GAZİ Ü N İ VERSİ TESİ. l/l^u ıjlutimbi I AJİ U h 1 hol DERGİSİ THE JOURNAL OF THE BENTAL FACULTY OF GAZİ UNIVERSITY. CİLTî 4 OCAK 1987 SAYI: 1

Transkript

1 GAZİ Ü N İ VERSİ TESİ l/l^u ıjlutimbi I AJİ U h 1 hol DERGİSİ THE JOURNAL OF THE BENTAL FACULTY OF GAZİ UNIVERSITY CİLTî 4 OCAK 1987 SAYI: 1

2 i Cu tona IT Op 'X ; I

3 GAZİ ÜNİVERSİTESİ YAYIN NO : 103 DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ YAYIN NO -. 8 GAZİ Ü N İ VERSİ TESİ DİŞHEKİMLÎGÎ FAKÜLTESİ DERGİSİ THE JOURNAL OF THE DENTAL FACULTY OF GAZİ UNIVERSITY CİLT : 4 OCAK 1987 SAYI: 1

4 DERGİ YAZIŞMA ADRESİ : Emek Mah. 82. Sokak No : 4 Tel : Ankara - TÜRKİYE GAZI ÜNİVERSİTESİ BASIN - YAYIN YÜKSEKOKULU MATBAASI

5 YAYIMLANACAK YAZILARLA İLGİLİ AÇIKLAMALAR 1 Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi, Fakültenin yayın organıdır. Dişhekimliği ve Tıp dalında yapılan orijinal çalışmalar, araştırmalar, derlemeler ve vak'a gözlemleri yayınlanır. 2 Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi yılda 2 sayı olarak yayımlanır ve iki sayıda bir cilt tamamlanır. 3 Başka yerde yayımlanan yazılar dergiye alınmaz. Tercümeler eser sahibinin müsaade belgeleri ve asılları ile birlikte gönderilmelidir. 4 Dergide yayımlanan yazıların telif hakkı Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi'ne aittir, başka yerde yayımlanamaz. 5 Orijinal çalışmalar, araştırmalar ve derlemeler 15, vak'a gözlemleri 5 daktilo sayfasını geçmemelidir. Daha uzun yazıları yayın kurulu kısaltmakta serbesttir. Metinler daktilo ile standart daktilo kâğıdına ve sayfanın bir yüzüne iki satır aralıklı olarak yazılarak yayın kuruluna iki nüsha halinde teslim edilmelidir. Sayfanın sağ ve solunda ikişer santimetre arahk bırakılmalıdır. Pelür ya da başka tür kâğıda yazılmış nüshalar kabul edilmez. 6 Başlıklar metne uygun, kısa ve açık ifadeli olmalıdır. Yazarın veya yazarların adlan ve soyadları başlığın alt ve ortasına konmalıdır. Yazarların akademik unvanları ve adresleri soyadının sonuna konulacak (*) işareti ile birinci sayfanın altında not halinde bildirilmelidir. 7 Araştırmaların yazılı düzeni şöyle olmalıdır: Giriş, Materyal ve Metod, Bulgular, Tartışma, Özet (Türkçe) Özet Yabancı dilde, konu başlığı ile birlikte), Yararlanılan Kaynaklar. 8 Yazının anlamını ifade edecek nitelikte en az 5 satır Türkçe özetle birlikte, bu özetin İngilizce, Almanca ve Fransızca çevirileri yazılmalıdır. 9 Resimler net ve parlak fotoğraf kâğıdına basılmış olmalıdır. Grafik, diyagram ve şemalar çini mürekkebi ile aydınger kâğıdına veya şablon kartonuna çizilmelidir. Bunların arkasına yazar adı, yazı başlığı, şekil numarası ve yer- m

6 leri ayrı bir zarf içinde yazıya eklenmelidir. Klişelerin konulacağı yerler yazı içerisinde de işaretlenmelidir. Grafik, diyagram ve şekil altı yazılar metin dışında ayrı bir daktilo kâğıdına yazılmalıdır. 10 Yararlanılan kaynaklar ve metindeki geçiş sırasına göre veya yazarların soyadlanna göre alfabetik olarak düzenlenmelidir. Yararlanılan kaynakların yazılış şekli şu sıraya göre olmalıdır. a Dergiler: Yazarın soyadı, adının ilk harfleri, yazının başlığı, derginin kısaltılmış adı, cilt numarası, sayfa numarası, yılı. Dergi isimleri «Index Medicus» da verilen listeye göre kısaltılmahdır. b Kitaplar : Yazarın soyadı, adının ilk harfleri, kitabın adı, baskı veya cilt numarası, basıldığı basımevi, basıldığı şehir, yılı. 11 Dergiye gönderilecek yazılarda imlâ ve terminoloji yönünden şu noktalara dikkat edilmesi gerekmektedir. Anatomi terimlerinin latinceleri kullanılmalı ve bunlar tırnak içerisinde orijinal imlâsı ile yazılmalıdır. Dişhekimliği ve Tıp diline yerleşmiş terimler söylendiği şekilde yazıldıktan sonra parantez içerisinde orijinal yazılış şekli belirtilmelidir. 12 Metin içindeki sayfa üstlerine yazmak amacıyla, yazarlar konu başlıklarını beş kelimeyi geçmeyecek şekilde kısaltarak bildirmek zorundadırlar. 13 Dergimizde yayınlanacak yazıların bilimsel niteliğinden yazar ya da yazarlar sorumludur. Bilimsel yayınlar ile ilgili tenkitler ve cevaplan dergide «editöre mektuplar» bölümünde yayınlanır. Dergi ile her hususta Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Yayın Komisyonu Başkanlığına başvurulmalıdır. 14 Dergiye gönderilen yazılara G.Ü. Rektörlüğü'nce belirlenecek esaslar içinde telif ödenir. _ IV

7 ONUR ÜYESİ Prof. Dr. Nedret GÜRSOY'un Biyografisi Yusuf Nedret Gürsoy, 1931 Ayvalık doğumludur. İlkokulu Ayvalık'da ve orta öğrenimi İstanbul Erkek Lisesinde tamamladı. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Dishekimliği Yüksek Okulunu bitirdi. Askerlik hizmetini yılları arasında Ardahan'da yaptı. Askerlikten sonra İstanbul Üniversitesi Dishekimliği Yüksek Okulunda asistanlık görevine başladı, 1961 yılında ihtisasını tamamladı, 1966 yılında doçentlik sınavını verdikten sonra 1973 yılında profesör olarak İstanbul Üniversitesi Dishekimliği Fakültesinde öğretim üyeliği görevine devam ederek 1983 yılında kendi isteği ile emekli oldu. İngilizce ve Fransızca bilmektedir, bir tanesi kitap olmak üzere 20 civarında bilimsel yayını vardır. Yurt içi ve yurt dışında çeşitli kongrelere katılmıştır. Evli ve çocuğu yoktur. Yazışma adresi : Rumeli Cad. Meriç Apt. 21/23 Nişantaşı - İstanbul _ V

8

9 TC. GAZİ ÜNİVERSİTESİ DİŞHEKİMLİGİ FAKÜLTESİ DERGİSİ YAYIN KOMİSYONU YAVUZYILMAZ Baş k a n Prof. Dr. Hüsnü üye Prof. Dr. Mustafa TÜRKER Üye Doç. Dr. Erol DEMİREL Üye Doç. Dr. Tayfun ALAÇAM Üye Prof. Dr. Oktay ÜNER Üye Doç. Dr. Şule YÜCETAŞ Üye Yrd. Doç. Dr. Sevda SUCA CLT: 4 OCAK 1987 SAYI: 1 İ Ç İ NDEKİ LER ARAŞTIRMALAR Nilgün AYHAN Şaziye ARAŞ Gönen ÖZ CAN Levent TANER Günaydın ERBENGİ Koksal BALOŞ Metal ERCAN Değişik Konsantrasyonlarda ki NaF Solüsyonlarının Antibakte-riyel Etkilerinin Araştırılması. 1 Sintigrafik Olarak İntraligamental Anestezinin Değerlendirilmesi 11 -^-- VH^-

