TMMOB COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ KONGRESİ Kasım 2009, İzmir

Transkript

1 TMMOB COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ KONGRESİ Kasım 009, İzmir REZERV VE DEKAPAJ MİKTARININ COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ KULLANILARAK TESPİTİ VE DİĞER YÖNTEMLER İLE KARŞILAŞTIRILMASI : SİVAS-KANGAL- KALBURÇAYIRI LİNYİT YATAĞI ÖRNEĞİ T. Cengiz 1, Y. Nurlu, P. Kumtepe 3, E. Sütçü 4 1 MTA Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi, CBS Uygulamaları Birimi Eskişehir Yolu, Ankara, tcengiz@mta.gov.tr MTA Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi, CBS Uygulamaları Birimi Eskişehir Yolu, Ankara, nurlu@mta.gov.tr 3 MTA Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi, CBS Uygulamaları Birimi Eskişehir Yolu, Ankara, pemra@mta.gov.tr 4 MTA Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi, CBS Uygulamaları Birimi Eskişehir Yolu, Ankara, eminec@mta.gov.tr ÖZET Bu çalışma Sivas-Kangal-Kalburçayırı linyit yatağının rezerv ve dekapaj (örtü tabakası) miktarının Coğrafi Bilgi Sistemleri analiz teknikleri kullanılarak hesaplanmasını içermektedir. Çalışmaya konu olan linyit yatağı pliyosen yaşlı depolanma ortamında gelişmiş ve herbiri yaklaşık 10 metre kalınlıkta iki kömür damarından oluşmaktadır. Çalışmada üst damara ilişkin 16 adet sondaj verisi kullanılmıştır. Sondaj verileri, öncelikle CBS verisine dönüştürülmüş, ArcGIS 9.3 programının 3D ve Spatial Analyst modülleri kullanılarak kömür kalınlığı ve örtü tabakası kalınlığına ait kalınlık haritaları yapılmış ve bu haritalardan cut/fill hesaplama yöntemi ile sonuçlara ulaşılmıştır. Çalışma sonucunda bulunan değerler klasik ve jeoistatistiksel yöntemler ile belirlenen değerler ile karşılaştırılmıştır. Anahtar Sözcükler: CBS, Rezerv, Kalburçayırı-Kangal, Maden Yatakları Değerlendirme ABSTRACT RESERVE AND REMOVED OVERBURDEN VOLUME CALCULATIONS USING GIS AND COMPARETION WITH OTHER METHODS: SIVAS-KANGAL-KABURÇAYIRI LIGNITE DEPOSIT This study includes the reserve and removed overburden calculaiıons of Sivas-Kangal-Kalburçayırı lignite deposit using GIS techniques. The studied lignite deposit, which formed in Pliocene aged depositional environment, is composed of two coal seams each having approximately 10 meters of thickness. In this study 16 drilling data are use. Firstly drilling data are transformed into GIS data,then the thickness maps for coal and overburden are prepared using 3D and Spatial Analyst modules of ArcGIS 9.3software programme and finally reserve and removed overburden volume are calculated using cut/fill techniques using thickness maps. The calculated result values are compared with other values derived from other methods. Keywords: GIS, Reserve, Kalburçayırı-Kangal, Ore Deposit Evaluation 1. GİRİŞ Coğrafi Bilgi Sistemleri'nin madencilik alanında kullanımı her geçen gün artmaktadır. Genellikle maden sahalarının haritalanması amacı ile Coğrafi Bilgi Sistemleri yaygın şekilde kullanılmaktadır. Günümüzde ise Coğrafi Bilgi Sistemleri, analiz boyutu ile de madencilik sektörüne girmiştir. Bu anlamda CBS'nin rezerv hesabında kullanımı da gündeme gelmiştir. Madencilikte rezerv hesabı, işletme planlamasının yapılması, işletme tekniklerinin belirlenmesi gibi pek çok aşamada etkili olabilecek temel bir işlemdir. Dolayısı ile herhangi bir madencilik