MISIR Genel Bilgiler Coğrafi Konum Siyasi ve İdari Yapı

Transkript

1 MISIR Genel Bilgiler Coğrafi Konum Mısır topraklarının büyük bölümü Afrika kıtasının kuzey doğusunda yer almakla birlikte, ülkenin kuzey doğu bölgesi Süveyş kanalı ile Arap yarımadasından ayrılmaktadır. Mısır doğuda İsrail ve Suudi Arabistan, batıda Libya, güneyde ise Sudan ile komşudur. Siyasi ve İdari Yapı 1517 yılında Osmanlı İmparatorluğu idaresine geçen Mısır, 1914 yılına kadar resmen bu İmparatorluğun bir parçası olarak kalmış, bu tarihte 1883'te ülkede siyasal egemenliğini kurmuş olan İngiltere'nin himayesine girmiştir. Mısır tarihleri arasında ise Fransız işgali altında kalmıştır yılında iktidara gelen Kral Fuad Mısır'ın bağımsızlığını ilân etmiştir. Ancak, Mısır'daki İngiliz askerleri 1946 yılına kadar ülkeden çekilmemiş, bu tarihte ise Süveyş Kanalı bölgesini ellerinde bulundurmak koşuluyla ülkenin diğer kesimlerini terk etmiştir yılında General Necip ve Albay Nasır'ın liderliğindeki genç subaylar tarafından gerçekleştirilen darbe sonucunda Kral Faruk ülkeyi terk etmek zorunda bırakılmış ve 1953 yılında Cumhuriyet kurulmuştur yılında yapılan seçimlerde Cemal AbdülNasır Başkan olarak seçilmiştir. Başkan Nasır, ülkede sosyalist ilkelere dayalı bir ekonomik düzen kurmuş, dış politikada ise, aşamalı olarak, sosyalist blok ülkeleriyle yakın ekonomik, siyasi ve kültürel ilişkiler içine girmiş, Bağlantısızlar hareketinin kurucuları arasında yer almıştır. Mısır, 1948'de ve 1967'de, diğer Arap ülkelerinin bazılarıyla birlikte İsrail karşısında büyük yenilgiye uğramıştır yılında Nasır'ın ölümü ile Enver Sedat Devlet Başkanı olmuş ve 1981 yılında bir suikast sonucu öldürülünceye kadar, ülkede önemli ekonomik, sosyal ve siyasal değişiklikler gerçekleştirmiştir. Başkan Sedat, Nasır'ın aksine, Mısır'ı başta ABD olmak üzere Batı dünyasına yaklaştırmış, Mısır ekonomisinde özel sektöre yeniden yer verilmiş, "açık kapı" politikası uygulanmaya başlanarak yabancı sermayenin ülkeye gelmesi sağlanmıştır. Sedat, önce İsrail'e karşı 1973 Savaşını kazanmış, 1978'de ise Camp David Anlaşmasıyla İsrail ile Mısır arasında barışı kurmuş, İsrail bu anlaşma uyarınca işgal ettiği Mısır topraklarından 1981 yılında geri çekilmiştir. İki ülke arasında 1980 yılında diplomatik ilişki kurulmuştur. Enver Sedat a düzenlenen suikastın ardından 1981 yılında Cumhurbaşkanlığı na getirilen ve öncülleri gibi asker kökenli olan Hüsnü Mübarek, içeride Enver Sedat'ın uyguladığı ekonomik ve sosyal politikaları ana hatlarıyla sürdürmüş ve başta ABD olmak üzere Batı dünyasıyla yakın ilişkiler tesis etmiştir. Mısır, Cumhurbaşkanı Mübarek döneminde de Filistin sorununun çözümlenmesi çabalarında önde gelen bir rol üstlenmiş, ayrıca Camp David sonrası çıkarıldığı İslam Konferansı Örgütü'ne, daha sonra da Arap Ligine geri dönmüştür. 30 yıl iktidarda kalan Mübarek 25 Ocak 2011 de başlayan ve 18 gün süren protesto gösterileri sonucunda istifa etmiştir. 25 Ocak ya da Tahrir Devrimi olarak adlandırılan bu tarihi kırılma, Mısır da devam etmekte olan yeni bir inşa sürecinin başlangıcı olmuştur. Tahrir Devrimi sonrasında Parlamentonun alt ve üst kanatları feshedilmiş, Cumhurbaşkanı Mübarak başta olmak üzere Hükümet üyelerinin önemli bir kısmı ve önde gelen üst düzey bürokratlardan bazıları tutuklanmışlardır.