10 Nilüfer GÖZLER Koksal BALOŞ Cihan AKÇABOY Sevil İPLİKÇİOĞLU İ. Levent TANER Abdulkadir BAYHAN Nazım ÖZKARATAŞ Tayfun ALAÇAM Ezel YAVUZYILMAZ Rahmi DOĞANGÜN Fügen ERSOY Özden SANAL Tamer ALPAGOT Hamit ÇELİK Oktay ÜNER Sema ILGAR Cihan AKÇABOY Sevda SUCA Nezihi BAYIK Hıdır ÖZTÜRK İ. Levent TANER Zeki GÜRYIL Sacide DEMİRALP Hayriye SÖNMEZ Ön-Arka Yönde Alt ve Üst Ba zal Kavis İlişkilerinin Saptanma sında Yararlanılan Yöntemlerin Karşılaştırılması Ülkemizde Üretilen Çeşitli Diş Macunlarının İçeriklerinin İnce lenmesi Toplu Ağız Hijyen Eğitiminde Motivasyon Derecesinin Saptanması Foramen Apikalenin Diş Kökleri nin Anatomik Apeksleriyle İliş kisi...67 Erişkin Diabetli Hastalarda Peri odontal Durum ve Nötrofil Kemotaksisi...75 Parklı Konumda Elde Edilmiş Profil Uzak Röntgen Filmlerinde Mandibulanm Konumu Ülkemizde Kullanılmakta Olan Çeşitli Marka Akrilik Takım Diş lerin Aşınmaya Dirençlerinin Karşılaştırılmalı Olarak İncelen mesi...97 Gizli Kalmış Aproksimal Bölge Çürüklerinin Tesbitinde Isırtma Radyografisi ile Çeşitli Klinik Bulguların Teşhis Yönünden Kar şılaştırılması Diş Hekimliğinde Sorunlu Ço cuklarda Genel Anestezi Uygula ması VIII

11 VAKA TAKDİMLERİ Yavuz BURGAZ Nadir GÜNGÖR Derviş YILMAZ Yavuz BURGAZ Hüsnü YAVUZYILMAZ Bir Pseudoprognati Vakasının Protetik Yolla Tedavisi Sialolithiasis Nedeniyle intraoral Pistül Spring Köprü DERLEMELER Arife DOĞAN Murat DOĞAN Behiye ERDOĞAN Tam Protezlerde Nötral Bölge ve Protez Yüzeyleri Diş Hekimliği Pratiğinde Ortaya Çıkabilecek Hayati Tehlike ve İlkyardım...,. 165 IX

12

13 THE JOURNAL OF THE DENTAL FACULTY OF GAZt UNIVERSITY VOLUME 4 JANUARY 1987 NUMBER 1 CONTENTS RESEARCH Nilgün AYHAN Şaziye ARAŞ Gönen ÖZCAN Levent TANER Günaydın ERBENGİ Koksal BALOŞ Meral ERCAN Nilüfer GÖZLER Koksal BALOŞ Cihan AKÇABOY Sevil İPLİKÇİOĞLU İ. Levent TANER Abdulkadir BAYHAN Nazım ÖZKARATAŞ Tayfun ALAÇAM The Investigation of the Antibakterial Effectiveness of the NaF Solutions in Different Concen trations... 1 Scintigraphic Evaluation of the Intraligamental Anesthesia Tec hnique A Comparison of the Methods Used to Assess the Sagittal Base Relationship The Evaluation of Different Dentifrices Produced in Our Country 39 Determination of the Degree of Motivational effect of Oral Hygiene Group Instruction The Relationship of the apical Foramen to the anotomik Apex of Teeth XE

14 Ezel YAVUZYILMAZ Rahmi DOĞANGÜN Pügen ERSOY Özden SANAL Tamer ALPAGOT Hamit ÇELİK Periodontal Status and Neutrophyl Chemotaxis of Diabetic Adults Oktay ÜNER Sema ILGAR The Position of the Mandible on Lateral Cephalometric Films Taken in Different Positions Cihan AKÇABOY Sevda SUCA Nezihi BAYIK Hıdır ÖZTÜRK t. Levent TANER Zeki GÜRYIL Sacide DEMİRALP Hayriye SÖNMEZ The Abrasive Rezistance of different Acyrilic Teeth Correlation of Bite Wing Radiog raphs and various Clinical Pa rameters for the Diagnosis of Hidden Approximal Carious Le sions Ill General Anesthesia in Handicap ped Children CASE REPORTS Yavuz BURGAZ Nadir GÜNGÖR Derviş YILMAZ Yavuz BURGAZ Hüsnü YAVUZYILMAZ Prosthodontic Treathment of a Prognatism case Intraoral Fistula Caused by Sia lolithiasis Sping Bridge 143 REVIEW Arife DOĞAN Murat DOĞAN Behiye ERDOĞAN Denture Surfaces and Neutral Zone in Complete Dentures. 155 The Vital Dangers that may take place during Dental Practice and First aid XII

15 G.Ü. Dişhek. Fak. Der. Cilt IV, Sayı 1, Sayfa 1-9, 1987 DEĞİŞİK KONSANTRASYONLARDAKİ NaF SOLÜSYONLARININ ÂNTİBAKTERİYEL ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI Dr. Dt. Nilgün AYHAN* Doç. Dr. Şaziye ARAŞ** GÎRİŞ Son yıllarda fluoridlerin çürük önleyici niteliklerinde, apa-tit yapısında oluşturdukları değişikliklerin yanısıra, oral mik-roflora ve metabolizması üzerindeki etkilerinin de rol oynadığı saptanmıştır. Bu özellikleri nedeniyle değişik F bileşikleri çürük ve periodontal hastalıklar açısından patojeniteleri sınırlı sayıda bakteriyle ilgili olan plak mikrof lora sının, kar ioj enik olmayan bir yapıya dönüştürülmesi için kullanılmaktadır (2, 4,17, 19). Fluoridlerin bakteri metabolizmasına etkisi konusunda değişik yorumlar mevcuttur; Fluoridler karbonhidratların fosfoe-nol piruvata bağlı olarak bakteri hücre membranları boyunca taşınmasını engelleyerek glikoz uptake'ini etkileyebilmekte-dir (17,19). Ayrıca kuvvetli enzim inhibitörü olan fluoridler, bakterilerin karbonhidrat metabolizmasını iki noktada inhibe ederek bozarlar. Bu inhibisyon olaylarının ilki enolaz enziminin inhibisyonu olup, ikincisi glikoz 6 - P formasyonundan önce meydana gelmektedir. Böylece karbonhidratlardan asit oluşumu engellenebilmektedir (20). Hücre membranlarını HF molekülü halinde geçebilen fluoridlerin, hücre içinde H + ve F~ iyonlarına ayrılmasıyla, protoplazmanın ph'sı düşecek ve hücre membram boyunca ph farklılığı azalacaktır (5,10,17). Bakteri metabolizması esnasında gözlenen intrasellüler polisakkarit imalinin fluoridlerle inhibe olmasına karşın, ekstrasellüler po- ( * ) A.Ü. Diş Hekimliği Fakültesi Mikrobiyoloji Birimi Araştırma Görevlisi e**) A.Ü. Diş Hekimliği Fakültesi Pedodonti Anabilim Dalı Öğretim Üyesi.

16 NaF SOLÜSYONLARI lisakkarit yapımının fluora dirençli olduğu saptanmıştır (6,18). Bu nedenle F tatbikinden sonra mine yüzeyinde gözlenen mîkrobial koloni değişimlerinin, ekstrasellüler polisakkaritlerin inhibisyoundan ziyade, mine - bakteri ve bakteri - bakteri arasındaki yüzey özelliklerinin değişimiyle ilgili olduğu ileri sürülmektedir (15,16,19, 20). Değişik konsantrasyonlardaki NaF bileşiklerinin plak oluşumunu in vivo ve in vitro olarak inhibe edebildiği ve çürük önleyici özelliğinde, gr ( + ) ve gr ( ) bakterilerin büyüme ve kolonizasyonuna etkinliğinin de yer aldığı belirtilmiştir (1, 2, 4, 9,10,12,14,18, 20, 21). Bu nedenle araştırmamızda NaF'ün tedavi amacıyla kullanılan değişik konsantrasyonlarının ağız florasında bulunan Neisseria, S. aureus, B. subtilis ve C. Albicans üzerindeki antibakteriyel özelliklerinin in -vitro olarak değerlendirilmesi amaçlanmıştır. MATERYAL VE METOD Ağız florasında çoğunlukla bulunan Naisseria, S. aureus, C. albicans ve B. subtilis test mikroorganizmaları olarak seçildi. Bunlardan Naisseria, S. aureus ve C. albicans ağızdan izole edildi. B. subtilis Ankara Refik Saydam Hıfzıssıha Enstitüsünden temin edildi. Neisseria için adi jeloz, C. albicans için saboraud, S. aureus için kanlı agar kullanıldı. Steril koşullarda mikroorganizmaların I cc.'lik serum fizyolojiklerle süspansiyonları ya-püdı. Serum fizyolojik 37 C'lık etüvde 2 saat inkübasyona bırakıldı. 2 saat sonra S. aureus ve B. subtilis içeren serum fizyolojiklerden alınan materyal kanlı ağara, Naisseria içerenden alınan materyal adi jeloza ve C. albicans içerenden alınan materyal Sabouraud besiyerine ekildi. Pasteur pipetinin ucu kıvrılarak plaklar üzerine yayıldı. Yayma işleminden sonra Pasteur pipetiyle fazla gelen sıvı kısmı çekildi. Araştırmamızda kullan-dığımış diskler % 0,1,'lik, % 0,2'lik, % 0,5'lik, % l'lik % 2'lik ve % 4'lük steril NaF solüsyonu kullanılarak Whatman filtre kâğıdından (No 2) laboratuarımızda klasik usullere göre hazırlandı (3,13). Her ekim iki kez tekrarlandı. Ekimleri yapılmış plaklara konsantrasyonları farklı NaF solüsyonlarının emdirilmiş olduğu 6 disk steril şartlarda yerleştirildi. 2

