Kubbealtı Gençlerinden MERHABA

Transkript

1 Kubbealtı Gençlerinden MERHABA Kubbealtı Akademi Mecmuası'nın ücretsiz ekidir Yayına Hazırlayanlar: Dr. Nevnihal BAYAR Kübra YETİŞ ŞAMLI Kapak Tasarım: Tûba ŞAMLI Basım: ÖZAL Matbaası Dağıtım: Ertuğrul MAYUK Yazışma Adresi : Kubbealtı Akademisi Kültür ve San at Vakfı Köprülü Mehmed Paşa Medresesi Peykhâne Sokak No:3 Çemberlitaş İSTANBUL Tel: Faks: Yazılarınız, görüş ve eleştirileriniz için kgmerhaba@hotmail.com Merhaba Kış 2010 / 1

2 İÇİNDEKİLER İLHAN AYVERDİ NİN GENÇLERİ Dr. Fahrünnisa BİLECİK ÂBİDE BİR ŞAHSİYET: ZÎNET İLHAN AYVERDİ Cemil ALTINBİLEK ÜÇ UÇ BEYİ Buğra ŞAMLI ZIRHLI GEMİ Gülmisal GÜRSOY EZELDEN EBEDE İZZETLENMİŞ ŞAHSİYET : İLHAN AYVERDİ B. İzzet TAŞÇI CEVÂBIM SEN SİN Ali Şîr OLGAÇ İLHAN AYVERDİ OKULU Dr. Nevnihal BAYAR ÜÇ AYVERDİ ÜÇ MÜCÂHİT ÜÇ AKINCI... E. Seval YARDIM İLHAN AYVERDİ HAKKINDA FAHRÜNNİSA BİLECİK İLE RÖPORTAJ Hazırlayan: Mübin SOYYER ÖYLE BİR GİDİŞ Kİ Aliye AREN SÖZLÜKLERİN EFENDİSİ, SÖZCÜKLERİN EFENDİSİ Dr. Mustafa Sinan YARDIM BİR BÜYÜK KAYBIN DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ Doç. Dr. Güleda ENGİN GÜL MASALI Kübra YETİŞ ŞAMLI BİR HAYAT BİN DOST Yard. Doç. Dr. Murat AŞICI İLHAN TEYZE Yard. Doç. Dr. Gülberk BİLECİK ŞİİR Şehkâr FAYDA KINIK BİR HÂTIRA Sertac Fuad KARAAOĞLU BİR ÂBİDE ŞAHSİYETİ DAHA ANLATAMAMAK Semânur ALTUĞ FAYDA YÜKSEK BİR ŞAHSİYETLE DOSTLUK Murat EMİNOĞLU İLHAN AYVERDİ NİN ARDINDAN Nazlı SARI İLHAN HALA İlhan TAHRALI / Merhaba Kış 2010

3 KUBBEALTI GENÇLERİNDEN MERHABA Değerli Merhaba Okurları, 50. sayımızla yeniden karşınızdayız. Merhaba nın 50. sayısı hüzün ve hasretle hazırlandı. Kubbealtı Gençleri nin her faâliyetinde olduğu gibi Merhaba Dergisi nin yayın hayâtına başlamasında da fikir annemiz, yol gösterenimiz, cesâret verenimiz ve dâimî destekleyenimiz olan, Vakfımızın Mütevelli Heyeti Başkanı Muhterem İlhan Ayverdi Hanımefendi 6 Kasım 2009 târihinde Hakk a yürüdü. Paylaşmakla bir nebze olsun teselli bulduğumuz hüznü bu sayfalara taşıyan, hislerimize tercüman olan tüm yazarlarımıza teşekkür ederiz. Yine yakın târihte kaybettiğimiz kıymetli büyüğümüz, Vakfımızın Kurucular Heyeti Üyesi, gazeteci, yazar Ergun Göze Beyefendi yi de rahmetle anıyoruz. Merhaba Yayın Kurulu edilmiştir Bu sayı Kubbealtı Gençleri tarafından İlhan Ayverdi ye ithaf Merhaba Kış 2010 / 3

4 İLHAN AYVERDİ NİN GENÇLERİ Dr. Fahrünnisa BİLECİK Sevgili Gençler! Gençliğin zekâtı hizmettir. Tabiî ki hayâtınızı yaşayacaksınız. Okuyacak, çalışacak, evlenecek, evlât sâhibi olacaksınız ama bütün bunların yanında hizmet etmeye zaman ayıracaksınız. İhtiyaçlılara, yaşlılara sâhip çıkacaksınız ki size de sâhip çıkanlar olsun. Hayırlı işlerde birbirinizle yarışacaksınız. Hizmet fırsatı çıktığında Neden hep ben değil, çok şükür ki ben. diyeceksiniz. Bunu yaparken kendinizi göstermeyeceksiniz. Hizmet ön planda olacak, siz değil. Memleket meselelerine kayıtsız kalamazsınız. Fikir üretecek, projeler yapacak, uygulayacak, vatanımızın, milletimizin gelişmesine, ilerlemesine katkıda bulunacaksınız. Ben ne yapabilirim ki, meseleler dağ gibi, nasıl başa çıkarım? demeyeceksiniz. Bu yol ümitsizlik yolu değildir. Himmeti gayret getirir. Boşuna Baba himmet, oğul gayret. dememişler. Yılmadan, yorulmadan, bıkmadan, hizmetin büyüğü, küçüğü demeden, benliğe düşmeden, birbirinize sıkı sıkı sarılarak çalışacaksınız. Bu bir bayrak yarışıdır, yarıda bırakmayacaksınız. Birbirinizin kusûrunu görmeyeceksiniz. Her insanın bir güzel tarafı, iyi tarafı vardır, siz onu bulmaya çalışacaksınız. Sevmeyebilirsiniz ama hürmet etmeye mecbursunuz. Kırmayacaksınız, kırılmayacaksınız. Yaratılanı Yaratan dan ötürü hoş göreceksiniz. Başkası hakkında zanda, yorumlarda bulunacağınıza kendinizi tahlil edeceksiniz. Kötü huylarınızın yerine iyilerini koymak için çalışacaksınız. Cemiyetlerin nefis terbiyesi yeri olduğunun şuûruyla hareket edecek, her türlü sürtüşmeden, sen ben dâvâsından uzak duracaksınız. Küslük, dargınlık bizim için geçerli değildir. Affedeceksiniz, kin gütmeyeceksiniz. Herkesle iyi geçinmeye ve faydalı olmaya çalışacaksınız. İncelikle, gönül kırmadan, karşınızdakini ezmeden söyleyecek ve hareket edeceksiniz. Edep insanın her hâlinde olmalıdır. Yâni, göz ile Hak tan başka bir şey görmeyecek, lisanla bir şeye îtiraz etmeyecek, Allah ın buyruğunu tutacak, yasakladığından kaçacaksınız. Bunlar sizde yer ederse adâletten ayrılamaz, kimsenin kalbini kıramazsınız. Ancak bu şekilde Allah ın rızâsını kazanabilirsiniz. 4 / Merhaba Kış 2010