çalışmasında, hatta madenciliğe başlanıp başlanmamasının ekonomik değerlendirilmesinde de temel parametre olarak ele alınmaktadır. Rezerv hesabı, bir maden yatağında bulunan madenin biçimini, boyutlarını ve hacmini sayısal olarak belirleyen kalınlık ve alan ile özgül ağırlığını hesaba katarak yapılan ve rezervin ton olarak ifade edilmesini sağlayan hesaplama usullerini içerir. Madencilikte rezervlerin hesaplanmasında kullanılan pekçok yöntem mevcuttur. Bunlar arasında en eski ve yaygın kullanıma sahip olanı alan ve hacim hesabının planimetre, şablon ölçümleri (kare düzenli, nokta düzenli, paralel çizgili şablon) ve geometrik hesaplar ile yapılan klasik rezerv hesaplama yöntemleridir. Bu yöntemler incelenen değişkenler (tenör, kalınlık gibi) arasında bir ilişki olmadığını varsayarlar. Dolayısı ile bu yöntemlerde bir önceki sonuç ile bir sonraki arasında hiçbir ilişki olmayıp değişkenler rastgele değerler almaktadır. Bunun yanında çeşitli istatistiksel yöntemleri esas alan madencilik programları da yaygın olarak kullanılmaktadır. Bir diğer grup ise doğrusal ve doğrusal olmayan jeoistatistiksel yöntemleri içermektedir. Bu yöntemlerde bütün örnekler birbiri ile ilişkilidir. Örnekler birbirine yaklaştıkça, incelenen değerlerde birbirine yaklaşacaktır; bu da değerler arasında uzaklığa bağlı bir ilişki olduğunu göstermektedir. Sözkonusu yöntemler, sonuçları belirli bir güven aralığı içinde vermesi yönü ile diğer yöntemlere göre pekçok avantaj sağlamaktadır. Bunun yanısıra bulanık mantığın kullanımı gibi daha pekçok yöntem de madencilikte kullanım imkanı bulmuştur. Kullanılan bu eski ve yeni yöntemler arasında doğal kaynak yönetiminde oldukça geniş alanlarda kullanılan Coğrafi Bilgi Sistemi'nin kullanılması ile rezerv hesabının yapılması hem maliyet, hem kullanım kolaylığı, hemde hızlı sonuçlara ulaşılabilmesi açısından farklı bir pencere açmıştır.

2 Rezerv ve Dekapaj Miktarının Coğrafi Bilgi Sistemi Kullanılarak Tespiti ve Diğer Yöntemler ile Karşılaştırılması : Sivas-Kangal-Kalburçayırı Linyit Yatağı Örneği. ÇALIŞMA ALANI Çalışmaya konu olan Kalburçayırı kömür havzası, Sivas'ın Kangal ilçesinin idari sınırları içinde olup, ilçe merkezinin güneyinde bulunmaktadır (Şekil 1). İnceleme alanında bulunan ısıl değeri kcal/kg arasında değişen linyitler, Türkiye Elektrik Üretim İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü (TEİAŞ)'nün Kangal ilçesi yakınında kurmuş olduğu termik santralın iki ünitesinde kullanılmaktadır. İncelenen linyit yatağı özel sektör tarafından işletilmekte ve santral üniteleri için gerekli linyiti temin etmektedir. Şekil 1: Çalışma alanının yer bulduru haritası Kalburçayırı kömür havzası, Kangal-Uzunyayla molas havzasının güneyinde Pliyosen yaşlı limnik depolanma ortamında gelişmiştir (Narin ve Kavuşan, 1993). Çalışma alanının genelleştirilmiş stratigrafik kesidi Şekil 'de verilmektedir. Havzada herbiri yaklaşık 10 metre kalınlığa sahip iki linyit damarı bulunmaktadır (Şekil 3). İki damarın arasında kalınlığı 3-5 metre arasında değişen ve bol miktarda kil içeren tüfitler yer almaktadır. Şekil : Çalışma alanının genelleştirilmiş stratigrafık kesiti (Narin ve Kavuşan, 1993'ten değiştirilerek alınmıştır)