17 Nilgün AYHAN, Şaziye ARAŞ Resim la. Neisseria'm ekili olduğu vasatta görülen inhibisyon zoııları. 3 Resim lb. S.auieus'un ekili oiduğu vasatta görülen inhibisyon zonîarı.

18 NaF SOLÜSYONLARI Besim le, Candida albicans'ın zonları. ekili olduğa vasatta görülen înhibisyön esım İd. B. subtilis'in ekili olduğu vasatta görülen inhibisyon zonları. 4

19 Nilgün AYHAN, Şaziye ARAŞ Plaklar etüve kaldırıldı 37 C de inkübe edilen plaklar 24 saat sonra incelenerek oluşan inhibisyon zonları çapları ( > antibakteriyel güç yok; + > minimum güç; + + -* orta güç; > maksimum güç olarak değerlendirildi (Resim la, b, c, d). BULGULAR Neisseria, Staphylococcus aureus, Candida albicans ve B. subtilis mikroorganizmalarının ekili olduğu plaklar 24 saat sonra etüvden çıkarılıp oluşan inhibisyon zonları Tablo l, 2, 3, 4'deki gibi saptandı TABLO 1. Neisseria'nın ekili olduğu vasatta NaF diskleri çevresinde oluşan inhibisyon zonları. NaF Diskleri %01'lik % 02'Iik % 051 i k % 1'Iik % 2'Iik % 4'iük WHIIIIIIIIilll llll i IIIWlllll)İIIIIIIH İli İlli '«BttTJBff"" '"I IIIHHMI WIIIH I III'I IMIIIIW 0 Antibakteriyel güç yok + Minimum güç + -f- Orta güç Maksimum güç TABLO 2. Staphylococcus aureus'un ekili olduğu vasatta NaF diskleri çevresinde oluşan inhibisyon zonları NaF Diskleri %01'lik %02'lik % 05'îik % 1'!ik % 2'Iik %4'lük Staphylococcus aureus _e Antibakteriyel güç yok + Minimum güç + + Orta güç Maksimum güç 5

20 NaF SOLÜSYONLARI TABLO 3. Candida albicans'ın ekili olduğu vasatta NaF diskleri çevresinde oluşan inhibisyon zonları NaF Diskleri %01'lik % 02'lik % 05'Iik % 1'lik % 2'iik % 4'lük Candida albicans 0 Antibakteriyel güç yok + Minimum güç + + Orta güç H- + + Maksimum güç TABLO 4. B.sufetilis'in ekili olduğu vasatta NaF diskleri çevresinde oluşan inhibisyon zonları NaF Diskleri %01'lik % 02'lik % 05'Iik % 1'lik % 2'lik % 4'lük B.subtiltis Antibakteriyel güç yok + Minimum güç + + Orta güç Maksimum güç TARTIŞMA Çürük ve periodontal hastalıkların etiyolojik faktörü diş yüzeyine ve subgingival sahalara yerleşen fakültatif anaerobik mikroorganizmalardır. Oral hastalıkların görülme sıklığı ve şiddetli, plaktaki spesifik patojen mikroorganizmaların selektif olarak kaldırılmasıyla kontrol altına alınabilir (1). Son yıllarda patolojik bakteri plağının kaldırılması amacıyla kullanılan antibakteriyel maddelerden biri de fluoridlerdir. NaF'ün çürük önleyici, etkinliği, diğer fluorür bileşikleriyle eşdeğer olması yanında (2,10,14) kimyasal olarak stabil oluşu, tadının uygunluğu, oral yumuşak dokular için irritan olmayışı ve dişlerde renk- 6

21 Nilgün AYHAN, Şaziye ARAŞ leşme oluşturmaması gibi üstünlükleri nedeniyle en yaygın kullanılan F preparatıdır (6,10). Araştırmamızda kullandığımız NaF solüsyonları diğer araştırıcıların gargara ve topikal uygulamalarda önerdikleri konsantrasyonlara uygun olarak hazırlanmıştır (2, 10,14, 19). NaF'ün S.mutans, Veillonella, total streptokoklar ve total flora üzerine antibakteriyel etkinliğini gösteren araştırmalar mevcuttur (11, 20). Ancak konsantrasyonla bağıntılı olarak ağızda özellikle yumuşak doku enfeksiyonlarına neden olan S.aureus, Cjalbicans, B.subtilis ve Naisserialar üzerine etkinliğini gösteren bir literatür bilgisine rastlanılamamıştır. Mikroorganizmaların NaF'e karşı duyarlılığının ölçülmesinde kullandığımız disk di-füzyon yöntemi, bu amaçla yaygın olarak kullanılmaktadır ve International Collobarative Study Group (ICS) tarafından da referans metod olarak tarif edilmiştir. Diskler etrafındaki inhi-bisyon zonları ölçülerek minimum inhibitor konsantrasyon bulunabilmektedir (7). Araştırmamızdaki dört tip mikroorganizmanın da NaF'e duyarlı olduğu saptanarak, antibakteriyel etkinin kullanılan konsantrasyonların artışıyla orantılı olarak arttığı gözlenmiştir. Nitekim ROLLA (15,18) konsantre fluorid bileşiklerinin daha güçlü antimikrobiyal etkiye sahip olduğunu belirtmektedir. Araştırma sonuçlarımız; NaF'in çürük önleyici niteliği yanında, düşük konsantrasyonlarda dahi oral antiseptik olarak da etkin olabileceğini göstermektedir. ÖZET Topikal uygulamalarda ve gargara olarak kullanılan konsantrasyonlardaki NaF solüsyonlarının ağızda sıklıkla bulunan Neisseria, S.aureus, C.albicans, B.subtilis üzerindeki antibakteriyel etkinliği disk difüzyon yöntemiyle in vitro olarak araştırılmıştır. Her dört bakteri üzerinde saptanan antibakteriyel etkinin konsantrasyonla orantılı olarak arttığı gözlenmiştir. 7

22 NaF SOLÜSYONLARI SUMMARY THE INVESTIGATION OF THE ANTIBACTERIAL EFFECTIVENESS OF THE NaF SOLUTIONS IN DIFFERENT CONCENTRATIONS The antibacterial effectiveness of the NaF solutions that are being used in topical applications and as mouthrinses on the cammon bacteriae that are found in the mouth as Neisseria, S. aureus, C. albicans and B. subtilis are in-vitro investigated with disc diffusion method. It has been found that the antibacterial effectiveness on four bacteriae has increased related to the concentrations of NaF solutions. KAYNAKLAR 1. Andres, C.J., Schaeffer, J.C., Windeler, A.S. : Comparison of antibacterial properties of SnF 2 and NaF mauthwashes, J. Dent. Res., 53 : , Brayer, L., Gedalia, I., Gover, A. : Chlorhexidine and fluoride in prevention of plaque and caries in hamsters. J. Dent. Res., 56 : , Çetin, E.T., Töreci, K., Anğ, Ö. : Genel ve Pratik Mikrobiyoloji, Ser-met Matbaası, İstanbul, 3. Baskı, Dijkman, A.G., et. al. : In vivo plaque formation on enamel surfaces treated with topical fluorid agents. Caries Res., 19 : , Eisenberg, A.D., Bender, G.R., Marquis, R.E. : Reduction in the aciduric properties of the oral bacterium streptococcus mutans GS-5 by fluoride. Arch. Oral Biol., 25 : , Emilson, C.G. : Susceptibility of verious microorganisms to chlorhexidine. Scand. J. Dent. Res., 85 : , Emilson, C.G. : Effect of chlorhexidine gel treatment on streptococcus mutans population in human saliva and dental plaque. Scand. J. Dent. Res., 89 : , Hamilton, I.R. : Effects of fluoride on enzymatic regulation of bacterial carbonhydrate metabolism. Caries Res. II (Suppl. I) : , Leverett, W.D., Hugh, W.D., Jensen, Q.E. : Effect of 28 months of daily mouthrihsing with SnF 2 and NaF. Caries Res., 18 : 172, 1984.