2 1971 tarihli Mısır Anayasası Tahrir Devrimi sonrasında askıya alınmış ve Silahlı Kuvvetler Yüksek Konseyi yönetime el koymuştur yılı sonunda ise Halk Meclisi seçimleri yapılmış ve Özgürlük ve Adalet Partisi Halk Meclisi ndeki sandalyelerin %47 sini, El Nur Partisi ise sandalyelerin %25 ini kazanmıştır. 29 Ocak 11 Mart 2012 tarihlerinde ise Danışma (Şura) Konseyi seçimleri geçekleştirilmiştir yılının Haziran ayında Anayasa Mahkemesi nin Meclisi iptal kararının gölgesinde gerçekleştirilen ilk özgür devlet Başkanlığı seçimlerinin ikinci turunu, Müslüman Kardeşler'in adayı Muhammed Mursi kazanmıştır. 2 Ağustos 2012 tarihinde ise Mursi tarafından Başbakan seçilen Hişam Kandil liderliğinde Mısır Hükümeti kurulmuştur. Ancak siyasi olarak istikrara kavuşamayan Mısır da bu defa Cumhurbaşkanı Mursi nin göreve gelmesinin yıldönümü olan 30 Haziran 2013 tarihinde Mursi karşıtlarının başlattığı protesto gösterileri sonucunda Mısır Ordusu yönetime el koymuş, Anayasa Mahkemesi Başkanı nın geçici olarak Devlet Başkanı olarak görev yapacağı bir geçiş sürecini uygulamaya koymuştur. Nüfus ve İşgücü Yapısı Mısır Arap dünyasının en fazla nüfusa sahip olan birinci ülkesi, Afrika kıtasının ise ise Nijerya ve Etiyopya'dan sonra üçüncü ülkesidir. Nüfusun neredeyse tamamı, ülkenin önemli varlığı olan Nil nehrinin kıyılarında yaşamaktadır. Ülkenin kuzeyinde yer alan Nil Deltası dünyanın en kalabalık bölgelerinden bir tanesidir. Bu bölgede km² ye düşen kişi sayısı tır. Mısır ın tarım alanlarının neredeyse tamamı bu bölgede yer almaktadır. Ülke nüfusunun 1/3 ü tarım sektöründe faaliyet göstermektedir. Toplam tarımsal alan 3,4 milyon hektar, sulanabilir tarım alanı 2,9 milyon hektar olmakla birlikte, verimli Nil deltasında yılda birkaç kez ürün alınabilmekte ve bu durum Mısır ı önemli bir tarım ülkesi konumuna getirmektedir. Ülkede bazı çöl alanları iyileştirilerek tarımsal üretime uygun hale getirilmeye çalışılmaktadır. Doğal Kaynaklar ve Çevre Mısır 4,4 milyar varillik kanıtlanmış petrol rezervleri ile dünyada 27. sırada olup, petrol kaynakları açısından kendi kendine yeterli bir ülke olarak kabul edilmektedir. Mineral yakıtlar (doğalgaz dahil) en önemli ihraç grubu olup 2012 yılında toplam ihracatın %28,4 ünü oluşturmuştur. Mısır için gelecekte petrol yerine doğal gazın önem taşıyacağı tahmin edilmektedir. 2,2 trilyon metreküplük kanıtlanmış doğalgaz rezervleri ile Mısır bu alanda dünyanın 17. büyük ülkesi konumundadır. Genel Ekonomik Durum Ekonomik Yapı Mısır Arap ülkeleri içinde Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri nin ardından üçüncü büyük ekonomidir. Afrika kıtasında ise Güney Afrika dan sonra ikinci büyük ekonomiye sahiptir. Gelişmekte olan Mısır ekonomisi önemli ölçüde dış ticaret açığı vermekle birlikte, bu açık, turizm, Süveyş kanalı ve işçi gelirleriyle kapatılmaya çalışılmaktadır yılında tarım sektörü GSYİH nın % 14,4 ünü oluşturmuştur. GSYİH nın yaklaşık % 39,5 ini oluşturan imalat sanayi petrol işleme dahil, Kahire ve Nil Deltasında yoğunlaşmıştır. Petrol sanayi, tekstil ve hazır giyim en önemli sektörlerdendir. Diğer gelişmiş sanayi dalları çelik, çimento, kimyasallar ve ilaç sanayidir. Turizm, doğal gaz, Süveyş Kanalı gelirleri ve

3 beraberinde Körfez Ülkeleri ndeki yenilenme çalışmaları nedeniyle inşaat sektöründeki canlanma, ekonominin lokomotifi durumuna gelmiştir. Mısır ekonomisinde turizmin önemli bir rolü vardır. Döviz girdilerinin ¼ ünün turizmden kaynaklanmakta, her yedi Mısırlıdan birisi geçimini turizmden sağlamaktadır. Bununla birlikte 2011 yılı Ocak ayında başlayan karışıklıklar turizmi olumsuz etkilemiş ve turizm gelirleri 2011 yılında yaklaşık %30 oranında düşerek 8,8 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Mısır ı ziyaret eden turist sayısı 2010 yılında 14 milyon iken, 2011 yılında 9,5 milyon olmuştur yılında ise turizm gelirleri %13 oranında artarak 9,9 milyar dolar olarak gerçekleşmiş, ancak hala 2010 seviyesine -12,5 milyar dolar- geri dönememiştir. Süveyş kanalı ise 2011 yılında, yaşanan politik olaylardan etkilenmeyerek Mısır ekonomisine katkı sağlamaya devam etmiş ve 5,22 milyar ABD doları gelir sağlamıştır yılında ise 5,13 milyar dolar katkı sağlamıştır. Ülkede bankacılık sektörü yapılan reformlarla güçlendirilmiştir. Merkez Bankası na kayıtlı yaklaşık 40 adet banka bulunmaktadır. Pazarın % si devlet bankalarının kontrolündedir (bu oran 2001 yılında %80 civarında idi). Ekonomi Politikaları 1990 lı yıllardan itibaren Mısır pazar ekonomisi olma yolunda yapısal reform sürecini IMF desteğiyle yürürlüğe koymaya başlamış, bu çerçevede, maliye, para-banka politikaları ile özelleştirme ve ticaretin serbestleştirilmesine yönelik düzenlemelere gitmiştir. Mısır da aktif nüfusun üçte birinin istihdam edildiği tarım sektörü varlığını Nil Nehri ne borçludur. 169 milyar m3 lük su tutma kapasitesine sahip Aswan barajının 1970 yılında inşa edilmesiyle birlikte Nil suları kontrol altına alınarak sulamaya müsait tarım alanları genişletilmiştir. Cumhurbaşkanı Nasır zamanında merkezileştirilen Mısır ekonomisi, Enver Sedat döneminde serbestleşme sürecine girmiş, Mübarek döneminde de bu yöndeki çabalar güçlenerek devam etmiştir yılında Mısır ekonomisi kapsamlı bir dönüşüm dönemine girmiştir. Bu meyanda fiyat kontrolleri gevşetilmiş, devlet sübvansiyonları azaltılmış, yatırım ve ticaret kısmen serbestleştirilmiştir. Üretim kamu sektörüne daha az bağımlı hale gelmeye başlamış ve 1994 ten bu yana KİT lerin %40 ı özelleştirilmiştir arası dönemde yabancı yatırımları çekmeye ve milli geliri artırmaya yönelik yapısal reformlar hayata geçirilmiş, ticari serbestleşme, yatırım teşviki sağlanarak yasal düzenlemelerde esnekliğe gidilmiştir. Ülkede gerçekleştirilen ekonomik reformlar nedeniyle, Mısır, Dünya Bankası - IFC (International Finance Corparation) tarafından 2009 yılında, en aktif reformlar gerçekleştiren ilk 10 ülke arasına 4. kez seçilmiştir yılında yaşanan Arap Baharı sonrasında reform süreci sekteye uğramıştır ancak, ülkede siyasi istikrarın tesisinden sonra reformlara tekrar başlanması öngörülmektedir. Yaşanan iç karışıklıklar döneminde zirveye ulaşan işsizliğin azaltılması ve ülkenin en önemli sorunlarından biri olan fakirliğin (her beş kişiden biri açlık sınırının altında) giderilmesi hükümetlerin en önemli sorunları arasındadır.

