;J jjjb~j~j V3 ~3Vt3 }JjJ~JIJjjD~ ~

Transkript

1

2

3 ;J jjjb~j~j V3 ~3Vt3 }JjJ~JIJjjD~ ~ '.

4 Yaymlayan :Ambalaj Sanayicileri Dernegi iktisadi i~letmesi Hazlrlayan : ilkay Klran Kurgu/DOzenleme : Koray Avcl <::akman Editorler Danl~man <::izen Tasanm : Dogan Erberk, Asllhan Ankan : Salih Zeki Oc;al : Emre-NilOfer Ula~ : Ahmet Sert Baslm yeri : istanbul MaYls 2009 Baskl : ~an Ofset ISBN: L~ AMBALAJ SANAYiCiLERi DERNEGi Ko~uyolu Katip Salih Sokak No: 13 Kadlk6y-iSTANBUL Tel: Fax: Web: bilgi@ambalaj.org.tr

5 i~indekiler bnsoz...4 Giri~...:... 5 Ambalaj nedir?...5 Ambalajlar hangi malzemelerden yaplllr?...6 Biraz du~unelim...7 Ah~ap Ambalajlar...7 Cam Ambalajlar...7 KagltlKarton Ambalajlar...8 Metal Ambalajlar...8 Plastik Ambalajlar...8 Labirent Bulmaca...10 Kompozit Ambalajlar...11 Etiketler...11 Biraz Du~unelim... Ambalajlar olmasaydl, neler olurdu? Bulmaca Kelime Avl...12 Ambalaj ve <;evre...13 Plastik ambalajlarrn geri donu~umu...15 Cam ambalajlarrn geri donu~umu...16 Metal ambalajlarrn geri donu~umu...17 KagltlKarton ambalaj,larrn geri donu~umu...18 Kompozit ambalaj larrn geri donu~umu...19 Ambalajlarrn uzerindeki i~aretlerin anlamlarrnl biliyor muyuz?...20 Ambalaj malzemelerrinin <;e~itlerine gore i~aretlenmesi Bilmedigimiz Kelimeler...22

6 Onso Geleeegimizin teminatl gene; Karde~lerimiz, klymetli Anne ve Babalar, Ambalaj 3S kurall ile Sarar, Saklar, Satar. OnJnlerimizi korurken... aslmda bizleri korur. OnJnlerimizi tarif eder / tanlmlar, bizleri bilgilendirir... Ozetle Ambalaj hayatlmlza deger katar. Birbirinden farkll, birbirinden klymetli degi~ik ambalajlan tanldlke;a, onlan daha biline;li kullanaeaglmlza, onlardan daha fazla istifade edeeegimize inanlyoruz. Ambalajlan geri kazanma yoillanni ogrenerek, ambalajln atlglnln bile e;evreye yok degil, ekonomik bir deger oldugunu ke~fedeeegiz. Olkemizde sanayinin ve e;evrenin e~godom ie;inde ve elele geli~eeegine dair inanel yoksek ve bu dogrultuda e;ok iyi orgotlenmi~ bir sivil toplum yapisl vardlr. A~agldaki sektorel sivil toplum orgotleri ambalaj dernekleri federasyonu (ADF) e;atlsl altlnda toplanarak, hep birlikte Olke ekonomisine e;evre ve sosyal sorumluluk bilinei ie;erisinde katklda bulunmak Ozere faaliyet gostermektedirler. LOtfen sizler de do~oneelerinizi, hayallerinizi, teerobelerinizi bizler ile payla~ln, geleeegi hep birlikte ~ekillendirelim. Bize dan ula~abilirsiniz. Sevgil1er Ambalaj Sanayicileri Dernegi adlna Kurt KURUC; MD (FASD) ~ /ido~. ;1.1~ flehsl81lfwbalrj -.. SANAYIelLEAI DEANE~I SEPfi 1'IIo.M;:I.. """"'. " MASD METAL AMBALAJ SANAylclLERI DERNECI

7 Giri~: Sevgili arkada~lar, marketlerde, all~veri~ merkezlerinde gezerken raflarda birbiri ardlna dizilmi~, <;e~it <;e~it rengarenk ne <;ok ambalajla kar~lla~iyoruz degil mi? i~te ~imdi sizlere gundelik ya~amlmlzda slk<;a kar~lla~tlglmlz ambalajlardan ve ambalajlann hayatlmlzdaki oneminden bahsetmek istiyoruz. Acaba hi<; do~ondunoz mo, ambalaj nedir r:::====::::::;;;::~::::----i ve ne i~e yarar? Sadece raflan soslesin, markette all~veri~ yaparken canlmlz slkllmasln diye mi varlar? Yoksa bildigimiz veya hi<; akllmlza bile gelmeyen gizli ve <;ok onemli gorevleri mi var? Peki, evlerimizde her gun onlarcaslnl kullandlglmlz bu ambalajlan kullandlktan sonra ne yaplyoruz? Orunleri kullandlktan sonra ortaya <;Ikan ambalaj atlklannl ne yapmamlz gerektigini biliyor muyuz? Merak ettiniz degil mi? ilerleyen sayfalarda tum bu sorulara ve daha fazlaslna cevap L...:..'::::::~:::::::' ----=-_---.J bulacakslnlz. Ne dersiniz ba~layalim ml? AMBALAJ NEOiR? Ambalaj; i<;ine konulan her tor uronu kullananl ve <;evreyi koruyan, en temiz ve saghkh ko~ullarda tarlalardan, fabrikalardan, klsacasl uretim yerlerinden evimize ve i~yer i mize kadar gelmesini ve ihtiyaclmlz olan boyutlarda almamlzl saglayan, <;agda~ ya~amln vazge<;ilmezi ve degerli bir par<;asldlr. Ambalaj; metal, kagltjkarton, cam, plastik v.b. malzemelerden yapllml~ uronlerdir. Ambalaj, ureticiye depolama kolayllgl sagladlgl, urunun bozulmaslnl, <;uromesini, hasar gormesini ve bu r , '-...J nedenle urun kaylplannl engelledigi i<;in ve bu gibi bir<;ok nedenle uronon toketiciye daha ekonomik bir yolla ula~maslnl saglar. Du~unsenize aldlglmlz OrOnlerin ambalajlan olmasaydl, bize ula~lncaya kadar hangi ortamlarda ve ~artlarda, kimbilir nasll depolanlrdl? ~~~~~ Ornegin; slit ve yumurta g ~ bi en <;abuk bozulan veya kin Ian gldalan du~onel ' im; eger ambalajlan olmasaydl ~ehirlerde ya~ayan bizler, bu gldalan asia sagllkll bir ~ekilde toketemezdik. Yumurtalar <;abucak klnllr; bize ula~madan ek~ir; taze sebze ve meyveler bozulur ve <;Orurdu.