5 Cömert olacaksınız. Verecek bir şeyiniz yoksa insanlara iyi davranacaksınız, güler yüzlü davranacaksınız. Her gördüğümüz, her duyduğumuz şeyde bize bir mesaj, bir ibret dersi vardır. Onu yakalayabilmemiz lâzım. Zaman sermâyedir. Onu isrâf edip hebâ etmeyin! Sözünüzde durun! Zîra söz yemindir. Nefis muhâsebesini elden bırakmayın! Hak için halka hizmeti düstur edinin! Bu sözlere, vasıflara daha niceleri eklenebilir. Fakat mühim olan bunları saymak değil, hangisine ne ölçüde sâhibiz, ne ölçüde yapabiliyoruz, ona cevap verebilmektir. Biz bize düşeni yapalım, Allah da elbet şânına düşeni yapar. demiştiniz. İlhan Ayverdi nin Gençleri veya sizin koyduğunuz isimle Kubbealtı Gençleri, bu sözlerin sorumluluğunu taşıyarak, hizmetlerine daha nicelerini ekleyerek, günden güne büyüyerek, sen ben dâvâsına düşmeden yoluna devam ediyor. Faâliyetlere başladığımız 1999 senesinden bu güne kadar bizi bir an olsun yalnız bırakmadınız, yol gösterdiniz, akıl verdiniz, sevinçlerimizi, acılarımızı paylaştınız. Bizimle güldünüz, bizimle ağladınız. Sofranızda, evinizde nasiplendik. Hep verdiniz, veren el, vakıf el oldunuz. Bundan sonra da attığımız her hayırlı adımda, başladığımız her faydalı işte mânevî destek ve himmetinizin bizimle berâber olacağına inancımız tamdır. Şimdi sıra bizde, şimdi sizden duyduklarımızı, gördüklerimizi işlemek vakti Sözümüz sözdür, sözümüz yemindir vesselâm. Merhaba Kış 2010 / 5

6 ÂBİDE BİR ŞAHSİYET; ZÎNET İLHAN AYVERDİ 1 Cemil ALTINBİLEK Manisa Akhisar doğumlu, ama kökenlerinin bir ucu Dağıstan da bir ucu Balkanlar da, tam bir Osmanlı âilesi ve belki de son Osmanlı. Babası Murat Tolun Bey, İstiklâl Harbi mücâhitlerinden Akhisar Cephesi Kuvâ-yı Milliye kumandanı. O dönem Gālip Hoca diye bilinen Celal Bayar, evlerinde kurtuluş planları yaptığı silâh arkadaşı. Yunanlıların Akhisar ı yakma teşebbüsünde, çoğunluğu çocuk ve kadınlardan oluşturduğu treni hareket ettirmek istemeyen Rum makinistin şakağına tabancasını dayayarak, trenin hareket etmesini sağlayan ve tren halkını Yunan kuvvetlerinin elinden kurtarmış, gözüpek bir kahraman ve de İstiklâl Şeref Madalyası sâhibidir. Kurtuluştan sonra Akhisar Tayyâre Cemiyeti Başkanlığı yapmış, Akhisar I, Akhisar II uçaklarının alınmasına gayretleri ile büyük katkı sağlamış, Akhisar Kültür Merkezi ve Tayyâre Sineması nın yapılmasına önayak olmuş bir teşkîlâtçıdır. Z. İlhan AYVERDİ nin, Akhisar İlk ve Ortaokulu ve İzmir Karataş Lisesi ni müteâkip, İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyâtı Bölümü nü seçimi, İstanbul yıllarının ve Türkoloji dünyâsındaki emsalsiz yerinin de başlangıcı olacaktır. Asıl dönüm notası ise, mütefekkir ve yazar Sâmiha AYVERDİ nin Yaşayan Ölü adlı romanını Cağaloğlu nda alış-veriş yaptığı kitapçının tavsiyesi ile alıp, bilâhare İstanbul Maârif Müdürlüğü nde birlikte çalıştığı Mehmet Örtenoğlu (Mehmet Dede) vâsıtası ile Sâmiha AYVERDİ nin önce sohbet ve muhabbet halkasına girmesi, sonra da Sâmiha Hanım ın ağabeyi Ekrem Hakkı AYVERDİ nin zevcesi olarak âile içine dâhil olması ile gerçekleşecektir. Bundan böyle de bu üçlü, yirminci asırdaki kültür dünyâsının merkezi hâline gelir lı yıllarda İlhan AYVERDİ, önce eşi yüksek mîmar, mühendis ve müteahhit Ekrem Hakkı AYVERDİ ile birlikte, Anadolu ve Rumeli yi karış karış gezer, Osmanlı mîmârî eserleri; fotoğrafları, mîmârî proje, rölöve ve hâtıraları ile tespit edilir. 20 yıllık bir çalışma sonunda dört ciltlik devâsâ bir eser meydana çıkar. Bugün birçoğu yıkılıp yok edilmeye devam eden Osmanlı medeniyetimizin, mîmârî eserlerimiz ile vücut bulmuş ve asırlarca bulundukları yerlerde Osmanlı nın tapuları olmuş eserler, gelecek kuşaklara ibret vesîkaları olarak tespit edilir. Kütüphânelerde baş mürâcaat eseri olma vasfındaki 1 Manisa Denge Gazetesi nde yayımlanmıştır. 6 / Merhaba Kış 2010

7 Osmanlı Mîmârî Eserleri kitapları tamamlanır. Bu çalışmada İlhan Hanım, Ekrem Hakkı AYVERDİ nin eşi ve yardımcısı olarak devamlı yanında bulunmuştur li yıllarda İlhan AYVERDİ nin, aynı zamanda isim anası olduğu Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı nın kuruluş çalışmaları, yine Sâmiha, Ekrem Hakkı ve İlhan AYVERDİ üçlüsü başkanlığında gerçekleştirilir. Kubbealtı; Osmanlı sarayında devlet işlerini görüşmek üzere vezirlerin ve diğer görevlilerin toplanıp karar aldıkları yerin adıdır. Uzun süre Mütevellî Heyeti Başkanlığı nı İlhan AYVERDİ nin yürüttüğü Kubbealtı Vakfı nın kuruluş gāyesi, Vakıf senedinde; İlim, sanat ve mûsikîde Türk milletine has târihten gelen haslet ve değerleri esas tutan millî tefekkür ve millî san atın ilelebed pâyidâr olmasına yardımcı olmaktır. Bu sebeple, gāyesiyle alâkalı gördüğü bilcümle ilmî ve içtimâî faaliyetlerde bulunmak şeklinde açıklanmıştır. Kubbealtı Vakfı nın kuruluşu ile yaşıt bir başka proje de Kubbealtı Lugatı olmuştur. Aynı yıllara yaşanan dil karmaşası ve kavgaları AYVERDİ üçlüsünü harekete geçirmiş ve zamânın Nihad Sâmi Banarlı, Fâruk Kadri Timurtaş, Tahsin Banguoğlu, Fâruk Nâfiz Çamlıbel, Orhan Seyfi Orhon gibi zirve edebiyat ve dil âlimlerinin de iştirâk ettiği bir danışma heyeti ile yola koyulunmuş ve bilâhare teşekkül eden çalışma heyetinin başına İlhan AYVERDİ bizzat geçerek, otuz dört yıllık ibâdet ciddiyetindeki bir çalışma sonunda, yaklaşık bin yıllık yazılı edebiyat târihine dâir eserler taranarak, fişlenerek, yorumlanarak, üç cilt ve 3549 sayfalık Türkçenin bugüne kadar yapılmış en büyük lugatı olan, Asırlar Boyu Târihî Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük, 2005 yılının sonunda Türk dil ve kültür hayâtına kazandırılmıştır. Şâir ne güzel ifâde etmiş: İlhan Ayverdi Hanım Türkçemizi derlemiş, Sabrının gergefinde rengârenk örneklemiş. İlhan AYVERDİ nin dernek, vakıf ve Türkoloji çalışmaları yanında, mânâ ve ruh ufuklarına yolculuğu da bu üçlü ile birlikte seyretmiş ve Sâmiha AYVERDİ nin; Allah ın iç ve dış güzelliği berâber vermiş olduğu ihlâs âbidesi İlhan. ifâdesi ve Ezelden ebede izzetlenmiş, ağabeyimin yâr-ı vefâdarı, hayâtım boyunca beni hoşnut eden İlhan AYVERDİ den Allah da iki cihanda hoşnut olur inşaallah. hayır duâları, basılı evrak içine kadar girmiştir. Merhaba Kış 2010 / 7