23 Nilgün AYHAN, Şaziye ARAŞ 10. Mc Donald, J.L., Bruce, Jr., Schemehorn, R. : Influence of fluoride upon plaque and gingivitis in the beagle dog. J. Dent. Res., 59 (9-10) : , Mc Hugh, W.D., Eisenberg, A.D., Lewerett, D.H. : Microbial plaque composition after daily rinsing with SnF 2 or Naf. J. Dent. Res., 62 : 672, Abstr. no : 204, Ogaard, G., Rolla, K., Helgeland, K. : Fluoride retention in sound enamel in vivo after mouth rinses with 0.05 or 0.2 % NaF. Caries Res., 18 : 166, Abstr. no : 37, Payzin, S., et. al. : Sağlık Hizmetinde Mikrobiyoloji, A.Ü. Tıp Fak. Yayınları, No : 153, A.Ü. Basımevi, Ankara, Petersson, L.G. : In vivo fluoride uptake in human enamel following treatment with a varnish containing soduim fluoride. Odont. Revy., 26 : , Rolla, G., Melsen, B. : Description of protein and bacteria from hydrox-yapatite by fluoride and monofluorophosphate, Caries Res. 9 : Rolla, G., Melsen, B. : On the mechanism of the plaque inhibition by chlorhexidine, J. Dent. Res., Special Number B, 54 - B, 57 - B, 62, Schactele, C.F., Mayo, J.A. : Phosphoenol pyruvate - dependent glucose transport in oral streptococci, J. Dent. Res., 52 : 1209, Sluiter, J.A., Purdell - Lewis, D.J. : Lower fluoride concentrations for topical application, an in vitro study, Caries Res., 18 : 166, Abstr no : Stewart, R.E., et. al. : Pediatric Dentistry. The C.V. Mosby Comp., St. Louis, Toronto, London, Tinanoff, N. : The developmant of plaque on enamel and alterations induced by fluorides. Scanning Electron Microscopy, II : , Wreder, S.G., Newman, H.N., Strahan, J.D. : Stannousfluoride and subgingival chlorhexidine irrigation in the control of plaque and chronic periodontitis, Journal of Clinical periodont., 10 : ,

24

25 G.Ü. Dişhek. Fak. Der. Cilt IV, Sayı 1, Sayfa SİNTİGRAFİK OLARAK İNTRALİGAMENTAL ANESTEZİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ* Gönen ÖZCAN** Levent TANER** Günaydın ERBENGİ*** Koksal BALOŞ**** Meral ERCAN**" 8 Yüksek basınçlı şırınga dizaynı ilk kez 1912 yılında yapılmıştır. Gunthroupe isimli araştırıcı (Gunthroupe, Circa, 1912) standart şırıngayı basınç uygulayacak şekilde geliştirmiş ancak kullanılması güç olduğundan o tarihlerde pek geçerli bir teknik sayılmamıştır. -. îzıtraligamezıtal anestezi tekniğinin ise 1924 yılında Cassa-mani (2) tarafından ortaya atıldığı ve 1976 yılında Chenaux (3) ve arkadaşlarının bu konu hakkında yaptıkları bir yayından sonra tekniğin popüler hale geldiği ileri sürülmektedir yılında Monheim 2,5 cm. uzunluğunda 25 gauge bir iğne ile bağ dokusu içerisine yavaş olarak yapılan bir anesteziyi submukoza ya da lokal infiltrasyon anestezisi olarak tanımlamış ve enjeksiyonun yavaş olarak yapılmasının önemli olduğunu vurgulamıştır (11). Daha sonra 1974 yılında Mörse (12) periodontal ligament enjeksiyonunun uygulamalarından bahsetmiştir. (*) Araştırma, H.Ü. Tıp Fakültesi Nükleer Tıp Anabilim Dalında ve G.Ü. Diş Hekimliği Fakültesi Periodontoloji Anabilim Dalında yapılmış ve Türk Periodontoloji Derneğinin 16. Bilimsel Kongresinde tebliğ edilmiştir Mayıs 1985, Alantur Otel, Alanya. (**) G.Ü. Diş hekimliği Fak. Periodontoloji Anabilim Dalı, Öğr. Üy., Doç. Dr. (***) H.Ü. Tıp Fakültesi Nükleer Tıp Anabilim Dalı Öğr. Üyesi, Prof. Dr. (****) G.Ü. Diş Hekimliği Fakültesi Periodont. Anabilim Dalı Öğr. Üyesi, Prof. Dr. (*****) H.Ü. Tıp Fakültesi Nükleer Tıp Anabilim Dalı, Öğr. Gör., Dr. 11

26 İNTRALİGAMENTAL ANESTEZİ Bu anestezi tekniğinde lokal anestezik solüsyon özel olarak yapılmış bir enjektör aygıtı ve kısa bir iğne ile gingival sulkusu penetre edip periodontal ligament içerisine zerkedilmekte ve reverzibl sinir bloku sağlamaktadır. Periodontal ligament anestezisinin (PDL) hem primer enjeksiyon (10) hem de diğer anestezilere ek olarak verilen enjeksiyonlarının (17) başarılı olduğu bildirilmiştir. Ancak bu çalışmalarda farklı yapıda enjeksiyon aygıtları kullanılmıştır. PDL anestezi tekniğinin avantajları (16) ve dokularda meydana getirdiği hasar çeşitli yayınlarda incelenmiştir (5,18). Bu avantajlar arasında enjeksiyonun hasta tarafından rahatça kabulü, verilen anestezik solüsyon miktarının az oluşu, istenilen sayıda dişte anestezinin sağlanabilmesi, özellikle pedodonti alanında anestezi sonrası dudak ve yanak ısırma gibi komplikas-yonların önlenebilmesi ve anestezinin süratli bir şekilde oluşu sayılabilir. Bu anestezinin endodontik diagnoz amacıyla da kullanılabileceği bildirilmiştir (14). Wall (1983) (16) spongioz kemik içerisine yayılan bu anestezinin dört enjeksiyon şiddetinde olduğunu ve kardiak problemlerin ortaya çıkmasını önlemek için 1/ ya da daha az epinefrin içeren lokal anesteziklerin kullanılmasını önermiştir. PDL anestezi tekniğinin dokularda meydana getirdiği hasarın histolojik olarak incelenmesi için maymunlar ve köpekler üzerinde deneyler yapılmış ve dokulardaki hasarın önemsiz sayılabilecek derecede olduğu saptanmıştır. întraligamental anestezi tekniğinin etkinliğinin araştırılması için çeşitli klinik çalışmalarda yapılmıştır. Walton ve Abbott (1981) (17) yeterli pulpa anestezisi sağlamak amacıyla uyguladıkları 120 PDL enjeksiyonunda ilk zerkte hastaların % 63, sonraki zerklerde % 71, total başarı oranının ise % 92 olduğunu, tekniğin hem restoratif hem de endodontik uygulamalarda eşit düzeyde etkili olduklarını bildirmişlerdir. Smith ve arkadaşları (1983) (15) endodontik tedavi gören ve blok ya da infiltrasyon enjeksiyonu ile anestezi sağlanamayan 60 hastada yaptıkları çalışmada ilk zerkte hastaların % 65'in- 12