8 Her gun bir<;ok gldanm i<;erisinde kar$lmlza <;Ikan sot ornegini incelersek; Sut ve sut urunleri dogalan itibari ile <;ok <;abuk bozulan ve zararll mikroorganizmalann <;ogalmasl i<;in uygun zemin olu$turan besin maddeleridir. SutUn saglml slraslnda, , temizlik kurallanna uyulmamasl nedeniyle yabanci maddelerin , temas etmesi ve sute mikrop bula$masl mumkundur. Modern yontemlerle i$lenmeyen ve dagltllmayan sut ve sut urunleri; tifo, brusella, dizanteri gibi bula$lcl hastallklara, besin zehirlenmelerine ve ishale yol a<;abilir. '-- -' Kaynatmak; sutun i<;erisindeki mikroorganizmalann faaliyetlerini ge<;ici '-- -' bir sure durdursa da, tamamlyla yok edemedigi gibi besin degerini de yuzde oranlnda azaltlr. Pastorize i$lemi sutun ozel i$lemlerden ge<;irilerek tum mikroplardan anndlnlmaslnl saglar. Sut el degmeden ve hi<;bir yabanci madde ile kan$madan sut i<;in ozel tasarlanml$ ambal'ajlara konulur. Boylece sutu evlerimizde 6 ay - 1YII arasl saklayabiliriz. Glda urunlerine UHT gibi <;agda$ yontemler ve onlar i<;in ozel tasarlanml$ ambalajlar sayesinde uzun omurlu olma ozelligi kazandlnllr. Aynca urun, ambalajl sayesinde uygunsuz olan hava, 1$lk, nem, slcakllk gibi tum dl$ etkenlerden korunur. Bu ozelligi olmayan, ambalajlardaki gldalar ambalajln uzerinde belirtilen tarihe kadar tuketilmelidir., , Orunun uretiminden ba$layarak, depolarda bekledigi sureyi ve satl$ noktalanndan alinlp evlerimizde tuketimine bir engel olu$turmayacak zamana kadar saklanmasma olanak tanlyan sureye raf omru denir. Modern ambalajlar gldalann raf omurlerini uzatmak i<;in ozel i$lemler sonucunda uretilirler. Sebze meyve ve diger gldalann bakteri ve diger rnikroorganizmalarla reaksiyona girmesi <;urumeye neden olur. Ozel i$lemlere ornek olarak, klrmlzl eti normalden (2-3 gun), daha uzun sure (5-6 gun) saklamak i<;in, ambalajln i<;erisine karbondioksit ve oksijen '-- ---'=...J gazl i<;eren bir kan$lm uygulamaslnl gostereblliriz. ButUn bu yukanda bahsettigimiz i$lemler ancak ambalajlanan urunlerde mumkun olur. Bu yuzden de tum urunler i<;in ambalajlamanln onemi buyuktur. Diger yandan bunlara ek olarak endustriyel ambalajlarda dedigimiz fabrikalara kimyasallann ta$lnmaslnda da kullanllan varil ve bidonlann bir diger gorevi de $ekillerinden dolayi ta$lma ve depolamada buyuk avantajlar saglamasldlr. Ambalajlar hangi majzemelerden yaplhr? Yapllan arkeolojik kazllarda insanog,lunun ya$amlannm her doneminde bir $ekilde ambalajlan kullandlgl gorulmu$tur. ilk ambalaj orneklerine, arkeolojik kazllarda elde edilen bulgularda bolca rastlamaktaylz. Ornegin zeytinyagl eski <;aglarda "pithoi" diye adlandlnlan iki metrelik dev toprak kuplerde ve amforalarda saklanlp, ta$lnlrml$. Peki, $imdi L~~~~~~::::::::;;:.;:::~~~ evimize giren SIVI yaglan ne gibi ambalajlarda sakliyoruz? Artlk zeytinyaglan <;e$itli malzemelerden yapllan ambalajlarda satillyor degil mi? Bu ambalajlann hi<; biri pithoi kadar buyuk degil. insanlar, i<;i yag ile dolu bu iki metrelik kupleri nasll ta~lyorlardi acaba? Gunumuzde insanlar <;ekirdek aileler halinde ya$adlklan, daha sl,k all$veri$ yapabildikleri, kullanlml ve toketimi daha kolay urunleri tercih ettikleri i<;in ambalaj daha onemli bir hal alml~tlr. Ambalaj tasarlanlrken ilk dikkate alman, ambalajm hangi OrOn i<;in Oretilecegidir. UrOn i<;in ozel $artlan saglayabilecek, $ekil, boyut ve uygun ambalaj malzemesi se<;ilerek tasanm yapilir.

9 GOnOmOzde daha az malzeme ile daha fazla ambalaj Oretimi i9in 9all~malar yapllmaktadlr. Ornegin 1940'11 Yillarda 538 gr olan cam sot ~i~eleri 2008 Yllinda 186 gr'a kadar do~orolmo~tor. Benzer bir ~ekilde 330 ml'lik metal igecek kutusu 1950'li Yillarda 60 gr'ken, yine 2008 Yllinda 14 gr'a kadar du~orolmu~tor. Ambalajlar ge9mi~ten gonomoze ne kadar 90k hafiflemi~ degil mi? Ne dersiniz geli~en ambalaj teknolojisi ve tasanmlarla belki de ileride daha farkll ve 90k daha ku9uk ambalajlar kullanllacak? iyi ki ambalajlar var degil mi? Ambalajlar olmasaydl aldlglmlz Orunler bize ne halde ula~lrdl? Ornegin bir bilgisayar satin aldlglmlzl ve ambalajlnln olmadlglnl do~unelim. Bilgisayanmlz bize ula~ana kadar 9izilebilir, klnlabilir, hatta par9alan kaybolablilirdi. Dahasl ambalajslz bilgisayanmlz, teslimat soresince kurcalanabilir ve hasar gbrebilirdi. Oysa ambalaj sayesinde OrOnler bize saglam, zarar gbrmeden ve kurcalanmadan ula~a =,--..., bilmektedir. Ambalajlann bnemli bir gbrevi de, ta~ldlgl bilgilerle toketiciye L l se9im ve kullanlm kolayllgl saglamasldlr. Ambalajln Ozerinde baskl ybntemi kullanllarak aldlglmlz uronun igerigi, boyutu, miktan, kullanlm bzellikleri gibi bilgiler yer almaktadlr. Bizim i9in bu kadar yararll olan ambalajlarla ilgili daha 90k ~ey '-- -' bgrenmeye ne dersiniz? Biraz DO~Oneli AII~veri~ten dbndugomoz bir gon annelerimizin marketten alml~ oldugu uronlerin ambalajlanna daha dikkatli bakallm. Ka9 ge~it ambalaj malzemesi var? Bir all~veri~ slraslnda ka9 adet ambalajll urun allyoruz. Hangi OrOnlerde, hangi ge~it ambalaj malzemesi kullanllml~? Bu sorulan kendinize sordunuz degil mi? Ne kadar 90k ve farkll ge~itte ambalaj var degil mi? $imdi de bu ambalajlann hangi malzemelerden '-- -' yaplldlglna bakallm. Ahfiap Ambalajlar Ah~ap ambalajlann hammaddesi aga9t1r. Sert ve dayanlkll olmasl nedeniyle aglr ve boyutlan olduk9a boyok olan klrllgan OrOnlerin; havalandlrma bzelligi sayesinde taze sebze ve meyvelerin ve bu gibi OrOnlerden 90k daha boyok olan makinelerin nakliyesi i9in ambalajlanmaslnda slkllkla ah~ap kullanllir. Ah~ap ya~ayan bir malzeme oldugundan bbceklenmemesi i9in bzel olarak ila9lanlr. Cam Ambalajlar Camln hammaddesi silisli kum, soda ve kire9tir. TOm bu malzemeler 1500 C gibi 90k yoksek slcakliklarda eritilir. SIVI hale gelen bu kan~lm istenilen ambalaja uygun kallplara dbkolerek ge~it ge~it cam ambalajlar Oretilir. Cam ambalajlar parlak, purozsoz ve kolay temizlenebilir bir yaplya sahiptir ve klrllgan bir maddedir. Bbylelikle defalarca kullanilabilir ve mikrop banndlrmaz. Aynca saydam oldugu i9in, i9ine konulan uronon gbrunmesini saglar. Bir90k renkte ve boyutta cam ambalaj Oretilebilir.

