EOZİNOFİLİ EOZİONFİLİ İLE SEYREDEN ÖNEMLİ PARAZİTER ENFEKSİYONLAR PARAZİTER OLMAYAN EOZİNOFİLİ SEBEPLERİ:

Transkript

1 EOZİNOFİLİ Eozinofili üst limiti /Lt dir. Eozinofili sebepleri kabaca parazitik olan ve parazitik olmayan diye ikiye ayrılabilir. Genel olarak protozoal enfeksiyonlar eozinofiliye neden olmaz, helmint enfeksiyonları eoinofili ile seyreder. Helmint enfeksiyonlarında eozinofili doku invazyonu ile doğru orantılıdır. Filarial enfeksiyon yüksek eozinofili ile seyreder. İntestinal nematodlar ide hafif eozionofili ile seyreder. EOZİONFİLİ İLE SEYREDEN ÖNEMLİ PARAZİTER ENFEKSİYONLAR FİLARİAL ENFEKSİYON, CESTODLAR TAPE WORMS (YASSI SOLUCANLAR), STRONGULOİDİASİS, HİDATİD KİST, KANCALI KURTLAR ( HOOKWORM), FASCİOLASİS, TOKSOCARİASİS ( VİSCERAL LARVA MİGRANS), SCHİSTOSOMİASİS, TRİCHİNELLA SPİRALİS, İNTESTİNAL NEMATODLAR, TROPİKAL PULMONER EOZİNOFİLİ ( MİCROFİLARİAL HİPERSENSİTİVİTE) PARAZİTER OLMAYAN EOZİNOFİLİ SEBEPLERİ: ALERJİK SEBEPLER: ASTIM, EGZEMA, SAMAN NEZLESİ, İLACA BAĞLI HİPERSENSİTİVİTE, OTOİMMÜN HASTALIKLAR CHURG STRAUSS SENDROMU, WEGENER GRANÜLOMATOZU, POLİARTERİTİS NODOSA, HEMATOLOJİK SEBEPLER,

2 HODGKİN HASTALIĞI, EOZİNOFİLİK LÖSEMİ, PULMONER HASTALIKLAR ALERJİK BRONKOPULMONER ASPERGİLLOZ, HİPEREOZİNOFİLİK SENDROM, ASTIM, DİĞER EOZİNOFİLİ SENDROMLARI, L- TRİPTOFAN A BAĞLI EOZİNOFİLİ MYALJİ SENDROMU, SPANİSH TOXİC OİL SENDROM, KUDUZ KUDUZ NEDİR Rabies; Hidrofobi; hayvan-ısırığı; köpek-ısırığı; yarasaısırığı; tilki-ısırığı; kedi-ısırığı; köpek-ısırığı-kuduz; Hydrophobia; Animal bite rabies; Dog bite rabies; Bat bite rabies; Raccoon bites rabies Hasta hayvanların ısırması ile bulaşan ölümcül virüs enfeksiyonudur. Hastalığa sebep olan kuduz virüsü (RABİES virüsü) hasta hayvanların salyaları yoluyla bulaşır. Isırıkla bulaşan virüs yara yerinde sinir hücrelerine girerek sinirler aracılığı ile beyine kadar gider ve beyinde enfeksiyon yaparak hastanın ölümüne yol açar. Virüsün sinirler boyunca yayılması ve beyni enfekte etmesi spesifik şikayetlere yol açar. Kuduz vakaları en sık kedi-köpek ısırığından kaynaklansa da vahşi hayvan ısırıkları özellikle tilki, yarasa, çakal ısırıkları kuduz riski taşır. Yarasa ve yarasa dışkısının olduğu yerler özellikle mağaralar, araştırma laboratuvarları, veterinerler klinikleri kuduz riskli yerlerdir. Özellikle mağaralarda yarasaların yaşadığı ortamlarda ısırılma olmadan da kuduz bulaşabilir bu nedenle mağaracıların, madencilerin, ve veterinerlerin kuduz aşısı olmaları önerilir.

3 Kuduz şikayetleri nelerdir? Isırılma dan itibaren hastalığın ortaya çıkışı 3 ila 12 hafta arasında değişir bu süre yaranın beyne olan uzaklığı ile ilişkilidir. Yani beyne yakın ısırılmalarda kuduzun ortaya çıkışı çok daha kısa sürede olur. Kuduzda sudan korkma en önemli bulgulardan biridir. Ayrıca en sık görülen şikayetler Boğulma hissi, Yutma güçlüğü, Sudan korkma, yutarken boğazda şiddetli spazm ve boğulma hissi, Epilepsi nöbetleri, Isırılma yerinde hassasiyet, ağrı, Ruh halinde değişim, Bulantı kusma, Vücutta his kayıpları, felçler, Ateş, Baş ağrısı, Kas spazmları, seğirmeler, Uyuşma karıncalanma hissi, Huzursuzluk, Halüsinasyonlar en sık görülen şikayetlerdir. Kuduz şüphesinde yapılacaklar: Hayvan ısırıklarında ilk yapılması gereken ısırılmanın ciddiyetini saniyeler içerisinde kavramaya çalışmaktır: büyük damar yaralanması var mı? Hayati organ yaralanması var mı? Ve en kısa sürede tıbbi yardıma ulaşılması gereklidir. Yara bölgesi dakikalar içinde detaylı olarak temizlenmeli, mümkünse bol sabunlu su ile yıkanmalı, içinde yabancı madde kontrolü yapılmalıdır. Isırılma yaraları kontamine yaralar olduğu için genellikle tam olarak kapatılıp dikilmez, enfeksiyon riski yüksek olduğundan açık iyileşmeye bırakılırlar. Eğer bir hayvan ısırmasına maruz kalırsanız mümkün olan en fazla bilgiyi edinmeye çalışmak gerekir. Isırma nerede oldu? Ne zaman oldu? Hayvanın sahibi var mı? Aşısı var mı? Hayvanın karantinaya alınması mümkün mü? İlgililerce hayvanın yakalanmasını ve karantinaya alınmasını sağlamak gerekir. Karantinaya alınan hayvanlar yakından izlenmelidir, hayvanlarda kuduz kuluçka dönemi çok daha kısa seyreder kediler genellikle 3 köpekler 5 gün içerisinde kuduz nedeniyle

4 ölürler. Şüpheli hayvan bu süre içerisinde ölmez ve kuduz bulguları ortaya çıkmaz ise kuduz bulaşma şüphesi azalır. Hayvanın ölmesi halinde beyin dokusunda immunfloresans yöntem ile virüs araştırılabilir. Kuduz şüphesinde yapılacak testler nelerdir? Hastada kuduz bulguları başlarsa hastadan alınan deri parçasında, deri sinirlerinde, göz merceğinde, beyin omurilik sıvısında kuduz virüsü aranabilir. Kuduz virüsü hem immünfloresan yöntemle hem PCR yöntemiyle aranabilir. Tükürükte virüs kültürü hastalık başlangıcından 2 hafta sonra düşük düzeyde pozitif olabilir. Hasta beyninden alınan örneklerde kuduz aranması genellikle otopsi sırasında yapılacak işlemlerdir. Bu konuda özelleşmiş laboratuvarlarda tükürükten, beyin sıvısından ve beyin dokusundan alınan örneklerde virüs kültürü de yapılabilir ancak bu son derece tehlikeli bir işlemdir. Hastaların % 80 inde hastalığın ilk haftasında beyin sıvısında monositoz görülür, şeker ve protein normaldir. Ölüm sonrası yapılacak olan incelemelerde ise beyin dokusunda özellikle serebral korteks, hipokampus, ammon boynuzu biyopsisinde sitoplazmik inklüzyon cisimciklerinin (NEGRİ CİSİMCİKLERİ) görülmesi kuduz tanısı koydurur. Kan sayımında ise lökosit sayısı normal yada hafif yüksek, monosit sayımında ise %6-8 oranında atipik monosit görülebilir. Çekilen Beyin MR ve Tomografilerde ise bir anormallik görülmez. EEG araştırmasında ansefalit bulgusu görülebilir, İdrarda, beyin omurilik sıvısında ve tükürükte NASBA (The Nucleic Acid Based Amplification) tekniği ile virüs aramak hızlı sonuç veren şikayetlerin başlangıcından itibaren iki gün içinde cevap alınabilecek bir yöntemdir. Serumda RFFIT (Rapid Fluorescent Focus İnhibition Test) hastaların %50 sinde pozitif bulunuyor. Bu test Beyin omurilik sıvısında yapılırsa hastalık bulguları başladıktan sonraki ilk haftada pozitif bulunabilir. Kuduz virüs DNA sının PCR yöntemiyle tükürük ten tayini yöntemi %100 sensitif bir yöntemdir ( yani pozitifliği durumunda hasta %100 kuduz olmuştur), ancak ense deri biyopsisinde viral antijen aranmasının sensitivitesi %67 korneal örnekte viral antijen aranmasında ise test %25 sensitiftir ( yani gerçek hastaların ancak