27 Gönen ÖZCAN, Levent TANER, Günaydın ERBENGİ, Koksal BALOŞ, Meral ERCAN de, ikincisinde ise geriye kalan hastaların % 55'inde ve her İki enjeksiyonda toplam % 83 başarı elde ettiklerini bildirmişlerdir. Kaufman ve arkadaşları (1984) (8) farklı anestezik maddeler kullanarak 10 kişi üzerinde yaptıkları çalışmada farklı derecede pulpa anestezisi elde etmişlerdir. Kontrol grubunda kullandıkları serum fizyolojiğin anestezi oluşturmaması PDL anestezisinin basınç yoluyla da anestezi meydana getirdiği fikrini de çürütmüştür. Bu araştırmada en uzun süreli anestezi xylocaine artı 1/ epinephrine ile elde edilmiştir (Ortalama 27 dakika). Sandallı (1985) (13) yaptığı çalışmada çeşitli klinik uygulamalarda PDL anestezisi tekniğini kullanmıştır. Bu araştırmada diş çekimleri için yapılan enjeksiyonların özellikle ön dişler bölgesinde birinci zerkte % 80 başarı sağladığı, dentin çürüklerinin tedavisi ve pulpektomi vakaları için ise genellikle ikinci ve üçüncü zerklere ve ek olarak blok anestezisine ihtiyaç olduğu bildirilmiştir. Periodontal tedavi uygulamalarında ise anestezi etkisinin kısa sürmesi sebebiyle yapılan işlemlerin kademeli olarak sürdürülmesi de önerilmiştir. Berk ve arkadaşları (1985) (1) 7-15 yaşları arasında 93 hastada I. ve II. süt azı dişlerinde kavite preperasyonu veya çekim sırasında PDL anestezisini kullandılar. Aynı araştırıcılar kavite preperasyonu yapılan hastaların ise % 58'inde ağrısız olarak uygulamayı gerçekleştirdiklerini belirttiler. Bizim de bir süre önce başlattığımız ve henüz tamamlanmamış olan klinik çalışmalarımızdan edindiğimiz fikir, anestezinin dişler ve çeneler arası bir seçicilik göstermesidir. Yukarıdaki klinik çalışmalarda çıkan sonuca göre PDL anestezisi başarı yüzdesinin farklı araştırmalarda farklı olduğu anlaşılmaktadır. Bu tür anestezi kullanılarak yapılan klinik uygulamalarda başarı yüzdesinin uygulamanın ve dişin cinsine göre farklılık göstermesi düşündürücüdür. PDL anestezisinde bazı vakalarda enjeksiyonun başarılı olması, bazılarında ise olmamasının sebebi nedir? PDL anestezisinin başarısına etkin faktörler konusunda da çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Bu faktörler arasında iğnenin 13

28 İNTRALİGAMENTAL ANESTEZİ çapı, zerk sırasında back - pressure denilen ve zerki güçleştiren karşı basınç, zerk süratini sayabiliriz. PDL anestezisinin başarılı olması için anestezik solüsyonun herhangi bir yolla periapikal bölgeye ulaştığı veya ulaşıp ulaşmadığı konusunda çeşitli çalışmalar yapılmıştır: Dreyer ve arkadaşlarının (1983) (4) maymunlar üzerinde India ink ile anestezik solüsyonu karıştırarak yaptıkları çalışmada karbon taneciklerini iğnenin dokuyu penetre ettiği bölgenin biraz apikalinde ve dişeti, kemik iliği ve periodontal ligament içerisindeki kan damarlarının kesitlerinde bulunduğunu gözlemişlerdir. Bu araştırmada kullanılan karbon tanecikleri anestezik solüsyon moleküllerinden oldukça büyük ve farklı özelliklere sahip olmasına rağmen araştırıcıların görüşleri, anestezik solüsyonun da iğnenin penetre ettiği dokulardaki kan damarları yoluyla apekse ulaştığıdır. Garfunkel ve arkadaşları (1983) (6) yine maymunlar üzerinde yaptıkları çalışmada radyografide radyopak görüntü veren İothalamate sodium solüsyonunu PDL enjeksiyonunda kullanmışlar ve bu maddenin yayılış yolunu görmek amacıyla enjeksiyon sonrası radyografi almışlardır. Bu araştırıcılar araştırmada kullanılan maddenin lokal anestezik solüsyondan daha viskoz olmasına ve bu sebeple tam bir karşılaştırma yapılmamasına rağmen ilacın interdental sep-tumun alveol kreti bölgesindeki kemik iliği boşlukları yoluyla yayıldığını ve periodontal ligamentte tespit edilemediğini bildirmişlerdir. Anestezik maddenin ne yolla yayıldığını, maddenin fiziksel özelliklerini fazla değiştirmeden incelemek için bu araştırmanın yapılmasına karar verilmiştir. PDL anestezisinde anestezik maddenin ne yolla yayıldığını ya da yayılıp yayılmadığını sintigrafik olarak incelemeden önce Fakültemiz kliniğinde bir ön çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada hem ilerideki dönemlerde anesteziyi uygulayacak olan hekime bir el alışkanlığı vermek, hem de anestezinin başarısızlığına neden olabilecek bir faktör olarak düşünü- 14

29 Gönen ÖZCAN, Levent TANER, Günaydın ERBENGİ, Koksal BALOŞ, Meral ERCAN len iğnenin giriş yerinin standardize edilmesi planlanmıştır. Bu amaçla PDL anestezisi için kullandığımız 30 gauge iğne, Sandallı (1985) (13) tarafından açıklanan yöntemle periodontal aralığa gelecek şekilde yerleştirilmiştir. Bu sırada iğne yerinden hiç oynatılmadan bir radyografi alınmış ve hemen arkasından aynı yere 0.3 mi articain hydro-chlorid ve epinephrinhydrochiorid içeren solüsyondan zerkedil-miştir. Bu uygulama sonunda iğnenin bazen hedeflenen dişe değil de, komşu dişin yakın yüzüne kaydığı saptanmıştır. Ön çalışmada sonuç olarak anestezinin başarılı olması ile giriş yerinin tam periodontal aralığa isabet etmesi arasında bir ilişki saptanamamıştır. Çalışmamızın bundan sonraki bölümünde Hacettepe Üniversitesi Nükleer Tıp Bölümünün sağladığı olanaklar ile radyoizotop sintigrafisi metodundan yararlanılmıştır. Radyoizotop sintigrafisi teşhis amacıyla hastaya verilen radyofarmasötiklerin vücutta yayılmalarını görüntüleyen bir metodtur. Bu metodla vücudun çeşitli iç organları açılmadan görünür hale gelebilir (Kuhl, 1968) (9). Sintigrafinin avantajları arasında çok küçük miktarlardaki radyoaktif işaretli maddenin dahi hassas olarak ölçülebilmesi de vardır. Bu tekniğin gelişme dönemlerinde sadece hastadan alınan kan, idrar, feces ve doku örneklerinde ölçülebilen radyoaktivite, daha sonra dokuların kendilerini penetre edip yaydıkları gamma ışınlarının external olarak ölçülebilmesiyle ilerleme kaydetmiştir. Sintigrafi tekniği dokudan yayılan bu ışınları bize resim olarak vererek bilinen miktardaki radyoaktif maddenin in vivo yayılmasını gösterir. Bu teknik kullanılarak bir organdaki lezyonun varlığı, boyutları, pozisyonu ve sınırları gibi bilgiler edinilebilir, ayrıca organ fonksiyonları hakkında da bilgi veren uygulamalar vardır. Sintigrafi tekniğiyle dokularda tespit edilecek radyoizotopun ideal olarak alfa, beta partikülieri veya çok düşük enerjili fo-tonları yaymaması istenir. -15

30 İNTRALİGAMENTAL ANESTEZİ Radyoizotop sadece gamma ışınlarını yaymalı ve bu ışınların enerjisi, dokuları penetre edip dışarıya yayılabilecek kadar olmalı, ancak ölçümü yapan cihazın zırhını delebilecek kadar olmamalıdır. Sintigrafik incelemesi yapılacak olan organ veya dokulara verilen radyoaktif ilaçlara radyofarmasötik denir. Radyoaktif farmasötikler, biclojik ünitelerin fonksiyonlarının değerlendirilmesi için sıklıkla kullanılırlar, örneğin bir tümörün. aktif olarak konsantre olan iyodun, ya da rejyonel kan akımının ölçülmesi gibi. Madde seçiminde o organ veya dokuya spesifik affinitesi olan bir madde seçilir. Bazı maddeler ise dokularda hem fonksiyonel hem de yapısal bilgi verirler. Bunun dışında çeşitli organlara örneğin, tiroide terapötik radyasyon iletmek için kullanılan maddeler de vardır. Radyoizotoplar nükleer reaktörlerde elde edilir. Vücutta radyasyon yayma süreleri maddenin fiziksel yarı ömrü ve bio-lojik mekanizmalarla belirlenir. MATERYAL VE METOD Yapılan sintigrafik çalışmada articain hydrochlorid içeren lokal anestezik solüsyon teknisyum ile bağlanmış, pistol tip PDL enjeksiyon apereyi ve 30 gauge iğne kullanılarak, yaşları arasında değişen gönüllü beş hastaya zerkedilmiştir. Her dişemezial ya da distal bölgelerden birisinden ya da her ikisinden 0.3 mi. solüsyon enjekte edilmiştir. Daha sonra radyoaktif maddenin yayılışı polaroid film üzerinde parlak bölgeler halinde pin - hole kollimatörlü photo - gamma multiplier cihazında resimlenmiştir. Belirtilen bu görüntüleme cihazı, radyoaktif maddeyi görünür hale getirir. Cihazın kollimatör denilen ve dokulardan yayılan gama ışınlarını toplayan kısmı ile bunu ekranda görüntü haline getiren ve oldukça komplike bir yapıda olan kısımları vardır. Bizim çalışmamızda cihazın dar bir sahayı görüntüleya bilen pin-hole kollimatörü kullanılmıştır. Bu çalışmada kulla nılan radyoizotop ise Teknisyum 99 m (99 TC) dur. 16