10 Kag tlkarton mbalajlar Kagldm hammaddesini seluloz adl verilen madde olu~turur. Seluloz klymetli bir maddedir; kaynagl da ormanlar ve ozel yeti~tir i len bitki turleridir. Ulkemizde kaglt ve karton uretimi i9in hi9bir aga9 kesilmemektedir. Uretim yurt dl~lndan ithal edilen seluloz ve geri donu~um sonueu elde edilen kagltlkarton kullanllarak yaplhr. Kaglt ve karton ambalajlar uretim kolayhgl ve ekonomik olmasl , a91smdan tereih edilse de, bazl L...- -=- -l urunler i9in tek ba~lanna yeterli olmazlar. Boyle durumlarda bir i9 torba veya ba~ka bir malzeme ile desteklenirler. Yeni tasanmlar ile karton ambalajlann kullanlm alanlan da artml~tlr. Daha az malzeme kullanllarak, daha 90k ambala; uretimi (diger ambalaj ge~itlerinde oldugu gibi) kagltlkarton ambalajlarda da yaygln olarak gorulmektedir. iki kagldln araslna oluklu ~ekil venlmi~ bir diger kagldln konarak kuvvetlendirilmesi yolu ile elde edilen ambalaj malzemesine oluklu mukavva denir. Oluklu kartonlardan uretilmi~ kutular giderek daha fazla miktarda ah~p ambalajlann yerini almaktadlr ve bu kutular L ' esas olarak ta~lma ambalajl olarak kullamlirlar. Qevrenizde gordugunuz degi~ik karto(1 ve kaglt ambalajlan bir du~unun bakallm. Ne kadar degi~ik boyut ve ozelliklere sahipler? Metal Ambalajlar Metal ambalajlann kullanlm yerleri olduk9a yayglndlr. En yaygln olarak r::::;;;:===g,~::::l zeytinyagl, peynir ve konserve edilerek uzun zaman sonra tuketilmesi istenen gldalann ambalajlanmaslnda kullanilir. Aynea ge~itli motor yaglan, boyalar, deodorantlar zararll boeeklere kar~1 uretilen aerosollar, gazll ve gazslz igeeekler, eveil hayvanlann mamalan, hatta I bazl tekstil urunleri gibi bir90k urunun ambalaj- ~~ lanmaslnda kullanllabilir. Metal ambalajlar, aluminyum ~+g L..:::5~~:""--_--.l olmak uzere ba~liea iki ge~it malzemeden yapillr. Qelik saclann yuzeyleri kalay ve organik laklar lile kaplanarak geligin glda ile temasl engellenir. Boylelikle korozyana dayamkll teneke ambalaj uretuir. Gunumuzde 9agda~, , uretim teknikleri ve geli~mi~ makinelerle metal malzemelere ve teneke olarak da adlandlrllan inee gelik saelar istenilen ~ekillerin verilebiliyor olmasl, kolay a9111ml saglayan kapaklann geli~tirilmesi, ge~itli dl~ yuzey tasanmlan, yuksek dayanlklfllk ve slzdlrmazllk ozelligi metal ambalajm tereih ~5~~~:J L..:~~:...J edilmes'inde onemli etkenlerdir. Aynea ister cam, ister plastik, isterse metal olsun, tum igeeek ~i~elerinin ve kavanozlann kapaklannln yaplmlnda yine metal malzemeler yaygln bi9imde kullamlmaktadlr. Plastik ambalajlar Plastik ambalajlar petrol rafinelerinden 91kan ge~itli urunlerin i~lenmesi,jie uretilirler. Dunyada uretilen petrolun sadeee %4'u plastik uretiminde kullanllmaktadlr. Petrol bunun dl~lnda ba~ta hava ta~ltlan olmak uzere en 90k ula~lm ara9lannda, enerji elde edilmesinde ve ISlnmada kullanllmaktadjr. Plastik uretiminde kullamlan oranln sadeee %3'u yani meveut petrolun sadeee % 1,2'si plastik ambalaj uretiminde kullanllmaktadlr. Plastik malzeme'lerden uretilen ambalajlar hafiftir, istenilen ~ekli kolaylikla alabilir, 90k ge~itl l i renklerde uretilebilir ve uzerlerine kolayllkla baskl yapllabilir. L---==~_...~_..J I

11 Aynca surekli geli~en teknoloji nedeni ile giderek daha az malzeme ile daha yok urun elde etmek mumkundur. Tum bu ozelliklerinden dolayi plastik ambalajlar son zamanlarda en yok kullanllan ambalaj Wrleri araslnda sayllmaktadlr. Ambalaj uretiminde yaygln olarak kullanllan plastik malzemelere ornek verecek olursak; <f1/c PET (Polietilen Tereftalat): Qe~itli boyutlarda iyme suyu, gazll 0-8 flstlk ezmesi kavanozu, iyecek, meyve suyu ve bitkisel yag ~i~eleri, mikro dalga glda tepsisi kapagl, salata kaplan PET plastiginden yapllmaktadlr. PVC (Polivinil Klorurur): $ampuan va yama~lr suyu, ~effaf SIVI deterjan ambalajlan, SIVI motor yagl ~i~eleri, suni deri ve oyuncaklar PVC'den yapllmaktadlr. ~.,?" ' ~.:... - =. = = r---::::~~ PS (Polistiren): Yumurta kartonlan, sogutucular, tepsiler, hazlr '-=~'---'==------=='---' glda ambalajlan, kahve bardaklan, video ve ses ~kaseti, tek kull~nl~llk I~(:, _I yatal ve blyak taklml, su bardagl, kapaklar, yogurt kaplan pollstlren. ~. ~ plastiklerden yapllmaktadlr :'-.~ PP (Polipropilen): Margarin Wpleri, ketyap ~i~eleri, petleri, cips ve biskuvi iyin po~etler, mikrodalga yiyecek tepsileri, ilay ~i~eleri, yogurt kaplan, ve diger kaplar ile kapaklar polipropilen plastiklerden yapllmaktadlr. PE (PoIiEtilen): Qop torbasl, sut kutusu, ~ampuan ve SIVI sabun kutulan, uretiminde kullanllan bir plastik ye~idi olan polietilenin iki toru vardlr. HOPE (Yuksek Yogunluklu Polietilen),: Plastik tupler, atlk torbalan, kaseler, kovalar, inca torbalar ile sot, su, meyve sulan, SIVI deterjanlar, motor yaglan, yama~lr sulan, parfum, losyon konulan kaplar, bidon ve variller HDPE den yapllmaktadlr. ta~iylcl ~ampuanlar, LOPE (Ou~uk Yogunluklu Polietilen), : Quval, buzgu, film torbasl, yop torbasl, ekmek ve sandvi y torbasl, ye~itli yiyecek torbalan, glda ambalajl, derin dondurucu torbasl, ucuz mutfak malzemesi, bakkal torbalan, margarin topleri ile ye~itli kavanozlann esnek kapaklarmm yaplmmda kullanilir. PC (Polikarbonat): Polikarbonat yok dayanlkll bir malzemedir, bu ozelliginden dolayi klnlmaya dayanlkll cam yaplmmda kullanillr. Aynca bu polimer oldukya ~effaf ve 1~lgl geyiren bir yapldadlr. Biryok cam Wrunden daha iyi 1~lk geyirgenlik ozelligine sahiptir. Evlerimizde kullandlglmlz, damacana ismini verdigimiz ~i~eler yine polikarbonattan uretilirler. Darbelere kar~1 dayanlkll olmasl bu malzemenin en iyi ozelligidir. Urunlerin ozelliklerine bagll olarak ambalajlamadan beklenilen i~levleri en iyi ~ekilde yerine getirebilmekiyin, burada sayllmayan farkh ambalajlarda kullanllabilir.