4 Ekonomik Performans Mısır ekonomisi son yıllarda başarılı bir performans göstermektedir yılında küresel kriz nedeniyle pek çok ülke ekonomisi küçülürken Mısır ekonomisi %4,7 büyüme göstermiştir. Bu durum ortalama % 7 büyüme ile ifade edilen bir önceki 3 yıla nazaran bir düşüşü ifade etmektedir. Mısır ın ihracatındaki düşüş bağımlı olduğu ABD ve AB kaynaklı dış talebin düşmesi ile yakından ilgilidir yılı büyüme oranı %5,1 olurken, 2011 yılında yaşanan iç karışıklıkların etkisiyle, reel büyüme %1,8 olarak gerçekleşmiştir yılında ise ekonomi bir miktar toparlanarak %2,2 oranında büyümüştür yılında 214 milyar dolar olan Mısır GSYİH'sı 2011'de 231 milyar dolar, 2012 yılında ise 254 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. WTO istatistiklerine göre Mısır 2011 yılında 59 milyar dolarlık ithalatla dünyanın en büyük 49. ithalatçısı, 31 milyar dolarlık ihracatla dünyanın en büyük 64. ihracatçısı olmuştur. ITC Trademap verilerine göre Mısır, 2012 yılında 29 milyar dolar ihracat, 70 milyar dolar ithalat gerçekleştirmiştir. Ekonomide Geleceğe Yönelik Beklentiler 2011 yılında yaşanan iç karışıklıkların etkisiyle reel büyüme %1,8 olarak gerçekleşmiştir yılında ise ekonomi bir miktar toparlanarak %2,2 oranında büyümüştür yılında ise ekonominin %2 oranında büyümesi öngörülmektedir yıllarında ekonomik büyümenin ortalama %5,1 olması beklenmektedir. Önümüzdeki dönemde dış ticaret açığının bir miktar artması beklenmektedir. Ancak Suveyş Kanalı gelirleri ve turizm ülke ekonomisine olumlu katkıda bulunmaya devam edecektir. Sektörler Tarım ve Hayvancılık Mısır 1980 li yıllarda tarım sektörüne yönelik reform sürecini başlatmıştır. Devlet tarım alanlarındaki kontrolünü ve payını azaltmak istemektedir. Bugün artık Mısır da tarım sektörü tamamen özel sektör tarafından piyasa koşullarında ve ihracata yönelik olarak işlenmektedir. Mısır net tarım ürünleri ve gıda ürünleri ithalatçısı olmaya devam etmektedir. Mısır'ın en önemli tarım ürünleri arasında; pamuk, domates, pirinç, buğday, mısır, patates, soğan-sarımsak, zeytin, şeker kamışı, hurma, narenciye, mango ve bahçecilik ürünleri (üzüm, çilek, biber, şeftali, kavun, karpuz) yer almaktadır. Özellikle uzun elyaflı Mısır pamuğu dünya pazarlarında talep görmektedir. Toplam işgücünün %33 ünün tarım sektöründe istihdam edilmesi ve tarım sektörünün milli gelirde yaklaşık % 14 oranında paya sahip olması, sektörün devletin ekonomi politikalarında öncelikli yerini korumasına neden olmaktadır. Toplam nüfusun % 55'i kırsal alanda yaşamaktadır. Ancak ülke coğrafyasının sadece % 4 ünün tarıma elverişli olması nedeniyle, mevcut tarımsal alanların en etkin biçimde değerlendirilmesi, buna ilave olarak yeni tarımsal alanların kazanımı projeleri önem taşımaktadır. Ayrıca, Mısır ın Akdeniz sahilleri dışında çok az yağış alması nedeniyle ülke tarımı sulamaya bağımlıdır. Bu nedenle, sulama tekniklerinin geliştirilmesi ve yönetimi önem kazanmaktadır.

5 Mısır, tarım alanlarında gübre kullanma açısından bölgede birinci, dünyada ise ön sıralarda yer almaktadır. Gübre üretimi altı özel şirket tarafından yapılmakta ve yılda 6,6 milyon ton üretimle ülke ihtiyacının % i karşılamaktadır li yıllara gelindiğinde buğday, mısır, pirinç, sebze ve meyve üretiminde önemli aşamalar kaydedilmekle birlikte, Mısır bazı temel tarım ürünlerinde halen ithalata bağımlı durumdadır. Özellikle buğday, mısır, şeker, yemeklik yağ ve bakliyatta ciddi ithalat yapılmaktadır. Buna karşılık, pirinç, narenciye, soğanlı bitkiler, patates gibi ürünlerde dünya ticaretinde rekabet eden ülkeler arasına girmiştir. Meyve üretiminin miktarca % 64 ünü portakal, karpuz, üzüm, hurma, muz ve kavun üretimi oluşturmaktadır. Gıda tüketim ürünleri piyasasında, Ocak 2003 de yapılan devalüasyonun etkilerini gidermek için sekiz temel gıda maddesinde destekleme yapılmıştır. Bunlar; pirinç, hayvan yağı, şeker, yağ, mercimek, baklagiller, makarna ve çaydır. Ancak fiyatlar bu desteklemeye rağmen devalüasyon öncesi seviyeye dönmemiştir. Hayvansal üretimde küçük işletmeler ağırlıkta olmakla birlikte, süt ve et üretimine yönelik modern çiftliklerin sayısı gün geçtikçe artmaktadır yılında toplam 1,8 milyon ton et üretilmiştir. Ülkedeki üreticilerin küçük ve modern üretim teknikleri konusunda yeterince bilgi sahibi olmamaları ve hayvan varlığının geniş bir alana yayılmış ve dağınık olması sektörün gelişmesini kısıtlayan faktörlerdir. Ayrıca 1990 yılından itibaren devlet yardımlarının ve ithalata uygulanan kısıtlamaların aşamalı olarak kaldırılması, çiftçilerin canlı hayvan üretiminden kaçınmasına neden olmaktadır. Sanayi Sanayinin madencilik sektörü ile birlikte milli gelir içindeki payı % 38 düzeyindedir. Toplam işgücünün % 17 si sanayi sektöründe istihdam edilmektedir. Önde gelen sanayi dalları tekstil, kimya, gıda işleme, ilaç, çimento, demir/çelik sanayidir. Müteahhitlik Hizmetleri İnşaat sektörünün GSYİH içindeki payı % 5.5 olup, yaklaşık 2.5 milyon kişinin (işgücünün %11,3 ü) bu sektörde istihdam edildiği tahmin edilmektedir. Sektördeki işin % 70 i yerel, % 30 u ise yabancı müteahhitlik şirketleri tarafından üstlenilmektedir. Sektörde özel sektörün payı % 65 düzeyindedir. Mısırlı önemli müteahhitlik firmaları Arap Contractors Group, Orascom, Holding for Building and Constraction, Egyptian Contracting and Industrial and Engineering Projects, Nasr General, SIAC, SOC Egypt D Enterprise, Dorra Group, Giza General, Alexandria Constraction, Samcrete ve Regwa firmalarıdır. Mısır ekonomisinin lokomotifi olarak inşaat sektörü ön plandadır. Hızla çoğalan genç bir nüfusa sahip bulunan ülkede, orta gelir düzeyinde bulunanların sayısı ve kentleşmenin giderek artması nedeniyle büyük bir konut ihtiyacı bulunmaktadır. Gelecek yıllık dönemde her yıl ortalama bin konut üretileceği tahmin edilmektedir. Şu an itibariyle ülkede 3 milyon konut eksiği bulunduğu ifade edilmektedir. Mevcut durumda üretilen konutlar, hızla artan nüfus göz önüne alındığında ihtiyacı karşılamaktan çok uzaktır. Sektörde kullanılan inşaat malzemelerinin yaklaşık %25 i ithal edilmekte, %75 i ise yerel veya yabancı ortaklı firmalar tarafından üretilmektedir.

6 Mısır da önümüzdeki dönemde, enerji altyapısının geliştirilmesi amacıyla çeşitli projeler gerçekleştirileceği öngörülmektedir. Elektrik üretiminin artırılması ve petrol ve doğalgaz bağlantı hatları alanında önemli yatırımlar beklenmektedir. Sektörde düzenlenen kamu ihalelerine girmek için yabancı müteahhitlik firmalarının EFCBC ye (Egyptian Federation for Construction and Building Contractors) kayıt yaptırması zorunludur. Kayıt şartları şunlardır: Müracaat formunun doldurulması Şirketin bulunduğu ülkedeki benzer kuruluşa kayıt belgesinin Mısır Konsolosluğunca tasdik edilmiş Arapça tercümesi Şirketin bulunduğu ülkedeki sınıflandırma derecesi (ilgili kuruluş tarafından verilen belgenin Mısır Konsolosluğunca tasdik edilmiş Arapça tercümesi) Şirketin en son yayınlanmış bilançosu Şirket yetkililerince beyan edilecek çalışanların sınıfına göre sayısı (mühendis, muhasebeci, hukukçu vs.) Şirket yetkililerince beyan edilecek sahip olunan makine ve techizat bilgileri Şirketin son beş yılda almış olduğu işler, cari koşullarda yürüttüğü projeler, varsa Mısır da yaptığı projeler İhale Kanunu İhale işlemleri 1998/89 sayılı İhale Kanunu ile düzenlenmiştir. Söz konusu kanun ihale işlemlerini ve taraflar arası ilişkileri düzenlemektedir. Ancak, müteahhit ile müşteri arasında bir ihtilaf doğması halinde devletin bir parçası olan mahkemelerde ihtilaf görüşülmekte, mahkeme kararlarının sonuçlandırılması uzun zaman almaktadır. Diğer taraftan, mahkemeler bağımsız olmakla birlikte, kararlar ikili ilişkilerden etkilenmektedir. Buna ilave olarak, kanun, kamu kurumlarının ödemeleri zamanında yerine getirmemesi halinde herhangi bir ceza öngörmemektedir. Son olarak, kanunda ihaleyi kimin kazanacağının belirlenmesinde kalite ve fiyatı birlikte değerlendirmeyi öngörmesine rağmen, düşük fiyat kaliteye tercih edilmektedir. İhale Kanununun diğer bir özelliği ise, yabancı şirket tarafından teklif edilen en düşük bedelin %15 üzerinde bir bedelin Mısırlı bir şirket tarafından teklif edilmesi halinde, bu teklif en düşük teklif sayılmaktadır. Dolayısıyla, yerli şirketleri tercih eden bir yapı arz etmektedir. Turizm Mısır ın döviz kazandıran en önemli sektörü turizmdir. Ancak sektör ani iniş ve çıkışlara, ülke içindeki ve dışındaki olaylardan doğan güvenlik endişesinden etkilenmeye çok açıktır. Nitekim, 2011 yılında turizm gelirleri bir önceki yıla göre yaklaşık %30 oranında düşerek 8,8 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Mısır ı ziyaret eden turist sayısı 2010 yılında 14 milyon iken, 2011 yılında 9,5 milyon olmuştur yılında ise turizm gelirleri %13 oranında artarak 9,9 milyar dolar olarak gerçekleşmiş, ancak hala 2010 seviyesine -12,5 milyar dolar- geri dönememiştir. Ülkenin iklim yapısı, Akdeniz ve dünyanın doğal akvaryumu olan Kızıldeniz sahilleri ile, en önemlisi dünyanın en eski medeniyetlerinden birisi olan firavunlar döneminden kalan piramitler, tapınaklar ve diğer eserler ülkeyi turistik anlamda cazip kılmaktadır. En çok turist Almanya, İtalya ve Rusya dan gelmektedir.

7 Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı Ülkede toplam km olan karayollarının Kahire, İskenderiye, Süveyş, Port Said ve Fayyum bölümleri iyi durumda olsa da, önemli bir bölümü bakımsız ve kalitesidir. Bununla birlikte, Mısır da yük taşımacılığının %53 ünün karayolları ile yapıldığı düşünüldüğünde, önümüzdeki yıllarda bu alanda çeşitli yaırımlar yapılacağı öngörülmektedir. Ayrıca ülkede km uzunluğunda demiryolu bulunmaktadır. Kahire de biri 42,5 km, diğeri 21 km uzunluğunda iki metro hattı bulunmaktadır. 33 km uzunluğunda tasarlanan ve 2019 da tamamlanması öngörülen 3. hat, Fransız ortaklı konsorsiyum tarafından yapılmaktadır. Mısır da; Kahire, Aswan, Sharm el Sheikh, Dahlia, Luxor, Abu Simbel, New Valley, Hurgada, East Oweinat, 6th October Hava Limanları gibi 84 tane sivil ve askeri amaçlı havaalanı bulunmaktadır. Kahire den anılan havaalanına düzenli seferler mevcuttur. Kahire havaalanı hariç diğerleri yolcu kapasitelidir. Ülkeye gelen malların çoğu İskenderiye, Damietta, Port Said ve Süveyş limanı gibi önemli limanlardan giriş yapmaktadır. İskenderiye limanı ülkedeki en büyük liman olup, Mısır dış ticaretinin %55 i bu limandan gerçekleştirilmektedir. Devlet, limanların kapasitesinin artırılması için çalışmaktadır. Diğer taraftan Süveyş Kanalı gelirleri, Mısır ın döviz kazandıran dört ana sektöründen birini oluşturmaktadır. Mısır da sabit telefon hizmetleri Telecom Egypt tarafından verilmektedir. GSM cep telefonları konusunda, Mobinil, Vodafone Egypt ve Etisalat şirketleri faaliyet göstermektedir. Kasım 2011 itibarıyla 81,7 milyon kişi GSM kullanmaktadır. Internet kullananların sayısı giderek artmaktadır. Bilgi teknolojisi ve internet kullanıcılarının sayısını artırmak için bilgisayar ekipmanları ve yazılımda ithalat vergileri % 5 e düşürülmüştür. Ülkede internet kullanım oranının % 35 olduğu ve yaklaşık 30 milyon kişinin internet kullandığı tahmin edilmektedir itibarıyla Mısır da 1,75 milyon ADSL abonesi bulunmaktadır. Enerji Petrol sanayi, ihracat gelirlerinin yaklaşık % 40 ını oluşturmakta olup, milli gelirde % 8,6 lık bir paya sahiptir. Petrol gelirleri döviz kazandıran dört ana sektörden biridir. Mısır ın ham petrol rezervleri tahminen 4,4 milyar varildir. Mısır'ın günlük varil kapasiteli 9 adet rafinerisi bulunmaktadır. Ham petrol kaynakları bakımından kendi kendine yeterli olarak kabul edilen Mısır da, enerji kaynakları bakımından yükselen sektör doğal gazdır. Mısır ın geleceğinin petrolden ziyade doğal gazda olacağı söylenmektedir. Mısır 2,2 trilyon metreküplük kanıtlanmış doğalgaz rezervleri ile bu alanda dünyanın 17. büyük ülkesi konumundadır. Ülkede enerji kullanımı doğal gaza kaydırılarak petrol ihracata yönlendirilmektedir. Ancak petrolün büyük kısmı ülke içinde tüketildiği için ihracata kalan kısmın süreç içinde azalacağı, ülkenin ihracatçı konumundan çıkacağı söylenmektedir. Mısır ın sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ihracatı 2003 yılı ortasında başlamıştır. Mısır da, İspanyol- Mısır ortaklığında işletilen Port-Said yakınlarındaki Damietta LNG terminali ile İskenderiye civarlarında EGPC/EGAS, BG, Petronas (Malezya) ve GDF Suez (Fransa) nın oluşturduğu