31 Gönen ÖZCAN, Levent TANER, Günaydın ERBENGİ, Koksal BALOŞ, Meral ERCAN Bunun sebebi maddenin gamma enerjisinin düşük seviyede oluşu ve fiziksel yarılanma süresinin kısa oluşudur. Dolayısıyla vücudun alacağı radyasyon dozu da düşük olacaktır. Teknisyum bir geçiş elementidir ve fiziksel yarılanma süresi altı saattir. Tabiatta yoktur ve suni olarak (99Mo) Molibdenden elde edilir. Teknisyumun kullanılma şekli, iyon haldeki Teknisyum pertek-netattır. Resim 1 : X Hastasında alt sağ birinci küçükazı dişine yapılan enjeksiyondan hemen sonra radyoaktif maddenin apikal bölgeye yayılışı. Resimdeki üç ayrı görüntü aynı bölgenin üç ayrı büyütme ile verilen görüntüleridir. TARTIŞMA Resimlerden görüldüğü gibi PDL enjeksiyonunda yayılma olduğu takdirde enjeksiyonun hemen arkasından olmakta ve ki sa bir süre içinde etkisi kaybolmaktadır (20 dakika kadar). Et ki süresinin kısa oluşu daha önce bir araştırıcı tarafından vurgulanmıştır (Sandallı, 1985) (13). 17

32 INTRALIGAMENTAL ANESTEZİ Eesim 2 :. X Hastasında enjeksiyondan 10 dakika sonra maddenin yayılışı. Eesim 3 : X Hastasında enjeksiyondan 20 dakika sonra maddenin yayılışı 18

33 Gönen ÖZCAN, Levent TANER, Günaydın ERBENGİ, Koksal BALOŞ, Meral ERCAN Eesim 4 : Y Hastasında alt sağ birinci küçükazı dişinin mesial bölgesindeki enjeksiyondan 1, distal bölgesindeki enjeksiyondan 12 dakika sonraki durumu (Daha parlak olan görüntü mesial enjeksiyondur). Eesim 5 : Y Hastasında mesial enjeksiyondan 6, Distal enjeksiyondan lb dakika sonra alman görüntü (Daha parlak olan görüntü mesial enjeksiyondur). 19

34 İNTRALİGAMENTAL ANESTEZİ Resim 6 : Z Hastasında alt sağ birinci küçükazı dişine yapılan mesial ve distal enjeksiyonlardan sonra yayılma görülmeyişi. Bunun sebebi büyük bir ihtimalle maddenin enjeksiyon böl gesinden kan yoluyla uzaklaştırılmasıdır. Anestezik maddenin yayılma bölgesinin geniş bir sahayı kapsaması ve bu bölgenin interdental septum bölgesine isabet etmesi, yayılmanın kemik içerisinde yayılma suretiyle olduğunu işaret etmektedir. Film üzerinde yayılmanın olduğu vakalarda hastalar derin anestezi. hissini belirtmişlerdir. Yayılmanın olmadığı vakalarda ise böyle bir izlenim bildirmemişlerdir. PDL anestezisi ile tek köklü dişlerde yaptığımız çalışmalarda alt çene dişlerinde genellikle daha başarılı olmasının sebebi çeneler arası yapı farkına bağlanabilir. Daha vasküler bir yapıda anestezik maddenin bölgeden uzaklaştırılışı daha çabuk olacaktır. Çenelerin spongioz ve kom-pakt kemik yapılarındaki farklılıklarda anestezik maddenin yayılışını etkileyecektir. 20

35 Gönen ÖZCAN, Levent TANER, Günaydın ERBENGİ, Koksal BALOŞ, Meral ERCAN SONUÇ PDL anestezisinde lokal anestezik solüsyon büyük bir ihtimalle kemik yoluyla yayılmaktadır. Yayılmanın olmadığı vakalarda sebebin ne olduğunu daha fazla araştırma yaparak incelemek gerekmektedir. Her enjeksiyonda başarı sağlanamaması, anestezi süresinin kısa oluşu ve dozunun iyi ayarlanması klinik uygulanması sırasında gözönünde tutulması gereken noktalardır. ÖZET Bu çalışmada, periodontal ligament anestezi uygulamalarındaki anestezik ajanın yayılım yolunun görüntülenmesi ye yine bu gayeyle kullanılan kısa fiziksel aktiviteye sahip radyofar-masötiklerin tanıtılması amaçlanmıştır. Araştırma için yaşları arası değişen gönüllü beş sağ hklı erkek seçilmiştir. 99m - Teknisyum radyoaktif madde ile işaretlenen % 4 arti-cain hydrochloridli intraligamental enjeksiyonlar aynı araştırmacı tarafından tabanca tipi kartujlu enjeksiyon apareyi ile uy gulanmıştır. İvaretli solüsyonun dişin apikal ve lateral alanlarındaki ya-yılımları, pin - hole kollimatörlü photo - gamma multiplier cihazında sürekli görüntülenerek elde edilmiştir. SUMMARY SCINTIGRAPHIC EVALUATION OF THE INTRALIGAMENTAL ANESTHESIA TECHNIQUE The aim of the present study was to visualize the pathway of the anesthetic agent spread and to introduce the use of radios pharmacheuticals of short physical activity into the field of research on periodontal ligament anesthesia, 21

36 İNTRALİGAMENTAL ANESTEZİ Five healty male volunteers ranging in age from 25 to 32 were selected for this study. Intraligamental injections of 4 % articain hydrochlorid labeled with radionuclide 99m - Technetium using a pistol type of cartridge syringe were performed by the same examiner. The apical and lateral spread of the labeled solution was detected by means of pin - hole collimator of a photo - gamma multiplier and simultaneously photographed. KAYNAKLAR 1. Berk, T., Tezcan, N., Conkbayır, A ve Alpaslan, G. : Çocuklarda intraligamental Anestezi. A.Ü. Dişhek. Fak. 1. Bilimsel Kongresinde tebliğ edilmiştir, Ankara, Cassamani, C. : Une Nouvelle Technigue d'anesthesia Intraligamentaire. These de Doctorat, Paris, Chenaux, G., Castagnola, L. and Colombo, A. : L'anesthesia Intraligamentaire Avec la Seringue Peripress 550 : Schweizeriche Monatsschrift fur Zahnheilkunde 86 (11) : , Dreyer, W.P., Van Heerden, J.D. and de V. Joubert, J.J. : The Route of Periodontal ligamentof local Anesthetic Solution. J. Endodontics, 9 (11) : J.A.D.A., 108 : , Fuhs, Q.M., Walker, W.A., Gough, R.W., Schindler, W.G. and Hartman, K.S. : The periodontal ligament injection : Histological Effects on the Periodontium in Dogs. J. Endodontics, 9 (10) : , Garfunkel, A.A., Kaufman, E., Marmari, Y. and Galili, D. : Intraliga-mentary - Intraosseous Anesthesia. Int. J. Oral Surg., 12 : , Gunthroupe, In «A Manual of Dental Anesthesia» Archer, W.H (Ed ) 2nd Ed., Philadelphia, W.B. Saunders Co., 34, Kaufman, E., Leresche, Sommers, E. : Intraligamentary Anesthesia : A Doubleblind Comparative Study. J.A.D.A., 108 : , Kuhl, D.E. : In «Principles of Nuclear Medicine», Wagner, H.N. (Ed). Philadelphia, W.B. Saunders Co., 184, Malamed, S.F. : The Periodontal ligament (PDL) Injection : An Alternative to Inferior Alveolar Nerve Block. Oral Surg. Oral Med. Oral Path., 53 (2) : , Monheim, L.M. : Local Anesthesia and Pain Control in Dental Practice. 2nd. Ed., St, Louis, C.V. Mosby Co., 93, Morse, D.R. : Clinical Endodontology. Springfield, III. Charles C. Thomas,

37 Gönen ÖZCAN, Levent TANER, Günaydın ERBENGİ, Koksal BALOŞ, Meral ERCAN 13. Sandallı, P. : Periodontal Ligament Enjeksiyonu ile İlgili Klinik Değerlendirmeler. Oral, 1 (10) : 8-11, Simon, E.D., Jacobs, L.T. and Seria, E.S. : Intraligamentary Anesthesia as an Aid in Endodontic Diagnosis. Oral Surg 59 (1) : 77-78, Smith, G.N., Walton, R.E. and Abbott, B.J. : Clinical Evalnation of Periodontal Ligament Anesthesia Using a Pressure Syringe. J.A.D.A. 107 : , Wall, W.H. : Intrafollicular Anesthesia For Removal of Impacted Teeth. J.A.D.A, 106 (8) : , Walton, R.E, Abbott, B.J. : Periodontal Ligament Injection : A Clinical Evaluation. J.A.D.A, 103 : , Walton, R.E. and Garnick, J.J. : The Periodontal Ligament Injection Histologic Effect in the Periodontium in Monkeys. J. Endodontics 8 (1) : 22-26,

38

39 G.Ü. Dişhek. Fak. Der. Cilt IV, Sayı 1, Sayfa 25-37, 1987 ÖNARKA YÖNDE ALT VE ÜST BAZAL KAVİS İLİŞKİLERİNİN SAPTANMASINDA YARARLANILAN YÖNTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI* Nilüfer GÖZLER** GİRİŞ Çenelerin bazal kısımlarının, özellikle birbirlerine nazaran ilişkileri, klinik uygulamada birincil öneme sahiptir. Bu ilişkiler en azından uzayın iki yönünde (dikey ve ön-arka yön), saptanmış olmalıdır. Ön-arka yöndeki ilişkinin normalden ayrılarak bozulması konumsal ve boyutsal sapmalara bağlı olabilir. Normali tanımlamada, tanıda ve düzensizliklerin tedavi planlamasında yüz iskeleti tipinin tayininde kullanılacak yöntemin seçimi oldukça önem kazanmaktadır. Ancak birçok analiz yönteminin varlığı, araştırıcılar ve ortodontistler için çeşitli zorluklar doğurmaktadır. Hangi yöntemin kullanımının kolay, uygun ve aynı zamanda daha yararlı olacağına karar vermek güçleşmektedir. Biz, bu çalışmamızda, ön - arka yönde iskeletsel yapıyı tayin etmede kullanılan beş ayrı yöntemi ele aldık ve maloklüzyon-suz kişilerin profil uzak röntgen resimleri üzerinde herbirini ayrı ayrı uygulayarak, bu yöntemlerin hangilerinin aynı sonucu verip, hangilerinin farklılık gösterdiğini saptamayı amaçladık. Hepsi farklı ilkelerden yola çıkmış olduklarına göre bazan farklı sonuçlar verebileceklerini varsaydık. Diğerlerinden değişik sonuç veren yöntemlerin hangi nedenlerle farklılık gösterdiği- ( * ) Uzmanlık tezinden kısaltılarak hazırlanmıştır. (**) İst. Üni. Diş Hek. Fak. Ortodonti Anabilim Dalı, Uzman, Araş, Gör. 25

40 BAZAL KAVİS İLİŞKİLERİNİ SAPTAMA YÖNTEMLERİ ni, yöntemlerden hangisinin gerçeği yansıttığını belirtmeye ça lıştık. Amacımız, en uygun ve en kolay yöntemi saptamak ve günlük klinik uygulamada ve araştırmalarımızda bu yöntemi veya yöntemleri önermektir. Konu ile ilgili yayınlar: Bugün yüz iskelet yapısını tayin etmede kullanılan elli kadar yöntem mevcuttur. Araştırmamızda seçtiğimiz yöntemlerde özellikle dikkat ettiğimiz nokta, hepsinin sonuçta üst bazal kavis ve alt bazal kavis arasındaki iskeletsel ilişkiyi kesin bir sınıflama şeklinde vermesidir. Demisch, Gebauer ve Zila (10), ön-arka yön bazal kavis ilişkisinin tayini için kullanılan ANB açısı, AB/oklüzal açı ve Wits ölçümlerini karşılaştırmışlardır. Araştırıcılar, ANB açısının hatalı sınıflamalara yol açacağından artık kullanılmamasını, bu ölçümün yerine AB/Qklüzal açı veya Wits ölçümünün ön plana alınmasını önermektedirler. Bhatia ve Akpabio (4), ise Downs yöntemi ile Ballard'm Dönüştürme (conversion) yöntemini kıyaslamış ve bu iki yöntem arasında pozitif bir korelasyon olduğunu belirtmişlerdir. Rothberg, S., Fried, N., Kane, Ğ., Shapiro, E. (31), ANB açısı ve Wits ölçümü yöntemlerini karşılaştırmış ve ANB açısı bilinince Wits değerlendirmesinin doğru olarak tahmin edilip edilemeyeceğini anlamaya çalışmışlardır. Ancak, tüm bulgular istatistiksel olarak anlamlı bulunduğu halde klinikte anlamlı bulunamamışlardır. Brown (7), aynı bireyin filmi üzerinde, Downs, Steiner, Eastman, Björk, Ricketts, Tweed, Wits ve Wylie yöntemlerini denemiş ve tüm yöntemlerin yararlı olduğunu, ancak esasta bazı farklılıklar gösterdiğini belirtmiştir. Jârvinen (20), ön - arka yönde bazal kavis Viskisini tayin etmede kullanılan iki açısal iki çizgisel dört ölçümü kıyaslamış-tır. Bu ölçümler: ANB açısı, Wits ölçümü, AXD açısı ve A - D' uzaklığıdır. Araştırıcı, sonuçta, AXD açısını ve A - D' ölçümünü kullanım için önermiştir. 26

41 Nilüfer GÖZLER Richardson (26), ANB açısı ve Wits değerlendirmesini karşılaştırmış ve Jacobson'un görüşünü (18-19), destekleyecek şekilde bazı durumlarda Wits değerlendirmesi ile ANB açısı arasında oldukça iyi bir uyum görüldüğünü, ancak öazı koşullarda uyumsuzlukla karşılaşılabileceğini belirtmiştir. GEREÇ VE YÖNTEM Araştırmamızın gereci, klinik ve ortodontik model kontrollerinde herhangi bir düzensizlik görülmeyen Î.Ü. Dişhekimliği Fakültesi öğrencilerinin profil uzak röntgen resimlerinden oluşmuştur. Öğrencilerin yaşları 20 ila 26 arasında değişmektedir. Vakaların seçiminde dişlerin eksiksiz, azı ve kesici kapanışlarının hem ön - arka, hem dikey, hem de yatay yönlerde normal olmaları gözetilmiştir. Bu koşullara uyum gösteren vaka sayısı 22 kız, 53 erkek olmak üzere toplam 75'dir. Seçilen bireylerin uzak röntgen resimleri Wehmer sefalos-tatı ile bireyin başı tespit edilerek bilinen usullerle çekilmiştir. Mandibuiamn ve diğer yapıların çift görüntü vermesi durumunda 'tracing' Salzmann'm belirttiği usulde çizilmiştir (34). Denediğimiz 5 ayrı yöntem ise şunlardır: Ballard yöntemi (1, 2,11,13) Resim 1 (a ve b) Coutand yöntemi (9) Resim 2 ANB açısı yöntemi (8,17, 28, 33) Resim 3 Sassouni yöntemi (21, 25, 32) Resim 4 Wits yöntemi (18,19, 30) Resim 5 Araştırma yöntemi (5,6) : Elde ettiğimiz verileri 4 ayrı grup halinde topladık. a 5 yöntemin aynı iskeletsel sınıfı gösterdiği vakalar, b 4 yöntemin aynı iskeletsel sınıfı, 1 yöntemin farklı diğer bir sınıfı gösterdiği vakalar, e 3 yöntemin aynı iskeletsel sınıfı, 2 yöntemin ise ortak olarak diğer bir iskeletsel sınıfı gösterdiği vakalar. 27

