tunus 34,0 İran 19,4 Suriye 12,5 Azerbeycan 5,4 Türkiye 4,3 Gürcistan 1,3 Kaynak: TÜİK, turizm veri tabanından derlendi.

32 Ülkeler ve paket tur pazarı Türkiye ye gelişlerde, en yüksek paya sahip olan Almanya ve Rusya, paket tur sayının dağılımı açısından da ilk 2 sırada yer alıyor. Tablodan da görüleceği gibi, iki ülke arasındaki azalan ziyaretçi farkına paralel olarak paket tur pazarında da Rusya, Almanya ya çok yaklaşmıştır. Paket tur pazarında sıralamasında bazı pazarlar (Paket tur sayısı açısından Türkiye payları, %) Pazarlar Türkiye Paket tur payı,% Türkiye ye Gelişlerde payı, %* Almanya 15,4 10,7 Rusya 14,4 7,8 İngiltere 6,8 5,0 Hollanda 3,4 2,6 A.B.D. 2,4 1,9 Fransa 2,3 2,2 İtalya 2,1 1,7 İsveç 2,1 1,4 Ukrayna 2,1 1,5 Belçika 1,8 1,2 Danimarka 1,5 0,9 İran 1,2 2,8 Avusturya 1,1 1,0 Türkiye 1,1 10,8 İspanya 1,0 0,7 İsviçre 0,8 0,8 Japonya 0,8 0,4 Kanada 0,7 0,5 İsrail 0,4 0,3 31 Kaynak: TÜİK turizm veri tabanı ve T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerinden derlendi.

33 32 Çocuklar ve paket turlar Aile paketlerinin en dinamik pazarı olan Türkiye, son 10 yılda rakiplerini geride bırakmıştır. Özellikle 0-14 yaş grubu çocukların ve ailelerinin en yoğun ziyaret ettiği ülke olan Türkiye, çocuk ziyaretçilerinin sayısını 4 katına çıkarmıştır. Öte yandan yetişkin ve ailelerin sayısı da bu dönemde 2 kat artış göstermiştir. Bu özelliği ile aile ve çocuklar, Türkiye turizmindeki büyümenin de esas ivmesi olmuştur yılında Türkiye ziyaretçi artışının % 20 sini çocuklardan, % 55 ini de bu çocuklara sahip ailelerden sağladı. Geçen yıl 0-14 yaş grubu çocukların sayısı 5,1 milyondan 5,6 milyona çıktı. Yetişkinlerin sayısı da 12,5 milyondan 13,7 milyona yükseldi. Diğer yandan çocukların toplam ziyaretçi sayısı içindeki payı da % seyretmektedir. Paket tur pazarının yaş gruplarına göre dağılımı, (milyon) 0-14 yaş Yaş Yaş Yaş 65 ve üzeri , /2013 artıştan aldığı pay,% 20,8 10,2 55,0 14,3 * Kaynak: TÜİK, turizm veri tabanından derlendi.

34 BÖLÜM 4 33 AVRUPA TURİZMİNDE TÜRKİYE NİN YERİ

35 34 Avrupa da yatak sayısı 14,5 milyona ulaştı Türkiye pazardan % 9 pay alıyor Avrupa içindeki 28 ülkede, otel vb konaklama tesislerindeki yatak sayısı 10 yılda % 18 gelişme ile 12,2 milyondan 14,5 milyona çıktı. Bu dönemde yatak arzında gerçekleşen 2,3 milyon artışın önemli bir kısmını Türkiye ve İspanya sağladı. Avrupa içinde Türkiye, 1,3 milyon yatak arzı ile 3.sırada yerini alırken, döneminde yatak arzı artışında % 48,4 ile en yüksek büyümeyi gerçekleştirdi. Yatak arzında 2.sırada bulunan İspanya ise % 23,6 artışla toplamda 1,8 milyon yatağa ulaştı. 2,2 milyon yatakla ilk sırada bulunan İtalya da, son 10 yılda yatak arzı % 11,7 büyüdü. 1,3 milyona yakın yatak ile 4.sıradaki Fransa, arzda % 1,4 gelişmeyi yakalarken, beşinci sıradaki Yunanistan da % 15,7 yükselişle 773 bin yatağa ulaştı. Son 10 yıllık sürede, Türkiye nin Avrupa yatak arzı içindeki payı % 7 den % 9 dolayına ulaştı. Bu dönemde İspanya nın payı % 12,3 ten % 12,8 e çıkarken, İtalya, Fransa ve Yunanistan ın payları ise geriledi Avrupa da yatak arzı, milyon Ülkeler Değişim,% Pay, 2004 Pay,2013 İtalya 2,00 2,23 11,7 16,37 15,40 İspanya 1,52 1,86 23,6 12,38 12,87 Türkiye 0,87 1,30 48,4 7,17 8,96 Fransa 1,24 1,25 1,4 10,16 8,68 Yunanistan 0,66 0,77 15,7 5,47 5,33 AB 28 +Türkiye 12,21 14,51 18,8 16,37 15,40 Kaynak: AB Eurostat, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerinden derlendi.

36 35 Avrupa da turizm istihdamı 11,7 milyon Türkiye nin payı % 12 3 milyon dolayında kişinin konaklama hizmetlerinde çalıştığı Avrupa da konaklama ve yiyecek içecek hizmetlerinde çalışanların sayısı da 11,7 milyona ulaştı. Turistik destinasyonlar içinde en fazla istihdam; 1,4 milyon kişi ile İspanya ve 1,3 milyon kişi ile Türkiye de bulunuyor. Öte yandan bu 2 ülkeden farklı bir turizm yapılanması olan Almanya ve İngiltere de toplam çalışan sayısı ülke başına 1,6 milyon dolayında. Konaklama sektöründe çalışan 3 milyon kişinin dağılımı ele alındığında görülüyor ki, İspanya ve Türkiye, her biri 330 bini aşan seviyelerle, yine başa baş bir konumda. Onları İtalya ve Fransa izliyor. Bu kategoride, 528 bin kişi ile Almanya ve 366 bin kişi ile İngiltere başı çekiyor yılı verilerine göre Türkiye, Avrupa konaklama sektörü istihdamından % 11,3, toplam turizm istihdamından da % 11,8 pay alıyor. Avrupa da turizm istihdamı, bin* Ülkeler Değişim,% Pay, 2004 Pay,2013 İspanya ,4 12,1 15,40 Türkiye ,3 11,8 12,87 İtalya ,3 11,0 8,96 Fransa ,3 7,7 8,68 Yunanistan ,8 2,6 5,33 *Eurostat ve SGK, TUİK verilerinden derlendi Not: Almanya ve İngiltere dışında kalan turistik merkezlere göre sıralama Kaynak: AB Eurostat, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerinden derlendi.

37 36 Konaklama istihdamında Türkiye ve rakipleri Türkiye son 10 yılda, dünya sıralamasında Fransa, İspanya ve İtalya nın ardından Avrupa 4 üncülüğüne yerleşti. Sektör karakteristikleri olarak Türkiye bu 3 rakip içinde en fazla ispanya ya benzerlik gösteriyor. Turist kaynağı pazarlar, mevsimsellik, paket tur hacmi gibi alanların yanı sıra, konaklama sektöründeki kapasite ve istihdamın nitelikleri olarak da bu iki ülke oldukça yakın stok değerlerine sahip. Konaklama sektöründe istihdam açısından Türkiye ve İspanya 330 bin dolayında çalışan sayısıyla çok yakın değerlere sahip. İki ülke aynı zamanda, konaklamadaki istihdamın mevsimselliğinde de paralel davranışlar gösteriyor. Otellerde yıl boyunca çalışma, iş bulabilme oranı iki ülke için de % bandında bulunuyor. Bu aynı zamanda tatil talebinin yoğunlaştığı yaz aylarında görülen benzerlikle de yakından ilgili. Diğer yandan İspanya ve Türkiye, sezon içinde geçici olarak çalışanlar açısından da benzer durumdalar. İki ülkede de geçici olarak çalışanların sayısı bin dolayında. Konaklama sektörü istihdamın görülen bu ortak özellikler, toplam yatak sayısı ve yabancı gecelemeler açısından da gözlenmektedir. Avrupa da turizm istihdamı, bin* Ülkeler Otellerde çalışan sayısı, bin Otellerde yıl boyunca çalışma oranı,% Otellerde geçici çalışan sayısı, bin İspanya ,7 127 Türkiye ,1 125 Fransa ,6 80 İtalya ,8 145 Yunanistan 82 36,6 52 Türkiye ve rakiplerinde yatak kapasitesi ve gecelemeler Ülkeler Otel vb yerlerde bulunan yatak sayısı, milyon Otel vb yerlerde yabancı geceleme sayısı ve milyon İspanya 1,86 185,3 Türkiye 1,39 146,8 Fransa 1,25 73,6 İtalya 2,23 126,3 Yunanistan 0,77 57,0 Kaynak: AB Eurostat, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), TÜİK ve T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerinden derlendi.

38 37 Türkiye, AB deki en ekonomik 11. ülke Kişilerin bireysel tüketim düzeylerinin ülkeler itibariyle ne durumda olduğunu gösteren fiyat düzeyi endeksine göre, 2013 yılında AB içinde 100 Avro'ya alınabilecek bir mal ve hizmet sepeti Türkiye de 58 Avro karşılığında alınabiliyor. Bu seviye ile Türkiye AB içinde en ekonomik 11.ülke konumunda bulunuyor. Türkiye'den daha ekonomik durumda olan ülkeler; Macaristan, Polonya, Karadağ, Bosna-Hersek, Sırbistan, Romanya, Arnavutluk, Bulgaristan ve Makedonya olarak sıralandı. Eurostat verilerine göre AB içinde, kişisel satınalma gücü en yüksek olan (veya diğerlerine göre en pahalı olan) ülkelerin başında; Norveç, İsviçre, Danimarka, İsveç, Lüksemburg, Finlandiya, İrlanda, Belçika, Hollanda, İngiltere, Avusturya ve Fransa geliyor. AB de 100 Avroluk mal ve hizmet sepeti, ülkelerde kaça alınıyor Ülkeler İspanya Güney Kıbrıs Hırvatistan Türkiye Macaristan Polonya Karadağ Bosna-Hersek Sırbistan Romanya Arnavutluk Bulgaristan Makedonya Kaynak: AB Eurostat ve OECD veri tabanından derlendi.

39 38 Reel büyüme düşüyor Türkiye ye yönelik seyahat talebinin en önemli göstergelerinden biri olan reel büyüme, son 10 yılda önemli oranda düşüş gösterdi. Avrupa içindeki en büyük müşterimiz olan Avrupa da % 1,5-2 aralığında seyreden büyüme 2008 küresel krizi ile birlikte gerileyerek % 1 in de altına düştü. Bu dönemde Almanya başta olmak üzere tüm ülkelerde görülen düşüşler 2013 ile birlikte yeniden toparlanma eğilimine girse de bir önceki 10 yılın halen oldukça gerisinde seyrediyor tamamlandığında Avrupa içinde yalnızca İngiliz ve İsveç ekonomilerinin reel anlamda belirgin bir büyüme sağladığı görülüyor. Diğer ülkelerin bir kısmında büyümeler durağanlık ile % 1 in altında seyrederken, Hollanda, İtalya gibi bazı sürükleyici ekonomilerin hala toparlanma aşamasına geçemediği gözleniyor yılı sonlarına doğru AB ekonomileri % 0,3 reel büyüme gösterdi. Nihai tüketim harcamalarında gelişme ise % 0,6 oldu. Bölge içinde Avusturya ve İtalya hariç tüm ülkelerde % 0,2 -% 0,8 aralığında canlanma görüldü. Türkiye nin en çok turist çektiği ülkelerde reel iktisadi büyüme oranları,% Ülkeler * AB 28 1,3 1,5 2,6 2,2 3,4 3,2 0,4-4,5 2 1,6-0,4 0,1 0,30 Almanya 0-0,4 1,2 0,7 3,7 3,3 1,1-5,1 4 3,3 0,7 0,4 0,26 İngiltere 2,3 3,9 3,2 3,2 2,8 3,4-0,8-5,2 1,7 1,1 0,3 1,7 0,76 Hollanda 0,1 0,3 2,2 2 3,4 3,9 1,8-3,7 1,5 0,9-1,2-0,8 0,16 Fransa 0,9 0,9 2,5 1,8 2,5 2,3-0,1-3,1 1, ,2 0,06 İtalya 0,5 0 1,7 0,9 2,2 1,7-1,2-5,5 1,7 0,4-2,4-1,9-0,10 Belçika 1,4 0,8 3,3 1,8 2,7 2,9 1-2,8 2,3 1,8-0,1 0,2 0,26 İsviçre 0,2 0 2,4 2,7 3,8 3,8 2,2-1,9 3 1,8 1 1,9 0,43 Danimarka 0,5 0,4 2,3 2,4 3,4 1,6-0,8-5,7 1,4 1,1-0,4 0,4 0,23 Finlandiya 1,8 2 4,1 2,9 4,4 5,3 0,3-8,5 3,4 2,8-1 -1,4 0,03 İsveç 2,5 2,3 4,2 3,2 4,3 3,3-0,6-5 6,6 2,9 0,9 1,6 0,33 Norveç 1, ,6 2,3 2,7 0,1-1,6 0,5 1,3 2,9 0,6 0,70 Avusturya 1,7 0,9 2,6 2,4 3,7 3,7 1,4-3,8 1,8 2,8 0,9 0,3-0,06 *9 aylık Kaynak: AB Eurostat veri tabanından derlendi.

40 Türkiye ye gelen yabancı ziyaretçiler (Ocak-Kasım) MİLLİYET /2013 ALMANYA ,86 AVUSTURYA ,64 BELÇİKA ,24 DANİMARKA ,55 FİNLANDİYA ,54 FRANSA ,15 HOLLANDA ,79 İNGİLTERE ,59 İRLANDA ,11 İSPANYA ,58 İSVEÇ ,68 İSVİÇRE ,75 İTALYA ,85 İZLANDA ,95 LÜKSEMBURG ,99 PORTEKİZ ,72 YUNANİSTAN ,45 ÇEK CUM ,99 POLONYA ,69 MACARİSTAN ,31 NORVEÇ ,10 SLOVAKYA ,15 AVRUPA OECD ,45 A.B.D ,61 AVUSTRALYA ,53 JAPONYA ,38 KANADA ,64 YENİ ZELLANDA ,35 MEKSİKA ,79 G. KORE ,89 TOPLAM OECD ,57 ESTONYA ,56 KARADAĞ ,87 KOSOVA ,59 MALTA ,10 LİTVANYA ,89 G. KIBRIS RUM YÖN ,63 LETONYA ,19 BOSNA HERSEK ,90 HIRVATİSTAN ,87 SLOVENYA ,38 SIRBİSTAN ,39 MAKEDONYA ,22 ARNAVUTLUK ,44 BULGARİSTAN ,96 ROMANYA ,27 DIĞER AVRUPA ÜLKELERI ,37 TOPLAM AVRUPA ,37 AZERBAYCAN ,95 BELARUS (B. RUSYA) ,59 ERMENİSTAN ,23 GÜRCİSTAN ,66 KAZAKİSTAN ,17 KIRGIZİSTAN ,55 Kaynak: T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerinden derlendi. 39

41 Türkiye ye gelen yabancı ziyaretçiler (Ocak-Kasım) 40 MİLLİYET /2013 MOLDOVA CUM ,66 ÖZBEKİSTAN ,40 RUSYA FED ,29 TACİKİSTAN ,80 TÜRKMENİSTAN ,47 UKRAYNA ,60 BDT ,87 CEZAYİR ,67 FAS ,19 LİBYA ,38 SUDAN ,34 MISIR ,23 TUNUS ,62 GÜNEY AFRİKA CUM ,20 DIĞ.AFRIKA ÜLKELERI ,41 TOPLAM AFRİKA ,22 B.A.EMİRLİĞİ ,55 BAHREYN ,68 KATAR ,70 KUVEYT ,85 IRAK ,97 LÜBNAN ,38 ÜRDÜN ,45 S.ARABİSTAN ,21 K.K.T.C ,34 İSRAİL ,05 YEMEN ,42 DIĞ.BATI ASYA ÜLKELERI ,53 TOP. BATI ASYA ,25 BANGLADEŞ ,09 ÇİN HALK CUM ,23 ENDONEZYA ,10 FİLİPİNLER ,38 HİNDİSTAN ,18 İRAN ,80 MALEZYA ,02 PAKİSTAN ,23 SİNGAPUR ,61 TAYLAND ,27 DIĞ.GÜN.ASYA ÜLK ,01 TOP.GÜN.ASYA ,91 TOPLAM ASYA ,19 DİĞ. KUZEY AMERİKA ÜLK ,71 DİĞ. ORTA AMERİKA ÜLK ,27 ARJANTİN ,64 BREZİLYA ,00 KOLOMBİYA ,65 ŞİLİ ,77 VENEZÜELLA ,51 DİĞ.GÜN.AMERİKA ÜLK ,30 TOP.GÜN.AMERİKA ,51 TOPLAM AMERİKA ,55 OKYANUSYA ,78 MİLLİYETSİZ ,07 TOPLAM ,35 Kaynak: T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerinden derlendi.

42