5 %25 inde test pozitif olur). Kuduz a bağlı ölümlerin ancak %70 inde beyin incelemesinde NEGRİ cisimciği görülür. ( NEGRİ : kuduz nükleokapsitlerinden oluşan sitoplazmik inklüzyon cisimcikleri). Kuduz Tedavisi: Tedavideki ilk basamak hastalığın bulaşını önlemeye çalışmak, hastayı korumaya çalışmaktır bu amaçla önce yara temizliği yapılmalı, yara bol sabunlu ılık su ile yıkanmalı, yabancı maddelerden temizlenmeli, hasta en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılarak aşılanması sağlanmalıdır. Hayvan ısırıkları kirli yaralanmalar oluğundan genellikle dikiş ile kapatılmaz açık olarak iyileşmeye bırakılırlar. En ufak bir kuduz riski varlığına hasta derhal kuduz aşı programına alınmalıdır. Kuduz aşısı normal olarak 28 gün içerisinde yapılan 5 aşılamadan oluşur. Yaralanmanın ciddiyeti, kuduz riskinin büyüklüğü ve beyne yakınlığına bağlı olarak kuduz immünglobülini (HRIG) ile ek koruma gerekebilir. Kuduz riskli ısırılmalar da aşı programının ilk 14 gün içerisinde başlanılması son derece önemlidir. Hernekadar bir iki kurtulan vaka bildirilmiş olsa da kuduz şikayetleri başladıktan sonra hastalığı durdurabilecek ve hastanın hayatını kurtarabilecek bir tedavi imkanı yoktur. Kuduz şikayetleri başladıktan yaklaşık 1 hafta sonra hastalar genellikle solunum yetmezliğinden hayatlarını kaybederler. Kuduzdan Korunma Kuduzdan korunmak mümkündür: Tanımadığınız hayvanlar ile temastan kaçınmak, Riskli meslek guruplarında çalışanların aşılanması: o Veterinerler, o Mağaracılar, o Madenciler, o Arkeologlar, o Laborantlar, o Riskli ülkelere sık seyahat edenler,

6 Evcil hayvanların zamanında uygun şekilde aşılanması, Kuduz riskli her temasta sağlık kuruluşuna başvurmak ve gereği şekilde aşılanmak kuduzdan korunmanın en önemli adımlarıdır. 5 doz kuduz aşısı olmak sizi hayat boyu korumaz; ancak bir yıl sonra yapılan ek bir doz aşı bağışıklık sisteminizi bir miktar güçlü kılacaktır. Eğer bu 6. Dozu olduysanız yaralanmanın durumuna bakılarak tek doz aşılama ile koruyuculuk sağlanabilir. Referanslar: Govindarajan P, Weber EJ. Rabies. In: Marx JA, Hockberger RS, Walls RM, eds. Rosen s Emergency Medicine. 8th ed. Philadelphia, PA: Elsevier Saunders; 2014:chap 131. Singh K, Rupprecht CE, Bleck TP. Rabies (rhabdoviruses) In: Bennett JE, Dolin R, Blaser MJ, eds. Mandell, Douglas, and Bennett s Principles and Practice of Infectious Diseases. 8th ed. Philadelphia, PA: Elsevier Saunders; 2015:chap 165. ANTİBİYOTİK DİRENCİ Antibiyotik direnci bir bakterinin antimikrobiyal ilacın öldürme veya üremeyi durdurucu etkisine karşı koyabilme yeteneğidir. Bakteriler antibiyotiklere doğal dirençli olabilirler ya da kazanılmış direnç gelişebilir. Bakterilerin antibiyotiklere direnç geliştirme mekanizmaları Hedef Değişikliği Bu mekanizma ile ilacın bağlandığı reseptör veya bağlanma bölgesinde değişiklikler sonucu direnç gelişmektedir.hedef değişikliği, beta laktamlar ( Penisilin bağlayan proteinler (PBP) de değişiklik sonucu ilaca afinite azalması S. aureus, S. pneumoniae, N. meningitidis, E. faecium da penisilin direnci

7 görülebilir.), kinolon, glikopeptid, makrolid, tetrasiklin ve rifampisine direnç gelişmesinde önemlidir. Enzimatik inaktivasyon Başta beta laktam ilaçları inaktive eden beta laktamazlar pek çok gram pozitif ve gram negatif bakterilerde direnç gelişiminde önemli rol oynar. Aminoglikozidleri inaktive eden asetilaz, adenilaz ve fosforilaz enzimleri, kloramfenikolü inaktive eden asetil transferaz ve eritromisini inaktive eden esteraz enzimleri de enzimatik dirençte önemli rol oynar. Bakteriyel membran değişiklikleri İç ve dış membran permeabilitesindeki değişikliklere bağlı olarak ya ilacın hücre içine alımındaki azalmadan ya da ilacın hızla dışarı atılmasını sağlayan aktif pompa sistemlerinden kaynaklanan dirençtir.gram negatif bakterilerin dış membranlarındaki porin kanallarındaki değişiklikler özellikle P. aeruginosa nın beta laktam ilaçlara direnç kazanmasında önemli bir mekanizmadır. Dış zar geçirgenliğinin azalması kinolon ve aminoglikozid direncinde de önemlidir.iç membran ya da sitoplazmik membran geçirgenliğinin azalması aminoglikozidlere direç gelişmesinde önemli bir mekanizmadır.aktif pompa sisteminden kaynaklanan direnç tetrasiklinler, kinolonlar,makrolidler, kloramfenikol ve beta laktamlara dirençte etkilidir ve pek çok bakteride bulunur. Antibiyotiklerin uygunsuz ve gelişigüzel kullanımı ile gerek toplum kökenli gerekse de hastane kökenli enfeksiyonların tedavisinde önemli sorunlar yaşanmaktadır. Gelişigüzel antibiyotik kullanımının sakıncaları: Direnç gelişimi Toksik ve allerjik etkiler Hastalık tanısının maskelenmesi Yüksek maliyet Sonuç alınmada gecikme. Hekime ve ilaca güvensizlik Süper enfeksiyon ( Dirençli bakterilere bağlı yeni enfeksiyon gelişimi) Antibiyotik tedavisinde başarısızlık. Bu sonuca ulaşmak için hastada klinik düzelme görülmemesi veya hastanın klinik