12 A~agldaki oklarl takip edip evlerimizdeki plastik ambalajlann hang" malzemelerden yaplldlgml bulahm rnl? PVC (Poli Vinil Klorur), HDPE (Yuksek Yogunluklu Polietilen) ~.-, PS (Polistren) LPDE (DUi?uk Yogunluklu Polietilen) ~oe1f <;.., Iff PP (PoliPropilen) ;~ U vm PC (PoliKarbonat) Diger Plastik Ambalajlar u.-;:====~ I

13 Kompozit Ambalajlar L J Kompozit ambalajlar farkil UrUnlerde ve uygulama alanlannda olduk<;a slk kar~lla~llan bir ambalaj <;e~ididir. Evlerimizde kullandlglmlz sut ve meyve suyu kutulan, hazlr <;orba ve bazl <;ikolata ambalajlan gibi ambalajlar kompozit ambalajlara ornek verilebilir. Govdeyi olu~turan ana malzeme(karton v.s.) ambalaja, hava ve SIVI ge<;irimsizlik ozelligi kazandlrarak bariyer gorevi gorur. i<;ine koyulacak UrUnUn dayanlkliliglnl arttlrmak i<;inse ikinci veya U<;UncU bir ambalaj malzemesine ihtiya<; duyulur. Geli~en yeni teknoloji ile butunuyle plastik, ya da ince bir metal katman ile kaplanml~ malzemelerin katmanlar halinde birlikte kul'lanllmalan ile Uretilmi~ kompozit ambalajlan da gormek mumkundur. Kompozit ambalajlann diger malzemelerden Uretilen ambalajlara gore ba~ta gelen avantajlan klnlgan olmamalan, diger malzeme tiplerine gore daha ucuz ve hafif olmalandlr. Etiketler Etiketler; tuketiciye veya kullanlclya UrUn hakklnda detayl'l bilgi vermek amaclyla kul,lanllirlar. Uzerinde yapl~tlnldlklan veya taklldlklan ambalajln i<;indekileri, UrUnUn <;e~idi ve markasl ba~ta olmak Uzere i<;indekileri, UrUnU ve UrUnUn yaplslnl Ureticisinin adlnl ve adresini, miktannl, UrUnUn Uretildigi tarihi ve en son kullanllabilecegi tarih bilgilerini i<;erir. Bunun yanlnda etiket, UrUnUn nasll tuketilecegi ya da kllllanilacagi ile ilgili bilgileri, kimi zaman da fiyatl ve daha bir<;ok bi ~ giyi gostermek uzere hemen her ~eye takllabilen/yapl~tlnlabilen onemli bir ambalaj ogesidir. Etiketler kaglt, karton veya bunlann Uzeri plastik veya <;ok ince metal, plastik veya dokumalar kullanllarak Uretilmektedir. Genellikle ambalajlara takllmadan veya yapl~tlrllmadan once Uzerine baskl yapllanlan oldugu gibi yapl~tlktan sonra Uzerine bazl bilgiler eklenen <;e~itleri de vardlr. Bazl etiketler sadece brlgi vermenin otesinde <;e~itli gorevler de Ustlenirler. Ornegin etiketlerin taklit<;ilige kar~1 ozel renk ve resimli olanlan vardlr. Aynca son kullanma tarihi ge<;mi~ olanlan, ya da biz tliketinceye kadar sogukta saklanmasl gerekirken, slcakta kallp bozulan, ama sonradan tekrar dondurulan ambalajlan rengi degi~erek belirten, kotu niyetli alicllann bir ambalajdan <;Ikanp ba~ka bir Urune takllmaslnl engel1lemek uzere boyle bir giri~imde kopan <;ok <;e~itli i~levdeki tipleri de vardlr. $imdi sizler de aldlglnlz UrUnlerin etlketlerinin slradan birer kaglt par<;asl olmadlglnl ogrendiniz degil mi? Artlk etiketlerin burada anlatllan ozelliklerden hangilerine sahip olduklannl hemen fark edeceksiniz. Biraz dii~iinelim... Amba/aj o/masaydl, ne/er a/urdu? Ambalaj insan ya~amlnln her doneminde kullanllml~tlr. ilk <;aglardan beri insanlar ambalajl o zamanln ~artlannda farkil ama<;lar i<;in kullanml~lar. ilk ambalajlann yaplmlnda killi topraklar, yapraklar, aga<; kabuklan, hayvan derileri ve bunlardan yapllml~ dokumalar gibi <;e~itli malzemeler kullan"ml~tlr. Bu ambalajlar gunumuzdeki ambalaj kavramlna pek uymasa da, kullanlm amaci ve i~levi baklmlndan ilk ambalajlara ornek olarak gosterilebilirler.

14 Kompozit Ambalajlar Kompozit ambalajlar farkll urunlerde ve uygulama alanlannda oldukc;a slk kar~lla~llan bir ambalaj c;e~ididir. Evlerimizde kullandlglmlz sut ve meyve suyu kutulan, hazlr c;orba ve bazl C;ikol<;lta ambalajlan gibi ambalaj ~ ar kompozit ambalajlara ornek verilebilir. Govdeyi olu~turan ana malzeme(karton v.s.) ambalaja, hava ve SIVI gec;irimsizlik ozelligi kazandlrarak bariyer gorevi gorur. ic;ine koyulacak urunun dayanlklillglnl arttlrmak ic;inse ikinci veya , uc;uncu bir ambalaj malzemesine ihtiyac; duyulur. Geli~en yeni teknoloji ile butonuyle plastik, ya da ince bir metal katman ile kaplanml~ malzemelerin katmanlar halinde birlikte kullamlmalan ile uretilmi~ kompozit ambalajlan da gormek mumkundur. ' ' Kompozit ambalajlann diger malzemelerden Oretilen ambalajlara gore ba~ta gelen avantajlan klnlgan olmamalan, diger malzeme tiplerine gore daha ucuz ve hafif olmalandlr. Etiketler Etiketler; toketiciye veya kullanlclya OrOn hakklnda detayll bilgi vermek amaclyla kullanllirlar. Uzerinde yapl~tlnldlklan veya taklldlklan ambalajln ic;indekileri, OrOnun c;e~idi ve markasl ba~ta olmak uzere ic;indekileri, uruno ve urunun yaplslnl ureticisinin adlnl ve adresini, miktannl, uronun uretildigi tarihl ve en son ku l!lanllabilecegi tarih bilgilerini ic;erir. Bunun yanlnda etiket, urunun nasll toketilecegi ya da kullanllacagl ile ilgili bilgileri, kimi zaman da fiyatl ve daha birc;ok bilgiyi gostermek uzere hemen her ~eye takllabilen/yapl~tlnlabilen onemli bir ambalaj ogesidir. Etiketler kaglt, karton veya bunlann uzeri plastik veya c;ok ince metal, plastik veya dokumalar kullanllarak uretilmektedir. Genellikle ambalajlara takllmadan veya yapl~tlnlmadan once uzerine baskl yapllanlan oldugu gibi yapl~tlktan sonra uzerine bazl bilgiler eklenen Qe~itleri de vardlr. Bazl etiketler sadece bilgi vermenin otesinde c;e~itli gorevler de ustlenirler. Ornegin etiketlerin taklitc;ilige k ar~1 ozel renk ve resimli olanlan vardlr. Aynca son kullanma tarihi gec;mi~ olanlan, ya da biz toketinceye kadar sogukta saklanmasl gerekirken, slcakta kalip bozulan, ama sonradan tekrar dondurulan ambalajlan rengi degi~erek belirten, koto niyetli allcllann bir ambalajdan C;lkanp ba~ka bir urune takllmaslnl engellemek uzere boyle bir giri~imde kopan c;ok c;e~itli i~l : evdeki tipleri de vardlr. $imdi sizler de aldlglnlz urunlerin etlketlerinin slradan birer kaglt parc;asl olmadlglnl ogrendiniz degil mi? Artlk etiketlerin burada anlatllan ozelliklerden hangilerine sahip olduklannl hemen fark edeceksiniz. Biraz du!iunelim... Ambalaj olmasayd/, ne/er olurdu? Ambalaj insan ya~amlnln her doneminde kullanllml~tlr. ilk c;aglardan beri insanlar ambalajl o zamanln ~artlannda farkli amac;lar ic;in kullanml~lar. ilk ambalajlann yaplmlnda killi topraklar, yapraklar, agac; kabuklan, hayvan derileri ve bunlardan yapllml~ dokumalar gibi c;e~itli malzemeler kullanllml~tlr. Bu ambalajlar gunumuzdeki ambalaj kavramlna pek uymasa da, kullanlm amaci ve i~levi baklmlndan ilk ambalajlara ornek olarak gosterilebilirler.