42 BAZAL KAVİS İLİŞKİLERİNİ SAPTAMA YÖNTEMLERİ Resim 1: a) Ballard yöntemi. Kesiksiz çizilmiş kesiciler dönüştürme ön cesi, nokta ile çizilmiş kesiciler ise dönüştürme sonrası du rumu belirlemektedir. Resim 1: b) Ballard yöntemine göre dönüştürme yapüdıktan sonra meydana gelen yeni kesici ilişkisi. Ön - arka yön iskeletsel ilişki III. smıftır. Resim 2 : Coutand yöntemi. Kişinin ön - arka yön iskeletsel ilişkisi nıf tır. 28

43 Nilüfer GÖZLEB Resim 3 : ANB açısı yöntemi. Kişinin ön - arka yön iskeletsel ilişkisi I. sınıftır. Resim 4 : Sassouni yöntemi. Bu kişinin ön - arka yöndeki yüz iskelet ilişkisi I. sınıftır. 29

44 BAZAL KAVİS İLİŞKİLERİNİ SAPTAMA YÖNTEMLERİ Resim 5 : Wits yöntemi, tskeletsel I. sınıf bir ilişki görülmektedir. d 5 yöntemin her 3 iskeletsel sınıfı da gösterdiği vakalar. Daha sonra yöntemler sırasıyla çiftleştirildi. Çiftleştirilen her iki yöntem arasında 'tam uyum oranları' ve yine 'tam çelişki oranları' tespit edildi. Bu işlemlerden sonra çiftleştirilmiş yöntemler ikişer ikişer alındığında yöntem çiftleri arasındaki 'tam uyum' ve 'tam çelişki' oranlarını karşılaştırdık. Pı - P 2 Z = formüllü oran testini uyguladık. /~PQ PQ~~ ** nı n2 Ayrıca, Wits yöntemi ve ANB açısı yöntemi arasındaki uyumun Sn- GoGn açısının normal, azalmış ve artmış olması durumlarında değişip değişmeyeceğini incelemek amacı ile ikinci bir araştırma yaptık ve yine oran testini uyguladık. 30

45 Nilüfer GÖZLER BULGULAR 75 bireyin sadece 15'inde 5 yöntem aynı iskeletsel sınıfı vermiştir. Bu 15 bireyin dördünde iskeletsel birinci sınıf, beşinde iskeletsel ikinci sınıf, altısında iskeleıtsel üçüncü sınıf bir ilişki söz konusudur. 4 yöntemin aynı iskeletsel sınıfı, bir yöntemin ise farklı diğer bir sınıfı gösterdiği 20 vakaya rastlanmıştır. Sadece Coutand yöntemi farklı bir sınıflama ortaya koymamıştır. 3 yöntemin aynı iskeletsel sınıfı, iki yöntemin ise ortak olarak diğer bir iskeletsel sınıfı gösterdiği vakaların sayısı 32'dir. Beş yöntemin her 3 iskeletsel sınıfı da gösterdiği vaka sayısı 8 olarak saptanmıştır. Araştırmamızda incelediğimiz 75 normal kapanışlı vakanın iskeletsel sınıflama dağılımı her yönteme göre farklı bulunmuştur. Yöntem çiftleri ikişer ikişer ele alındığında uyum oranları arasında anlamlı fark bulunan çiftler şunlardır.- Ballard - Coutand Ballard - ANB Ballard - Coutand Ballard - Sassouni Ballard - Coutand Ballard - Wits Ballard - Sassouni Ballard - Wits Coutand - Ballard Coutand - ANB Coutand - Ballard Coutand - Sassouni Coutand - Ballard Coutand - Wits Sassouni - Ballard Sassouni - ANB Yöntem çiftleri ikişer ikişer ele alındığında çelişki oranları arasında anlamlı fark bulunan çiftler şunlardır: Ballard - Coutand Ballard - ANB Ballard - Coutand Ballard - Wits Ballard - Sassouni Ballard - Wits Coutand - Ballard Coutand-Wits 31

46 BAZAL KAVİS İLİŞKİLERİNİ SAPTAMA YÖNTEMLERİ TARTIŞMA Normal kapanışlı, maloklüzyonsuz 75 kişinin sadece 4'ünde iskeletsel birinci sınıf bir ilişki saptanması, yüz iskelet yapısı ile dento - alveolar yapının birbirlerine hiçbir şekilde bağımlı olmadığını bir kez daha açıkça ortaya koymaktadır. Bu da dento -alveolar bölgede uygulanan ortodontük girişimlerin iskeletsel bölgedeki ilişkileri her zaman olumlu etkilemeyeceği tezini bir kez daha doğrulamaktadır. Houston (16), Ballard yönteminin, kesici eğimlerini düzelterek bazal kavis ilişkisini belirlemek esasına dayanmasını sakıncalı bulduğunu ve dönüştürme (conversion) yapılması sonucu farklı değerlendirmeler ortaya çıkacağını söylemiştir. Stephens (37), de dişlerin 1/3 apikal bölgeden rotasyona uğramadığını söylemiş; buna cevaben Ballard (3), kendi yöntemini savunmuştur. Lindquist (22) ise kesici eğiminin yüz estetiği ile kesin bir ilişki içerisinde olduğunu belirtmiştir. Mills (23), Ballard yönteminin ANB açısından daha güvenilir olduğunu söylemiştir. Ballard ve Coutand yöntemlerinin aynı yönde sonuç vermeleri her iki yöntemin de ön - arka yöndeki bazal kavis ilişkilerini, dik yöne ait faktörleri de dikkate alarak belirlemeleri ile açıklanabilir. Ayrıca, her iki yöntemde de, alt ve üst kesici dişlerin eksen eğimleri belirleyici faktör oluşturmaktadır. Karşılaştırma sonucu, Ballard yönteminin Wits yöntemine göre Sassouni yöntemine daha yakın olduğu ortaya çıkmıştır. Jacobson, Wits yöntemini 1975'de tanıtmış ve önermiştir (18, 19). Robertson (29), Brown (7), Jarvinen (20) de bu yöntemi savunmuş, ancak kapanış düzlemini belirleme zorluğundan söz etmişlerdir. Wits yöntemi dik yönü hiç hesaba katmadan inceleyen bir yöntem olduğundan Ballard yöntemi ile uyum sağlayamaması normal karşılanmalıdır. 32

47 Nilüfer GÖZLER Bhatia (4), yaptığı bir çalışma sonucu ANB açısı yöntemi ile Ballard'ın yöntemi arasında pozitif bir korelasyon bulmuş ve bu sonucun Houston'un (16) eleştirilerini geçersiz kıldığını söylemiştir. Reidel (39), ilk olarak SNA ve SNB açılarının temelini atmış, Downs (12) A ve B noktalarını tanımladıktan sonra Reidel tarafından kullanımı tanıtılmıştır (27). Steiner (35, 36) de kendi analizinde ANB açısına önemli yer ayırmıştır. Freeman (15), Moore (24), Enlow (13), Taylor (38), Ferrazi-ni (14) Jacobson (18,19), Robertson (29) ANB açısının güvenilebilirliği konusunda kuşkularını belirtmişlerdir. Bulgularımıza göre, Ballard yöntemi ile ANB yöntemi arasında herhangi bir uyum sağlanamamıştır. ANB açısının bazal kavis ilişkisini ön kafa kaidesine göre tanımlaması, Ballard yöntemi ile farklı sonuç vermesine yol açabilir. Dik yön ile ilgili faktörlerin aynı olmayışı farklı sonucu doğuran etken olabilir. Nitekim, Ballard yöntemi Sassouni yöntemine ANB açısı yöntemine nazaran daha yakın bulunmuştur. Ballard ve Sassouni yöntemlerinin aynı dik ve ön-arka yön ile ilgili faktörleri kullanması bu sonucu doğurmaktadır. Yine bulgularımıza göre, ANB açısının ve Wits yönteminin uyguladığımız diğer bir başka yönteme veya birbirlerine uyum gösterdikleri saptanamamıştır. Jârvinen (20), yaptığı bir çalışmada ANB açısı ve Wits değerlendirmesi arasında yüksek bir korelasyon bulmuş, her iki yöntemin de güvenilir olmadığını söylemiştir. Ricardson (26), da bu uyumdan söz etmiş ve Wits yönteminin üstünlüğünden söz etmiştir. Rothberg (31), ise belirgin bir korelasyon bulamamıştır. ANB açısı dik yön ve ön - arka yönün sıkı bağımlılığına dayanarak bazal kavis ilişkisini inceleyen, Wits yöntemi ise dik yönü hiç önemsemeden tayin eden bir yöntem olduğuna göre farklı sonuçlar elde edilmesi olağandır. Bu iki yöntem arasında- 33