8 ÜÇ UÇ BEYİ Buğra ŞAMLI İstanbul Fâtih te, Hırka-i Şerif Mahallesi ndeki Sâdettin Efendi Sokağı nın 4 numaralı kapısına cephesini dönen biri başını sola çevirince, Kırtay Sokağı numara 10 daki konağı görür. Üst paralelinde sürekli işleyen Fevzi Paşa Caddesi nin gürültüsüne kıyasla sokağın sükûneti, bu iki kapının bir zamanki mukîmleri arasındaki ezelî râbıtayı kendi dilince söyler durur gibidir. Konak, sivil Türk mîmârisinin yüzyılların imbiğinden süzerek kazandığı üslûbun bir eseri olarak, vakar ve tevâzuyla yükselmekte olduğu noktadan sokağa hâkim konumuyla sanki sokağın sâhibidir. Üç katlı müstakil eve gelince, bir cephesi günlük telaş ve koşturmacaya dönük ve ön kapısı bu dünyâya açılırken, arka cephesi, çok kimsenin yana yakıla aradığını fark bile etmediği huzûra varan, gözlerden uzak bir yol üzerindedir. Tıpkı bir zamanlar bu evde yaşamış üç Ayverdi nin halka hizmetle geçen ömürleri boyunca, bu Dost kapısına bağlı olmaları gibi. Sâmiha, İlhan ve Ekrem Hakkı Ayverdi Her biri için söylenecek söz bulmak hiç de zor değil. Eserleri ortada olan insanlar hakkında yazmak, konuşmak neden zor olsun? Mühim olan, bu aziz şahsiyetlerin eserlerini görmemiş, duymamış, bilmemiş olanlara onları lâyıkıyla anlatacak kelimeleri seçebilmek. Oysa, anlatılanlar kalemin gücüne veya dile hâkimiyete ve bu ikisi de nakledenin idrâkine tâbi iken, söz okunun hedefini vurması ne kadar mümkün? Tam da burada, Hz. Mevlânâ nın Fayda, harf anmakta sanmam ki var; Harftir bir bağ için çitten duvar. Yok edip ses, söz ve toptan harfleri, Olmadan bâri konuşsak hiçbiri. 1 hikmetli sözünü hatırlıyoruz. Lâkin böyle bir sükûtun hakkını vermek, saatlerce konuşmak veya ciltlerce yazmaktan daha zor olduğu için yazmakta mâzuruz. Üstelik söylenmesi gereken herşeyin zâten söylenmiş olduğunu biliyoruz. Bunun kârı, ne diyeceğimizi bilemediğimizde başvuracak referansların varlığı demek. İşte, Osmanlı ile kemâle ermiş Türk-İslâm kültür ve îman mîrâsını 20.yüzyıla hayatlarıyla taşımış, hizmetleri uç uca eklendiğinde tüm yönleriyle koca bir medeniyete sâhip çıkarak, onu 1 Mesnevî, kendi vezniyle manzum çeviri Dr. Abdullah Öztemiz, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul 1989, s / Merhaba Kış 2010

9 bihakkın temsil ettikleri görülen üç Ayverdi den bahis açmak için de evvelce yazılmış böyle bir yazı imdâdımıza yetişti. Muhakkak ki muharrir, söz konusu yazıda kendisinden bahsetmiyordu. Ancak kendisini tanıyanların cüretimize hak vereceğini umarak diyoruz ki bizzat kendileri de bu yazıda tasvir ettikleri kimseler cümlesindendir. Bağ Bozumu adlı kitabının Uç Beyleri başlıklı yazısında muhterem Sâmiha Ayverdi şöyle yazmış: Serhad kal alarında, mazgallarda düşmanı gözleyen, fırsat kollayıp akınlara giden, doyumluklar ve ganîmetlerle dönen uç beylerinin kahramanlık devri geçmiş ise de vatan ve îman aşkı ile iç ve dış düşmanların sinsi faaliyet ve savletlerini göğüsleyici olmakta devam eden uç beylerinin kahramanlık ve savaşları bitmiş değildir. 1 Ömürleri bezm-i elesti tasdik mührü olmuş üç Ayverdi, bu devrin uç beylerinden idi. Verdikleri eserler birbiriyle kıyaslandığında, ilk bakışta her birinin farklı işlere eğildikleri sanılabilir. Oysa biraz daha dikkat edilince bu faklılığın bir ayrılığa delâlet etmediği, bilâkis birbiriyle âhenkli bir bütünü meydana getirdiği görülür. Dahası, ortaya çıkan eser ve hizmetlerde üç Ayverdi, elverdiğince maddeten ama her zaman mânen ve fikren işbirliği içinde olmuşlardır. Meselâ, Ekrem Bey in yılları alan gayretiyle Türk kültürüne kazandırdığı Avrupa da Osmanlı Mîmârî Eserleri ciltlerinin yazımında, muhterem İlhan Hanım uzun seyâhatlerinde bizzat yanındadır. Kubbealtı Akademisi Kültür ve San at Vakfı, İstanbul Fetih Cemiyeti, Türk Kadınları Kültür Derneği, Yahyâ Kemal Enstitüsü gibi hizmet odaklı teşekküllerin kuruluş ve faaliyetlerinde elbette çok kişinin emeği olmuştur ama ön safta yine bu üç Ayverdi vardır. Hele Kubbealtı Lugatı ki bu müşterek mesâi ve birliğin dünya planındaki hâtemi 2 denmeye sezâ bir dev eserdir. Eserin, Türk diline hizmeti ve hacmine değinmek bu yazının konusu değildir. Ancak altını çizmeden geçemeyeceğimiz şudur ki, otuz dört yıl alan mesâi ve gayretiyle ortaya çıkardığı bu lugatın kendisi, muhterem İlhan Ayverdi nin ahde vefâ ve dervişin çilesini nasıl çekmesi gerektiğine dâir, görmeyi bilene göze sokmadan verdiği hakîkî bir misaldir. Ziyâ Paşa nın, Âyînesi iştir kişinin lâfa bakılmaz Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde. dediği gibi, biri anıldığında diğer ikisini hatırlamadan edememenin bir diğer sebebi, belki her üçünde de zuhur eden aynı prensip, aynı gayret, aynı ferâgat, aynı gözünü budaktan sakınmama ama hep müşterek bir tevâzu, fazîlet, zerâfet ve asâlet ile iş görmeleridir. 1 Sâmiha Ayverdi, Bağ Bozumu, Hülbe Yayınları, Ankara 1987, s Hem mühür, hem sonuncu mânâlarını hâiz olması sebebiyle bu kelimenin yerine daha yenisini (!) kullanmaya elimiz varmadı. Merhaba Kış 2010 / 9