15 * Glda urunlerinin buyuk bir bolumu tuketiciye daha ula~madan kullanllamaz duruma gelirdi. Meyveler c;abucak c;urur, sutler bozulur, peynirler kuflenirdi. * Hammaddenin uretim surecine ve oradan da satl~ noktalanna ve tuketicilere gelinceye kadar; nakliye, depolama masraflan, c;uruyen ve bozulan urunlerin maliyetleri ve urunlere yapllmasl gereken ek temizlik maliyetleri gibi maliyetler goz onune alindlglnda bir urunun fiyatl ~imdi odedigimiz fiyattan c;ok daha pahall olurdu. Du~unsenize ust uste koyulamayacagl ic;in televizyonlan ve c;ama~lr makinelerini depolamak ic;in ne kadar geni~ yerlere ihtiyac; duyulur, ta~lnma ve depolama slraslnda ne c;ok urun kullanllamaz hale gelirdi. Oysa ambalajlar sayesinde boyutlan ve aglrliklan ne olursa olsun tum urunler kolaylikla depolanmakta ve bir yerden ba~ka bir yere ula~tlnlmalan sorunsuz bir ~ekilde saglanmaktadlr. * Orunler, ureticiden tuketiciye verimli ve guvenli bic;imde aktanlamazdl. Ne kadar c;ok urun biz tuketicilere gerinceye kadar kul1lanllamaz duruma gelir, c;urur, bozulur, klnlir, kurcalanlrdi? Oysa ambalajlar sayesinde urunler sag lam ve kurcalanmadan bizlere ula~maktadlr. * Gldanm taze oldugundan emin olabilir, aldlglmlz gldalan gonul rahatllglyla tliketebilir miydik? Gunumuzde ambalajlar sayesinde gldalar uzun sure taze kalabiliyor. * Aldlglmlz urunlerle ilgili bilgileri, boyutunu, miktannl, son kullanma tarihini, kullanlm onerilerini, eger ~ikayet etmemiz gerekirse ureticisinin adlnl ve adresini nereden ogrenebilirdik? Ne dersiniz ambalajjn OrOne yaranm a~agldaki harllerin arasrnda bulahm m? SARAR - SATAR - SAKLAR - DEGER KATAR - BOZULMASINI ENG ELLER - KORUR HiJYEN SAGLAR - MASRAFLARI AZALTIR - KURCALANMAYI ENG ELLER TA$INMASINI KOLAYLA$TIRIR - BiLGi VERiR - ORONO TAN ITIR L G L U F W MAS R A F L A R A Z A L T I R 0 V P L R GOO COB N SAT A R U A N L U J T L T A $ I N MAS N I K 0 LAY L A $ T R I R C K S Q B 0 Z U L MAS I N len GEL L E R K J H J A V NEE Z N G G W J A A W R N R U 0 M Y X J H A R Q 0 R N TRY C I CAN Q V R R ERR L W E F A H I U B L U Q 0 Z P K H CAB G H H T U F Q N V ROO H i J YEN SAG L ARE P L E 0 V A lor 0 NOT A NIT I R N M W J R V E M S T S Q D J Z PEA K 0 R U R B L C K N Q P Y 0 B Z D B F U P X Z I M H E J F B 0 V A T Z N K U RCA LAN MAY ENG ELL E R T N Z C C D U Y C FAD 0 S A K L A R R GYP X A A P P Y B Z W FAX W B F B L G V ERR R K F

16 Ambalajm hayatlmlzln onemli bir parc;asl oldugunu ve, , yararlannl ogrendik. Peki, insanlara bu kadar hizmeti dokunan ambalajln, kulianlml sonrasmda, yani ambalaj atlgl haline geldikten sonra bile bir degeri oldugunun farkmda mlylz? Ambalaj atlglnln e;evreye bir zaran olmamasl, tam aksine bizlere yarannl surdurebilmesi ie;in yapmamlz gereken e;ok basit eyleri biliyor muyuz? Bu bolumde biraz da bunlardan bahsedecegiz. C;ogumuz yedigimiz bir e;ikolatanm veya ie;tigimiz bir meyve suyunun ambalajlnl uzerinde du unmeden e;ope atanz. Halbuki ambalaj malzemeleri, geri donu umu mumkun ve maddi degeri yuksek malzemelerdir. Bizler dogal kaynaklanmlzln degerini bilen gene;ler olarak, ambalaj atlklannln diger atlklardan ayn ve I- ~ -..J temiz toplanmasl gerektigini unutmamallylz. Peki, neden temiz ve diger atlklardan ayn toplamallylz? Hie; du undunuz mu? C;unku ambalaj atlklan, diger atlklarla (Evsel atlklar yani yemek artlklan v.b.) kan~tlklan zaman, bunlardan aynlmasl ve temizlenmesi e;ok zor olmakta, ve dolaylslyla e;opler ile birlikte toplanlp, e;ope atlldlglnda geri kazanlml ve geri donu umu e;ogu zaman imkanslz hale gelmektedir. Ambalaj atlklannl yeniden uretime kazandlrmak ie;in bize ve ureticilere du en gorevler nelerdir? Ambalaj atlklan nasll degerlendirilebilir? Geri donu mu bir ambalaj atlglndan neler uretilebilir? Bu bolumde bunlan gorecegiz. Peki, sadece ambalaj atlklannln degil, diger tum atlklann da uygun degerlendirllme yontemleri oldugunu biliyor muydunuz? Bu konuda yapllan uygulamalardan bazllannl u ekllde slralayabiliriz; ; '" Yeniden Kullamm: Cam slit i eleri, su damacanalan gibi bazl ambalajlar herhangi..-~ bir i lem yapllmadan Ylkanlp temizlenerek defalarca kullanllabilir. cam i e geri ; donu torulme i~lemine gee;meden yakla lk 20 kez Ylkanlp tekrar kullanllabhmektedir. ~ ; "-=--:- Geri Donu~um: Urunlerin kuhanlmlan sonrasl olu an geri donu ebilen atlklar, e;e~itli fiziksel ve k,imyasal i lemlerden gee;tikten sonra, ba ka urunlerin uretiminde kullanllabilecek hammaddeler uretilir. Geri donu ume girecek maddeler ie;in en onemli unsur temiz ve malzemelerin torlerine gore aynlml o~ masldlr. Ambalaj atlklan geri donu ebilir malzemelerden olu ur. Bu nedenle bizlerin ullandlglmlz ambalajlan da malzeme e;e itlerine gore aylnp, temiz olarak biriktirmemiz gerekir.