8 olarak kötüleşmesi gerekir. Bu durumda aşağıdaki durumlar düşünülmelidir. Hastalık tanısı doğru değildir. ( Hastanın bakteriyel enfeksiyonu yoktur, ya da enfeksiyon dışında bir hastalığı vardır.) Mikroorganizma doğru tanımlanmamıştır. Polimikrobiyal ( aerob- anaerob) enfeksiyon vardır. Bakteri tedavi sırasında direnç geliştirmiştir. Süper enfeksiyon gelişmiştir. Antibiyotik enfeksiyon yerine ulaşamamaktadır. Yetersiz doz, yetersiz süre veya uygun olmayan veriliş yolu kullanılmıştır. Antibiyotik kombinasyonları Birden fazla antibiyotiğin birlikte kullanılmasıdır. Antibiyotik kombinasyonları; aditif ( İlaçların etkisi tek başına kullanıldıklarında elde edilen etkilerinin toplamı kadardır.), sinerjik (İlaçların toplam etki üzerinde bir antibakteriyel etkinlik göstermesidir) antagonistik( İlaçların toplamlarından daha düşük bir etkinlik göstermesidir) etki ile sonuçlanabilir.ideali sinerjik etki sağlamak ve antagonistik etkiden kaçınmaktır. İmmün sistemi normal konakta birçok enfeksiyon tek bir antibiyotikle tedavi edilebilir. Antibiyotik kombinasyonları ancak gerekli olduğu durumlarda yapılmalıdır. Bu durumlar aşağıda belirtilmiştir. Sinerjik etki sağlamak Klinik olarak sinerjik etkisi kanıtlanmış kombinasyonlar kullanılmalıdır. Beta laktam ve aminoglikozid kombinasyonları, beta laktam ve beta laktamaz inhibitörü kombinasyonları, trimetoprim ve sulfametoksazol kombinasyonları sinerjik kombinasyonlardır. Ciddi enfeksiyonların başlangıç tedavisi olarak daha geniş bir spektrum elde etmek Direnç gelişimini önlemek Tüberküloz ilaçları direnç gelişimini önlemek ve sinerjik etkileri nedeni ile kombine kullanılır. İlaçları daha düşük dozda kombine ederek toksisiteyi azaltmak Cryptococcus neoformans menenjitinde amfoterisin B ve 5-flusitozinin düşük dozlarda kombinasyonu klinik olarak etkinliği kanıtlanmış bir uygulamadır. Polimikrobiyal enfeksiyonların tedavisi

9 Aspirasyon pnömonisi, akciğer ve beyin apseleri, abdominal enfeksiyonlar ve diyabetik ayak enfeksiyonları aerob ve anaerob bakterilerin etken olduğu enfeksiyonlardır. Tek bir antibiyotikle bu spektrum kavranamazsa aerob-anaerob etkili iki ilaç kombine edilir. Antibiyotik kombinasyonları yaparken antagonistik etkiden kaçınılmalıdır.penisilin tetrasiklin kombinasyonu antagonistiktir. Eritromisin, kloramfenikol, linkomisin ve klindamisin kendi aralarında antagonistiktir. Penisilin ve kloramfenikol kombinasyonu invitro antagonistik iken invivo,örneğin menenjit tedavisinde yüksek dozlarda bu etki görülmez. KUŞ GRİBİ Kuş Gribi; Avian İnfluenza; H5N1virüsü; Tavuk vebası; Dr. Aydoğan Lermi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Grip virüsü nedir? Kuş gribi insanlarda da hastalık yapabilen grip virüsüdür. Genellikle kuşlardaki grip insanlara bulaşmaz ancak nadiren insanlara bulaşacak kadar tehlikeli olabiliyor. Grip hastalığının etkeni İnfluenza virüsüdür. İnfluenza virüsünün üç çeşidi vardır (İnfluenza A, B ve C ). Grip hastalığı sadece insanoğluna özgü bir hastalık değildir, insanlar dışında domuzlar, inekler, köpekler, kuşlar, atlar, denizde yaşayan memeli hayvanlar da da aynı virüse bağlı grip hastalığı görülür. İnfluenza C virüsü hafif gribal şikayetlere sebep olurken influenza A ve B virüsleri grip salgınlarına neden olurlar. Kuş gribinin normal gripten farkı ne? İnfluenza A virüsü dünya çapında grip salgınlarına ve milyonlarca insanın

10 ölmesine neden olan virüstür. İnfluenza A virüsü üzerinde taşıdığı Hemaglütinin ( H ) ve Nöraminidaz ( N ) proteinlerine göre tellendirilir. İnfluenza A nın bilinen 15 H ve 9 N tipinden hepsi kuşlarda hastalık yaparken sadece H 1, H2 ve H3 tipi insanda hastalık yapar, diğerlerinin insanda hastalık ve salgın yaptığı görülmemişti. İnsan bağışıklık sistemi grip virüsünü H ve N proteinlerini tanır ise virüse karşı savaşır ve virüsü yok eder H ve N proteinlerini tanımıyorsa virüsü yenmek için geçen hazırlık süresinde virüs insana çok hızlı ve çok ağır zararlar verebilir. Grip virüsü genetik yapısı ve özellikleri sayesinde H ve N proteinlerinde her yıl küçük değişiklikler yaparak insan bağışıklık sistemini atlatır ve grip salgınlarına neden olur. İnfluenza A virüsü her yılda bir H ve N proteinlerinde çok büyük değişiklikler yaparak hiç tanınmaz hale gelir ve tüm dünyayı etkileyen ( pandemi ) grip salgınlarına yol açar. 20. Yüzyılda 1918, 1957, 1968 ve 1977 yıllarında bu şekilde 4 salgın olmuş 1918 grip salgınında yaklaşık 50 milyon kişi hayatını kaybetmiştir. Kuş gribi neden tehlikelidir? Özet: İnfluenza virüsü kendisini değiştirebilen ve insanlar dahil birçok canlıda salgınlar şeklinde hastalık yaparak hayatını devam ettiren bir virüstür. Bu virüs milyonlarca yılda evrim geçirerek gelebileceği en iyi şekle gelmiştir. Hayat tecrübesi insanoğlundan çok daha fazladır. Sağlıklı insanlarda çok ölümcül olmasa da kalp akciğer böbrek hastalıkları vb şikayetleri olanlarda hızla ölümcül seyreder. Normal insan grip virüsleri de 1 3 ölümcüldür buna rağmen dünya çapındaki salgınlarda milyonlarca kişiyi öldürebilir. İşte bu yüzden yani insanoğlu için oluşturduğu tehlike yüzünden dünya sağlık örgütü bu virüsü takibe aldı birinci dünya savaşından sonra yaşanan salgın ve toplu ölümler savaştan kat kat zararlıydı. Dünyanın yedi ülkesinde ana laboratuarlar ve tün dünyaya yayılmış toplam 120 laboratuvar ile tüm şüpheli hastalardan elde edilen örnekler incelenmeye başlandı ve virüsün nasıl değiştiği tehlikeli değişimler içinde olup olmadığı, bir salgın hazırlığı yapıp yapmadığı takip edilmeye başlandı. Bu takibin en önemli sonucu dolaşımda olan virüslerin tespiti ve bunlara karşı aşı üretilebilmesi olmuştur. Dünya sağlık örgütü her hafta influenza vakalarının incelenmesi ve virüs hareketlerini bildiren bir rapor yayınlar