3 Cengiz, Nurlu, Kumtepe ve Sütçü. Şekil 3: İnceleme alanında kömür damarlarının görünümleri: a) Bakış yönü KD b) Bakış yönü KB Arama ve geliştirme amacıyla sahada MTA ve TKİ tarafından toplam 16 adet sondaj yapılmış, bunlardan çalışma alanı içerisinde yeralan 119 tanesi kömür kesmiştir (Şekil 4). Şekil 4: Sondaj lokasyonları (+:kömür kesen, #: kömür kesmeyen)

4 Rezerv ve Dekapaj Miktarının Coğrafi Bilgi Sistemi Kullanılarak Tespiti ve Diğer Yöntemler ile Karşılaştırılması : Sivas-Kangal-Kalburçayırı Linyit Yatağı Örneği Çalışmada sahaya ait üst damar ve örtü tabakasına ait sondaj verileri kullanılarak hesaplamalar yapılmıştır. Saha geometrisinin daha iyi anlaşılabilmesi açısından linyit yatağının ArcGIS D modülü kullanılarak üç boyutlu modellemesi yapılmıştır (Şekil 5). Şekil 5: Kömür ve örtü tabakasının yatağının üç boyutlu görünümü 3. ÇALIŞMA ALANININ DEĞERLENDİRİLMESİ 3.1 Yöntem Madencilikte rezerv hesabı, işletme planlamasının yapılması, işletme tekniklerinin belirlenmesi gibi pek çok aşamada etkili olabilecek temel bir işlemdir. Dolayısı ile herhangi bir madencilik çalışmasında, hatta madenciliğe başlanıp başlanmamasının ekonomik değerlendirilmesinde de temel parametre olarak ele alınmaktadır. Rezerv hesabı, bir maden yatağında bulunan madenin biçimini, boyutlarını ve hacmini sayısal olarak belirleyen kalınlık ve alan ile özgül ağırlığını hesaba katarak yapılan ve rezervin ton olarak ifade edilmesini sağlayan hesaplama usullerini içerir. Madencilikte rezervlerin hesaplanmasında kullanılan pekçok yöntem mevcuttur. Bunlar arasında en eski ve yaygın kullanıma sahip olanı alan ve hacim hesabının planimetre, şablon ölçümleri (kare düzenli, nokta düzenli, paralel çizgili şablon) ve geometrik hesaplar ile yapılan klasik rezerv hesaplama yöntemleridir. Bunun yanında çeşitli istatistiksel yöntemleri esas alan madencilik programları da yaygın olarak kullanılmaktadır. Bir diğer grup ise doğrusal ve doğrusal olmayan jeoistatistiksel yöntemleri içermektedir. Jeoistatistiksel yöntemler, sonuçları belirli bir güven aralığı içinde vermesi yönü ile diğer yöntemlere göre pekçok avantaj sağlamaktadır. Bu noktada rezerv hesabında, hem kriging gibi jeoistatistiksel yöntemleri hemde doğal komşuluk intepolasyonu gibi daha çok geometrik hesaplamalardan oluşan yöntemleri bünyesinde barındıran, Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS)'nin kullanımı kullanım kolaylığı açısından avantaj sağlamaktadır. Bu çalışmada Sivas-Kangal- (Kalburçayırı) linyit sahası üst damar kömür rezervi ve kömürün üzerinde kaldırılması gereken dekapaj miktarı (örtü tabakası) Coğrafi Bilgi Sistemi kullanıcıları arasında yaygın bir kullanıma sahip olan ArcGIS paket programının 3D ve Spatial Analyst modülleri kullanılarak hesaplanmıştır. Hesaplamalarda öncelikle rezerv ve örtü tabakasına ilişkin kalınlık haritaları hazırlanmış, bu haritalardan cut/fill analizi kullanılarak kömür ve örtü tabakasına ilişkin hacimsel çıkarımlar elde edilmiş, sonuçta rezerv miktarı ton, dekapaj miktarı ise m 3 olarak belirlenmiştir. 3. Kalınlık Haritalarının Hazırlanması Rezerv ve dekapaj hesaplamaları için öncelikle yatak geometrisinde kalınlığa ilişkin raster (hücresel) haritalar üretilmiştir. Haritaların üretiminde çalışma alanı içerisinde yeralan kömür kesen 119 adet sondaj verisi esas alınmıştır. Bu veri kümesi, sondaj numarası, X/Y koordinatı, kömür kalınlık değeri (m) ve örtü kalınlığı değeri (m)'nden oluşmaktadır. Sözkonusu veri kullanılarak ArcGIS programı-3d modülü içerisinde yeralan kriging interpolasyon