17 Geri donu~um kumbaralannda malzeme e;e~itlerine gore ayn olarak biriktirilen bu ambalajlar, mavi renkli ambalaj atlgl toplama arae;lan ile ayjrma tesislerine goturulur. Bu tesiste ambalajlar, birbirlerinin ie;ine kan~ma ihtimaline kar~1 tekrar aynllrlar. Ornegin plastik ambalajlar kumbaraslna metal bir ie;ecek kutusu atl~ml~ olabilir. Atlklar buradan da her bir malzeme ie;in ozel donanlma sahip gerrdonu~um tesislerine gonderilir. Malzeme e;e~itlerine gore geri donu~um surecini ilerleyen bolumlerde gorecegiz. Hie; bir zaman unutulmamasl gerekir ki, geri donu~um dogal kaynaklanmlzl tukenmekten korudugu gibi, uretim slrasjnda da enerjiden tasarruf saglar ve e;op depolama alanlannda olu~an atlk miktannl azaltlr. Geri donu~um, uretime tekrar hammadde olarak donu~um saglandlglndan hammaddelerin azalmasl ve dogal kaynaklann tukenmesi onlenir, boylelikle ulke ekonomisine katkl ve gelecegimize guvence saglanlr. Kompostla~tlrma: Evsel ve diger bitki kaynakll atlklar ozel bir sistem yardlml ile e;urutulurler. yuruyen bu organik atlklar ie;eriginde faydall mineraller bulunan bir e;e~it gubreye donu~turulur. Bu gubre tanm yapllan topraklan zenginle~tirmek veya bitki ortusunu geli~tirmek ie;in kullanllir. Enerjiye donu~turerek geri kazamm amaclyla yakma: Geri donu~um ie;in uygun olmayan ve genellikle yaklldlklannda yuksek lsi verecek atlklar, ozel olarak tasarlanan atlk yakma tesislerinde enerji elde etmek amaclyla yaklliriar. Elde edilen enerji konutlann, buyuk tesislerin ISltllmasJnda kullanllabilir veya elektrik enerjisine donu~turu,lebilir. Yakma tesislerinin baca gazlan, aynca bir antma i~leminden gee;tigi ie;in e;evre ie;in tehlike olu~turacak bir gaz e;lkl~1 olmaz. Duzenli Depolama Tesisleri: (Landfill) yagda~ atlk depolama alanlandlr. Bu alanlarda atlklar ozel olarak projelendirilmi~ alanlara gomulmek suretiyle bertaraf edilir. Bu alanlann zemini SIZJntl sulannl topraga kan~madan toplaylp, atlk su antma tesislerine iletilmek uzere tasarlanlr. Bu alana yayjlan atlklann uzeri her gun sonunda gee;irimsiz killi toprak ve ozel filtre malzemeler ile kapatilir. Ulkemizde sjnlrl1 saylda olan bu tesislerin kurulum masraflan e;ok yuksektir. DolaYlsl i ~ e bu alanlann e;abucak dolmamasl ie;in, geri donu~ebilen veya ba~ka metotlar ile degerlendirileb1ilir atlklann diger atlklardan aynlmasl gerekmektedir. f)olovrularat: jc('('(.ai-.iimi -g1'lb! ALAtJLA~ AG.4f{.A~O{~ILtr<.

18 Birinci bolomde ambalaj c;e~itlerini, hammaddelerini, hangi Orunlerin ambalajlanmasmda kullanildlklannl ogrenmi~tik. Bu bolomde de ambalaj atlklannln geri dono~om sorec;lerini ogrenmeye ne dersiniz? Plastik Ambalajlann Geri Donil~ilmO Evlerimizde kullandlglmlz plastik ambalajlan temiz bir ~ekilde toplaylp, geri donu~om kutulanna blrakmallylz. Toplanan bu ambalajlar ~ek l lde goroldogu gibi toplama aylrma tesislerine goturolerek malzeme c;e~itlerine gore aynllr. Ylkanlp temizlenen bu ambalajlar ogotme i~leminden gec;irilerek koc;ok parc;alara aynllr. OgutUlen bu parc;alar once ozel makinelerde eritilerek akl~kan bir hamur haline getirilir. (Bu makinenin adl "extruder"dir.) Bu SIVI makinenin C;lkl~lnda mercimek tanesi boyoklogunde plastik parc;alar (granoi) haline gelir.) Sonra bu minik plastik parc;alan ne mi olur? Yeni ambalajlar, giydigimiz yagmurluklar, c;ocuk parklan, bahc;e mobilyalan,otomobillerimizde kullanllan c;e~itli parc;alar ve daha birc;ok ~ey bu plashk parc;aclklardan Oretilebilir. Bunlan Biliyor musunuz? 1 ton plastigin geri dono~omo ile saatte 5774 kw elektrik enerjisi, 2603 It petrol turevi, ve dozenh depolama alanlanndaki 23 m 3 kadar bir alandan tasarruf etmi~ olruz adet geri kazanllml~ plastik ~i~eden ta~lnacak 6 ki~ i lik bahc;e ic;in bir oturma grubu elde etmek momkundur. 35 adet 2,5 litrelik kullanllml~ PET ~i~esinden bir uyku tulumu yapmak momkundur. Deniz ~ortlan %100 geri donu~turulmu~ PET ~i~eden yapllabilir.

19 Cam Ambalajlarl Geri Don"~ijm" Evlerimizde biriktirdigimiz cam ambalajlar geri d6nu~um tesislerine getirilir. Dev silindirler yardlml ile bu cam ambalajlar kuguk pargalar haline gelinceye kadar klnlarak ogutolur. Olu~an bu cam klrlklan ve tozlar yuksek slcakllklarda eritilerek tekrar istenilen kallplara d6kulerek yeni ambalaj malzemeleri uretilir. Buntan Biliyor musunuz? Cam ~i~e ve kavanozlann 6nemli bir hammadde kaynagl kullanllml~ cam ~i~e ve kavanozlardan olu~maktadlr. Cogu kez kahverengi renkte olan depozitolu ~i~eler ise temizlenerek tekrar doldurulur. Cam ambalajlan renklerine gore aylrmak, geri d6nu~um surecinde buyuk onem ta~lmaktadlr. Yeni cam ambalaj uretiminde geri donu~torulmu~ cam kullamlarak buyuk olgude enerji tasarrufu saglanabilir. Sizlerin gok sevdigi cam bilyeler bile geri donu~torolmu~ bir cam urunudur.