11 Avian influenza A H5 N1 ise ( eğer bulaşabilirse ) insanlarda % 58 ölümcül seyrediyor ve sağlıklı hastalıklı ayrımı yapmadan ciddi ve ölümcül komplikasyonlara neden olabiliyor. Kuş gribi virüsü nedir? İnfluenza A virüslerinin bilinen 15 çeşidinin hepsi kuşlarda grip yapar fakat bunlardan özellikle iki tanesi H5 ve H7 tipleri kuşlar arasında çok hızlı yayılır ve çok ölümcül seyreder bunlara yüksek düzeyde patojen Kuş gribi virüsü ( HPAI ) denir ve kümes hayvanları gibi evcil kuşlara bulaşırsa % 100 ölümcül seyreder. Diğer influenza virüsleri de kuşlarda hastalık yapar fakat çok ölümcül seyretmez ör: influenza A H9, H 11 vb. Kuş gribi ilk kez 1800 lü yılların sonunda İtalya da tespit edildi ( yani insan oğlu tarafından anlaşıldı ) fakat hep arada bir tür barajı olmuştu. Yaban kuşları grip virüslerine daha dirençlidir, ölüm oranı daha azdır. İnfluenza A H5 N1 virüsü genellikle kuşlarda hastalık yapan bir virüstür ve kuşlarda grip yapan 15 influenza virüsün den sadece biridir. Genellikle kuş gribi virüsleri insanlarda hastalık yapmazlardı yani arada bir tür barajı vardı de Hong Kong da kuş gribi salgını sırasında hasta olan 3 kişide aynı virüs ortaya çıkınca ( bunlardan 2 si öldü) bu İnfluenza A: H5 N1 in niyetinin iyi olmadığı tür barajını kırarak insanoğlu için çok tehlikeli bir salgına hazırlandığı anlaşıldı. Bir hafta içinde Hong Kong daki tüm kanatlı kümes hayvanları itlaf edildi ve insanlar bir oh çekip kurtulduk dediler? O tarihten sonra H5N1 dışında kuş gribi vakaları tatbikî oldu fakat influenza A H5 N1 ile değil. Tam kurtulduk derken 2002 sonlarında tam 6 ülkede birden İnfluenza A H5 N1 tekrar ortaya çıktı. Tüm karantina önlemlerine ve itlaflara rağmen önü alınamadı. Kuş gribi nasıl yayılır? Göçmen kuşlar özellikle balıkçıllar ve yeşilbaşlı ördekler hem virüsü çok uzaklara taşıyabilir ve dışkılarıyla bulaştırır hem de sadece çok hafif ve kısa süreli bir hastalık geçirirler. Bu kuşlar gribe daha dayanıklıdırlar ve virüsün doğada canlı kalmasını sağlarlar. Virüs kuş dışkısıyla etrafa ( suya ve toprağa ) yayılır. Dışkıyla bulaşan gübre, toz, toprak, alet, edevat, traktör, donanım, yem, yemlik, giysi, kafes, ayakkabı vb. aracılığıyla bir çiftlikten diğerine, göçmen kuşlar aracılığıyla da şehirler, ülkeler hatta kıtalar arası yayılması mümkün olmaktadır.

12 Virüs yaban kuşlarının dışkılarıyla kümes hayvanlarına bulaşır. Kuş dışkısının 1 gramında 1 milyon kuşu hasta edecek kadar virüs bulunur. İnfluenza A virüsü düşük sıcaklıkta uzun süre canlı kalır. Virüs gübrede soğukta 3 ay, suda 22 derecede 4 gün ve 0 derecede 30 günden fazla canlı kalır. Kuş gribinin etkileri ne? Kümes hayvanları ( tavuk, hindi, ördek, kaz vb. ) influenza A H5 N1 virüsüne karşı son derece hassastır. Virüsün kümes hayvanları gibi evcil kuşlara yayılması son derece tehlikeli sonuçlar doğurur. İnfluenza A H5N1 gribi kümes hayvanları arasında %100 ölümcül seyreder. Kuşlar genellikle hastalığın başladığı gün içinde hızla ölmeye başlarlar. İnfluenza A H5 N1 virüsü özellikle gelişmekte olan ülkelerde kümes hayvancılığı endüstrisi ve çiftlik sahipleri üzerinde son derece yıkıcı etkiye sahiptir. Virüs çok hızlı yayılır ve kontrol atına alınması çok güç olabilir. İnsanda kuş gribi nasıl hastalık yapıyor? Kuş gribi virüsü genellikle insanları doğrudan hasta edemez ve insandan insana bulaşamaz. İnsanlardaki vakalar sınırlı sayıdadır ve kuş gribi salgınları sırasına hasta kuşlar ile çok yakın temas sonucu ortaya çıkmışlardır. İnsanlarda kuş gribi tipik grip bulgularıyla seyretmekte ( ateş, boğaz ağrısı, baş ağrısı, öksürük vb. ), bununla beraber zatürre, organ yetmezlikleri, göz enfeksiyonu, pıhtılaşma bozuklukları daha sık görülmektedir. İnsanlarda kuş gribi normal gribe oranla çok daha ölümcül seyretmektedir. Bugüne kadar tespit edilen 100 civarında vaka vardır ve bunların %73 ü ölümle sonuçlanmıştır. Vaka sayısının bu kadar az olması virüsün henüz insandan insana bulaşma kabiliyetinin olmamasındandır. İnfluenza virüsleri genetik olarak hızla değişebilen virüslerdir ve kuş gribi virüsü H5 N1 bir şekilde bu özelliği kazanabilir aralık ayından itibaren güney Kore den başlayarak doğu Asya ülkeleri, Asya ülkeleri Ortadoğu, Rusya ve Avrupa da salgınlar şeklinde hızla yayılan kuş gribi şu ana dek hiç rastlanmamış bir durumdur. Hem çok hızlı yayılabilen hem de insanlarda % 73 ölüm oranıyla hastalık yapabilen bir virüsün insandan insana geçme özelliği kazanması tüm dünyada yüz milyonlarca insanın ölmesine neden olacağı açıktır. İşte tüm dünya da sağlık örgütlerini alarma geçiren tehlikede budur. Bir virüsün salgın yapabilmesi için neler lazım:

13 a- bu virüsün iyi bir deposu olması lazım: göçmen kuşlar hem çok büyük hem de çok yaygın bir depo görevi görüyor bu depoyu temizlemek de neredeyse mümkün değil b- Bu virüsün çok iyi bir yayılma ağı olması lazım: göçmen kuşlarda hasta oluyor fakat onlarda hastalık %100 ölümcül değil sağ kalanlarda uzun süre dışkılarıyla virüsü bulaştırıyor. Ayrıca ülkeler, kıtalar arası hızlı bir taşıma ağı oluşturuyorlar. c- Kolay bulaşabilmesi lazım: kuşlar ve kanatlılar arsında hızla yayılabiliyor. Doğada uzun süre canlı kalabiliyor. Virüs insandan insana nasıl bulaşıyor? Virüs üzerinde proteinler var. Bu proteinler virüsün genleri tarafından kodlanıyor. Herhangi bir şekilde ağız- burun- göz mukozasına bulaşan virüs mukoza hücre yüzeyine bu proteinle yapışıp hücre içine giriyor ve çoğalmaya başlıyor. İnsan grip virüsleri bu şekilde bulaşıyor. İnsan grip virüsünde yüzey proteini var kuş gribi virüsünde yok. Eğer virüsün yüzey proteini yoksa hücre içine girmesi zordur. Çok fazla virüs yoğun şekilde alınırsa (hasta kuşlarla yoğun temas vb) mukoza hücresi virüsü içine alır ve hastalık başlar. Eğer kuş gribi virüsü insan gribi virüsünden bu proteinin genini alırsa (ki virüsler arasında gen alışverişi çok sık ve çok kolay olur) işte o zaman insandan insana hızla yayılabilecek çok ölümcül bir virüsle karşı karşıya kalırız. İşte tüm dünyanın korktuğu ve önlem almaya çalıştığı şeyde budur. Kuş gribinden Korunma ve kontrol Kuş gribinin yayılmasını durdurmak ve hastalığı kontrol altına almak için hastalıklı ve teması olan kuşların hızla imhası ve uygun şekilde ortadan kaldırılması, çiftliklerin dezenfeksiyonu ve karantinaya alınması gerekir. Maalesef bildiğimiz klasik karantina önlemleri ve hasta kuşların itlafı dışında alınabilecek daha etkili bir önlem hâlihazırda yoktur. Virüs 56 C de 3 saatte, 60 C de 30 dakikada ölür. Yaygın olarak kullanılan dezenfektanlar virüsü öldürmeye yeterlidir. İnsanların virüsle temasını azaltacak tüm karantina önlemleri sıkı şekilde uygulanmalı, canlı kümes hayvanlarının nakli kısıtlanmalıdır. Kümes hayvancılığı, et ve paketleme işlemlerinde hijyenik kurallara uyulmalı, çiğ ete dokunduktan sonra eller yıkanmalı, kümes hayvanlarının et ve yumurtası en az 70 derece ve üzerinde pişirilmelidir. Tüm mikrobik hastalıklarda olduğu gibi kuş gribi içinde kişisel temizlik, el yıkama ve hijyenik kurallara uymak hastalığın bulaşmasını engellemek için önemlidir. Şu anda kullanımda olan grip aşıları insan gribi virüslerinden hazırlanmıştır ve

14 kuş gribine karşı koruyucu değildir. Yinede kuş gribiyle karşılaşma ihtimali yüksek olan kişilere ( kümes hayvancılığı, et üretimi, paketleme, sağlık çalışanları, kuş gribi görülen bölge halkı, vb) grip aşısı yaptırmaları önerilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü Global İnfluenza Surveillance Network Laboratuvarlarıyla birlikte aşı çalışmalarına başlamıştır. Hastalık laboratuvar yöntemleriyle teşhis edilebilmektedir. Anti viral olarak kullanımda olan ilaçlar virüsün üremesini ve hastalığı durdurabilmektedir. Ayrıca bir önlem olarak kuş gribi vakalarının görüldüğü bölge halkına bu ilaç verilerek hastalık kapılması da engellenmeye çalışılmaktadır. Sonuç olarak kuş gribi insan sağlığı için önemli bir tehdit olarak varlığını devam ettirmektedir. KIŞ HASTALIKLARI Çocuklarda sık görülen kış hastalıkları Kış hastalıkları denilince bu mevsimle ilgili olarak ortaya çıkan iklimsel, fiziksel, sosyal ve yaşamsal değişikliklerin tetiklediği hastalıklar aklımıza gelir. Kışın ortaya çıkan yada sıklığı artan hastalıkların başında enfeksiyon hastalıkları ve bulaşıcı hastalıklar gelir. Kış aylarında havaların soğuması, hava kirliliğinin artması, toplu ve kalabalık ortamlarda geçirilen sürelerin uzaması, havanın kuruması bulaşıcı hastalıkların bu dönemde sık görülmesine neden olur. Kışın çocuklarda vücut direncinin kırılmasına ve sık enfeksiyona yol açan faktörler nelerdir? Özellikle havanın soğuk yani kuru olması burun ve mukozaların kurumasına ve enfeksiyonlara daha uygun hale gelmesine yol açar, ayrıca radyatörler nedeniyle evlerin kuru olması bu durumu dahada arttırır, Okulların açılması ve kalabalık ortamlar mikropların daha kolay ve hızla yayılmaları için uygun zemin sağlar, Ayrıca hareketsizliğin artması, daha az güneş görme kış aylarında enfeksiyona

15 zemin hazırlayan faktörlerdir. Çocuğunuzu kış hastalıklarından korumanın 6 yolu Bebekler 6 aydan itibaren anneden gelen koruyucu etkiyi kaybeder ve mikrobik hastalıklara açık hale gelirler. Birçok aile çocuklarının sürekli hasta olduğundan şikayet eder ancak süt çocuğu döneminden itibaren okul çağına dek okul öncesi çocukların yılda 6 8 soğuk algınlığı nezle atağı geçirmesi normaldir. Evde okula giden bir çocuk var ise bu sayı daha da artar. Okulla birlikte soğuk algınlığı nezle salgınları olur, okula çocuklarında yılda 8 10 atak normaldir, yaş ilerledikçe bu sayı giderek azalır ve erişkin yaşta yılda 2-4 soğuk algınlığı atağı normal kabul edilir. Peki çocuklarımızı nasıl koruyacağız? 1- Korunmanın en temel noktası önemli hastalıklara karşı aşılı olmaktır. 2- Ayrıca devlet aşıları dışında çocukların a. Zatürre ( pnemokok ) b. Grip ( influenza ) c. Menenjit ( meningokok ) d. Sinüzit ve otit e ( Hemophilus ) karşıda aşılanması önerilir. 3- Çocuklara küçük yaşta kişisel hijyen, el yıkama ve bakımın öğretilmesi bulaşıcı hastalıklardan korunmada çok etkilidir. Hapşırma, öksürme ve mendil kullanımının küçük yaşta öğrenilmesi hastalıklardan korunmada en temel adımlardır. 4- Bol sıvı tüketilmesi ve dengeli beslenme de immün sistemimizi güçlü tutar, spor yapmak immün sistemi güçlendiren en önemli faktörlerden biridir, 5- Hasta çocukların okula gönderilmemesi hem diğer öğrencileri korumak hem de istirahat ve iyileşmenin hızlanası için gereklidir. 6- Sınıfların her teneffüste havalandırılması gereklidir, özellikle yakın temas ile oyunlar oynayan küçük çocuklarda hastalıkların bulaşı daha sık ve kolay olur, ağıza sürülen cisimlerin paylaşılması engellenmeli ortak alanlar sıkça temizlenmelidir.

16 Kış aylarında en çok görülen hastalıklar nelerdir? En sık görülen soğuk algınlığı ve solunum yollarının viral hastalıklarıdır. Soğuk algınlığı süt çocukluğu çağından başlamak üzere okul çağına kadar artarak devam eder. Soğuk algınlığı dışında diğer üst solunum yolu hastalıkarı yani tonsillit ( bademcik enfeksiyonu), nezle, krup, larenjit, orta kulak iltihabı, bronşit ve pnemoni en sık görülen kış hastalıklarıdır. Bunlar içerisinde sadece soğuk algınlığımnın 300 den fazla viral etkeni vardır ve tek başına en çok doktor ziyaretine sebep olan hastalıktır. Soğuk algınlığı: Solunum yollarının viral bulaşıcı hastalığıdır. Hastalık ateş, öksürük, burun akıntısı, halsizlik ile seyreder. Salgınlar halinde seyreder. Orta kulak iltihabına, sinüzite, bronşite ve zatürreye yol açabilir. Nezle: Burun mukozasının bulaşıcı viral hastalığıdır. Birçok virüs tarafından meydana gelebilir. Hastada burun akıntısı ( ilk başta şeffaf daha sonra iltihaplı), hapşırık, hafif öksürük, ateş, burun tıkanıklığı olur. Genellikle 3 günde iyileşir. Grip: İnfluenza virüsü ile meydana gelen, solunum yolu ile bulaşan ancak tüm vüccudu etkileyen sistemik bir hastalıktır. Şiddetli kas eklem ağrıları, yüksek ateş, başağrısı olur. Ateş mutlaka yüksektir. Ağır bir hastalıktır ve çiddi komplikasyonlara yol açabilir. Hamileler, diyabet hastaları, kemoterapi alanlar gibi immün sistemi bozuk hastaların mutlaka aşı ile korunması gerekir. Beta enfeksiyonu: Bademcik, tonsillit, boğaz enfeksiyonu da denir. Beta mikrobunun bademciklere yerleşmesi sonucu ortaya çıkan enfeksiyondur. Süt çocukluğu döneminden itibaren sık görülür. Kışın okulların açılması ile birlikte sıklığı artar. Zamanında tedavi edilmez ise ciddi yan etkilere yol açabilir. Romatizmal ateş, kalp kapak hastalıkları, ağır böbrek hastalıkları ile sonuçlanabilir bu nedenle ateşi ve boğaz ağrısı olan her çocuk beta açısından her seferinde ve mutlaka test edilmelidir. Beta değil ise boşuna antibiyotik kullanmamak gerekir.

17 Zatürre (pnömoni): Akciğerin iltihaplanmasıdır. Riskli hastalar için tehlikeli bir hastalıktır. Grip gibi sistemik enfeksiyonun bir parçası olarak yada mikropların direk akciğere yerleşmesi sonucu ortaya çıkabilir. Akciğerin iltihaplanması nefes almayı zorlaştırır. Genellikle gripal şikayetleri basit solunum yolları hastalıklarını takiben başlayan yüksek ateş, öksürük, kanlı paslı balgam ile karakterizedir. Diyabet hastaları, KOAH hastaları, kronik kalp ve böbrek hastaları, yaşlılar ve bebekler için zatürre ölüm riski yüksek bir hastalıktır. Bu nedenle riskli hastaların zatürre ye karşı korunmaları, grip aşısı, zatürre aşısı olmaları önerilir. Bronşit: Akciğerin bronş adı verilen dallarının bulaşıcı mikrobik hastalığıdır. Çocukluk çağında bronşitlerin çoğu viral sebeplere bağlıdır. Kronik iltihabına kronik bronşit denir, alerji yada sigara gibi maddelere bağlı olabilir. Viral üst solunum yolu enfeksiyonları sırasında hastalığın akciğere ilerlemesi ile bronşit tablosu gelişir. Hastada öksürük, hırıltılı solunum ve balgam çıkarma başlar. Orta kulak iltihabı (otit): Genellikle gripal hastalıkları takiben ortaya çıkan bir komplikasyondur. Östaki borusunun tıkanması sonucu orta kulakta ödem şişme ve iltihap oluşur. Genetik olarak meyil olduğu kabul edilir. Soğuk algınlığı yada gribal şikayetlerin 2-4. Günlerinde ortaya çıkan kulak ağrısı, huzursuzluk, ateş ile karakterizedir. Hastanın tekrar değerlendirlmesi gerekirse antibiyotik başlanması gerekir. Konjonktivit: Gözü kaplayan zarların iltihabıdır. Göz kızarık hal alır, çapaklanır, batma ve yanma olur. Genellikle virüsler ile meydana gelir. Döküntülü hastalıklar: Kış aylarında artış gösteren hastalıkların en önemlileri olanları bulaşıcı sistemik hastalıklardır. Bu hastalıklarda kalabalık ortamlarda daha kolay yayılarak salgınlara yol açarlar bu nedenle kızamık kızamıkçık, kabakulak, suçiçeği gibi hastalıklar kış aylarında artış gösterir.

18 Kızamık: Solunum yolu ile bulaşan viral sistemik bir hastalıktır. Aşı ile korunulur. Ateş, burun akıntısı, halsizlik, konjonktivit, kuru öksürük ile başlar daha sonra boyundan başlayarak tüm vücuda yayılan döküntü olur. Kızamıkçık: Solunum ile bulaşan viral sistemik bir hastalıktır. Hafif ateş, kırgınlık vardır boyun lenf bezleri şişer, yüz ve boyundan başlayan pembe lekeler tarzındadır daha sonra tüm vücuda yayılır. Hamileler için çok tehlikelidir. Aşı ile korunulur. Suçiçeği: Solunum yoluyla bulaşan sistemik viral bir hastalıktır. Ateş halsizlik, kaşıntılı ve içi su dolu kabarcıklar ile karakterizedir. Kabarcıklar saçlı deri ve avuç içinde de görülür. Döküntüler kaşınıp iltihaplanabilir. Hamileler için tehlikelidir. Aşı ile korunulur. Beşinci hastalık: Solunum yoluyla bulaşan sistemik viral hastalıktır. Yüz göğüs ve kollarda kızarıklık ve yüksek ateş ile seyreder. Genellikle kısa sürede iyileşir ancak hamilelerde, immün sistemi zayıflamış kişilerde, kansız kişilerde ve kan hastalığı olanlarda ağır seyreder komplikasyonlara yol açar. Kış hastalıkları en çok kimlerde görülür: Kış aylarında görülen hastalıklar en sık : Okul yuva çocuklarında, Kalabalık ortamlarda yaşayanlarda, Okula giden çocuğu olan ailelerde ve okula giden çocukları olan ailelerin okula gitmeyen çocuklarında, Kışla, yuva ve toplu taşım araçları gibi kalabalık ortamlarda bulunanlarda, Kalabalık ailelerde, Alerji, akciğer hastalığı, kalp hastalığı, kronik hastalıkları olan, diyabetik hastaların olduğu aileler özellikle risk altındadır.

19 Kış hastalıklarından korunma: Kış hastalıklarının en önemli ortak özelliklerinden birisi solunum yolu ile bulaşmaları dır. Bu nedenle evleri, okullarda sınıfların sıklıkla havalandırılması, el teması olan kapı tokmakları, sıralar ve trabzanların sıklıkla temizlenmesi, küçük yaşta hijyen eğitiminin verilmesi, el yıkama alışkanlığının kazandırılması, çocukluk aşılarının tam ve zamanında yapılması gerekir. EL AYAK AĞIZ HASTALIĞI Hand, Foot, and Mouth Disease; Vesicular Stomatitis With Exanthem; El ayak ağız hastalığı nedir? Bebek ve çocukluk çağında sık görülen bulaşıcı viral hastalıktır. Hastalık ateş, ağız ve ağız etrafında, ellerde, ayaklarda döküntü ve soyulmalar ile karakterizedir. Genellikle yaz ve bahar aylarında görülür, komplikasyonsuz iyileşir. El ayak ağız hastalığı nasıl bulaşır? Virüs direk temas yada hasta çocuğun salya, dışkı, idrar gibi çıkartıları ile direk temas sonucu bulaşır. Genellikle küçük çocuk ve bebeklerde görülür. Hastalık bulaşmasını arttıran etkenler nelerdir? Hasta çocuklar ile aynı ortamı paylaşmak, 10 yaşın altında olmak, Kalabalık ortamlarda bulunmak hastalık kapma şansını arttırır. El ayak ağız hastalığının belirtileri nelerdir? Hastalık hafif gribal şikayetler ile seyreder, en sık Hafif ateş, İştah kaybı,

20 Huzursuzluk, Boğaz ağrısı, Yemek yerken ağızda acıma, yutamama, Ağız etrafına ve içinde ağrılı döküntüler, Avuç içi ve ayak tabanında ağrısız kaşıntısız döküntüler ve soyulmalar görülür. Hastalık nadiren ağır seyreder: 3 günden uzun süren ateş ( 37,5 C üstünde ateş), Kusma, Letarji, Kan şekerinde artma olması durumunda hastane bakımı gerekir. El ayak ağız hastalığı nasıl teşhis edilir? Hastalık genellikle döküntüler ortaya çıktıktan sonra muayene ile teşhis edilir. Boğaz sürüntüsü ve dışkı örneğinden enterovirüs tayini ancak imkan olan durumlarda ve teşhisten şüphe edildiğinde istenebilir. El ayak ağız hastalığının tedavisi: Hastalığın spesifik bir tedavisi yoktur. Tedavi ateş düşürücü ve ağrı kesiciler ile çocuğu rahatlatmak, sıvı ve kalori takviyesi yapmaktır. El ayak ağız hastalığından korunma: Hastalıktan korunmak için özellikle küçük çocuk oyun alanları ve kalabalık ortamlarda kontamine olmuş alanların ( sık dokunulan alanlar) basit sabun ve çamaşır suyu ile temizlenmesi, küçük çocukların ağızlarına soktukları oyuncakların paylaşılmaması, yoğun ilgi gören ve salya bulaşabilecek yüzey ve oyuncakların silinerek temizlenmesi, Daha büyük çocuklarda el yıkama alışkanlığının edinilmesi, ellerin göze ve ağıza sürülmesinin engellenmesi, Hasta olan çocuklar ile temasın engellenmesi hastalığın bulaşmasını azaltır. Yüzey temizliğinde bir kova suya katılan yarım bardak çamaşır suyu yeterlidir.

21 El ayak ağız hastalığı döküntüler çıkmadan önceki 3 gün ve döküntüler solup ateş düştükten sonraki 5 gün boyunca bulaşıcıdır. Referanslar: Centers for Disease Control and Prevention National Institute of Allergy and Infectious Diseases Canadian Pediatric Society Public Health Agency of Canada Dr. Lermi Dr. Aydoğan LERMİ Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji

22 HİV TESTİ ELİSA ve Western blot HİV testleri; Human immunodeficiency virus yani HİV virüsü kan yoluyla bulaşarak immün sistemin çalışmasını bozar ve AİDS ( Adult İmmune Deficiency Senrome ) denen hastalığa neden olur. HİV testi kanda virüs olup olmadığını gösteren test dir. ELİSA yöntemi ile yuapılan bu testin Western Blot yöntemi ile sağlamasının yapılması gerekir. HİV testi kanda yapılır, yurt dışında yanak mukozasından yapılan HİV testleri de mevcuttur. HİV testi ne için yapılır? Test HİV virüsü kapıp kapmadığınızı tespit amacıyla yapılır, özellikle şüpheli cinsel temas, yüksek risk gurubu içinde olan insanlar, immün sistem hastalığ bulguları varsa, hamilelik taraması sırasında, evlilik öncesi testler içinde, beklenmesik enfeksiyon hastalıkları varlığında HİV testi istenir. ELİSA pozitifliği ne anlama gelir? ELİSA pozitifliği HİV pozitif anlamına gelmez. Bunun için testin doğrulanması gerekir. ELİSA testi birçok durumda yanlış pozitif sonuç verebilir. Pozitif ELİSA sonucu mutlaka Western Blot testi ile doğrulanmalıdır. ELİSA negatifliği ne anlama gelir? ELİSA negatif demek HİV negatif demek değildir. HİV virüsü bulaştıktan sonra antikorların ortaya çıkması bir zaman alır buna pencere dönemi ( Windows periyod ) denir. Bu dönem süresince hastada HİV virüsü vardır ancak antikor gelişmediğinden test negatif çıkar. Şüpheli temastan sonra Ve 6. Ayın sonunda yapılan testler negatif ise bulaş olmadığı kabul edilir. Testler negatif ancak hastada akut HİV enfeksiyonu olduğundan şüpheleniliyor ise HİV viral load

23 testi istenir. Referanslar: Dewar R, Goldstein D, Maldarelli F. Diagnosis of human immunodeficiency virus infection. In: Mandell GL, Bennett GE, Dolin R, eds. Principles and Practice of Infectious Diseases. 7th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2009:chap 119. Sax PE, Walker BD. Immunopathogenesis of human immunodeficiency infection. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2007:chap 408. HEPATİT C Non A Non B Hepatit; Hepatit C viral bulaşıcı karaciğer iltihabıdır. Hepatit C virüsü ile meydana gelir, aşısı yoktur. Hepatit C virüsü bulaşırsa büyük oranda kronikleşir. Kronik Hepatit C karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanserine yol açabilir. Kronik hepatit C hastalığının ilaçla tedavisi bazen başarılı olabilmektedir. Son dönem kronik hepatit C hastalığında karaciğer nakli de düşünülmelidir. Hepatit C virüsü nasıl bulaşır? Hastalık Hepatit C virüsü taşıyan kişilerden temas yoluyla bulaşır. En çok bulaşma yolu: Cinsel temas, Kirli aletler ile yapılan manikür, pedikür, dövme, akupunktur, piercing ve vücut deldirme gibi girişimler, Kirli aletler ile yapılan diş müdahalesi, cerrahi girişim, endoskopi, Diş fırçası, tırnak makası, tıraş bıçağı gibi aletlerin paylaşılması, Uzun süre diyaliz aletine bağlanmak, Hepatit C hastası ile uzun süre temas halinde olmak, aynı evi paylaşmak, 1992 yılından önce kan transfüzyonu yapılmış olması

24 En sık görülen Hepatit C bulaşma yollarıdır. Hepatit C doğum sırasında hasta anneden bebeğine bulaşabilir. Hepatit C virüsü havadan solunum yoluyla, öpüşmeyle ve anne sütünden bulaşmaz. Kimler Hepatit C hastalığı için risk altındadır? Özellikle 1992 yılından önce kan transfüzyonu ve kan ürünü almış olan kişiler, Uzun süre diyaliz makinesine bağlı olan kişiler, Dövme, vücut deldirme, body piercing yaptıran kişiler, Şüpheli cinsel temasta bulunan kişiler Hepatit C hastalığı için risk altındadır. Hepatit C hastalığı ne şikayetlere yol açar? Hepatit C virüsü karaciğerde yerleşir ve karaciğerde iltihap yapar. Hastaların büyük çoğunluğunda hiçbir şikayet olmaz ancak % 20 hastada şikayetler ortaya çıkar. Hepatit C hastalığı büyük oranda kronikleşir ve karaciğere tamamen yerleşir. İleride karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanserine yol açar. Hastalarda en sık görülen şikayetler şunlardır: Halsizlik, yorgunluk, Çabuk yorulma, Sarılık, ciltte ve göz aklarında sararma, İştah kaybı, İdrarda koyulaşma, Dışkı renginde açılma, Karın ağrısı, Kas eklem ağrıları, Kaşıntı, Ürtiker şeklinde döküntü, Sigaradan tiksinti, Bulantı, kusma, En sık görülen şikayetlerdir. Hastalık kronikleşirse ilave olarak güçsüzlük, kas gücünde düşme, aşırı yorgunluk, iştahsızlık görülür. Kronikleşir ise ilk önce karaciğer yetmezliği ortaya çıkar, hastalık siroz ve karaciğer kanseri ile sonuçlanabilir.

25 Hepatit C teşhisi nasıl konur? Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur, kesin teşhis laboratuar incelemeleri ile konur. Hepatit C şüphesinde aşağıdaki testlerin yapılması gerekir: Anti HCV, Karaciğer fonksiyon testleri. SGOT (ALT), SGPT (AST), GGT (Gama Glutamil Transferaz ), ALP (Alkali Fosfataz), LDH (Laktat Dehidrogenaz ), Total bilirübin, Direk bilürübin, Total protein, Albümin, Koagülasyon testleri istenir, Karaciğer ultrasonografisi yapılır. Eğer Anti HCV pozitif bulunursa: Hepatit C virüs PNA PCR istenir PCR yüksek bulunur ise HCV tip tayini ve Karaciğer biyopsisi yapılır. Kronik hepait C hastalarına tedavi programlaması için karaciğer biyopsisi yapılmalıdır. Karaciğer biyopsisi ince bir iğne ile yapılır. Hepatit C tedavisi: Akut Hepatit C tedavi edilirse kronikleşme şansı çok azalır. Ancak akut Hepatit C hastalarının ancak % 20 sinde şikayet olduğundan ve büyük kısmında hiçbir şikayet olmadığından yakalanmaları zordur. Kronik Hepatit C hastalığı ataklar halinde seyreder. Hastalık zaman zaman alevlenir. Kronik Hepatit C hastaları alevlenmeler döneminde tedavi edilirler ise karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanseri gelişimi durdurulabilir. Hepatit C tedavisinde interferon ve ribavirin kullanılır. Tedavi başarısız olur ise karaciğer nakli düşünülmelidir.