5 Cengiz, Nurlu, Kumtepe ve Sütçü. aracı kullanılarak yatak geometrisi boyunca her noktada değerin bilindiği raster haritalar üretilmiştir. Grid yapıda aynı boyutlu hücrelerin biraraya gelmesiyle oluşan raster haritalarda, daha detaylı analiz yapılabilmesi ve daha iyi görünümlerinin elde edilebilmesi amacı ile 1cm 'lik hücre boyutları kullanılmıştır. Kriging işleminde kullanılmak üzere öncelikle kömür ve örtü tabakası kalınlık değerlerine ilişkin deneysel variogram değerleri hesaplanmış, küresel model kullanılarak Tablo 1.'de verilen parametrelere uygun olarak modellemesi yapılmıştır. Hesaplamalarda GS + (Gamma Design, 1998) programı kullanılmıştır (Şekil 6.a, Şekil 6.b). Tablo 1: Çalışma alanındaki kalınlık değerlerine ilişkin variogram model parametreleri Parametre Kömür Örtü tabakası Külçe etkisi değeri, C Tepe değeri, C Yapısal uzaklık, a (m) (a) (b) Şekil 6: Çalışma alanındaki kalınlık değerlerine ilişkin variogram ve model a)kömür b)örtü tabakası Kriging sonrası elde edilen kömür ve örtü tabakası kalınlığına ilişkin raster haritalar Şekil 7.a ve Şekil 7.b'de verilmektedir. Kalınlıklara ilişkin yatak boyunca değişiminin daha iyi anlaşılabilmesi açısından yine aynı modülün yüzey analizleri kısmında yeralan teknikler kullanılarak 1 m aralıklar ile kontur haritaları (kömür eşkalınlık haritası) hazırlanmış ve raster haritalar üzerine yerleştirilmiştir. Son olarak yatak geometrisini gösterir poligon kullanılarak hacim hesaplamalarında kulanılacak taban raster haritası oluşturulmuştur (bütün raster boyunca hücresel değerin "0" olduğu tabanlık, Şekil 7.c). Şekil 7: Çalışma alanındaki kalınlık değerlerine ilişkin raster ve kontur haritası a)kömür b)örtü tabakası c) taban raster haritası

6 Rezerv ve Dekapaj Miktarının Coğrafi Bilgi Sistemi Kullanılarak Tespiti ve Diğer Yöntemler ile Karşılaştırılması : Sivas-Kangal-Kalburçayırı Linyit Yatağı Örneği 3.3 Kalınlık Haritalarından Hacimsel Verilerin Hesaplanması Bütün kalınlık haritalarının oluşturulmasının ardından kömür ve örtü tabakasına ilişkin hacim hesaplamaları yapılmıştır. Hacim hesaplamalarında ArcGIS programının Spatial Analyst modülünde yüzey analizleri içinde yeralan cut/fill prosedürü kullanılmıştır. Bu prosedür iki topoğrafik yüzey arasındaki hacmin hesaplanması temeline dayanmaktadır (Price, 004). Bu çalışmada kömür/örtü tabakası yüzeyi (kalınlık raster haritası=before/önceki yüzey) ve taban raster haritaları (=after/sonraki yüzey) topoğrafik yüzeyler olarak kullanılmıştır. Hücre boyutu yine daha detaylı analiz yapılabilmesi ve daha iyi görünümlerinin elde edilebilmesi amacı ile 1cm 'olarak seçilmiştir. Prosedür kömür ve örtü tabakası için ayrı ayrı işletilmiş ve sonuçta kömür ve örtü tabakası için iki yeni raster harita elde edilmiştir (Şekil 8.a ve Şekil 8.b). Bu raster haritalarda kazanılan hacim (gained volume = cut) pozitif değer, kaybedilen hacim (lost volume = fill) ise negatif değer almaktadır. Şekillerde kazanılan hacim mavi, kaybedilen hacim kırmızı, değişim olmayan kısımlar ise (0 hacim) gri renkle sembolize edilmektedir. Doğal olarak çalışma alanında negatif kalınlık değerleri olamayacağından kırmızı renk haritada yer almamaktadır. Elde edilen raster haritanın öznitelik tablosu (attribute table) açıldığında, herbir ayrı alan için hacim ve alan değerleri görülmektedir. Tabloda yeralan "0" değerleri ölçülemeyecek miktardaki küçük yada kalınlık değişiminin olmadığı alanlardaki hacimleri temsil etmektedir. Bu tablo üzerinden kömür ve örtü kalınlığı için toplam hacim hesaplanmış ve Sivas-Kangal-Kalburçayırı linyit yatağı üst damar için toplam kömür hacmi m 3, dekapaj miktarı m 3 olarak bulunmuştur. Yoğunluk değeri dikkate alındığında (1.3 ton/ m 3 ) toplam kömür rezervi ton'dur. (a) Şekil 8: Cut/fill yöntemi ile elde edilen raster harita hacmin belirlenmesi (a: kömür, b: örtü kalınlığı) (b) 4. CBS ANALİZLERİ İLE BELİRLENEN SONUÇLARIN DİĞER YÖNTEMLERLE KARŞILAŞTIRILMASI 4.1 Klasik Yöntemler Klasik rezerv/dekapaj hesaplama sonuçları için, yatağa ait sondaj verilerinin alındığı MTA raporları esas alınmıştır (Has ve diğ., 1976). Sözkonusu raporlarda rezerv ve dekapaj miktarının belirlenmesi için iki ayrı yöntem kullanılmıştır. İlk yöntem poligon yöntemidir. Poligon yöntemi, kömür kesen sondajların tesir sahaları esas kabul edilerek uygulanmaktadır. Bunun için kömür kesen sondajları birleştiren doğru parçalarının orta dikmelerinin kesim noktaları ile poligonlar oluşturulmaktadır. Böylece her sondajda kesilen işletilebilir kömür damarının tesir sahaları belirlenmiştir. Herbir poligonun hesaplanan alanı o poligona ait sondajdaki işletilebilir kömür kalınlığı/örtü kalınlığı ile çarpılarak m3 kömür ve dekapaj hacmi belirlenmiştir. Daha sonra kömür hacim değeri, kömür yoğunluk değeri 1.3 ton/m3 ile çarpılarak ton cinsinden rezerv değeri saptanmıştır. Saha içerisindeki bütün poligonlara ait değerlerin toplanması ile üst damara ait toplam rezerv ton olarak saptanmıştır. Aynı yöntem ile hesaplanan dekapaj miktarı ise m3'tür. İkinci yöntem izopak haritası metodudur. Bu metodta eş kömür kalınlıklarını gösteren 1m. aralıklı kapalı eğriler oluşturulmuş ve bu eğrilerin içinde kalan alanlar planimetre ile hesaplanmıştır. Daha sonra kesik koni formülü (V=h/3*(S1+S+(S1*S) 1/ ) kullanılarak kömür hacmi m3 cinsinden hesaplanmıştır, yine kömür rezervine yoğunluk değeri ile çarpım sonucu ulaşılmıştır. Bu yöntem ile belirlenen kömür rezervi ton'dur.

7 Cengiz, Nurlu, Kumtepe ve Sütçü. 4. Jeoistatistiksel Yöntemler Daha önceki yıllarda aynı saha için jeoistatistiksel yöntemler içinde yeralan global kestirim ve blok kriging kestirimi ile rezerv hesaplamaları yapılmıştır. Global rezerv kestirimini, bütün bir yatak için tonaj ve ortalama tenorun hesaplandığı çalışmalar oluşturur. Bu çalışmalar, fizibilite incelemesinin başlangıcında yapılır. Bu aşamada örnek sayısı ve kalitesi genellikle yetersiz olduğundan global ortalama ve toplam rezerv gibi nicelikler hatalı bir şekilde kestirilir. Bu durumda global kestirimlerin doğruluk derecesini belirlemek gerekir ve bu amaçla güven aralıkları kullanılır. Yöntemin en önemli avantajı rezervin bir güven aralığı ile birlikte verilmesidir. Rezervin hesaplanması için üç parametre gereklidir; yatağın kömürlü yüzey alanı (A), ortalama kömür kalınlığı (k) ve ortalama kömür yoğunluğu (d). Bu parametreler bilindiğinde rezerv: R=A*k*d ile kestirilir ve bu kestirime ilişkin hata varyansı: σ R R = σ A A + σ k k + σ d d (1) ile hesaplanır. (4..1) eşitliğinde σ A ; yüzey alanı, σ k ; kalınlık ve σ d ; yoğunluk kestirimine ilişkin bağıl hata varyansını göstermektedir. Rezerv hesabında standart bir yoğunluk değeri alındığı için bu yoğunluğa ilişkin hata varyansının sıfıra eşit olduğu kabul edilir (Tercan, 1998). Kömürlü yüzey alanı ise yatağın n sayıda panoya bölünerek bu panoların alnlarının hesaplanıp toplanması ile elde edilir. Bu yöntem ile elde edilen rezerv miktarı %95 olasılıkla ± ton'dur. İkinci jeoistatistiksel yöntem blok kriging ile rezervin kestirimi yöntemidir. Kriging genel olarak, bilinen değerlerin ağırlıklı ortalaması alınarak yapılır. Matematiksel olarak bu işlem; n * z ( x ) = λ z( 0 i = 1 i x i ) () olarak ifade edilir (Journel ve Huijbreghts, 1978). Bu eşitlikte; z*(x 0 ), x 0 noktasındaki bilinmeyen değeri ancak kestirilen, z(x i ), x 0 noktasının kestiriminde kullanılacak verileri, λ i ise bu verilere atanacak ağırlıkları göstermektedir. Jeoistatistkte bu ağırlıklar, kestirim hatalarının ortalaması sıfır ve varyansı en küçük olacak şekilde belirlenir. Ağırlıkların bu koşullar altında belirlenmesine kriging adı verilir. Kriging sistemi içinde kestirim noktasal örnekler yerine bir blok üzerinde yapılıyor ise bu blok kriging adı verilir. Sivas - Kangal - Kalburçayırı linyit yatağı üst damarında alınan verilere bu yöntemin uygulanması sonucu rezerv değeri ±34044 ton olarak belirlenmiştir (Şen ve Saraç, 000). 5. SONUÇ Bu çalışmada Sivas-Kangal-Kalburçayırı linyit yatağı üst damar rezervi ve kaldırılacak dekapaj miktarı CBS kullanılarak hesaplanmıştır. Daha sonra hesaplanan değerler, sahaya ait farklı yöntemler ile hesaplanan değerler ile karşılaştırılmıştır. CBS ve diğer yöntemler ile belirlenen değerler Tablo 'de verilmektedir. Tablo : Çalışma alanındaki kalınlık değerlerine ilişkin variogram model parametreleri Yöntem Rezerv (ton) Dekapaj (m3) Klasik rezerv hesaplama Poligon yöntemleri İzopak haritası Jeoistatistiksel rezerv hesaplama yöntemleri Global kestirim ± Blok kriging ile kestirim ± Coğrafi Bilgi Sistemleri Tablo 'de de görülebileceği gibi rezerv kestiriminde Coğrafi Bilgi Sistemlerinin kullanılması ile diğer yöntemlere ile yakın sonuçlar elde edilmiştir. Jeoistatistiksel yöntemlerin sonucu bir güven aralığı içinde vermesi üstünlüğünün

8 Rezerv ve Dekapaj Miktarının Coğrafi Bilgi Sistemi Kullanılarak Tespiti ve Diğer Yöntemler ile Karşılaştırılması : Sivas-Kangal-Kalburçayırı Linyit Yatağı Örneği yanında CBS'ninde hem maliyet, hem kullanım kolaylığı, hemde hızlı sonuçlara ulaşılabilmesi açısından rezerv ve dekapaj miktarının kestiriminde kullanılabileceği görülmüştür. KAYNAKLAR Gamma Design, GeoStatistics for the Environmental Sciences, Software programme, Version 3.1. Journel A.G. and Huijbreghts Ch., Mining Geostatistics, Oxford University Press, 483p. Has H., Bilgin Y. ve Özbakır M., Sivas-Kangal-Kalburçayırı Kömür Yatağı Fizibilite Araştırması, Cilt, MTA. Narin R. Ve Kavuşan G., Sivas-Kangal-Kalburçayırı Kömür Yatağnın Jeolojisi, Cumhuriyet Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Ser-A Yerbilimleri, No. 10-1, Price M., 004. Modelling Bauxite Thickness and Volumes in ArcGIS, ArcUser, April-June. Şen Ö.ve Saraç C., 000. Kalburçayırı (Kangal, Sivas) Linyit Yatağının Jeolojisi ve Blok Kriging Yöntemi ile Değerlendirilmesi, Türkiye Jeoloji Bülteni, Cilt 43, 1-31, Ocak. Tercan E., Sivas, Kangal Termik Santralinin Yolaçtığı Çevre Kirliliğinin Jeoistatistiksel Yöntemler Kullanılarak Kaynağında (Kömür Yatağında) Kontrolü, TÜBİTAK.