20 In e i 0.. u Diger atlklardan ayn olarak toplanan metal ambalajlar geri dono~om tesisine getirilmeden once daha az yer kaplamalan i<;in slkl~tlrlliriar. Daha sonra bir makine bu bloklan par<;alara aylnr. Uzerlerine slcak hava ve kum poskortolerek ambalajln dl~ yozeyindeki yazllar ve resimler silinir. Daha sonra metal par<;aclklan yoksek slcakllklarda eritilerek kallplara dokuiur. Sogumaya blrakllan metal, dev bloklar halinde katlla~lr. Metallerin geri donu~turulmesi ile her <;e~it metal malzeme Oretilebilir. Bunlan Biliyor musunuz? Bisiklet ve otomobil gibi ara<;lann bile bazl par<;alan metal ambalajlann geri doni.i~omu ile elde edllebilir. yokilgin<; degi,1 mi? Bir teneke i<;ecek kutusunun geri donu~turulup market raflannda tekrar yerini almasl 60 gun gibi klsa bir surede ger<;ekle~ir. 1 ton metal Oretiminde, hammadde olarak demir cevheri kullanmak yerine, metal ambalajlann geri dono~torolmesi sonucu elde edilen hammaddeleri kullanmak, enerji tuketimini % 70, hava kirliligini % 30 ve su kirliligini % azaltlr. Dunyada Yllda yakla~lk 20 milyar teneke kutunun geri dono~omo yapillyor. Bu miktar uc uca eklendiginde dunyanln <;evresini 5 kez sarabilecek buyokloktedir. AlLiminyum ambalaj Oretiminde, geri donu~om sorecinden kazanllan aluminyumun tekrar kullanlml ile %95 daha az enerji harcanlr.

21 Kaglt ve arton Ambalajlann eri Donu~umu Kaglt ve karton atlklann saghkh bir ~ekilde geri kazanlmlnl saglamak i9in, diger tum atlklarda oldugu gibi, bu atlklann da temiz ~ekilde toplanmasl ve cinslerine gore aynlmasl ~arttlr. Kaglt ve karton ambalajlar geri donu~um tesislerine geldikten sonra bir makinede ku9uk par9alara aynhr. Par9alara aynlan kagltlar buyuk kaplar i9inde su ile kan~tlnlarak hamur haline getirilir. Daha sonra bu hamur sabunla temizlenerek uzerlerindeki yazllardan ve yapl~kanlardan anndlnhr. Ardlndan hamur haline gelmi~ kaglt hareket halindeki hall gibi duz bir bant uzerine puskurtulur ve kurumaya blraklhr. Kuruyan kagltlar bir ruloya sanlarak istenilen boyutlarda kesilip kullanllmak uzere fabrikalara gonderilir. Olu~an bu kaglt rulolar degi~ik boyutlarda kesilerek turlu urun yapllabilir. Bunlara Biliyor musunuz? 1 ton kagldln geri donu~umu ile; 34 ki~inin bir gunluk solunumunu saglayacak oksijeni saglayan 17 adet yeti~kin agaci koruyabilir, 3 ailenin 1 Ayda tukettigi su miktan olan 32 m 3 suyu tasarruf edebilir, 20 ailenin bir ay sureyle tuketecegi 4100 kw/saat elektrik enerjisinden tasarruf edebiliriz. Geri donu~umlu liften uretilmi~ kaglt, hava kirliligini % 74, su kirliligini % 35, enerji Wketimini % 28 oramnda azaltmaktadlr.

22 Komp.., t Am alajlartn eri 0 u~o Kompozit ambalajlar bin;ok degi~ik malzemeden Oretildikleri ic;in geri dono~om basamaklan diger ambalajlara gore biraz daha kan~lktlr. Kompozit ambalajln ilk once ki@t geri dono~omonde oldugu gibi suda bekletilip kaglt klsml aynhr. Geri kalan bolom plastik ve metal malzemelerden olu~tugu ve birbirinden aynlmayacagl ic;in c;imento fabrikalannda yakllarak lsi enerjisi elde edilir. Sir diger uygulanan yontem ise kompozit ambalajlar klrpllarak slkl~tlnllr ve yonga levha benzeri bir tabla elde edilerek mobilya yaplmlnda kullanlhr. Su malzeme bahc;e mobilyasl yaplmlnda kullanllabilecek derecede suya ve neme dayanlkh bir malzemedir. Aynca geri kazanllml~ kompozit malzemelerden karton ambalaj kutulan, c;atl izolasyon malzemeleri ve kaglt gibi c;e~itli OrOnler de elde edilir.. ~., 0"" (/~ o,.. of) (l:i.., "ti;;!,.~ ~,f"... ~ : - tagif, "'"ofl I -, fvva<m" ~~IDtI 01.~"LcJ ~~\J"A

23 AmbaJajlann uzerlerindeki i~aretlerin anlamlanm biliyor muyuz? Yonetmelik; Ulkemizde atlk haline gelen kullanlm suresi dolmu~ ambalajlann c;evreye olan etkisini en aza indirmek ic;in yevre ve Orman Bakanligl taraflndan "Ambalaj.Atlklannln Kontrolu Yonetmeligi" yaymlanml~tlr. Bu yonetmelik bakanlik, belediyeler, sanayi kurulu~lan, geri donu~um ve toplama aylrma firmalan ile yetkilendirilmi~ kurulu~ gibi adl gec;en tum taraflara yol gosteren ve bir sorumluluk yukleyen niteliktedir. yogu ki~i ambalajlar hakklnda birc;ok ~eyi elinizde tuttugunuz bu kitapc;lk sayesinde ogreniyor. Peki ambalajlann uzerinde gordugumuz c;e~itli sembollerin veya i~aretlerin anlamlannl ne kadar _ biliyoruz? Ambalajlann uzerinde yer alan i~aretler ambalajlann uretimi, geri kazanlml ve yeniden uretimi ~eklindeki oldukc;a aynntlli bir sistemin butunlogu ic;erisinde kolaylik saglamak ic;in belirlenmi~ sembollerdir. Ne dersiniz ~imdi i~aretlerin anlamlannl ogrenelim mi? Ambalajlarla ilgili olduk9a l?ey ogrendik degil mi? Ambalaj uzerindeki "Ye~il Nokta", bu ambalajm geri kazanlm sorumlulugunun, 0 ulkedeki Ye~il Nokta OrgutU Uyesi kurulu~a ait oldugunu anlatlr. "Packaging Recovery Organisation Europa", yani Avrupa Ambalaj Geri Kazanlml OrgutUne ait olan bu i~aret Avrupa'da 30 u a~kln ulkede kullanllmaktadlr. Ye~iI Nokta OrgutUnun Turkiye'deki uyesi yevko Vakfldlr. yevko aynca yevre ve Orman Bakanllgl tarafmdan Ambalaj Atlklannm Kontrolu Yonetmeligi uyannca yetkilendirilmi~ tek kurulu~tur. Ye~il Nokta i~areti ge~itli renk ve boyutta kullanllabilmektedir. ( /\ l...) 4139 Ye~iI Nokta Kurulu~una uye olmaylp, bakanllktan kod numarasl alan i~letmelerin kullandlklan i~arettir. Geri donu~ebilir malzeme i~aretinin altlna bakanliktan allnan kod numarasl yerle~tirilerek kullanllir. c Geri Geri Donu~ebil i r Malzeme Kullanllarak Uretilmi~ Ambalaj i~areti Bu sembolon ortaslna konulan rakam ve altlndaki harfler malzeme c;e~idini gosterir. DonO~tUrOlmO~ Maddeden Elde Edilmi~tir i~aretidir.