26 Hepatit C den nasıl korunurum? Hepatit C den korunmak için Hepatit C virüsünün nasıl bulaştığı bilinmelidir. Enjektör, tıraş bıçağı, iğneli küpe, diş fırçası, tırnak makası gibi kişisel hijyenik eşyalar paylaşılmamalıdır. Şüpheli cinsel temastan kaçınılmalı, prezervatif kullanılmalıdır, Kirli ve temizliği şüpheli yerlerde cerrahi girişim, endoskopi, diş müdahalesi yapılmamalı, Kirli ve temizliği şüpheli yerlerde dövme, vücut deldirme, body piercing, kulak deldirme yaptırılmamalıdır, Hepatit C li hastaların çıkartıları ile temas edilmemelidir. Hepatit C hastalarının dikkat etmesi gereken kurallar nelerdir? Hepatit C hastası iseniz hastalık bulaştırmamak için herhangi bir girişim öncesi doktorunuzu, diş hekiminizi ve hemşirenizi uyarınız, Karaciğere dokunacak ilaçlardan, bilmediğiniz ilaçlardan uzak durunuz, Alkol ve sigara içmeyiniz, Hepatit A ve hepatit B aşınızı olunuz, Doku, organ ve kan bağışında bulunmayınız, İyi geleceği söylenen yapma ilaçlar, bitki ilaçları vb. kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışınız, Hepatit C nin aşısı yoktur. Hepatit C den korunmanın en etkili yolu bilgi sahibi olmaktır. Referanslar: 1. American Liver Foundation 2. Hepatitis Foundation International 3. Canadian Institute for Health Information 4. Canadian Liver Foundation

27 5. Berkow R. The Merck Manual of Medical Information. New York, NY: Pocket; Centers for Disease Control and Prevention. Sexually Transmitted Diseases Treatment Guidelines, MMWR 2010;59(No. RR-12): Hepatitis C. Centers for Disease Control and Prevention website. Available at: Updated March Accessed July 1, Hepatitis C. EBSCO DynaMed website. Available at: September 29, Accessed October 20, What are the risks of a blood transfusion. National Heart Lung and Blood Institute website. Available at: Accessed August 24, Sexual transmission of hepatitis C virus among HIV-infected men who ahve sex with men New York City, MMWR Morb Mortal Wkly Rep Jul 22;60: What I need to know about hepatitis C. National Digestive Diseases Information Clearinghouse website. Available at: Published April Accessed July 1, 2009 TİFO Tifo; Paratifo; Enterik Ateş; Tifo ve paratifo hastalığı Salmonella bakterisi ile meydana gelen sistemik enfeksiyon hastalıklarıdır. Tifoya Salmonella typhi paratifoya ise Salmonella paratyphi neden olur. Tifo az gelişmiş ülkelerde alt yapı kanalizasyon sistemlerinin, temiz içme sularının olmadığı ülkelerde, sanitasyon temizlik ve hijyen koşullarına uyulmayan yerlerde salgınlar şeklinde görülür.

28 Tifo tedavi edilmez ise ölüme neden olabilir. Hastalık gıdalar ve sular ile ağızdan bulaşır: Kanalizasyon suları ile kirlenmiş içme ve kullanma suları, Pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri, Tifo hastası yada tifo taşıyan kişilerin hazırladığı gıda ve içecekler, Uygun şeklide saklanmamış gıdalar, Temizlik, sanitasyon ve hijyen koşullarına uyulmaması tifo bulaşmasına yol açar. Bakteri gıdalar ve sular ile ağızdan girdikten sonra barsaklarda yerleşerek çoğalmaya başlar daha sonra kan yoluyla diğer organlara giderek tüm vücutta sistemik enfeksiyona neden olur. Kirli suları kullanmak, İyi bir kanalizasyon ve içme kullanma suyu sisteminin olmaması, Çiğ gıda yemek, Kirli sular ile yıkanmış meyve, sebze ve salata yemek, Kirli sulardan yapılmış buzları kullanmak, Sanitasyon şartlarının kötü olduğu yerlerde yaşamak veya buralara seyahate gitmek tifo hastalığı kapma şansını arttırır. Tifo belirtileri nelerdir? Hastalık mikrop vücuda girdikten 6 ila30 gün içinde başlar. En sık görülen şikayetler: Hastalık aşırı yorgunluk, halsizlik, baş ağrısı ve ateş ile başlar, Ateş ilk 3-4 gün içinde giderek artar, Ateş, ateş özellikle sabahları normal öğleden sonra yükselmeye başlayan ve akşamları 39 dereceyi bulan ateşler şeklinde görülür, Üşüme, titreme, Şiddetli baş ağrısı, Kabızlık yada ishal, Kramp tarzında karın ağrıları, Halsizlik, bitkinlik hali, İştahsızlık, Vücutta pembe döküntü ( özellikle gövdede ), Baş dönmesi,

29 Kas ağrıları, Ense ve boyunda lenf bezlerinin şişmesi, Karaciğer ve dalağın büyümesi en sık görülen şikayetlerdir. Tifo teşhisi nasıl konur? Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur. Tifo teşhisi laboratuvar testleri ile konur. Kan sayımı ( Hemogram), CRP, Sedimantasyon, Tam idrar tahlili, Gruber Widal serolojik testi, Kan kültürü, Dışkı kültürü testler ile konur. Tifo tedavisi : Tifo tedavisinde antibiyotikler kullanılır. Tifo tedavi edilmeden önce oldukça bulaştırıcıdır. Hastaların bir kısmında şikayetler geçse de hasta taşıyıcı olur ve hastalığı bulaştırmaya devam eder. Tifo taşıyıcı hastalar hiçbir şikayetleri olmadan hastalığı dışkı ve idrarları ile yayarlar. Hastalığın tek kaynağı insandır. Tifo doğada başka canlıda bulunmaz. Taşıyıcılar antibiyotik ile tedavi edilmelidirler. Safra kesesinde taş olan taşıyıcılarda ise antibiyotik yetersiz kalır ise ameliyat ile safra kesesinin alınması gerekir. Tedavi edilmeyen hastalarda tifo barsak delinmesi ve ölüme neden olur. Tifo dan korunma: Tifodan korunmanın en önemli yolu iyi bir alt yapı ve kanalizasyon sistemidir. Tifo alt yapısı olmayan kanalizasyon sistemi olmayan veya iyi çalışmayan bölgelerde görülür. İçme ve kullanma suyunun kanalizasyon sitemi ile bulaştığı yerlerde salgınlar yapar. Böyle bölgelerde tifodan korunmanın iki yolu vardır: 1- Aşılanma: tifo aşısı tifonun yoğun olduğu bölgelere seyahat edenler için önerilmektedir. Aşı çok koruyucu değildir ve aşı olmaya rağmen gıdalara dikkat etmek gerekir. 2- Gıdalara karşı dikkatli olmak: tifonun görüldüğü bölgelerde aşağıdaki önlemlere dikkat etmek hastalığın bulaşmasını önleyebilir:

30 Sadece şişe suyu ve şişedeki içecekleri tüketmek, Kaynamamış suları kullanmamak, Buz kullanmamak, Çiğ gıda yememek, Gıdaların iyi piştiğinden emin olmak, Pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri kullanmak, Çiğ sebze ve meyve tüketmemek, meyveleri mutlaka soyarak yemek, çiğ debze ve salata yememek, Çiğ deniz ürünleri yememek tifodan korunmayı sağlayabilir. Referanslar: 1- Centers for Disease Control and Prevention (CDC) 2- World Health Organization (WHO) 3- Public Health Agency of Canada 4- Bhan MK, Bahl R, Bhatnagar S. Typhoid and paratyphoid fever. Lancet Aug 27-Sep 2;366(9487): Centers for Disease Control and Prevention website. Available at: cinated. Accessed November 18, 2009