10 Ayverdileri, ezelden ebede birbirine böylece kenetleyen ve hizmet yoluna gayret kemerini kuşandıran sır da hiç şüphesiz evlerinden çıkınca Sâdettin Efendi Sokağı yla vâsıl olunan konakta gizlidir. 7 Kasım günü merhum İlhan Hanım ın naaşının eller üzerinde katettiği o yol da asla kopmayan bir kulba tutunmuş bir uç beyinin, Yahyâ Kemal in Akıncılar şiirindeki tasvîrine benzer son seferiydi aslında: Bir gün dolu dizgin boşanan atlarımızla Yerden yedi kat arşa kanatlandık o hızla Onlar, diline, îmanına, târihine, iftiharlarına yaylım ateşi açan vatansızlara karşı koyanlar dı; ömürleri şu bin yıllık vatan coğrafyasında sınır bekçiliği etmekle geçmişti. Sâmiha, İlhan ve Ekrem Hakkı Ayverdi, paraya pula, şâna, şöhrete, mevkie, gösterişe yan gözle dahî iltifat etmeyen kahraman gāziler, yiğit ve serdengeçti uç beyleri 1 idiler. Bugün dünyâda oldukları gibi Sultan larının ayak ucunda başka bir âlemi seyrederlerken dahî, fethettikleri gönüllere diktikleri îman ve Türklük sancaklarının gölgesinde, onların yaşayarak öğrettikleri prensiplerden mesûl ve onlarla mahfuz geride kalanların yapacakları daha nice işler var. Emânet ettikleri mîrâsın hakkını verebilmek niyâzıyla 1 Bağ Bozumu, s / Merhaba Kış 2010

11 ZIRHLI GEMİ Gülmisal GÜRSOY Zırhlı bir gemi ile küçük bir yelkencik düşünün. Her ikisi de denizlerde ne de güzel salınır. Hele bir de üzerlerine güneşin cömertçe ışıklarını saldığını hayal edin. Durum daha da bir güzel olmaz mı!? Ancak hayat bu, hep güneşin altında seyrüsefer edilecek değil ya. Gün olur fırtına da kopar, kasırga da kasıp kavurur. Bizim küçük yelkencik fırtına da ne yapar feryat figan sığınacak bir liman aramaktan başka! Onu da zavallıcık ya bulur ya bulamaz ama netîcede batış kaçınılmaz değil midir? Oysa zırhlı bir gemi acaba fırtınadan ne dereceye kadar etkilenir, bir düşünmek lâzım. Zırhlı bir gemi olmaya bakın, cılız bir yelkencik değil. diyen görmüş geçirmiş - bilge- kişilerin seslerini duyar gibiyim. Kimimiz bu seslere îtibar ederiz, kimimiz ise umursamaz güler geçeriz. Fakat bir an kendimize fırsat tanır, ez-kazâ bile olsa kulağımıza çalınmış bu sözdeki mânâ ne ola diye düşünürsek, acaba nasıl cevaplara ulaşabiliriz? Gelin yeni bir beyin fırtınasına daha çıkalım, çıkalım ki gerçek bir zırhlı gemiyi gözden uzak ufuklara uğurlarken, ânıyla, şânıyla, insan olarak yaratılmanın vakarıyla selâmetleme gayretlerimizi ziyâdeleştirebilelim. Zîra bildiğiniz üzere, nice güzellikleri gölgede bırakan bir zarâfetle târihinde Sn. İlhan Ayverdi ebediyete intikal etti. Kendisi Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı nın Mütevellî Heyeti Başkanı, - takdîri bana düşmedi ama yine de söyleyeceğim- edebiyat dünyâsının bir devi, Türkçe nin hâmisi, benim de İlhan Halamdı. O görülebilir ufukları çoktan aştı. Bir kusûrum varsa affola. Bir kusûrumuz varsa affola. Onun gibi güzellikle karşılaşıp şu dünya denilen yerde aynı havayı solumuşsak şükredelim. Seneler süren hastalığına rağmen çevresini kuşatmış kuşatamamış cümle insanlara hatta cümle canlılara sevgisini ilgisini cömertçe sunuştaki hikmetle sarsılıp soralım. Şu âlemden bir İlhan Ayverdi geldi ve geçti. Ondaki sır ne? Niçin Sn. Ayverdi zırhlı bir gemiye benzetilmekte? Zırhtan kasıt ne? Allah niçin bizlere bir İlhan Ayverdi tablosu seyrettirdi? Buradaki hikmet ne? Madde dünyâsının dar kalıpları içine hapsolmuşlar, ne acıdır ki bakın bahse konu zırhı bile nasıl târif ediyor: Efendim, Sn. İlhan Ayverdi yi bu kadar güzel ve özel kılan şey ne bilmem ama tecrübelerim bana öğretti ki; yalnız ve yalnız bencillikler insanı zırhlı kılar. Güç, mevki, para, pul edindikçe, şan şöhret saldıkça insan zırhlanır. Böylece hayâta kuvvetli tutunarak kök salar. Erişilmez, dokunulmaz, yıkılmaz olur. Hiçbir tûfan, hiçbir fırtına böyle bir kimseye zarar veremez. Prestij üzerine prestij koyarak dostlar üzerinde Merhaba Kış 2010 / 11

12 hâkimiyet kurup egemenlik sağlandıkça, zırh şüphesiz daha da ziyâdeleşir. Yeter ki dostum, gemi misâli âlemde salınırken nefisle bezenmek becerilsin. Yeter ki dostum, nefisten bir duvarla zırhlanılabilinsin. Aksi halde yıkım kaçınılmazdır bilesin.. İyi hoş da bu tarz düşünenlerin Sn. İlhan Ayverdi yi yakından veya uzaktan az da olsa tanımalarını çok isterdim. Zîra yukarıda anlatıldığı gibi bir nefsâniyeti hiç bilmeyen, dolayısıyla da kendi dünyâsında hiç yer vermemiş Sn. Ayverdi deki hâli nereye oturtacaklardı şaşarım. Son birkaç aydır hastalığımla ilgili tutulmuş olduğum fırtınada, cılız bir yelkencik misâli dik durmaya çalışırken, âriflerin de dikkat çektiği zırhlı gemi ile cılız ve yaygaracı tekne karşılaştırması zihnimi çok kurcaladı. Mal da yalan, mülk de yalan; var biraz da sen oyalan! hesâbı, seneler ve seneler geçirmişken, hangi nefsânî değer acaba bir zırh kesilip de insan olarak yaratılmışlığın hakkını koruyabiliyordu?.. Başta Prof. Dr. Tarık Akçal olmak üzere desteğini benden esirgemeyen bütün doktorlarıma, hastahâne görevlilerine, telefonlara çıkmama rağmen geçirdiğim seyri tâkip edip duâlarıyla destek olan büyüklerime, küçüklerime, bütün dostlarıma, siz değerli okuyuculara ve tabiî âileme çok teşekkürler. Allah cümlesinden râzı olsun. Allah ın izniyle bir şeyler geldi ve geçti inşaallah. Fakat bu seyir esnâsında bir kez daha anladım ki; yalnız ve yalnız Allah ın dediği oluyor, gayrısı yalan. Ne vücûdunuza, ne paranıza pulunuza, ne başınıza gelen hâdiselere hükmedebiliyorsunuz. Hal bu olunca da nerede kaldı nefisle zırlanmak! Bu hakîkat noktasından hareketle maddeci zihniyeti bir kenara koyalım ve bir de mâneviyat cephesine kulak verelim. Bakalım bu cephe bizlere neler söyleyecek, zırh tâbiriyle İlhan Ayverdi arasındaki bağlantı hakkında nasıl ipuçları içerecek? Zırhın mâneviyat cephesi: Dünya denilen şu âlemde beden geminle seyrüsefer etmektesin. Elbet ki sana barınak olan bu gemiyi maddî mânevî besleyip büyütecek, koruyacaksın. Ama dikkat! Uğradığın her limandan, soluduğun her bir andan kendi gemine dâhil ettiklerin var. Bu yolda nefsinin süfliyeti (alçakları) sana öncü olursa, beden gemini ancak pislikle donatırsın. Oysa özgür olmalısın. Âit olduğun hakîkatin rengine büründükçe özgürleştiğinin farkında olmalısın. Şâyet bunu başarırsan, alışverişinde (seçiminde) yöneldiğin her bir değer sana bir mânâ katar. Sen hayra yönelip gayret gösterdikçe de vicdânın doğru sözlü kesilip, gönlünde karakol misaâi taht kurar ki; gayrı ne istiyorsun? Bak, sen insan olmuşsun. Rabbim Allah. deyip istikāmet ettikçe, râzı olup Hayır olandadır. diyebildikçe yollar aşıyorsun. Kahrı da lûtfu da bir görüp Yaradan dandır diyerek, acıdan bal tadı alan da sen değil misin? Paran gitse üzülmezsin, şöhretin bitse düşünmezsin, eşinden dostundan çoluğundan çoçuğundan darbe yesen güler geçersin, 12 / Merhaba Kış 2010

13 hastalığı imtihan kabul edip Hakk a koşarsın, üzerinden fırtınalar tûfanlar akıp gitse zırhlı bir gemi misâli güçlü, zarif, vakur bir edâyla enginlere akarsın ve artık an gelir zırhlı olup olmamayı da umursamazsın. Zerre misâli varlığını Hakk ın deryâsında öylesine yok kılarsın ki o derya sana zırh kesilir, şaşacak vakit bile bulamaz, yokluğun zevki içinde haşr olursun. Zırh tâbirinin îzâhına yönelik bu iki düşünce tarzını örneklendirmek gerekirse; Sn. İlhan Ayverdi ulviyet çizgisinin en güzel temsilcilerinden biri olarak yorumlanır. Buna karşılık, maddesel zihniyete gömülmek, süfliyet çizgisinin zehir zemberek tadını âşikâr eder, denilir. İkisi birbirine taban tabana zıttır. Bu noktada bizlerin hâli; süfliyete yöneldikçe, şüphesiz fırtınaya tutulmuş bir yelkenciği andıracak ve batmaya mahkûm olacak, ancak ulviyete yöneldikçe de Sn. İlhan Ayverdi ve onun gibileri örnek kabul edip yollar aşmaya aday kesilecektir... Takdir edersiniz ki böyle bir durumda da ister istemez hâtıraların seyri başlar. Neden? Çünkü artık hayatta yollar aşarken, hayran olduğumuz örnek aldığımız kişi veya kişileri, anılar içersinde değerlendirip, onlar yaşasaydı meseleler karşısında ne yapardı, diye sorgularız. Böylesi bir durumda geçmiş gözümüzde canlanır, içlerinden, kendimizce sorularımıza cevaplar bulmaya uğraşırız. Yâni hâtıraları yol gösterici ve öğretici kılarız. İşte onlardan bir küçük örnek: Rahatsızlığım sebebiyle hastahânede yatıyorum. Sn. İlhan Ayverdi nin vefâtından bir iki ay önce. Sn. Ayverdi hasta, duyuyoruz. Konuşmakta, hareket etmekte büyük sıkıntısı var. Buna rağmen ziyâretine giden ortak bir yakınımızın kendisine iyice yaklaşmasını istemiş ve ona güçlükle, büyük bir enerji sarf ederek şöyle söylemiş: Gülmisal e söyle, onu ziyâret etmeyi isterdim. Fakat o benim hâlimi biliyor, ne çâre ki gidemiyorum. Nefsime lânet! Bu selâm benim için ne büyük bir mutluluk vesîlesi. Fakat selâm bir kenara, değerli büyüğümün özeni, hayâta tutunuşu, başkasının acısıyla acılanması, sevinciyle mutlu olması, ben senin yanındayım demesi vs. vs. benim gibiler için ne de büyük bir örnek! (Ben de kendimce önemli bulduğum bir hastalık geçirdim ama hastayken (de?!) kendimden başkasını düşünmüyordum. Fakat O!) Sn. İlhan Ayverdi nin bir başka husûsiyetini ortaya koyduğunu düşündüğüm, küçük bir tespîti de dikkatlerinize sunmadan geçmek istemiyorum. Maalesef ki o da hayâtın acı bir gerçeğidir. Bildiğiniz üzere kimse kimseyi sevmek, beğenmek zorunda değildir. Terbiyesizliktir ama bunu açıkça da dile getirebilir. Yâni; rahatsız olduğumuz şahısla görüşmeyebiliriz. Onu muhâtap kabul etmeyebiliriz. Fikrimizce o bir yerlerde bir yangın çıkarmıştır, suçludur, değildir, kaşının altında gözü vardır, yanımızda olsun Merhaba Kış 2010 / 13

14 istemeyebiliriz. (Eyvallah?!). Ancak, Ey ahâli! Bir yerde bir yangın çıkmış, elbet ki o yangın söndürülecek. Bu yangını söndürmekte her yol mubahtır. Yangını çıkan da şu kişidir. diyemeyiz. Dersek; vasıflarımız, eğitimimiz, bilgi dağarcığımız, elimizdeki verilerimiz yeterli olmadığı halde yargıç kürsüsüne çıkıp oturan, maalesef ki küçük şımarık bir çocuğu andırırız. Üstelik bu hal sâdece çocuksu bir tavır mâhiyetinde kalmaz, istemediğimiz -beğenmediğimiz- kişiyi de herkes için bir hedef olarak gösteririz. Oysa, bir dostumuzda yangın çıkabilir. Elbet ki koşup o yangını söndürmek için -en azındançabada bulunmak bizim görevimizdir. Ancak, bu uğurda her yol nasıl mubah görülebilir! Biz her yolu mubah görürsek; fitneyi, fesatı, yalanı, dolanı, iftirâyı, bütün bunlardan medet ummayı da yangını söndürmek bahânesiyle mubah görürüz. Bunun getirisi hem bizim de hem toplum için fâciadır. Recm bildiğiniz üzere taşlayarak öldürmek mânâsına gelir. Yukarıdaki tablo, bu gün İran da Afganistan da gördüğümüz recm vakalarının, modern toplumlardaki yansımasına zemin hazırlar. Bir topluma bu mikrop bulaştı mı, o toplum iflâh olmaz. Etrâfını da zehirler. Bu gün kurban A ise yarın kurban B denilen bir başkası olur. Devamlı bir kurban arayışı gözlenir. Öte yandan recm vakalarından -hem recm eden, hem de recm edilen anlamında- kurtulan var mıdır? Bilmem. Varsa bile bıyık buranından para sayanına varıncaya kadar, muhtelif tiplerin muhtelif oyunlarına direnç gösterme yolunda lüzumsuz bir mücâdele kapıda demektir. Zîra birileri bir yerde malzeme edilmiştir. Elbet ki birileri de istismar görevini üstelenecektir. Bu doğaldır. Yaşlısı genci artık toplum olarak bir buhrânın içine iyice itilir. Herkes birbirinin kuyusunu kazar hâle gelir, birbirinin ayağını kaydırmak için fırsat kollanır. Bırakın diğer taşları, bir fitne okunun dahî ucu, bu noktalardan geçerek uzadıkça uzar. Ve... vay toplum vay... İşte Sn. İlhan Ayverdi hasta yağında yatsa bile masalsı bir dünyânın değil, hayâtın tam içindeydi. En basit toplumdan en modernine varıncaya kadar, hepsinde maalesef ki gelişebilecek bu ve benzeri olayları eşinden, dostundan, yakın - uzak çevresinden pek çok büyük insanda olduğu gibi ırak etmiş, bu konuda laf değil refleks geliştirmişti. Dolayısıyla O, bu âleme bakan cephesiyle zırhlıydı. Nefis ondan uzak durur, cümle süfliyet ondan ürker, korkar, kaçardı. O kardeşi kardeşe düşürerek değil, birbirine dost kılarak yollar aştı. O hanımefendiliği, zarâfeti, gönlünün paklığıyla ulaşılamayacak kadar üstün, bir o kadar da şefkatliydi. O, âile birliğini, bütünlüğünü korumak, yaşatmak, en başta da âile bilincini aşılamak için uğraş verdi. İnsanlığa örnek olarak yürüdüğü yolda, fırtınaya yakalanmış, oradan oraya koşuşan yelkencikleri de yücelten, güçlendiren, gerektiğinde kucaklayıp, zırhlı bir gemiyi andıran varlığıyla kol kanat geren de O değil miydi? 14 / Merhaba Kış 2010

15 O, vasıflarını sergiledi. Biz bunu gördük veya görmeyi beceremedik, ama O prensiplerinden hiç ödün vermeden yaşadı. O beni beğensin, bu beni takdir etsin diye değil. Doğru bildiği neyse, onu uyguladı. Bunun için hayranlıkla sevildi. Şimdi artık Allah korkusuyla yücelmiş, Allah aşkıyla şahlanmış olarak bilinmez ufuklara yol alıyor ki o mutlu, biz ise hüzünlüyüz. Çünkü bu âlemden bir İlhan Ayverdi geçti kıymetini bildik mi? Acziyetle mahcûbuz. Umarım, onsuz bir yaşamda kendimize düşeni gerçekleştirerek bu mahcûbiyetten bir parça da olsa kurtuluruz. Allah, İlhan Ayverdi ye -İlhan Halacığıma- rahmet eylesin, nurlarda yatırsın, hâlinden, tavrından feyzler alarak yaşamayı nasip etsin inşaallah. Âmin. Merhaba Kış 2010 / 15

16 EZELDEN EBEDE İZZETLENMİŞ ŞAHSİYET : İLHAN AYVERDİ B. İzzet TAŞÇI bizzettasci@yahoo.com İlhan Ayverdi Hanımefendi ile ne zaman karşılaşsak, ki bu karşılaşmalar çok uzun sürelere tekābül ediyordu, her seferinde bana hep Sen mesleğin gereği Anadolu yu karış karış geziyorsun. Halk ne âlemde, ne düşünüyor? diye sorardı. Ben de gördüklerimi mümkün olduğunca mizâhî bir üslûpla anlatırdım ki kendileri neşelensinler. Ben anlatırken zamanla yüzüne hüzünlü bir tebessüm yayılırdı. Yüzündeki her biri nice hâdiselere şâhit olmuş kıvrımların derinliği seneler geçtikçe arttı. Ama İlhan Ayverdi nin yüzündeki o hüzünlü tebessüm hiç ama hiç kaybolmadı. İlhan Ayverdi nin kadîm dostları, kendisinin daha çocukluk yaşlarında etrâfına karşı çok müşfik davranması ile fark edildiğini söylerler. Hakîkaten ben kendisinin kemik erimesinden dolayı tahammülsüz ağrılar çekmesine rağmen, bu durumda bile kendisinin değil, bu memleketin meseleleri için üzüldüğüne şâhidim. İlhan Ayverdi nin vefat ettiğini internetten öğrendim. Gözlerim doldu. Yanımdaki meslektaşlarım Bu hanım kimdir? dediler. Ben de Beyler, bu hanım, 34 senesini adadığı lugatın tanıtım toplantısına sıhhî sebeplerle gidemediği için Bu mahrûmiyet nefsimin kabarma ihtimâline karşılık Hak tandır ve en hayırlısıdır. diyen bir âbide şahsiyettir. cevâbını verdim. Kibir ve gurur gibi Hazret-i Kur an da zemmedilen iki sıfata karşılık İlhan Ayverdi den zikredilen bu fevkalâde cümle karşısında diyecek söz bulamıyorum. Alçak gönüllü İlhan Ayverdi etrafındakileri hep karşılıksız sevdi. Sevgisini esirgemedi. İnsanlar, belki korunup kollandıklarının farkında olmadılar ama o hep vazîfesini bazen cehrî bâzen de hafî icra etti. Yazının başlığındaki tanımlamayı Sâmiha Ayverdi, İlhan Ayverdi için yapmış. Kendisinin aziz rûhunun ebede intikal ettiği şu anda bundan daha güzel bir tanımlamaya rastlayamadım. Allah rahmet eylesin ve bizleri de şefâatine nâil etsin. 16 / Merhaba Kış 2010

17 CEVÂBIM SEN SİN Ali Şîr OLGAÇ Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlâre su Kim bu denlû dûtuşan odlâre kılmaz çâre su Fuzûlî, Su Kasîdesi İlhan Ayverdi nin vefâtıyla yaşadığımız büyük his tûfânından sonra insan Fuzûlî gibi kudretli bir kalem olup da, sayfalar, ciltler yerine tek bir cümlede, belki bir berceste beyitte herşeyi anlatabilmek istiyor. Ama ne çâre. Biz yine sayfalar doldurmaya devam edeceğiz. Etmeliyiz de.. Ergun Göze, Sâmiha Ayverdi nin İnsan ve Şeytan adlı romanının üçüncü baskısına yazdığı takdimde batılı bir romancı olan Henry de Montherlant tan şu sözleri alıntılamış: Hikmet bizi terkediyor... Şiirde, tiyatroda, romanda... Bir tutam hikmet bir orman gibi geliyor insana artık. Hikmet gerçekten de yüzyılımızın kaybedilmiş büyük sırrı. Bu, insanın yaradılışından gelen öyle büyük bir ihtiyaç ki herhangi bir yerde kırıntısı bulunduğunda kitleler tarafından büyük rağbet görüyor. Diğer taraftan günün silindir gibi ezici bir tazyikle dayattığı fiziksel ve dünyevî zevk ve mutluluk arayışı hikmete olan ihtiyâcımızı unutturuyor ya da ona ulaşma kanallarını tıkıyor. Hikmetin tanımına Ayverdi Sözlüğü nden 1 baktığımızda kelimenin, maddî, felsefî ve mânevî bilgileri ihtiva çok zengin bir anlamı olduğunu görüyoruz. İçerdiği bütün bu bilgi türlerinin yaşanarak hayâta geçirilmesi sûretiyle ulaşılan seviyeye de hakîmlik, bilgelik deniyor. İnsanoğlu şüphesiz vâroluşundan îtibâren hakîm ve bilge insanlara ihtiyaç duydu, onlarda yaşanırken gördüğü prensip ve değerleri hâl edebildiği derecede ruh sükûnuna, huzûra ve mutluluğa erişti. Günümüz insanının büyük derdi, bu temiz bilgi ve mânâ kaynağıyla arasındaki mesâfeden ibâret. 21. yüzyıla, bilgiye erişim çağı denmesi bu cihetten ne kadar ironik! Modern insan ya çoğunlukla sâdece bilimi, aklı ve ideolojileri rehber edinerek dünyâsını sınırlıyor ya da bunlardan bıkan, yetersizliğini sezen, mânâya aç bir diğer grup ta sapkın ve mesnetsiz kült inanışların girdabında çırpınıyor. Bu iki sınıf içine de alamayacağımız, almamamız gereken İslâm dünyâsı da hikmetten ve hakîmden uzaklaştığı nispette kuru, zevksiz, şeklî ve kimi zaman da tehlikeli bir kalıba kendini ister istemez sokmuş oluyor. 1 İlhan Ayverdi, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Neşriyâtı, İstanbul Merhaba Kış 2010 / 17

18 İzmir den İstanbul a gelişimden sonra dizi dibinde geçen 15 koca sene boyunca, temsil ettiği hakîmler silsilesinin diğer üyeleri gibi İlhan Ayverdi nin de madde ve mânâyı, akıl ve kalbi olağanüstü büyük mahâretle bünyesinde birleştirmiş ve dengelemiş olduğunu hep müşâhede ettim. Akla gelebilecek tüm erdemleri sıralasak İlhan Ayverdi için hepsinin en i diyecek o kadar çok insan tanıyorum ki, bu da O nu tanımayanlarca beni mübâlâğa etmiş olmakla itham edilmekten kurtarıyor. Şefkat ve merhamette, muhabbet ve sevgide, durup dinlenmeden çalışma ve halka hizmette, cesârette, ihlâsta, îmanda ve takvâda, yumuşak huylu ve hilm sâhibi olmakta, insanları idâre, organize etme, motivasyon, yönetim ve doğru yola sevkte, arabulucu ve birleştirici olmakta, sadâkatte ve vefâda, güvenilirlikte, karakter tahlîlinde, karşısındakinin karakter ve seviyesine göre muâmelede, kırmamak ve kırılmamakta, dile hâkimiyetde ve onu kullanışda, söze ve ahde verilen önemde, az söze büyük mânâlar sığdırmada, edepte ve ahlâkta, sabırda ve tahammülde, sosyal hayâtın içindeki aktif rollerde, tevâzûda ve alçakgönüllülükte, cömertlik ve paylaşmakta, akl-ı selîmde, hâsılı iç ve dış tüm güzelliklerde bir zirve olduğunu, O nu görmüş ve tanımış olanlar hemen teslim edeceklerdir. Bu karakter özelliklerinin tümü, yüzyıllara sığmayacak 83 senelik hayâtında kısa veya uzun temâsı olmuş pekçok şahsen tanıdığım insanın ve bizzat benim hâtıralarımla sâbittir. Esâsen bu hâtıraları yazmak ve toplamak ta onu tanımış olma bahtiyarlığına ermiş olanların büyük ve vazgeçilmez vazîfesidir. İşte bu hâtıralardan ve geriye bırakmış olduğu büyük prensiplerden, yukarıda bahsettiğimiz kitlelerin hikmetin şifrelerinin izini sürmesi ve susuzluğunu gidermesi mümkün olacaktır. İlhan Ayverdi den bahsedip de sözlükten bahsetmemek olmaz. Birgün bir mektup verdiler ve okumamı istediler. Mektup Aliağa Petrol Rafinerisinde üst düzey bir yöneticiden geliyordu. Sözlüğü okumuş, bu büyük hizmetten dolayı kendilerine teşekkür ediyordu. Bir de, mühendis olduğu için, ısı ve sıcaklık maddelerinde teknik bâzı yorumlarda bulunmuş ve bâzı eklemelerin yapılmasını teklif etmişti. İlk bakışta söyledikleri hiç te boş değildi. Benden bu teklif üzerinde düşünmemi, çalışmamı ve sonucu bildirmemi istediler. Ayverdi Sözlüğü ndeki mevzûubahis maddeleri, teklif edilen eklemeleri, ansiklopedileri, interneti uzunca bir süre alt üst ettim, başka mühendislere danıştım. Hummâlı bir çalışma netîcesinde sözlükteki mevcut tanımın, ağyârını mânî efrâdını câmî olduğuna kanâat getirerek, aynen korunmasının en doğrusu olacağını düşündüğümü bildirdim. Sevdiğim en güzel ses teşekkür etti ve: Ali Şîrciğim, bak iki madde için ne kadar çalıştın. Sözlükte bunun gibi altmış bin madde var! dediğinde, 34 sene süren sözlük çalışmasının ne kadar zor ve yıpratıcı olduğunu ancak anlayabilmiştim. Konunun bir uzmanının bir zamanlar bana söylediği İlhan Ayverdi yaşayan en büyük leksikologtur. 1 deyişi o zaman zihnimde bir daha anlam kazandı. Aslında Ayverdi 1 Sözlük bilimci. 18 / Merhaba Kış 2010

19 Sözlüğü hikâyelerini çalışma ekibinde bulunanlardan dinlerken, çekilen sıkıntıları ve omuzlanan yükü hâlâ daha hakkıyla anlayamadığımın farkına varıyorum. Bunun gibi sözlükle ilgili birkaç iş daha vermişlerdi ve ben de zevkle yapmaya gayret etmiştim. Bana verilen bu küçükten küçük işlerin aslında çorbada tuzum bulunması için lûtfedildiğini seneler sonra anlayacaktım. Genelde iş çıkışı ziyârete giderdim. Nedense ve neredeyse hep akşam yemeklerine denk gelirdi. Yüzlerin, binlerin gelip geçtiği Hızır elinin deydiğine şüphe olmayan bu sofrada ne tatlı yemekler yemişimdir. Lokman Hekim in hocasının elinden aldığı kelek karpuzu şapur şupur yemesi miydi benimki? Hayır, hem karpuz kan kırmızıydı, hem hocamın elinden yiyordum. Her zaman huzurlu olduğum fakat bir taraftan da O nunlayken kendime, düşüncelerime ve hislerime çeki düzen verme kaygısıyla hiç rahat olamadığım yine böyle bir akşam yemeği sırasında, kendimi tutamayarak Efendim, bizim karmaşıklaştırdığımız, uzattığımız, anlatmakta zorlandığımız müşkül halleri her zaman o kadar az kelimeyle, o kadar sâde ve veciz ifâde ediyorsunuz ki, hayret ediyorum. Bu herhalde seneler süren sözlük çalışmalarınızın bir bakiyesi olsa gerek. demiştim. Bunu farkeden evlâtlarımızın olmasına şükrediyorum. dedi. Ben okumadım ama İbn-i Arabî nin Füsûsü l-hikem de Hikmeti kelimelerin kalbine indiren Allah a hamd olsun. dediği söylenir. Bunun derin tasavvufî mânâsını pek bilemeyeceğim ama Allah ın kelimelerin kalbine indirdiği o hikmeti, İlhan Ayverdi nin bizler için çıkartıp bize hediye ettiğinden hiç şüphem yok. Cenâzesinde, ziyâdesiyle üzüntülü fakat hüznü ölçülü ve dengeli yaşayan kalabalık bir topluluk hazır bulundu. İzinden gelenler son vazîfelerinde dahî aslında O nun bir nevî sünnetini yerine getirdiler. İlhan Ayverdi, gençliğinde üstâdıyla bir sohbetinden sonra evden ayrılırken, aşkın hislerinin galebesiyle iki gözü iki çeşme ağlıyormuş. Üstâdının hanımının, bu hâli görünce Makbul olan, gözyaşlarını içine akıtmaktır. dediğini bana aktarmıştı. Biz de hiçbir zaman O ndan böyle kontrolsüz his patlamaları zuhur ettiğine şâhit olmadık. Hisleri her zaman aklının kontrolündeydi. Sâmiha Ayverdi nin dediği gibi, gönül ateşinin üstünden akıl maşasını hiç eksik etmediği için etrâfa hiç kıvılcım sıçramıyor ve yangın da çıkarmıyordu. Doğruyu yanlıştan ayırdeden ve her zaman doğruyu seçen bu keskin görüş, bu idrak ve bu hâl, akl-ı selîm değildi de ya neydi? Râbiatü l-adeviye hasta yatağında yatıyorken, ilkbaharın binbir renkleri, cıvıl cıvıl sesleri ve benzersiz kokuları câzibesiyle mest olan yardımcısı dışarıdan içeriye seslenmiş: Efendim, keşke çıkıp dışarıda Allah ın yarattıklarını seyretseniz. Hazret cevap vermiş: Sen içeri gel ve Allah ın Cemâl ini seyret! İlhan Ayverdi de ömrünün son altı senesini, birçoğu ifrat derecede çalışmaktan kaynaklanan farklı hastalıklar sebebiyle çoğunlukla yatağa bağlı geçirdi. Biz de işte bu altı sene boyunca aynı Cemâl i görmek için dışardaki Merhaba Kış 2010 / 19

20 baharın sarhoşluğundan kafamızı kaldırdığımız her anda onun odasına, içeriye koştuk durduk. Tüm rahatsızlık, yorgunluk, acı ve ağrılarına rağmen, bunları bize hissettirmeden hep güleryüzle bizi kabul etti, dinledi, dertlerimize çözümler buldu, doğru yola sevketmeye devam etti. Üzerimde öyle olağanüstü bir tesiri vardır ki, mânâ ve akla müteallik ne birikimim varsa ona borçluyum. Kâh O ndan öğrendim, kâh sâyesinde. Başka yerlerden öğrendiklerim ve zâten bildiklerim de O nunla anlam kazandı. Bu noktada da yalnız değilim, pekçok kişi benzer ifâdelerle bunu îtiraf ediyor. İttifak ettiğimiz bir diğer nokta da bu borcun ödenemeyeceği. Bir insanın nasihat etmeden, direktif vermeden, emir vermeden, sâdece söylediklerini yaşayarak, büyük insan gruplarını nasıl etkilediğini ve kendine hiçbir emrin ve korkunun bağlayamayacağı sağlamlıkta râm ettiğini görmek hayretimi artırıyor. Zâten Ehlullah ın bir büyük özelliğinin de kalpleri teshir olduğu söylenmez mi? Bu perspektiften baktığımda Şeyh Gālib in: Efendimsin cihânda îtibârım varsa sendendir Meyân-ı âşıkānda iştihârım varsa sendendir. beyiti, bana bir insanın herşeyi muhtaç olduğu üstâdına olan duygularını ve minnetini ifâde kuvveti açısından uzun zaman aşılamaz gelmiştir. Tâ ki Yaşayan Ölü adlı romanı bu sene içinde tekrar okurken daha önce farketmediğim bir Mevlânâ rubâisine çarpılıncaya kadar. Gerçi Sâmiha Ayverdi, romanında bu rubâinin Yaratan a bir hitap olduğunu îmâ etse de, benim bulunduğum seviyede bu ancak Efendi ye en güzel bir hitap hâlini aldı. Vefâtından önce altı ay kadar bir süre hastalığı çok ağır seyrettiği için İlhan Ayverdi ye ziyârete gidemiyorduk. Bu en uzun ayrılığımdı. Ekim ayında iştiyâkım o dereceye vardı ki artık dayanamadım ve izin isteyerek gittim. İşte bu görüşümde bu rubâiyi kendilerine okumak ve yüzlerindeki o derin ve târifsiz ifâdeyi görmek de nasip oldu. Okuduktan sonra hiç konuşma olmadı ve sessizce ama gözyaşlarımı içime akıtamadan ayrılmıştım. Mevlânâ rubâisinde, onu okurken her defâsında sanki yeni yazılıyormuşçasına şöyle diyor: Hayâtımda bütün hatâ işlesem, sevâbım sensin. Bu harâb ömrümden maksut sen, yalnız sensin... Ben bu âlemden gideceğim zaman, dünyâda ne yaptın, ne iyilikler işledin diye sorarlarsa, ne diyeceğimi biliyorum: Cevâbım Sen, yalnız Sen sin! 20 / Merhaba Kış 2010