24 Ambalaj Malzemelerinin ge~itlerine Gore i~aretlenmesi Bu aretlemeler mal~eme turon beli ira Bundan ba ka bir anlaml yoktur. Plastik Ambalajlaran I~aretlenmesi L1..) '" Polietilen teraftalat(pet) malzemesinden Uretildigini gosteren kod 1 'dir. PET HOPE YUksek yogunluklu polietilen (HOPE veya YYPE) malzemesinden Uretildigini gosteren kod 2'dir. '-\ L3..) Polivinil KlorUr(PVC) malzemesinden Uretildigini gosteren kod 3'tUr. PVC '" LOPE L4..) OU~Uk yogunluklu polietilen (LOPE veya AYPE) malzemesinden Uretildigini gosteren kod 4'tLlr. ~ L5..) Polipropilen (PP)malzemesinden Uretildigini gosteren kod 5'tir. PP '-\ L6..) Polistiren (PS)malzemesinden Uretildigini gosteren kod 6'dlr. PS Diger Ambalajlann i~aretlenmesi l ~\ Kag,tlkarton malzemesinden (jretildi~ini gbsteren kod numaralan 20,21, 'duro PAP /\ Metal bir malzemeden UreWdigini gosteren geri donu~um kod numaralan 40, 'dur. C~ Ornekte gosterilen i~aret ambalajln demirden Uretildigini gosterir. FE /\ C~ GL Cam malzemeden Uretildig tni gosteren geri donu~um kod numaralan 70,71, 'dur. Ornekte goster1ien i$aret ambalajln cam dan Uretildigini gosterir.

25 Bilmedigimiz Kelimeler Ah~ap: Aga\ian, tahtadan yapilml~. Ambalaj: I<;ine konulan her tor OrOnO koruyan, en temiz ve sagllkli ko~ullarda saklayan, Oretim yerinden evimize kadar OrOnOn sapasaglam ula~maslnl saglayan ve pek <;ok yaran olan degerli bir OrOndOr. AMD: Ambalaj Makinecileri Dernegi ASD: Ambalaj Sanayicileri Dernegi ADF: Ambalaj Dernekleri Federasyonu Bakanhk: ~evre ve Orman Bakanligl Cila: Bir ~eyi ~ parlatmak i<;in kullanilan kimyasal bile~ik. ~EVKO: TOrkiye'deki ambalaj atlkla,,",n, S~ in onderliginde toplum ve yerel yonetimlerin i$birligi ile geri kazanlm ve geri dbno$om sistemi konusunda <;all$malar yapan yetkilendirilmi$ kurulu$. Diizenli Depolama Tesisi: Atlklann sisteml l bir $ekilde <;evreye olan zaran en aza indirilerek gbmolmesi ybnteminin uygulandlgl yerdir. Elyaf: Genellikle iplik durumuna getirilebilir lif bi<;imindeki madde. PET ambalaj atlklan bnce elyaf daha sonra ip haline <;evrilerek tekstil sektbronde kullanilmaktadlr. ESD: Etiket Sanayicileri Dernegi Etiketler: Uzerine yapl$tmldlklan veya takildlklan ambalajln i<;indeki, OrOnOn <;e$idi ve markasl ba$ta olmak Ozere i<;indekileri, OrOnO ve OrO non yaplslnl Oreticisinin adlnl ve adresini, miktannl, OrOnOn Oretildigi tarihi ve en son kullanilabilecegi tarih bilgilerini i<;eren kaglt, karton veya plastik veya <;ok ince metal, plastik ya da dokumalann Ozerine baskl yapilarak Oretilen ve ambalajlann bnemli bir par<;asl olan bir OrOndOr.

26 11 FASO: Fleksibil Ambalaj Sanayicileri Geri Oijnii~iim: Urunlerin kullanlml somasl olu~an atlk malzemeden <;:e~itli kimyasal i~lemlerden ge<;:irilerek tekrar uretim surecine girmesinin saglanmasl. fiziksel ve HOPE: Yuksek yogunluklu poli etilen (High-Density Polyethylene) Hijyen: Sagl!ga zarar verecek ortamlardan korunmak i<;:in yapliacak uygulamalar ve al!nan temizlik bnlemlerinin tumu Hologram: Holografik u<;: boyutlu lazer fotografl. KASAO: Karton Ambalaj Sanayicileri Dernegi Kompostla~tnma: Evsel bzellikli bitkisel atlklann ozel sistemler ile biyolojik olarak <;:urutulmesidir. C;:urutUlen bu atlklar gubre olarak kullanlilr. Kompozit: Birden <;:ok malzeme <;:e~ i dinin her birinin kendine bzgu bzelliklerinden faydalanmak i<;:in birlikte kullanlimasldlr. Konserve: lsi i'le sterilize edllerek uzun zaman saklanabilecek bi<;:imde ambalajlanml~ yiyecek Lak: Sir ' ur cila Lam inasyon: iki veya ikiden fazla levha veya tabakanm yapl~tlflcdar kullanllarak lsi ve cs -I ~ c a bir e~ 'rllmesi i~lemi LDPE: Du~uk Yogunluklu Poli etilen (Low-Density Polyethy ene) g6r(jlebilen,~ eye, Mikrop: Ancak mikroskopla mayalanmaya bir hucreli canl! MASO: Metal Ambalaj Sanayicileri OMUO: Oluklu Mukawa Sanayicileri Dernegi ve hastaliklara yol a<;an

27 Pastorize: Pastbrizasyon yoluyla 75 C'ye kadar ISltillp birdenbire sogutulmasl yoluyla, ic;:indeki mikroplan bldorolmo~ olan (sot, bira, meyve suyu vb.). pc: Poli Karbonat (Plastik ambalaj malzemesi c;:e~itlerindendir.) PET: Poli Etilen Tereftalat (Plastik ambalaj malzemesi c;:e~itlerindendir.) Plastik: Hammaddesi petrol olan, 151 ve baslnc;: etkisiyle bic;:im verilen, organik veya sentetik olarak yapilan madde. Porsiyon: Herhangi bir yemekten bir kimseye b ~ r defada veri1len belirli miktar. PP: Polipropilen (Plastik ambalaj malzemesi c;:e;;itlerindendir.) PS: Poli Stiren (Plastik ambalaj malzemesi c;:e;;itlerindendir.) Raf omri.i: Bir OrOnO uygun ko~ullannda en uzun saklama soresi. (Ambalajlann Ozerinde son kullanma tarihi (SKT) olarak belirtilir.) Sizler de satin aldlglnlz Oronierin ambalajlnda yazan raf bmrone baklyorsunuz degil mi? Rafineri: ~eker, petrol vb. maddelerin kullanlma hazir hale getirildigi yer. Antlm evi. Saydam: Ic;:inden 1~lgln gec;:mesine ve arkaslndaki ~eylerin gbrolmesine engel olmayan (cisim), ;;effaf, transparan. Hangi ambalajlann bnemli bzelligi ~effaf ve kolay temizlenebilir olmaslydl? SelUloz: Bitki.lerde hocre yaplslnln boyok bir bblomono olu~tu, ran kaglt, yapay ipek ve patlayicl maddelerin yaplmlnda kullanilan bir karbonhidrat. SEPA: Sert Plastik Ambalaj Sanayicileri Dernegi Sterilizasyon: Bozulmaslna yol ac;:abilecek mikroorganizmalardan ve mayalardan anndmlma 1~lemi,dir. )J Yakma: Enerji geri kazanlml amaclyla atlklann bzel tasarlanml~ tesislerde yakilmasl. Yeniden Kullamm: UrOnOn (ambalajln) herhangi bir i;;lem yapilmadan Ylkanlp, temizlenerek tekrar kullanilmasl.

28

29 AMBALAJ SANAVici LERi D ERNEGi Ko~uyolu kat ip sa lih sokak No: 13 Kadlk6y-iSTAN BUL Tel: Fax: Web: