Izmir Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlügü yayınıdır. Üç ayda bir yayımlanır. Ocak Mart 2014 Sayı: YILINDA

Transkript

1 Izmir Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlügü yayınıdır. Üç ayda bir yayımlanır. Ocak Mart 2014 Sayı: YILINDA Numunede Analiz GERÇEKLE$TIRDIK Süt Numunesinde Analiz Kalkınma Ajansı Destekleri Bakteriyofajlar ve Faj Dirençliligi Biyotoksin Analizleri Stafilokokal Enterotoksinler Neden IGKLM GDO Miktar Analiz Süreci ZeyIn ve Çocuk Projesi Ulusal Gıda Komp. Veri Tabanı Zirai KaranIna Etmenleri Projesi Hakem Onaylı Makale: Piçirme Koçullarının Et ve Et Ürünlerinde Heterosiklik Amin Oluçumuna Etkileri

2 INS PATkATRIX AUTO SISTENI PAT0JEkLE9 l lk P00LIk Y0kTENl ILE kiill VE UYEklLl9 AkALlI OIUNLERI LlfE TEtfifi0L0tl S 7500 fast Patojen, GDO ve Et Tim Tayini Analizlerinde $¼zii in 0rta iniz tech no log ies

3 Yıl: 6 Sayı: 20 Ocak Mart Sahibi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İzmir Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü Adına Gökhan DİNÇER İzmir Gıda Kontrol Laboratuvar Müdür V. Sorumlu Müdür Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İzmir Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü Adına Gökhan DİNÇER İzmir Gıda Kontrol Laboratuvar Müdür V. Yazı İşleri Müdürü Dr. İsmail GÖVERCİN Veteriner Hekim Editör Dr. Esra ALPÖZEN Gıda Yüksek Mühendisi Yayın Kurulu Dr. Esra ALPÖZEN Gönül GÜVEN Ergin Mehmet HARUNOĞLU Huriye ONAÇ BAYRAM Dilek ŞENOĞUL Serdar ERDAL Yönetim Üniversite Cd. No:45 Bornova İZMİR Telefon Faks Web adresi e-posta bilgi@izmir-kontrollab.gov.tr numunekabul@izmir-kontrollab.gov.tr 35kontrollab@kkgm.gov.tr Grafik Tasarım Ergin Mehmet HARUNOĞLU Serdar ERDAL Baskı Kanyılmaz Matbaacılık Kağıt ve Ambalaj San. Tic. Ltd Şti. Sanat Cad Sok. No:13 Çamdibi, İZMİR Tel: Basım Tarihi Yerel Süreli Yayın ISSN Analiz 35 Dergisi Yayın İlkeleri Analiz 35 dergisi İzmir Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü tarafından 3 ayda bir yayınlanan, 81 ilde dağıtımı yapılan Üniversite, kamu ve özel sektöre hitap eden bir dergidir. 1. Her sayımızda 1 tane hakem onaylı yazıya yer verilecektir. 2. Gıda, yem, su ve su ürünleri ile ilgili makaleler yayınlanacaktır. 3. Hakem onaylı bölümümüzde yayınlanacak makaleler başka hiçbir yerde yayınlanmamış olacaktır. Makale ile birlikte Bu çalışma hiçbir yerde yayınlanmamıştır. beyanının ve yazışmalardan sorumlu yazarın imzasının bulunduğu dilekçe gönderilmelidir. 4. Yayınlanan her makalenin sorumluluğu yazar(lar)ına aittir. 5. Hakem onaylı bölümümüzde yayınlanması istenilen makaleler, analiz35@izmirkontrollab.gov.tr adresine elektronik ortamda ve kurumumuzun yazışma adresine posta ile 1 nüsha şeklinde gönderilmelidir. 6. Hakem onaylı bölümümüzde yayınlanması için gönderilen makale yayın kurulu tarafından incelendikten sonra, hakemlere gönderilecektir. Hakemlerce yayınlanmaya değer bulunan makaleler yayınlanacaktır. 7. Yayın kurulu gerekli gördüğü takdirde makalede kısaltma ve düzeltme yapabilecektir. 8. Gönderilen yazıların Analiz 35 dergisinde yayımlanması ve yayımlanma sırası kararı Yayın Kuruluna aittir. 9. Yayınlanan yazılardan dolayı yazar(lar)a telif hakkı ödenmeyecektir. Misyonumuz Ülkemizin ve dünya pazarlarının ihtiyacı olan güvenilir gıda ve kaliteli tarım ürünlerine erişebilirliği gerçekleştirmek, Tarımsal ve ekolojik kaynakların sürdürülebilir kullanımını sağlamak, Kırsal alanda yaşam standardını yükseltmek amacıyla politika belirlemek ve uygulamak. Vizyonumuz Gıda ve tarım alanında; üretici ve tüketici memnuniyetini en üst düzeyde sağlamak, Türkiye yi bölgesinde lider, Dünyada küresel aktör haline getirmek. i

4 İçindekiler Gökhan DİNÇER 2013 Yılında Numunede Analiz.. 4 Dr. Esra ALPÖZEN İlgiyle Okuyacağınız Bir Köşemiz Daha Başlıyor: Neden İGKLM 5 Neden İGKLM 6 Kalkınma Ajansı Destekleri 8-9 Gıda Fermentasyonlarında Bakteriyofajlar ve Faj Dirençliliği Yılında Numunede Analiz Biyotoksin Analizlerinde Yeni Dönem 22 Stafilokokal Enterotoksinler GDO Miktar Analiz Süreci Zeytin ve Çocuk Projesinin Sonuçları Ulusal Gıda Kompozisyon Veri Tabanı Zirai Karantina Etmenleri,GDO Teşhisi Laboratuvarları Kurulumu ve Teknik Personel Eğitimi Projesi Hakem Onaylı Yazı Pişirme Koşullarının Et ve Et Ürünlerinde Heterosiklik Amin Oluşumuna Etkileri Güncel Haberler 50 3

5 ANALİZ 35 Dergisi Bilimsel Danışma Kurulu (İsimler Unvanlarına göre Alfabetik sıra ile yazılmıştır.) Prof. Dr. Ali ÜREN Avrasya Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Durmuş ÖZDEMİR İzmir Yüksek Teknoloji Üniversitesi Kimya Bölümü Prof. Dr. Enver DURMUŞOĞLU Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Feryal KARADENİZ Ankara Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü Prof. Dr.Figen KOREL İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Gıda Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Fikret PAZIR Ege Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Harun UYSAL Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Hatice PARLAK Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Prof. Dr. Mustafa KARAKAYA Selçuk Üniversitesi Gıda Mühendisliği Prof. Dr. Nafi ÇOKSÖYLER 100. Yıl Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Neriman BAĞDATLIOĞLU Celal Bayar Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Nil ERTAŞ Ege Üniversitesi Kimya Bölümü Prof. Dr. Özer KINIK Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Şebnem TAVMAN Ege Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Taner BAYSAL Ege Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Ümit GÜRBÜZ Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Doç. Dr. İhsan YAŞA Ege Üniversitesi Biyoloji Bölümü Doç. Dr. Remziye YILMAZ Orta Doğu Teknik Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Biyoteknoloji Ar-Ge Merkezi Doç. Dr. Tolga DİNÇER Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Esra ÇAPANOĞLU İstanbul Teknik Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü Yrd. Doç. Dr. Özgül ÖZDESTAN Ege Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü Dr. Çağatay KARAASLAN Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Bölümü Dr. Nayil DİNKÇİ Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi 2

6 Gökhan DİNÇER İzmir Gıda Kontrol Laboratuvar Müdür V Yılında Numunede Analiz.. İzmir Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğümüz ilgili kanunlar ve Laboratuvarların Kuruluş ve Görevleri Hakkındaki Yönetmelik çerçevesinde çalışmalarına sürekli artan bir ivme ile devam etmektedir yılında mevcut birimlerimizle numune işleme alınmış olup, analiz gerçekleştirilmiştir. Denetim, ithalat, ihracat, özel istek ve resmi istek amaçlı Müdürlüğümüze gelen numunelerde analiz sonuçlarının ilgili tebliğ ve yönetmeliklere uygunluğu değerlendirilerek, toplum sağlığının korunması noktasında da üzerimize düşen görevleri yerine getirmekteyiz. Yine 2013 yılında Kalite Yönetim Birimi ve ilgili laboratuvar birimlerinin yaptığı çalışmalarla, 15 ürün/ürün grubunda 56 analizde daha başarılı bir akreditasyon denetimi geçirmiş olup, şu an yetkilendirme ve sertifikalandırma aşamasındayız. Bunun yanında sağlıklı ve güvenli gıda tüketmek amacı ile taklit ve tağşişi önleyici yeni analizlere yönelme zorunluluğunda olan Müdürlüğümüzde mevcut birimlerde çalışmalar yürütülmektedir yılında 3 tanesi Bitkisel Gıda Araştırmaları, 4 tanesi Hayvansal Gıda ve Yem Araştırmaları olmak üzere toplam 7 adet TAGEM (Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü) projemizin çalışmaları yoğun bir şekilde devam etmiştir. Bitkisel Gıda Araştırmaları başlığı altında; Deodorizasyon İşlem Koşullarının Rafine Bitkisel Yağlarda 3-MCDP Oluşumu Üzerine Etkisi ve Optimizasyonu ; Soya İçeren İşlenmiş Gıdalarda GDO Miktarının Belirlenmesi ve Pişirme Koşullarının GDO Miktarına Etkisi ; Ege Bölgesinde Yetiştirilen Bazı Tarımsal Ürünlerde Bitki Gelişim Düzenleyicilerinin (BGD) Kalıntı Düzeylerinin Araştırılması isimli projelerimiz; Hayvansal Gıda ve Yem Araştırmaları başlığı altında; Geleneksel Türk Peynirlerinde Doğal Yolla Meydana Gelen Benzoik Asidin Belirlenmesi ; Peynirde Real-Time PCR Yöntemi ile Orjin tespiti ve Miktar Tayini ; Soya İçeren Yemlerde GDO Miktar Analiz Yöntemlerinin Karşılaştırılması ; İthal olarak gelen Yem ve Yem Hammaddelerinde Aflatoksin, Okratoksin-A, Zaeranlenone, Deoxinivalenon, Fumonisin, T2, HT2 Mikotoksin Düzeylerinin Belirlenmesi isimli projelerimiz yer almaktadır.ayrıca, Ege Bölgesinde Yetişen Başlıca Zeytin Çeşitlerinden Elde Edilen Zeytinyağlarının Çeşit ve Orjininin DNA Analizleri İle Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar isimli projemiz 2013 yılında tamamlanmıştır. Laboratuvar Müdürlüğümüzün 2014 Yılı hedefleri içinde bulunan; Plastik Ambalajlarda Migrasyon, Gıda İle Temas Eden Boyalı Kağıt ve Karton Ambalajlarda Boya Haslığı Tayini, Unlarda Sistin ve Sistein Tespiti, Tıbbi Aromatik Yağlarda Baharatlarda Uçucu Yağ Bileşenleri Tayini, Bitkisel Yağlarda FitalatlarınTespiti, Mısıra ait 2 Gen Bölgesi ve Pirince ait 3 Gen Bölgesinde daha GDO Miktar Analizi, Bitkisel Ürün Bileşimlerinde Tek veya Karışım Halinde Bulunan Aktif Farmasotik Bileşenlerin Analizi, Bitkisel Ürünlerde Bitki Gelişim Düzenleyicilerinin analizleri kapsamımıza alınmış bulunmaktadır. Bu analizler için validasyon çalışmaları tamamlandıktan sonra Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğümüzün talimatı ile analizlerimiz başlayacaktır. Yine 2014 yılında Biyotoksin Analizleri Laboratuvarımıza 2013 yılında alınan LC-MS/MS cihazı ve cihaza bağlı metot ile Avrupa Birliği Direktifleri doğrultusunda Çift kabuklu yumuşakçalarda Biyotoksin analizlerine başlanacaktır yılının Ülkemize ve tüm dünyaya sağlık, mutluluk ve barış getirmesini temenni eder, Saygılarımı sunarım. 4

7 İlgiyle Okuyacağınız Bir Köşemiz Daha Başlıyor: Neden İGKLM Dr. Esra ALPÖZEN Gıda Yüksek Mühendisi Analiz 35 Dergisi Editörü Altı yıldır ülkemiz ve dünya gündemindeki gıda, yem, beslenme ve sağlık konularındaki en doğru bilgileri, doğru kişiler tarafından kaleme alınmış yazılarla sizlere ulaştırdık. Sizler de her sayıda bir öncekinden daha iyi hazırlanmış bir dergiyi keyif alarak okudunuz. Analiz 35 Dergisi Yayın Ekibi olarak çok yoğun geçirdiğimiz 2013 yılının ardından, 2014 yılına yine yeniliklerle giriyoruz. Peki 2013 yılında neler yaptık, isterseniz hatırlayalım: 2013 yılında dergimizde Hakem Onaylı Makale köşemizi başlattık, her sayımızda 1 tane hakem onaylı makale yayınlıyoruz. Okuyucularımızdan gelen yazı ve reklam taleplerini karşılayabilmek için sayfa sayımızı 40 sayfadan 52 ye çıkardık. Dergimizin formatında Bakanlığımız tarafından yayınlanan Kurumsal Kimlik Klavuzu doğrultusunda değişiklikler yaptık. Dergimizin orta sayfasını birimlerimizin tanıtımına ayırdık. Her sayımızda 2 birimimizi okuyucularımıza daha yakından tanıtıyoruz yılında da Analiz 35 dergisinde yeniliklerimiz devam edecek. Bu yeniliklerden ilki ile bu sayımızda sizleri buluşturuyoruz.2014 yılında Neden İGKLM isimli yeni bir köşemiz daha başlıyor. Her sayımızın bu köşesinde, farklı bir bakış açısından Laboratuvar Müdürlüğümüzün neden tercih edildiğini, Ülkemizde hangi ilklerin altına imza attığımızı, farkımızın ortaya çıktığı alanları anlatmayı planlamaktayız. Laboratuvar Müdürlüğümüz 2013 yılında numunede analiz gerçekleştirmiştir. Her yıl olduğu gibi bu yılda yılın ilk sayısının kapak fotoğrafı için toplu resim çektirip, dergimizin kapağına 2013 yılında çalıştığımız numune sayısını yazdık. Numune Kabul ve Rapor Düzenleme Birim Sorumlusu tarafından hazırlanan kapak konusu köşemizde çalıştığımız numunelerle ilgili detaylı verileri inceleyebilirsiniz Elinizdeki sayımızda ayrıca; Gıda Fermantasyonlarında Bakteriyofajlar ve Faz Dirençliliği, Stafilokok Enterotoksinler, Biyotoksin Analizlerinde Yeni Dönem, GDO Miktar Analiz Süreci isimli yazılara yer verilmiştir. Dergimizin bu sayısında proje başlığı altında, Ulusal Gıda Kompozisyonu Veri Tabanı, Zirai Karantina Etmenleri, Kalkınma Ajansı Destekleri, Zeytin ve Çocuk Projesinin Sonuçları isimli yazılarını okuyabilirsiniz. Hakem onaylı köşemizde bu sayımızda Ege Üniversitesi Hastanesi nde görevli Dr. Hasan KEŞKEKOĞLU ve Avrasya Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümünden Prof. Dr. Ali ÜREN tarafından hazırlanan Pişirme Koşullarının Et ve Et Ürünlerinde HeterosiklikAmin Oluşumuna Etkileri isimli makale yer almaktadır. Laboratuvar tanıtımı köşemizde; Mikrobiyoloji ve Moleküler Biyoloji Laboratuvarlarımızın tanıtımını görebilirsiniz yılının tüm okuyucularımıza sağlık, mutluluk getirmesini dilerim yılında da dergimize reklamlarıyla maddi destek vererek sizlere ulaşmasını sağlayan tüm firmalara kurumum adına teşekkür ediyorum. Bir sonraki sayımızda görüşmek dileğiyle, herkese sağlıklı gıdalarla güzel günler diliyorum. 5

8 LC-MS/MS ile Akrilamid Analizi Türkiye de İlk Kez İGKLM de Akrilamid (2-propenamid-CH2CHCONH2) erime noktası 84,5 C ve kaynama noktası C, molekül ağırlığı 71,08 g/mol olan beyaz renkli kristal yapılı katı bir maddedir yılında Uluslararası Kanser Araştırma Enstitüsü (IARC) tarafından, Grup 2A yani insanda kanserojenik etki yapma olasılığı bulunan bileşikler grubuna konulan akrilamidin, daha sonraki yıllarda yapılan hayvan denemelerinde kanserojen etkisinin olduğu saptanmıştır. Gıdaların 120ºC nin üzerinde pişirilmesi sırasında gıdaların bileşiminde bulunan protein ve karbonhidratlar arasında gerçekleşen Maillard reaksiyonu sonucunda akrilamid kendiliğinden oluşmaktadır. Akrilamid çok yeni bir konu olduğundan; gıdalarda Akrilamid düzeyi için Avrupa Birliği ülkelerinde ve ülkemizde limit değerleri bulunmamaktadır. Hem Avrupa Birliği ülkelerinde hem de Genel Müdürlüğümüz de konuyla ilgili çalışmalar devam etmektedir. Kurumumuzda yılları arasında Gıda Yüksek Mühendislerimizden Dr.Esra ALPÖZEN ve Gönül GÜVEN tarafından yürütülen Ekmekte ve Unlu Mamullerde Akrilamid Düzeylerinin Belirlenmesi isimli TAGEM projesi kapsamında akrilamid analizi yöntemi LC-MS/MS cihazında oluşturulmuştur tarihinden itibaren Laboratuvar Müdürlüğümüz de akrilamid analizleri Katkı Analizleri Laboarutuvarımız bünyesinde yapılmaktadır. Akrilamid analizleri LC-MS/MS yöntemi ile Türkiye de ilk kez İzmir Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü nde yapılmaya başlanmıştır. Oluşturulan yöntemin saptama sınırı (LOD) 1,48 µg/kg, ölçme sınırı (LOQ) 4,93 µg/kg olarak bulunmuştur. Yöntemin geri kazanım değeri %99,66 olarak tespit edilmiştir. Analiz yöntemini aşağıdaki yayından inceleyebilirsiniz. Alpözen, E.,Güven,G.,Özdestan, Ö. Üren, A., Determination of acrylamide in three different bread types by an in-house validated LC- MS/MS method. Acta Alimentaria (In Press). 6