8 Egyptian LNG Konsorsiyumu tarafından işletilen 2 adet LNG terminali olmak üzere 3 adet LNG terminali bulunmakta olup ülkenin toplam LNG ihraç kapasitesi yaklaşık 17 milyar m3/yıl dır yılında toplam 13 milyar m3 LNG ihraç edilmiş olup bunun 7 milyar m3 ü Avrupa ya, 4,5 milyar m3 ü ABD ye ve geri kalanı Asya pazarlarına ihraç edilmiştir. Bankacılık Mısır da, Merkez Bankası, bankacılık ve kambiyo işlemleri 2003/88 sayılı Kanun ile düzenlenmiştir. Mısır da faaliyet gösteren bankalar ile bunların yurt dışındaki bayileri Merkez Bankasına kayıt yaptırmak zorundadır. Banka kurulabilmesi için sermayenin 500 milyon Mısır Poundundan düşük olmaması gerekmektedir. Yabancı bankaların şubeleri için alt limit ise 50 milyon dolardır. Bankalar fiyatlandırma ve faiz oranlarını tespit etmekte serbest bırakılmıştır. Bankalar faaliyetlerini durdurabilmek için Merkez Bankasından izin almak zorundadır. Merkez Bankası, bankaların Yönetim Kurulu üyelerine müdahale edebilmektedir. Özel ve tüzel kişiler sahip oldukları dövizi onaylanmış bankalar veya döviz ofisleri aracılığıyla, değişim, tasarruf gibi faaliyetlerde bulunabilirler. İhracatçıların kazandıkları döviz ile ilgili tasarruflarına bazı sınırlamalar getirilebilmektedir. Ülkede bankacılık sektörü yapılan reformlarla güçlendirilmiştir. Merkez Bankası na kayıtlı yaklaşık 40 adet banka bulunmaktadır itibarıyla pazarın % si devlet bankalarının kontrolündedir (bu oran 2001 yılında %80 civarında idi). TÜRKİYE İLE TİCARET Genel Durum Mısır, Bakanlığımız tarafından döneminde Öncelikli Ülkelerinden birisi olarak belirlenmiştir. Ülkemiz ile Mısır arasındaki ticarete ilişkin veriler incelendiğinde Mısır ile olan dış ticaret hacmimizin artış eğiliminde olduğu gözlemlenmektedir yılında yaşanan küresel krize rağmen Mısır a olan ihracatımız % 83 oranında artarak 2,62 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu durum sadece gelişmiş pazarlara bağlı olmamanın ne kadar önemli olduğunu da göstermiştir yılında Mısır a olan ihracat % 14 azalma gösterirken, bu ülkeden olan ithalat ise % 44,4 artış göstermiştir. Türkiye nin ihracatında meydana gelen azalma büyük ölçüde inşaat demirinden kaynaklanmıştır yılında ise Mısır'a olan ihracat %22,6 oranında büyüyerek 2,76 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Türkiye nin ihracatında meydana gelen artış büyük ölçüde benzinden kaynaklanmıştır yılında da Türkiye nin Mısır a ihracatı %33 oranında büyüyerek 3,68 milyar dolar olmuştur yılında Mısır a yapılan ihracatın toplam ihracatımızdaki payı %2,41 olup, en fazla ihracat yaptığımız ülkeler arasında 11. sırada yer almıştır. Ülkemizin Mısır ın toplam ithalatı içindeki

9 payı ise 2012 yılında %5 olarak gerçekleşmiştir (2011 yılında %4,2). İki ülke arasındaki ticaret hacmi 2012 yılı itibariyle 5,16 milyar dolar düzeyindedir. Mısır'a ihracatımızdaki önemli sanayi ürünleri; benzin, demir/ çelik yarı mamuller, inşaat demiri, çimento, pamuklu mensucat, araba lastiği olarak sıralanabilir. İhraç ettiğimiz önemli tarım ürünleri ise kırmızı mercimek ve fındıktır. Türkiye ye Mısır dan ithal edilen önemli ürünler ise petrol yağları, amonyak, karbon, gübreler ve pamuk ipliğidir. Türkiye-Mısır Dış Ticaret Değerleri (1 000 Dolar) Kaynak: TÜİK Yıl İhracat $ / Bin İthalat $ / Bin Hacim $ / Bin Denge $ / Bin / (1-2) / (1-2 ) Türkiye'nin Mısır'dan İthalatında Başlıca Ürünler (Dolar) KAYNAK: Trademap GTİP Ürün GENEL TOPLAM Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk şekillerde) Azotlu mineral/kimyasal gübreler Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen 2710 yağlar Saf amonyak/amonyağın sulu çözeltileri Asiklik alkoller vb. Halojenlenmiş, sülfolanmış, 2905 nitrolanmış/nitrozalanmış türevl Karışım halinde alkalibenzenler, alkalinaftalenler Karbon (tarifenin başka yerinde belirtilmeyen) Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs

10 6204 Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs Stiren polimerleri (ilk şekillerde) Pamuk men (dokuma %85 < pamuklu 200g/m2 den 5209 fazla) Demir/çelik yassı mamul, kaplı, sıvanmış (600mm. Den 7210 geniş) Vinil klorür/halojenli diğer olefin polimerleri (ilk şekilde) Pamuk (dikiş hariç) ipliği (ağırlık; =>%85 pamuk) 5205 (toptan) Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar Suni-sentetik devamsız liften dikiş ipliği Diğer müstahzar tutkallar, yapıştırıcılar Kauçuktan yeni dış lastikler Plastikten diğer levha, yaprak, pelikül ve lamlar Bakır teller Sentetik lif ipliği (dikiş ipliği hariç) (toptan) Şeker ekstraksiyonundan/rafinajından elde edilen 1703 melaslar Etilen polimerleri (ilk şekillerde) Ferro alyajlar Her nevi tabii kum Türkiye'nin Mısır'a İhracatında Başlıca Ürünler (Dolar) KAYNAK: Trademap GTİP Ürün GENEL TOPLAM Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen 2710 yağlar Demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli, dövülmüş, 7214 burulmuş, çekilmiş) Demir/alaşımsız çelikten yarı mamuller Başka yerde belirtilmemiş ürünler Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları Kauçuktan yeni dış lastikler Hijyenik havlular ve tamponlar, bebek bezleri ve benzeri 9619 hijyenik eşya Sentetik lif ipliği (dikiş ipliği hariç) (toptan) Demir/çelikten ev işlerinde kullanılan eşya ve aksamı Pamuk men (dokuma %85 < pamuklu 200g/m2 den 5209 fazla) Dokunmuş halılar, yer kaplamaları (kilim, sumak, 5702 karaman vb) Muslukçu, borucu eşyası-basınç düşürücü, termostatik

11 valf dahil 5603 Dokunmamış mensucat (emdirilmiş) Kara taşıtları için aksam, parçaları Akrilik polimerleri (ilk şekilde) Demir/alaşımsız çelikten profil Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs Demir/çelikten diğer tüpler, borular, içi boş profiller Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu 802 çıkarılmış/soyulmuş) Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları Pamuk men (dokuma, %85 >pamuklu, suni-sentetik 5211 karışık, 200g/m2 den ağır) Alüminyumdan evde kullanılan; sağlığı koruyucu eşya 7615 vb. Aksamı Elma, armut ve ayva (taze) Elektrikli su ısıtıcıları, elektrotermik cihazlar (şofbenler) Tohumları temizleme, ayırma, öğütme, işleme makine 8437 ve cihazları İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller İki Ülke Arasındaki Ticaretin Altyapısını Düzenleyen Anlaşma ve Protokoller Kaynak: Ekonomi Bakanlığı ANLAŞMANIN ADI İMZA TARİHİ RESMİ G. TARİHİ Denizcilik Anlaşması Hava Taşımacılığı Anlaşması Kara Ulaştırması Anlaşması Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması Ticaret Anlaşması Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması KEK VI. Dönem Protokolü Türkiye-Mısır Serbest Ticaret Anlaşması Mükerrer TÜRKİYE-MISIR SERBEST TİCARET ANLAŞMASI Türkiye, gerek AB ile Gümrük Birliğinden kaynaklanan yükümlülükleri gerekse ticari çıkarları uyarınca, Mısır Arap Cumhuriyeti ile bir Serbest Ticaret Anlaşması (STA) imzalanmasına atfettiği önem doğrultusunda 1997 yılından itibaren bu konuda azami gayret göstermiştir. Bu çerçevede, müzakereler 1998 yılı Aralık ayında başlatılmış ve son olarak 2005 yılı Eylül ayında yapılan altıncı tur görüşmeler neticesinde STA tamamlanmıştır.

12 Anlaşma dönemin Cumhurbaşkanı Sayın Ahmet Necdet Sezer in Aralık 2005 tarihlerinde Mısır a gerçekleştirdiği ziyaret esnasında dönemin Devlet Bakanı Sayın Kürşad Tüzmen ile Mısır Dış Ticaret ve Sanayi Bakanı Sayın Rachid Mohamed Rachid tarafından 27 Aralık 2005 tarihinde Kahire de imzalanmış olup, 1 Mart 2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Ülkemiz ile Mısır arasında Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi, Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması, Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşmaları ile diğer birçok alanı kapsayan işbirliği anlaşmaları mevcuttur. Bu anlaşmalara Serbest Ticaret Anlaşması nın ilave edilmesi ile birlikte Mısır ile olan ticari ve ekonomik ilişkilerin yasal çerçevesi tamamlanmış bulunmaktadır. Diğer taraftan Türkiye ve Mısır, 25 AB üyesi ülke ile 10 Akdeniz ülkesi arasında 2010 yılı itibariyle bir Serbest Ticaret Alanı oluşturulmasını öngören Barselona Sürecinin de tarafları olup, iki ülke arasında imzalanan STA bu alanda da önemli bir adım oluşturmaktadır. Anlaşmanın Kapsamı Türkiye-Mısır Serbest Ticaret Anlaşması, GATT 1994/DTÖ, Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında Ortaklık tesis eden Anlaşma ve Avrupa Toplulukları ve Üye Devletleri ile Mısır arasında Ortaklık tesis eden Avrupa-Akdeniz Anlaşması hükümleri paralelinde, sanayi ürünlerindeki gümrük vergileri, miktar kısıtlamaları ile eş etkili vergi ve önlemlerin kaldırılması; tarım ürünlerinde taviz değişimi ile hayvan ve bitki sağlığı önlemleri; hizmetler, yatırımlar ve genel hükümler (iç vergilendirme, yapısal uyum, damping, korunma önlemleri, devlet tekelleri, ödemeler, menşe kuralları, devlet yardımları fikri, sınai ve ticari mülkiyet hakları, kamu ihaleleri, vs.) alanlarında düzenlemeler içermektedir. Sanayi Ürünleri: Sanayi ürünlerinde uygulanacak tercihli rejim Protokol I de belirlenmiştir. Türkiye, Avrupa Birliği tarafından Mısır a uygulandığı üzere, Mısır menşeli tüm sanayi ürünlerinin Türkiye ye ithalatında uygulanan gümrük vergilerini STA nın yürürlüğe girişiyle birlikte sıfırlanmıştır. Mısır Tarafı ise, AB-Mısır Ortaklık Anlaşmasına paralel olarak ülkemiz menşeli sanayi ürünlerinin Mısır a ithalatında uygulanan gümrük vergilerini farklı indirim takvimine sahip 4 ayrı liste çerçevesinde aşamalı olarak sıfırlanması öngörülmüştür. Bu kapsamda gümrük vergisi indirimleri; - Liste 1 (Liste 1 Ek) için anlaşmanın yürürlüğe girişiyle birlikte başlanmak suretiyle 1 Ocak 2008 tarihinde, - Liste 2 (Liste 2 Ek) için 1 Ocak 2008 tarihinde başlanmak suretiyle 1 Ocak 2014 tarihinde - Liste 3 (Liste 3 Ek) için 1 Ocak 2010 tarihinde başlanmak suretiyle 1 Ocak 2017 tarihinde ve - Liste 4 için 1 Ocak 2011 tarihinde başlanmak suretiyle 1 Ocak 2020 tarihinde tamamlanması öngörülmüştür. Tarım Ürünleri: Taraflar arasında tarım ürünleri ticaretinde uygulanacak tercihli rejim Protokol II ile belirlenmiştir. Bu kapsamda, Tarafların ihracatı açısından önem arz eden belirli ürünlerde kotalar dahilinde veya herhangi bir miktar kısıtlaması olmaksızın vergi indirimi/muafiyeti şeklinde taviz değişiminde bulunulmuştur. Anılan Protokole ekli Tablo A Türkiye menşeli belirli tarım ürünlerinin Mısır a ithalatında uygulanacak tercihli düzenlemeleri, Tablo B ise Mısır menşeli belirli tarım ürünlerinin Türkiye ye ithalatında uygulanacak tercihli düzenlemeleri içermektedir.

13 Menşe Kuralları: Anlaşma kapsamında taraflar arasında uygulanacak tercihli menşe kuralları Protokol III ile belirlenmiş olup, anılan Protokol Pan-Avrupa-Akdeniz modelini temel almaktadır. Serbest Ticaret Anlaşması nın ihracatçılarımız açısından olumlu etkileri giderek artmaktadır. Mısır tarafınca bir takvime bağlanan, gümrük vergilerinde yapılacak indirimler daha etkili olmaya başlamıştır. Örneğin; içinde en fazla ürünün yer aldığı 2 sayılı listede bulunan ürünler için 2013 yılında normal gümrük vergilerinin % 15 i Türk ürünleri için uygulanacaktır. Bu durum Çin e göre ürünlerimize önemli bir avantaj sağlamaktadır. Bu indirimler giderek artacak ve sonunda sıfırlanacaktır. Genel Değerlendirme ve Öngörüler Mısır la ticarette var olan temel sorunlar; gümrüklerdeki bürokrasi ve diğer görünmeyen engeller, ürün standardı konusunda sıkı ve keyfi denetimlerin olması, gümrük oranlarının yüksek olmasının ithalatçıları çifte fatura ile çalışmaya yönlendirmesi nedeniyle zaman zaman sunulan faturaların kabul edilmeyerek en yüksek fiyattan gümrük girişinin yapılması, marka korumasının yetersizliği, ödemelerde çek-senet gibi riskli yöntemlerin kullanılmasıdır. Mısır Orta Doğu ve Afrika kıtasındaki konumu ve içinde yer aldığı ikili ve çok taraflı ekonomik ve ticari anlaşmaların sunduğu imkanlar göz önünde tutulduğunda komşu ve diğer ülkelerle birlikte değerlendirilmelidir. Bölgede 7 ülke ile (Irak, Libya, Suriye, Lübnan, Ürdün, Fas ve Tunus) ikili STA Anlaşması vardır yılında ise MERCOSUR ile STA imzalamıştır. GAFTA, AGADİR DEKLARASYONU, COMESSA, AB Ortaklık Anlaşması ve son olarak ABD ve İsrail ile yapılan Nitelikli Serbest Bölgeler Anlaşması (QIZ) Mısır ı sıradan bir ihracat pazarı olmanın ötesine taşımıştır. Mısır ABD den, AB den ve Japonya, Çin gibi ülkelerden yabancı sermaye çekmektedir. Mısır ın QIZ Anlaşması ndan yararlanmak isteyen Türk tekstil firmaları bölgede önemli bir yatırımcı ülke olarak konumuna gelmeye başlamıştır. İki ülke arasında ortak inşaat firması kurulması ilişkilerin geliştirilmesinde rol oynayabilir. Ayrıca Mısır da su projelerine ayrılan kaynak giderek artmaktadır yılı sonuna kadar su ve atık su alanındaki yatırımların 10 milyar dolara ulaşması beklenmektedir. Halihazırda Mısır da su dağıtım şebekesinde kullanılan borular ve aksesuarlar ülkede üretilmektedir. Ancak, su ve kanalizasyon şebekesinde kullanılan bazı pompa, valf ve elektro mekanik ekipmanlar ithal edilmektedir. Söz konusu elektro mekanik ekipmanlar toplam proje bedelinin % 15 ini teşkil etmektedir. Mısır da yatırım yapılabilecek potansiyel alanlardan bazıları gıda sanayi (meyve ve sebze işleme tesisleri, deniz ürünleri sanayi, süt ve süt ürünleri), lojistik (soğuk depo sistemleri, paketleme teknolojileri ve lojistik merkezler kurulması), perakendecilik (franchising, AVMler inşa edilmesi), yenilenebilir enerji, petrol sanayi ve bilgi ve iletişim teknolojileridir. Mısır-AB Ortaklık Anlaşması 1 Ocak 2004 de yürürlüğe girmiştir. Türkiye-Mısır Serbest Ticaret Anlaşması çerçevesinde sanayi ürünlerinde Türkiye ye önerilen tarife indirim süreleri, söz konusu ürünlerde AB ye verilen sürelerle aynı olmuştur. Mısır a ihracat yapmak isteyen firmaların sabırlı davranmaları gerekmektedir. Tüketim ürünlerinde fiyat en önemli unsur olarak öne çıkmaktadır. Mısırlı tüketicilerin alım gücü düşük

14 olduğu için en temel tüketim ürünlerini en düşük fiyata aramaktadır. Ancak Mısır ın da gelişen bir orta ve üst gelir grubu vardır. Bu kesimlere sunulacak ürünlerde fiyatın yanı sıra marka, kalite, ambalajlama ve içerik bilgisinin anlaşılır olarak Arapça verilmesi zorunluluktur. Sanayi ürünleri pazarlamasında ise sağlam bir dağıtıcı/ortak ile çalışmakta veya doğrudan bu ürünlerin potansiyel alıcılarını Mısır da ziyaret etmekte ve fuarlara katılmakta büyük yarar vardır. Mısırlı alıcılar ürünü görmeye, iyi ambalaja ve sıcak, dostane ilişkilere çok önem vermektedirler. Osmanlı döneminden bu yana Türk kültürüne duyulan saygı bugün de devam etmektedir. Mısır da Türk ürünlerine karşı olumlu bir imaj oluşmuştur. Bu imajın daha da geliştirilmesi ihracatın daha da geliştirilmesine büyük katkı sağlayacaktır. Bu konuda tüm firmaların en küçük ihracatta dahi sorumlu davranmaları diğer firmaların önünü açmak açısından etkili olacağı öngörülmektedir.