9 nmar R A T R Molekdler biyoloji alaninda yapmak istedi iniz f er tdr nra tirma konusu i in, firmamiz bdnyesinde bulunan laboratuar imkanlarindan faydalanabilir ya da hizmet alabilirsiniz. Moiel ciler GenetiI Yontem lerle Yapi Jan Arastirma Itonulari ; SNP Annlizi Mutnsyon Tayini mi2na Array mii2na Array CGH Army Metilasyon Array CNV Array, Yeni Nesil Dizileme, Patojen Tespiti, Virus / Bnkteri Deteksiyonu, IIac Direnci Tespiti, Ette Tdr Tayini, GMO Ara tirmn, Higf Itesolution Melting AnaIIzI Kocf e Magna Lyser Homojenizntor Kocf e MngnaFure Compact Otomntik Nukleik Asit Izolnsyon Kobotu Kocf e Ligf tcycler 480 J?enl-Time FCK sistemi Kocf e Ligf tcycler 1.S Keal-Time FCE sistemi Agilent Army Platformu Kocf e GS Junior Yeni Nesil Dizileme Agilent Bionnalyser, Hucre Kdltdr Lnboratuvari sastt «x : i i tt«/s««/iiuie i«i: lzzzi ts z s W oageamorgea. :

10 Kalkınma Ajansı Destekleri Kalkınma Ajansı, demokratik ve katılımcı bir anlayışla yerel otorite ile merkezi yönetim arasındaki işbirliğini geliştirerek kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak amacıyla 5449 sayılı Kanunla kurulmuş kamu tüzel kişiliğine haiz bir kurumdur. Ajanslar tarafından sağlanan destekler proje teklif çağrısı, güdümlü proje desteği, doğrudan faaliyet desteği, teknik destek, faiz desteği ve faizsiz kredi desteğidir. Kısaca açıklarsak: Güdümlü Proje Desteği: Ajansın sağladığı diğer destek türlerinden farklı olarak doğrudan Ajansın belirlediği bir alanda uygulayıcı kuruluşun tespit edilmesi ve başvuru yapmak üzere yönlendirilmesi suretiyle ortaya çıkar. Güdümlü proje desteğinin amacı, Ajansın öncülük etmesi ve koordinasyonu üstlenmesiyle üretim ve ihracat kapasitesinin geliştirilmesi, sektörel çeşitlenmenin ve ihtisaslaşmanın desteklenmesi, üniversite sanayi işbirliğinin desteklenmesi, kümelenmelerin desteklenmesi, yeni sanayi altyapısı ve organizasyon modellerinin geliştirilmesidir. yenilikçilik ve girişimcilik kapasitesini geliştirmeye yönelik iş geliştirme merkezleri, teknoloji geliştirme merkezleri, teknoparklar gibi kuruluşların ve bunların tesislerinin kurulması amacıyla yapılacak fizibilite benzeri ön çalışmalar gibi bölge için önemli olabilecek stratejik eylemlerin başlatılmasına ve gerçekleştirilmesine ve büyük hacimli yatırım kararlarına kısa vadede etki edilmesi ve yönlendirilmesine katkı sağlanmasına yönelik faaliyetleri kapsar Teknik destek: Ajansın ilgili kurum ve kuruluşların teknik kapasitelerinin artırılması amacıyla, herhangi bir mali destek vermeksizin mevcut personeli ya da hizmet alımı yolu ile sağladığı destek türüdür. Ajans bu destekleri eğitim verme, program ve proje hazırlanmasına katkı sağlama, geçici uzman personel görevlendirme, danışmanlık sağlama, lobi faaliyetleri ve uluslararası ilişkiler kurma yöntemleri ile gerçekleştirebilir. Teknik destek faaliyetlerinde yararlanıcı kuruluştan herhangi bir nakdi katkı talep edilmez. Ajans ikişer aylık dönemler halinde teknik destek başvurularını alır. Doğrudan faaliyet desteği, bölgenin kalkınması ve rekabet gücü açısından önemli fırsatlardan yararlanılmasına, bölge ekonomisine yönelik tehdit ve risklerin önlenmesinde acil tedbirlerin alınmasına, kritik öneme sahip araştırma ve planlama çalışmalarına, bölgenin 8

11 Faiz desteği ve faizsiz kredi desteği: bölgesel gelişmenin hızlanması, bölge planının ve programlarının gerçekleştirilmesi amacıyla Ajansın başvuru rehberinde ilan ettiği sektör ve konularda, uygun başvuru sahiplerine aracı kuruluşlarla işbirliği yaparak sağladığı mali destek türüdür. Bu destekler faiz desteği ve faizsiz kredi desteği olarak ikiye ayrılır: Faiz desteği: kâr amacı güden gerçek ve tüzel kişilerin başvuru rehberinde belirtilen nitelikteki projeleri için, ilgili aracı kuruluşlardan alacakları krediler karşılığında ödeyecekleri faiz giderlerinin, Ajans tarafından karşılanmasını öngören karşılıksız destektir. Kalkınma Ajansları, hizmet verdiği iller ve iletişim bilgileri: Faizsiz kredi desteği: Ajans tarafından kâr amacı güden gerçek ve tüzel kişilerin başvuru rehberinde belirtilen nitelikteki projeleri için, ilgili aracı kuruluşlar eliyle kredi verilmesini ve bu mali desteğin Kalkınma Ajansları mevzuatında belirtilen usul ve esaslar dahilinde Ajansa faiz ödenmeksizin taksitler halinde geri ödenmesini öngören karşılıksız destektir. Ayrıntılı bilgiye listede bulunan ajansların iletişim sayfalarından ulaşabilirsiniz. Kalkınma Ajansı İller İletişim Bilgileri Ahiler Kalkınma Ajansı (AHİKA) Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Niğde, Nevşehir Ankara Kalkınma Ajansı (ANKARAKA) Ankara Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı (BAKA) Antalya, Burdur, Isparta Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı Bartın, Karabük, Zonguldak (BAKKA) Bursa, Eskişehir, Bilecik Kalkınma Bilecik, Bursa, Eskişehir Ajansı (BEBKA) Çukurova Kalkınma Ajansı (ÇKA) Adana, Mersin Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye (DOĞAKA) Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA) Bitlis, Hakkâri, Muş, Van Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, (DOKA) Trabzon Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Bolu, Düzce, Kocaeli, Sakarya, Yalova (MARKA) Dicle Kalkınma Ajansı (DİKA) Batman, Mardin, Şırnak, Siirt Fırat Kalkınma Ajansı (FKA) Bingöl, Elazığ, Malatya, Tunceli Güney Ege Kalkınma Ajansı (GEKA) Aydın, Denizli, Muğla Güney Marmara Kalkınma Ajansı Balıkesir, Çanakkale (GMKA) İpekyolu Kalkınma Ajansı (İKA) Adıyaman, Gaziantep, Kilis İstanbul Kalkınma Ajansı (İSTKA) İstanbul İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) İzmir Karacadağ Kalkınma Ajansı Diyarbakır, Şanlıurfa (KARACADAĞ) Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı Çankırı, Kastamonu, Sinop (KUZKA) Kuzey Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı Bayburt, Erzincan, Erzurum (KUDAKA) Zafer Kalkınma Ajansı (ZAFER) Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa, Uşak Mevlana Kalkınma Ajansı(MEVKA) Karaman, Konya Orta Anadolu Kalkınma Ajansı (ORAN) Kayseri, Sivas, Yozgat Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA) Amasya, Çorum, Samsun, Tokat Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA) Ağrı, Ardahan, Iğdır, Kars Trakya Kalkınma Ajansı (TRAKYAKA) Edirne, Kırklareli, Tekirdağ 9

12

13 IYI URETIM KADAR GiJVENiLiR ANALIZDE ONEMLIDiR.. Diinya LCMSMS Lideri AB Sciex ve Tiirkiye Tek Yetkili Temsilcisi SPEKTROTEK olarak yillardir laboratuvarlara en hassas ve yiiksek teknolojilere sahip Kiitle Spektrometre cihazlarini, en iyi satu sonrasi destegiyle sunuyoruz. PROFESYONEL IHTIYA$LARINIZA, PROFESYONEL $ ZUMLER... Pestisitler (Yiizlerce Pestisitin tek enjeksiyonda tanunlama ve miktar tayini) Mikotoksinler (Immunoaffmite kolonlara gerek kalrnaksizm yiizlerce mikotoksinin analizi) Veteriner Antibiyotikler Allerjenler Azo Boyarlar PAH Bile ikleri Melamin & Siyaniirik Asit Ambalaj Malzemesi Bula anlari Hormonlar Akrilamid Pofifenolik Bilejikler Kloramfenikol info@spektrotek.com

14 Gıda Fermentasyonlarında Bakteriyofajlar ve Faj Dirençliliği Birçok gıda fermentasyonunda yüksek kalitede bir ürün elde edebilmek için Laktik Asit Bakterilerinin (LAB) çoğalmalarına ve metabolik aktivitelerine ihtiyaç vardır. Laktozun laktik asite fermentasyonu ürünün ph değerini hızlıca düşürür ve bu aktivite patojen ve bozulmaya neden olan mikroorganizmaların kontrolü için çok önemlidir. Endüstriyel ölçekli gıda fermentasyonlarında işlenecek ürünü uygun organoleptik özellikte fermente bir ürüne dönüştürmek için seçilmiş bakterilerle veya starter kültürlerle aşılanır. Bu starter kültürler aslında işlenecek gıdanın doğal florasından izole edilen bakterilerin özel bir karışımıdır. Gıda fermentasyonlarında yaygın kullanılan bakteri kültürleri LAB olup en çok Lactococcuslactis, Streptococcus thermophilus, çeşitli Lactobacillus ve Leuconostoc türleri tercih edilir. Starter kültür gelişimini engelleyecek her türden faktör (hammadde kalitesi, antibiyotik veya benzeri maddeler, bakteriyel etkileşimler, sıcaklık, ph, tuz vs.) ürün kalitesinde ve yapısında istenmeyen değişimler ve ekonomik kayıplar oluşturur. Endüstriyel gıda fermentasyonları büyük hacimlerde ve steril olmayan koşullarda yapılmasından dolayı bakteriofajkontaminasyonuna açıktır. Starter kültürleri enfekte eden bakteriofajlar yeryüzündeki en yüksek sayıda bulunan biyolojik ajanlardır.sayıları toplam bakteri sayısının 10 katıdır. Bu ise bilinen her bir tür bakteri için ona özgü en az 10 adet bakteriofaj var demektir. LAB enfekte eden bakteriofajlar çift iplikli DNA virusleridir.litikbakteriofajlarenfeksiyondan sonra kendi genomunu ve yapısal proteinlerini konak hücre mekanizmalarına sentezlettirerek çoğalır ve hücreyi lizis ederek ortama geçer. Lizogenikbakteriofajlar ise konak bakteri genomuna katılır ve profaj haline geçer. Profaj uygun koşullar oluştuğunda litik döngüye geçebilir. Gıda fermentasyonlarında en çok zarar veren bakteriofajlar zorunlu litik yaşam tarzı gösterenlerdir. Bakteriofaj popülasyonlarını kontrol etmek için pek çok strateji geliştirilmiştir, ancak bakteriofajları tamamen elimine etmek hemen hemen imkansızdır. Bu nedenle fermentasyon işletmeleri faj kontaminasyonundan korunmaya yönelik PACCP (Proge Analysis and Critic Control Point) gibi sistematik yaklaşımlar yürürlüğe koymuşlardır. Fajkontaminasyonunun kaynakları Ham materyaller Alet ekipman ve yüzeyler Personel Hava Bakteriyel Strain a) Faj saptama ve karakterizasyon yöntemleri Mikrobiyal Mikroskobi PCR yöntemleri DNA analizleri Diğerleri ri er ama b) Faj kontrol yöntemleri Tesis Düzenlemesi Endüstriyel temizlik Mikrobiyal -Uygun havalandırma sistemi -Kapalı sistemler -Pastörizasyon odası -Ürün ve personel -Ham materyallerin işlenmesi -Uygun temizleyiciler -Etkin temizleme işlemleri -Personel eğitimi -Fajpopulasyonlarının izlenmesi -Bakteriyel rotasyon -Faj dirençli strainler Şekil 1. Gıda fermentasyonlarındafajkontaminasyonundan korunmak ve sistematik koruma için Faj Analizleri ve Kritik Kontrol Noktaları (PACCP) (Samson ve Moineau 2013). 12

15 Fermentasyon sürecinde hangi faj veya faj grubunun kontaminasyona neden olduğu belirlenmeli ve faja duyarlılık göstermeyen bakteriyel strainler kullanılmalıdır. Gıda fermentasyonlarında kültürlerin tamamen lisis olmamasını ve dolayısı ile istenmeyen ürün oluşumunu engellemek için farklı faj duyarlılığına sahip strainler kullanmak artık bir zorunluluk haline gelmiştir. Ayrıca çok kıymetli bakteriyel strainlerinfaj dirençlilik özellikleri antifaj sistemini kodlayan genlerin ilavesi ile arttırılabilir. Çok çeşitli tipte faj direnç mekanizması belirlenmiştir ve direnç mekanizması faj veya faj grubuna yönelik seçilir. Bazı kültürler faj doğal dirençliliğine sahiptirler fakat bazı kültürler faj direnç genlerini çevresel bir mikroorganizmadan kazanırlar. Starter kültürlerin gelişimini ve son ürünün kalitesini etkileyen başlıca faktörler, başlangıç bütün materyalin kalitesi, antibiyotik veya büyümeyi inhibe eden maddeler, bakteriler arası etkileşim ve fajkontaminasyonudur.burada gıda fermentasyonlarında kullanılan bakterileri enfekte eden fajlar ve onlardan korunma üzerine eğilinecektir. biyolojik sorun fajenfeksiyonudur. Enfeksiyonun gerçekleştiği işlem basamağına bağlı olarak, yavaş asit oluşumundan ürünün tamamen kullanılamaz hale gelmesine kadar ciddi sorunlar ortaya çıkabilir. Fajkontaminasyonu eğer fermentasyonun başlangıcında oluşmuşsa, üründe yüksek ph, yüksek miktarda laktoz ve yetersiz laktik asit oluşumu gözlenir. Laktik asite dönüştürülmeyen laktoz ise zararlı ve ürün kalitesini bozan bakterilerin gelişimi için iyi bir substrattır.final ürünün kalitesi yanında, tüm bu faktörler insan sağlığını ciddi bir şekilde tehdit eden patojenlerin büyümesine elverişli bir ortamda oluşturabilir. Dünya da ham sütün büyük bir kısmı Lactococcuslactis kullanılarak fermente edilir. Doğal olarak Lb. lactisfajları en çok çalışılan faj grubudur. İkinci sırada ise Streptococcus thermophilus fajları yer alır. Lactobacillus fajlarının çeşitliliği azdır ama Lb. helveticus, Lb. Delbrueckii subsp. bulgaricus ve Lb. delbrueckiisubsp. lactisfajları iyi bilinir.son yıllarda probiyotik LAB strainlerine(lb. plantarum, Lb. acidophilus, Lb. caseivelb. paracasei) özgü faj duyarlılıkları yönünden araştırılmaktadır. Faj Kontaminasyonun Kaynakları Bakteriyel Etkileşimler ve Fajlar Bazı LAB strainlerinin hidrojen peroksit hidrolizleyen ve büyümeyi teşvik eden bazı maddeler üreten Micrococcus sp gibi türler ile birlikte bulunduğunda laktik asit üretim hızları artmaktadır. Buna karşın yağ asitlerinin miktarının azalması birçok LAB straini için inhibitör etki gösterir. Bu yağ asitlerinin miktarındaki azalış Pseudomonassp gibi psikrotrofil bakterilerin sayısındaki artış ile ilişkili bulunmuştur. Ayrıca gıda güvenliği açısından bazı bakterilerin üretici LAB strainlerinin yararlı olabileceği öngörülebilir ancak aynı fermentasyonda iş gören diğer LAB strainlerinin buna duyarlılık gösterebileceği gözden kaçırılmamalıdır. LAB nin büyümesine ve metabolik aktivitesine dayanan fermente ürünlerin üretiminde en önemli Gıda fermentasyonlarında kullanılan bakteriler fajlar tarafından farklı yollarla enfekte edilebilir. Bunlar: 1. Ham veya ısı ile muamele edilmiş fermentasyon substratları ve katkı maddeleri: Bu bileşenler steril değildir ve hammaddenin yapısını bozmadan steril edilmesi de mümkün olmamaktadır. İspanya da yapılan araştırmalarda faj plak assay yöntemi ile ham sütlerin %10 ve polimeraz zincir reaksiyonu ile ise ham sütlerin %37 oranında laktococcal fajlar tarafından kontamine edildiği ve ham sütlerde mililitrede faj partikülü bulunduğu bildirilmiştir. Bu fajların bazıları pastörizasyonda yok edilememektedir. Fajlar imalat sürecinde de kontamine olabilir ve eğer faj duyarlı bir Lactobacillus türü kullanılıyorsa final üründe ve peynir altı suyunda faj sayıları 10 9 /g ürün olabilir. 2. İşletme kaynaklı faj kontaminasyonu: Fajkontaminasyonu için en olası kaynak ham substrat olsa da, işletme materyali de önemli bir faj kontaminasyonu kaynağıdır. Personel ve ekipmanların hareketi hava akımı oluşturarak kontaminasyona neden olabilir. Kontamine ve kontamine olmamış bölgeler arasında bir ayırım yoksa aerosol içindeki fajpartikülü ürün ve işletme için çok daha kötü sonuçlara yol açabilir. Tekrar kullanılan yan ürünlerdeki fajlar işletme ortamındaki havada biyoaerosol olarak uzun süre canlı kalabilirler. Çalışma alanları da faj kontaminasyon kaynaklarıdır. PCR ile yapılan bir faj sayımında; yer yüzeyi, duvarlar, merdiven, kapı kolları, masalar, çeşitli ekipman, temizlik materyali ve musluklardan alınan örneklerde C2 ve 936 benzeri lactococcal fajlar tespit edilmiştir. 13

16 3. Fermentasyon ürünlerinin tekrar kullanımı: Süt endüstrisinde özellikle peynir yapımında peynir altı suyu protein konsantreleri verimi artırmak için tekrar ham süte katılabilir. Doğal olarak bu protein konsantreleri faj içerebilir. Hatta peynir altı suyu konsantreleri pastörize edilse de fajlar öldürülmemektedir. Daha yüksek sıcaklıklarda (95 o C de birkaç dakika) tuz, protein, yağ ve şekerler fajları termal şoktan korumakta ve bu ise yan ürünlerin tekrar kullanımını sınırlandırmaktadır. İşletmeler faj içeren peynir altı suyu protein konsantresini kullanabilmek için peynir altı suyunun ultrafiltrasyon veya mikropartikülasyon ile konsantre etme ve mezofilik-termofilik bakteri karışımı starter kültürlerinin kullanıldığı fermentasyon yöntemlerini kullanmak zorunda kalmaktadır. Ayrıca içeriği bilinmeyen starter kültürlerin kullanıldığı fermentasyonlardan elde edilen bu tip yan ürünlerin içeriği bilinen starter kültürlerin kullanıldığı gıda fermentasyonlarında kullanılmaması önerilmektedir. Doğal starterlerdekifajlar bilinen tür veya sayıda bakteri içeren starter kültürleri için çok ciddi bir tehdit oluşturur. 4. Profajlar: Genom çalışmaları birçok LAB strainininprofaj içerdiğini göstermiştir. Birçok Lactococcus ve Lactobacillus strainin delizogendir. S. thermophilus strainlerinde lizogeni sıklığı çok düşüktür ve mitomisin C ile bu bakterilerin ancak %1-2 si indüklenerek profaj aktif hale getirilebilmiştir. Diğer LAB için bu aktivasyon oranı %25 civarında bulunmuştur. Profaj indüksiyonu; ısı, tuz, antimikrobiyaller ve besin kıtlığına maruz bırakılan LAB strainlerinde de görülmüştür. Litik faza geçen virüs duyarlı diğer LAB strainlerini de enfekte ederek sorunu daha karmaşık hale getirebilir. Lizogenikstarter kültürlerin belirlenmesi farklı yollarla yapılabilir.en kolay ve az masraflı olanı faj plak analizidir.indükleyici madde ile muamele edilen kültürlerin besiyerindelizis plağı oluşturması lizogenfaj varlığını gösterir. Bu yöntemde sorun negatif sonucun lizogenikfajın olmadığının kesin göstergesi olmamasıdır. Ancak uygun indikatörstrain varsa sorun çözülebilir. Lizogeni her zaman zararlı sonuçlar ortaya çıkarmaz. Bazı peynir olgunlaştırmalarında lizogenik bakterilerin kontrollü lizisi acılığın azalmasına yol açar. Lizise uğrayan bakterilerden salınan peptidazlar kazein kaynaklı hidrofobik peptidleri hidrolizleyerek bu etkiyi oluşturur. Son yıllarda profajların virulent fajlara karşı dirençte önemli rol oynadığı da ortaya konmuştur. Bu faja karşı profaj ile kazanılan direnç mekanizması çok yoğun bir çalışma konusudur. FajKarakterizasyonu ve Sınıflandırma Fermentasyon boyunca fajların izlenmesi çok önemlidir ve faj gruplarının sınıflandırılması ise kontrol stratejilerinin belirlenmesi için çok kritik bir basamaktır. S. thermophilus ve Lactobacillus fajları morfolojik ve genomik olarak tanımlanmış, grup ve alt grupların tanılama şemaları ortaya konmuştur. Uluslararası Virüs Taksonomi Komitesi (ICTV) bilinen tüm LAB strainlerinienfekte eden fajları Caudovirales ordosunda sınıflandırmıştır. Bu ordo çift iplikli DNA içeren kuyruklu fajları içerir. En çok kullanılan LAB straini olan Lactococcus türleri morfolojik ve genomik olarak farklı 10 gruba ayrılmış ve her bir grupta yer alan en az bir fajın genomu çıkarılmıştır. Süt ürünlerinden izole edilen lactococcal fajlar 936, C2 ve B335 ana gruplarından birine dahildir. Bilinen 231 Lactobacillus fajından 186 tanesi morfolojik olarak tanımlanmıştır. Genom dizileri bilinmeden önce LAB fajları morfolojik esaslı yöntemlerle ve DNA homolojisi ile teşhis edilmekteydi. Daha sonra Lactobacillus fajlarının sınıflandırılmasında morfolojik özellikler yerine genom dizileri ve proteomik yaklaşımlar kullanılmaya başlanmıştır. Tüm S. thermophilus fajlarının sınıflandırılması DNA paketleme mekanizması ve ana yapısal proteinler sayısına göre yapılır. Son yıllarda üçüncü bir grup daha ileri sürülmüştür. Streptococcal fajların çeşitliliği özellikle peynir yapımın alınan örneklerde görülmüştür. Buna karşın yoğurt yapımında Streptococca lfaj çeşitliliği daha az bulunmuştur. Streptococcal fajların gruplarına ait en az bir tam genom dizisi bilinmektedir. Leuconostoc strainleri bazı süt ürünlerinde Lactococci ile karışık kullanılan mezofilik starterlerdir. Bu kombinasyon bir çok uygulama için elzemdir, çünkü Leuconostoc strainleri Lactococcus strainlerine göre sütte yavaş gelişirler. Süt ürününde güzel aroma oluşumu için bu iki tür iyi bir birliktelik oluşturur. Leuconostoc strainlerine özgü fajlar çok iyi bilinmemektedir. Kahve fermentasyonu ve turşu sıvılarından izole edilmiş Leuconostoc fajlarının genom dizileri diğer LAB strainlerinden oldukça farklı bulunmuştur. LAB strainlerienfekte eden fajların genomları oldukça komplekstir ve faj çoğalmasında,lizogenik döngü ve litik döngüde aktif olan genler gruplar halinde bulunur. Genlerin transkripsiyonu belli bir sırada gerçekleştirilir. Bazı genlerin fonksiyonları bilinmemektedir. Viral metagenom çalışmalarında fermente ürünlerinden elde edilen viral gen dizilerin ancak %37-50 kadarı bilinen gen veya dizilerle homoloji göstermektedir. Bu,faj çeşitliliğin beklenenden daha fazla olduğunu ve faj saptama yöntemlerinin hala yetersiz olduğunu gösterir. Artan oranda bilinen faj genom dizilerinin belirlenmesi bu belirsizliklerin ortadan kaldırılmasına yardımcı olacaktır. Faj gruplarında bulunan ortak genler genellikle yapısal genlerdir. Yapısal genlere ait proteinlerin karşılaştırmalı analizleri fajpartikülünün bir araya gelmesi, faj reseptörleri ve faj-konak etkileşimi gibi fonksiyonların anlaşılmasına yardımcı olmaktadır. 14

17 Faj Populasyonunun Mikrobiyal Kontrolü Faj kontrolü için teknik olarak uygulanabilecek pek çok yönteme ilave olarak çeşitli mikrobiyolojik stratejilerde mevcuttur. Bunlardan doğal antifaj sistemleri, sürekli faj saldırılarına karşı savunma için bakterilerin geliştirdikleri bir mekanizmadır. Doğal faj direnç mekanizmasına sahip straini seçerek veya uygun savunma sistemini seçilen straine aktararak, biyoteknolojik işlemlerde ve fermentasyon sürecinde faj populasyonunu daha iyi kontrol etme imkanına sahip olabiliriz. Faj Bağlanmasının Engellenmesi: Faj enfeksiyonundaki ilk ve en önemli basamak fajın ilgili bakterideki reseptöre bağlanmasıdır. Örneğin; Faj SK1, L. lactis MG 1363 e bir zar proteini aracılığıyla bağlanır, eğer bu proteini kodlayan gen inaktive edilirse bağlanma ve faj enfeksiyonu oluşmaz. Bu yöntemin birçok avantajı vardır, ama her bir fajın bakterideki reseptörünü belirlemek çok zordur ve fajda bu reseptör değişimine karşı konak spesifitesini değiştirebilir. Faj genomundaki konak spesifitesi ile ilgili genlerin izlenmesi enfeksiyonun ve olası konak etkileşimlerinin tahmininde yardımcı olabilir. DNA dizileme fiyatlarının düşmesi ve gelişen biyoformatik araçları gelecekte faj reseptörlerinin daha hızlı bir biçimde belirlenmesine olanak sağlayacaktır. Faj DNA sının enfeksiyonunun inhibisyonu: Faj DNA sı bakteriye enjekte edildikten sonra, bakteride bulunan profajlardan kaynaklanan süper enfeksiyon bağışıklığı olarak adlandırılan bir fenomen ile bu fajın çoğalmasındaki ilk basamakları inhibe eder. Lizogenik faj TUC 2009 L. lactis Sie2009 strainine P335 ve 936 fajlarının DNA sının hücre içine alımını inhibe eden mekanizmayı kazandırır. Benzer sistemler S. Thermophilus strainlerinde de mevcuttur. Faj nükleik asitlerinin hidrolizi: Faj genomu bakteri hücresine girdikten sonra bakteriyel restriksiyon enzimleri ile parçalanabilir. Eğer Faj DNA sı kesim bölgelerinde bir modifikasyon içermiyorsa hidroliz kaçınılmazdır. Kesim faj modifikasyon sistemleri ile etkisizleştirilebilir. Modifikasyon şekillerinden bazıları metilleme, glikozilleme ve kesim enzimlerinin inhibisyonudur. Bakterilerdeki CRISPR-cas sistemleri son yıllarda yoğun çalışmaktadır. Bakteriler CRISPR-cas sistemindeki ardışık değişken baz dizileri ( bç) enfektif fajdan kazanmaktadır. CRISPR-cas sistemi genom dizileri bilinen prokaryotların yaklaşık %40 ında belirlenmiştir. Değişken bölgeler proteine transfer edilmez. Eğer değişken bölge ile benzerlik gösteren bir faj veya plazmid bakteri hücresine girerse, bu kısa mrna dizileri ilgili kısımla eşlenir ve bölgenin transkripsiyonu engeller.cas proteinleri sistemin aktivitesi için gereklidir ve nükleaz, helikazpolimeraz ve polinükleotid bağlama fonksiyonları ile ilgili domainleri de içerir. CRISPRcas sistemleri faj enfeksiyonunu durdurur ve bakteriye spesifik bir faja karşı korur. CRISPR-cas sistemi birçok faja karşı bağışıklık kazandırabilir. Abortive (Kısır) Enfeksiyon Sistemleri (Abi): Abi sistemleri faj enfeksiyonu ile indüklenen temel bakteriyel fonksiyonları etkileyerek bakteri ölümüne neden olur. Ölen bakteriler faj partiküllerinin çevreye yayılımını sınırlandırır. Abi mekanizması Faj DNA replikasyonu basamaklarını, viral proteinlerin olgunlaşmasını ve lizis zamanlamasını da etkiler. Abi sistemleri kromozomda, plazmidlerde ve profajlarda bulunur. 23 farklı Lactococcal Abi sistemi bilinmektedir. AbiK en iyi karakterize edilen Lactoccal mekanizmadır ve rastgele sırada uzun DNA ları polimerize ederek bakteriyal faj resistansını sağlar. Bu aktivite terminal transferaz aktivitesine benzer. Polimerize DNA Abi K proteinine bağlıdır. Bu yapı faj replikasyonu ve olgunlaşmasını engeller. Faj Dirençliliği Oluşturulmasında Genetik Mühendisliği Uygulamaları Son yıllarda LAB a özgü etkin genetik araçlar ve uygulamalar geliştirilmiştir. Pek çok amaca yönelik ilişkili genleri klonlamak amacı ile çok çeşitli vektörler geliştirilmiştir. Nisin ile kontrol edilen gen ekspresyon sistemleri (NICE) tıbbi ve biyoteknolojik bir proteini aşırı üretmek ve salgılamak amacı ile kullanılmaktadır. Gıda fermentasyonunda kullanılan LAB faj ve profajlarına ait genom dizilerinin ortaya çıkarılması ise faj replikasyonun önemli basamaklarını belirlemek ve bunları bloke etmeyi mümkün hale getirmektedir. Örneğin; düzenleyici sistemler (promotör bölgeleri) bakteri toksin geninin önüne klonlanarak bakterinin öldürülmesinde kullanılabilir. Faj dirençliliğinin oluşturulmasında aşağıdaki genetik mühendisliği uygulamaları göze çarpmaktadır. Faj Bileşenlerinin Aşırı Üretimi Fajın çoğalma sürecinde kritik basamakların belirlenmesi, örneğin replikasyon orjininin bilinmesi faj kontrolünde önemlidir. L. lactis Ø 50 fajının replikasyon orjinleri yüksek kopya sayısına ulaşabilen bir plazmide aktarıldığında faj replikasyon sayısında bir azalma görülmüştür. Benzer 15

18 uygulamalar Le. casei faj A2 ve S. thermophilus Sfİ21 fajlarında da aynı etkiyi göstermiştir. Lizogenikfajlar genoma katıldıktan sonra replikasyon ile ilgili genler baskılayıcı bir gen ile susturulur. Lizogenin sürmesi bu baskılayıcı gene bağlıdır. Baskılayıcı gen ürünü olan protein aynı zamanda bakteriyi enfekte eden fajlara karşı da korur,bu olaya süperenfeksiyon bağışıklığı denir. Eğer Lactococcus türünde bu baskılayıcı protein aşırı üretilirse bu fajla ilişkili diğer fajlarınenfeksiyonuna karşı koruma sağlar. Antisense RNA: Temel faj genlerinin bir kısmı güçlü bir promotör altında ters istikametle transkribe ettirilir ise antisense RNA üretilir.bu antisense RNA gerçek faj geni ile eşleşerek çift iplikli RNA oluşur. Bu ds RNA ise dsrna hidrolizleyen enzimlere çok duyarlıdır ve sonuçta faj temel proteininin sentezi translasyon başlamadan bloke edilmiş olur. Bir S. thermophilus fajının helikaz ve primaz enzimini hedefleyen antirna ile bu fajın replikasyonu engellenebilmiştir. Faj Savunma Sisteminin Uyarılması: Bu yöntem değişik bir Abi mekanizmasıdır. Bakteriyel öldürücü bir gen fajla indüklenen bir promotör altına yerleştirilir. Faj enfeksiyonu meydana geldiğinde toksik gen ifade edilir ve bakteri ölür. Böylece faj çoğalması engellenir. L. lactis L1aI ait restriksiyon kasedi faj Ø31 tarafından indüklenen bir promotör altında klonlanırsa Ø31 fajı ile enfeksiyondan sonra bakteri ölmektedir. Faj Reseptörü ile Yarışmalı Bir Molekülün Kullanımı: Faj reseptörü ile bakteri bağlanmasını bloke eden moleküller faj enfeksiyonunu ilk basamakta durdurur. Bu reseptörlerle birleşen nötralize edici antikorlar Lactococcal fajların konak bakteri strainine bağlanmasını bloke eder.nötralize edici antikorların bakteri büyümesini inhibe etmemesine dikkat edilmelidir. Sonuç Gıda fermentasyonların da faj kontaminasyonlarını kontrol altında tutabilmek oldukça zordur. Fakat günümüzdeki mevcut bilgi ve teknolojilerle bu amaç gerçekleştirilebilir. Yine de faj enfeksiyonları her zaman bir olasılıktır ve faj populasyonunu günlük olarak sıkı bir biçimde kontrol edilmelidir. Ayrıca faj kontrol stratejileri sürekli güncellenmelidir. Veri bankalarındaki faj ve bakteri genomları sayısındaki artış faj biyolojisi ve faj-bakteri etkileşimlerine yeni bakış açıları getirmekte ve yakın gelecekte yeni faj kontrol yöntemlerinin bulunmasına yol açacak sonuçlar sunmaktadır. Bu yeni keşiflerin bundan sonraki faj kontaminasyonlarında bizi bir adım önde tutacak teknikleri geliştirmemize yardımcı olacağını ümit ediyoruz. Kaynaklar Garneau JE, Moineau S. "Bacteriophages of lacticacid bacteria and their impact on milk fermentations", Microb Cell Fact Aug 30;10 Suppl 1:S20. doi: / S1- S20. Epub 2011 Aug 30. Mariángeles Briggiler Marcó, M.B., Moineau,S. 2 and Quiberoni, A. "Bacteriophages and dairy fermentation", Bacteriophage. 1; 2(3): , 2012 Samson, J. E. andmoineau, S. "Bacteriophages in Food Fermentations: New Frontiers in a Continuous Arms Race", Annual Review of Food Scienceand Technology, Vol. 4: ,

19 Organik Yumurta dop>aa G =ç=m=gde Bebish organic Tüvkiye de ilk; Çicek ö levinden si in için üveuik. Free Range Yumurta ECE V@{fM MC f (erbesc gesinen m c cav arın sag ı ı y m rca arı Sevbest ge inen tavuklav; Kanat çtvpma ö güvlüíüne salip biv ovtamda, tüneme ve yumuvtalama yevlevi (folluk) olan kümeslevimi de layvan vefalt dikkati altnavak üvetilen tavukavtn yumuvtalavtdtv. Tüketici Danıçma Hattı

20 2013 Yılında Numunede Analiz Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü ne bağlı olarak görev yapan İzmir Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü 5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun un gereklerini yerini getirmek amacıyla ;Gıda ve yem maddeleri ile bunların üretiminde kullanılan her türlü ham ve yardımcı maddelerde, Gıda ile temas eden ambalaj materyallerinde, Yetiştiricilik suyu, su ürünleri ve su kirliliği numunelerinde, denetim, ithalat, ihracat, özel istek, üretim izni ve kalıntı izleme amacıyla Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlükleri, Kamu Kuruluşları ve Özel şahıslar tarafından talep edilen analizleri yapmakla görevlidir. İzmir Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü olarak 2013 yılında numunede analiz gerçekleştirdik. Yılda 18 binin üzerinde numune çalışan Laboratuvar Müdürlüğümüz de kritik bir öneme sahip olan Numune Kabul ve Rapor Düzenleme Birimimiz aşağıdaki 3 bölümden oluşmaktadır. Gıda güvenliği bilgi sistemi (GGBS), numune giriş ve kodlanması, Numune dağıtımı, Rapor yazımı Birimimizde çalışan personelimiz ulusal ve uluslararası mesleki eğitimin yanı sıra, kalite yönetim sistemi gereği TS-EN-ISO 9001:2000 ve TS-EN-ISO Kalite Standartları ile donatıldıktan sonra görev yapmaktadır. 18

21 Bakanlığımız ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği arasında imzalanan protokol çerçevesinde Alsancak ta Laboratuvar Müdürlüğümüz e bağlı olarak kurulan Süt Analiz Birimimizde 2013 yılında numunede analiz gerçekleştirilmiştir. Çizelge ve şekillerde 2013 yılına ait Laboratuvar Müdürlüğümüzün çalıştığı numune sayıları ve çeşitleri detaylı olarak verilmiştir YILI NUMUNE VE ANALİZ SAYILARI DENETİM İHRACAT İTHALAT RESMİ İSTEK ÖZEL İSTEK VE DİĞER Numune Analiz Numune Analiz Numune Analiz Numune Analiz Numune Analiz Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı GIDA YEM SU-ATIKSU Numune Sayısı Analiz Sayısı TOPLAM GENEL TOPLAM

22

23 * GDO TARAMA KITLERI * GDO KANTITASYON KITLERI (CRL METODUNA GÖRE ÜRETILMI$ VERIFIKASYON VE KANTITASYON KITLERI) * GDO TIPLENDIRME KITLERI * ET TÜR TAYIN KITLERI * IZOLASYON KITLERI * REAL TIME PCR KITLERI SYN Biyoteknoloji ve Dıç Tic. Ltd. $I. Kazım Özalp Mah. Reçit Galip Cad. No: 111 / 24 Çankaya - ANKARA Tel : ( 312 ) Faks: info@synbio.com.tr

24 Biyotoksin Analizlerinde Yeni Dönem Kurum olarak yeni bir yıla girerken yeni bir laboratuvar ve yeni bir cihaz ile tekrar karşınızdayız. Çift kabuklu yumuşakçaların biyotoksin analizlerinin yapılması için devam eden süreçte sona yaklaşmış bulunmaktayız yılı boyunca devam eden LC/MS-MS cihazımızın alımı gerçekleşti ve biyotoksin analizlerinin yapılması için gerekli olan metot validasyon çalışmalarına başlayacağız yılına girdiğimiz şu günlerde yapacak olduğumuz analiz çalışmalarımızın Resmi Gazete de yayınlanan bir yönetmelik değişikliğiyle farklı boyuta taşınacağına inanmaktayız. laboratuvar testlerinden oluşan bir kontrol sistemi oluşturur. Bu kontrol sistemi özellikle, deniz biyotoksinlerinin ve bulaşanların yasal limitleri aşmadığını ve yumuşakçaların mikrobiyolojik kalitesinin insan sağlığı için tehlike oluşturmadığını doğrulamak amacıyla oluşturulur. demektedir. İlgili yönetmelik değişikliğinden yapmış olduğumuz çalışmaların hedeflerimize ne kadar uygun olduğu anlaşılacaktır. Geçen sayımızda bahsetmiş olduğumuz hedef numune ve analiz planlarımızda hemen hemen 3-4 kat gibi bir artış olacağı aşikârdır. İyi bir planlama ve deneyimli personel gücüyle bu hedefi gerçekleştirebileceğimize inancımız tamdır. 09 Ocak 2014 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Hayvansal Gıdaların Resmi Kontrollerine İlişkin Özel Kuralları Belirleyen Yönetmelikte Değişiklik Yapılması Hakkında Yönetmeliğin 2. Maddesi Aynı Yönetmeliğin 30 uncu maddesinin dördüncü fıkrasının (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. b) İkinci fıkranın (a) bendinde belirtilen yatırma ve üretim alanlarının izlenmesine ek olarak üretim, işleme ve dağıtımın her aşamasında son ürün için belirlenen gerekliliklere gıda işletmecisinin uyum sağladığını doğrulamak için Önceki yıllara nazaran biyotoksin analizlerinin yapılmasında Bakanlık bünyesinde iki laboratuvar kuruluşundan biri iken, yapılan düzenlemelerle üç kuruluş arasında yer alacak olmamız tatlı bir rekabeti de ortaya çıkaracaktır. Ancak toksik fitoplanton analizlerinde Bakanlık bünyesinde tek laboratuvar olma özelliğimiz Kurumumuz adına önemli bir prestij kaynağıdır. Yeniden düzenlenen toksik fitoplanton analiz birimimiz de mevcut hedefi gerçekleştirebilecek altyapıya kavuşmuştur. Yeni dönemin yenilikleriyle ülkemize hayırlı olması temennisiyle. 22

25 mom capabilities. new possioiiizies. Thermo Scientific TSQ Quantum Access Max LC-MS/MS m/z ktjtle araligi 6 OED MS/MS Hizli pos/neg switching (<25ms) 4' HESI yapabilme yetenegi k H-SRM ozelligi (0.4 FWHM) º FAIMS uyumlulugu A agidaki veriler Redoks Servis Mdhendisleri tarafindan TSO Quantum Access Max LC-MS/MS sisteminde qali llmi, Acetamiprid ve Oxamyl pestisitlerine ait 1ppb, Sppb, 10ppb, 20ppb ve 50ppb lik standartlara ili kin verilerdir. Ayni deri imler sol taraftaki listede bulunan tdm pestisitler i in ali ilmi ve her bir pestisit i in minimum 0,996 korelasyon degeri elde edilmi tir. Mansuroglu Mah.273/1 Sok.No:6 /1 A-2 Blok Dame:3 Bornova lzmlr izmir@redokslab.com redoks

26 Stafilokokal Enterotoksinler Stafilokokal gıda zehirlenmeleri Staphylococcus aureus, S. intermedius ve S. hyicus gibi enterotoksijenik stafilokoklar tarafından gıdalarda oluşturulan enterotoksinlerin alınması sonucu şekillenen ve tüm dünyada yaygın olarak görülen en önemli intoksikasyonlardan biridir. Staphylococcus enterotoksinleri dalton arasında moleküler ağırlıkları olan basit proteinlerdir. Suda ve tuz çözeltisinde çözünürler. Genel olarak, S. epidermidis gibi koagülaz-negatif türler enterotoksin üretmezler, fakat en az bir salgının bu türlere bağlı olarak ortaya çıktığı bildirilmiştir. Enterotoksijenik stafilokoklar en fazla kırmızı et, kanatlı eti, balık eti ve ürünleri ile süt ve ürünleri, dondurma, yumurta, şekerli ve yumurtalı ürünler, salatalar, kremalı ürünler ve bunlardan mamül diğer soslar ve dondurulmuş ürünlerde görülmektedir. vardır. SET lerin ısıya ve tripsin, pepsin gibi gastrointestinal enzimlere dirençli olmaları en önemli özelliklerinden biridir. SEA stafilokokal gıda zehirlenmelerinde en sık rastlanan enterotoksindir ve bunu SED izlemektedir. İntoksikasyonun oluşabilmesi için ng enterotoksinin alınması yeterlidir. Enterotoksijenik stafilokoklar genotipik ve fenotipik özellikleri temel alınarak karakterize edilmişlerdir. SET ler antijenik özellikleri temel alınarak 5 büyük serolojik tipe (SEA, SEB, SEC, SED, SEE) ayrılmıştır. Son yıllarda SET lerin yeni tiplerinin de var olduğu (SEG, SEH, SEI, SEJ, SEK, SEL, SEM, SEN ve SEO) bildirilmiş ancak bu enterotoksinlerin gıda zehirlenmeleri ile ilişkileri henüz tam olarak açıklığa kavuşturulamamıştır. SE lerin spesifik olmayan T hücre proliferasyonunu uyaran süperantijen fonksiyonlarının yanı sıra güçlü gastrointestinal toksin olma özellikleri de S. aureus için en önemli kaynak insandır. İnsanların deri, boğaz ve burun florasında baskın olarak bulunmaktadır. Sağlıklı insanların neredeyse yarısı zaman zaman, üçte birinin ise sürekli taşıyıcı olduğu bildirilmiştir. Ayrıca hayvanlar, özellikle koyun ve inekler bu organizmanın kaynakları arasında yer alır. Özellikle mastitisli hayvanlardan elde edilen suşların büyük oranda enterotoksijenik olduğu bildirilmiştir. Stafilokokal gıda zehirlenmelerinde gıda işletmesinde çalışan personel en önemli kontaminasyon kaynaklarından birini oluşturur. Bulaşma, taşıyıcı olan kişinin öksürük aksırık ve ellerinde Stafilokok enfekteli yaralara temas etmiş kişilerin ellerinden gerçekleşir. Dolayısıyla gıda sektöründe çalışan personelin düzenli sağlık kontrollerinin yapılması ve hijyen konusunda 24

27 eğitilmeleri, alet ve cihazların yeterince dezenfekte edilmesi, prosesin ham maddeden girişinden son ürüne kadar her aşamasında hijyenin sürdürülebilir olması, şişeleme veya paketleme sırasında hijyen kurallarına uyulması, uygun depolama koşullarının sağlanması gerekmektedir. edilememektedirler. SET A, B, ve C için yapılan çalışmada SET A ve B' nin 100 C'de 90 dakikada, 120 C'de 60 dakikada tamamen inaktivasyonu sağlanmıştır. Stafilokok enterotoksinlerin ve tiplerinin saptanmasında ELISA (Enzyme Linked Immunosorbent Assay), RIA (Radio Immuno Assay), RPLA (Reversed Passived Latex Agglutination) ve PCR-EIA (PCR Enzyme Immunoassay) teknikleri kullanılmaktadır. Laboratuvarımız Mikrobiyoloji Biriminde Stafilokokal Enterotoksin analizinde kullanılan analiz yöntemi AOAC 2007 onaylı bir enzim immün testi olup, Staph. Enterotoksin II ELFA (Enzim Bağlantılı Floresan Testi) kiti kullanılarak VİDAS Cihazında yapılmaktadır. Kaynaklar SET zehirlenmelerinde semptomlar, genellikle kontamine gıdanın tüketilmesinden 2 ila 6 saat sonra ortaya çıkar. Bu semptomlar, şiddetli kramplar, karın ağrısı, mide bulantısı, kusma ve ishal ile karakteristiktir. Ateş nadiren görülür. Bu semptonların yanı sıra, toksik şok benzeri sendrom, artritis, alerjik reaksiyonlar, nabızda zayıflık, baş dönmesi ve genel halsizlik görülen diğer semptomlardır. Isıya karşı bu dayanıklılıkları sebebiyle pişirme, pastörizasyon veya diğer ısı uygulamaları ile tamamiyle inaktivite Bacteriological Analytical Manual Chapter 13A Staphylococcal Enterotoxins: Micro-slide Double Diffusion and ELISA-based Methods Biomerieux VIDAS SET2 Ref kit prosedürü. Erol İ., İşeri Ö Ankara Üniv Vet Fak Derg, 51, İşeri Ö., Stafilokokal Enterotoksinler.2004, Ankara Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi. Küplülü Ö., Sarımehmetoğlu B., Kaymaz Ş Pastorize Sütlerde ELISA tekniği ile Stafilokokal Enterotoksin Varlığının Belirlenmesi, Ankara Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi. Ünlütürk A.,Turantaş F Gıda Mikrobiyolojisi Kitabı. Sokari T Distribution of enterotoxigenic Staphylococcus aureus in ready-to-eat foods in eastern Nigeria. Int J Food Microbiol, 12,

28 MİKROBİYOLOJİ ANALİZLERİ LABORATUVARI Bir im im i zde; 3 Gıda Mühendisi 2 Su Ürünleri Mühendisi 1 Ziraat Mühendisi, 1 Biyolog 1 Laborant, görev yapmaktadır. Gıda mikrobiyolojisini temel alan laboratuvarımızda gıda işleme ve taşıma sırasındaki eksik yada hatalı uygulamalar sonunda gıdayı bozan ve insanları hastalandıran mikroorganizmalar, yemlerde mikrobiyal analizler, stafilokokların oluşturduğu enterotoksinler ve çiğ sütteki somatik hücre tespitine dayalı güncel analizler yapılmaktadır.kullanılan yöntemlerin başında FDA, ISO,TSE Standartları yer almakla beraber uluslararası kabul görmüş hızlı test yöntemleri de (PCR ve İmmüno enzim sistemi ve bakteri sayım cihazı) kullanılmaktadır. Analizlerimizdeki başlıca parametreler Mikrobiyoloik Kriterler Yönetmeliğinde yer alan analizlerdir. Bu analizlerin başlıcaları; Labor at u var ım ız d a; 1 adet Bakteri sayım cihazı 1 adet Otomatik Immunoassay Analiz Cihazı 1 adet PCR (RT) Enterobacteriaceae grubu bakteriler Küf-Maya sayımı Aerobik koloni sayımı Patojen grubu bakteriler(salmonella spp, Listeria monocytogenes, Vibrio parahaemolyticus, Staphylococcus aureus, Clostridium perfringens, Bacillus cereus, Termofilik Campylobacter ve E. coli O adet somatik Hücre Sayım cihazı bulunmaktadır.

29 MOLEKÜLER BİYOLOJİ LABORATUVARI Laboratuvarımıza gelen gıda, gıda katkı, yem ve yem katkı numunelerinde GDO tarama ve miktar analizleri yapılmaktadır. Bir im im i zde; 2 Gıda Mühendisi 2 Biyolog görev yapmaktadır. Deney Alanı - Deneyi Yapılan Malzemeler/Ürünler Deney Adı GDO Tarama Analizi Deney Metodu ISO EurofinsGenespin DNA Izolasyon Kit Prosedürü, EurofinsGeneScan GMO Kit Prosedürü (NR), EurofinsGeneScan GMO Kit Prosedürü (LR) Soya Tarama Analizi CRL Soya MON Tipi Miktar Tayini Metodu Mısır Tarama Analizi CRL Mısır MON 863 Tipi Miktar Tayini Metodu Pamuk Tarama Analizi CRL Pamuk MON 1445 Tipi Miktar Tayini Metodu KanolaTarama Analizi Patates Tarama Analizi CRL Kanola RT73 Tipi Miktar Tayini Metodu CRL Patates EH Tipi Miktar Tayini Metodu Labor at u var ım ız d a; Gıda, Gıda Katkı, Yem ve Yem Katkı Şeker Pancarı Tarama Analizi MON Tip Belirleme ve Miktar Analizi MON Tip Belirleme ve Miktar Analizi A Tip Belirleme ve Miktar A nalizi MON Tip Belirleme ve Miktar Analizi MON Tip Belirleme ve Miktar Analizi MON 810 Tip Belirleme ve Miktar An alizi MON 863 Tip Belirleme ve Miktar An alizi NK 603 Tip Belirleme ve Miktar Anal izi CRL Şeker Pancarı H7-1 Tipi Miktar Tayini Metodu CRL Soya MON Tipi Miktar Tayini Metodu CRL Soya MON Tipi Miktar Tayini Metodu CRL Soya A Tipi Miktar Tayini Metodu CRL Mısır MON Tipi Miktar Tayini Metodu CRL Mısır MON Tipi Miktar Tayini Metodu CRL Mısır MON 810 Tipi Miktar Tayini Metodu CRL Mısır MON 863 Tipi Miktar Tayini Metodu CRL Mısır NK 603 Tipi Miktar Tayini Metodu 3 Adet Real Time PCR 1 adet Konvensiyonel PCR 1 adet DNA İzolasyon Robotu 1 adet Nano Drop bulunmaktadır. GA 21 Tip Belirleme ve Miktar Analiz i CRL Mısır GA 21 Tipi Miktar Tayini Metodu Bt11 Tip Belirleme ve Miktar Analizi CRL Mısır Bt 11 Tipi Miktar Tayini Metodu TC 1507 Tip Belirleme ve Miktar Analizi CRL Mısır TC 1507 Tipi Miktar Tayini Metodu DAS Tip Belirleme ve Miktar A nalizi CRL Mısır DAS 59122Tipi Miktar Tayini Metodu MIR 604 Tip Belirleme ve Miktar Ana lizi CRL Mısır MIR 604 Tipi Miktar Tayini Metodu RT 73 Tip Belirleme ve Miktar Analiz i CRL Kanola RT73 Tipi Miktar Tayini Metodu Rf3 Tip Belirleme ve Miktar Analizi Ms8 Tip Belirleme ve Miktar Analizi CRL Kanola Rf3 Tipi Miktar Tayini Metodu CRL Kanola Ms8 Tipi Miktar Tayini Metodu technology T 45 Tip Belirleme ve Miktar Analizi CRL Kanola T45 Tipi Miktar Tayini Metodu danış m anl ık MON 531 Tip Belirleme ve Miktar An alizi CRL Pamuk MON 531 Tipi Miktar Tayini Metodu MON 1445 Tip Belirleme ve Miktar A nalizi CRL Pamuk MON 1445 Tipi Miktar Tayini Metodu MON Tip Belirleme ve Miktar Analizi CRL Pamuk Tipi Miktar Tayini Metodu H7-1 Tip Belirleme ve Miktar Analizi CRL Şeker Pancarı H7-1 Tipi Miktar Tayini Metodu EH Tip Belirleme ve Miktar Analizi CRL Patates EH Tipi Miktar Tayini Metodu