Kâr ve Zarar Ortaklığı Belgelerine İlişkin Esaslar

Transkript

1 Yavuz AKBULAK SPK Başuzmanı Kâr ve Zarar Ortaklığı Belgelerine İlişkin Esaslar Türk Hukuku'na ilk kez 1983 yılında TPKKH 30 sayılı Karar ile giren ve esası faize duyarlı kesimin menkul kıymetler aracılığıyla mali piyasalara ilgilerinin artırılmasına dayanan kar ve zarar ortaklığı belgeleri (KZOB), Sermaye Piyasasi Kurulu (SPK/Kurul) tarafından en son 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'nun (SPKn) 3'üncü maddesinin (b) bendi ile 22'nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine dayanılarak Seri: III, No:27 Tebliği ile düzenlenmiş ve anılan Tebliğ, tarihli ve sayı-lı Resmi Gazete'de (1) yayımlanmıştır. Bu yazıda KZOB'lara ilişkin genel ve özel esaslar üzerinde durulacaktır. 1. Genel Esaslar İhraçcılar, kâr ve zarara ortak olmak üzere, tüm faaliyetlerin gerektirdiği finansman gereksinimlerini karşılamak için; yurt içinde satılmak üzere YTL üzerinden veya yabancı paraya endeksli, yurt dışında satılmak üzere YTL veya yabancı para üzerinden ya da yabancı paraya endeksli "Kar ve Zarar Ortaklığı Belgesi" adi altında menkul kıymet ihraç edebilir. Ancak, menkul kıymet alım satımı ile uğ-raşan ortaklıklar KZOB ihraç edemezler. İhraçcılar tarihli ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 93/3983 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında (BKK) belirtilen limitler (2) içinde KZOB ihraç edebilirler. KZOB ihraç kararının; ihraçcı genel kurulunca veya yetkili kılınmış yönetim kurulunca alınmış olması gerekir. KZOB ihracında aşağıdaki koşullara uyulması zorunludur: a) SPK kaydına alınmadan KZOB ihraç edilemez. b) İhraçcı, bir tertip içindeki KZOB'ları bir defada ihraç edebileceği gibi, seriler halinde de satışa sunabilir; ancak bir tertibe ilişkin KZOB'lann tümünün satışının ihraçcının uyguladığı yıllık hesap dönemi içinde bitirilmesi zorunludur. c) KZOB'ların satış süresi her seri için en çok 30 gündür. d) İhraç edilecek KZOB'ların üzerine, kara ve zarara katılacağı ve bu belgelere kar garantisi verilemeyeceği açıkça yazılır. e) KZOB'lar hamiline veya nama yazılı şekilde ihraç edilebilir. f) KZOB'larda kar ve zarar payı ile vade, ihraçcının uyguladığı yıllık hesap döneminin son gününe gelecek şekilde belirlenir. KZOB'larda en kısa vade 1 ay, en uzun vade 7 yıldır. Vade sonlarında KZOB bedelleri defaten ödenir. SPK'ya kayıt başvurusunun, genel kurul kararının alındığı tarihten itibaren 1 yıl, yönetim kurulu kararının alındığı tarihten itibaren 1 ay içinde yapılması zorunludur. KZOB'lar halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satılabilirler. Halka arz edilerek satılmak üzere ihraç edilecek KZOB'lann hamiline, halka arz edilmeksizin satılmak üzere ihraç edilecek olanların ise nama yazılı olarak ihraç edilmeleri şarttır. Halka arz yoluyla satılacak KZOB'ların SPK kaydına alınmasından sonra ihraçcı, Kurulca onaylanmış izahnameyi kayıt belgesi tarihinden itibaren 15 gün içinde ticaret siciline tescil ve TTSG'de ilan ettirir. KZOB'ların ihraç sırasındaki satışı ancak, belgeyi çıkaran ihtraçcı veya ihraçcı tarafından yetkili kılınan aracı kuruluşlarca yapılabilir. KZOB'ların halka arz yoluyla satışında da, aracı

2 kuruluş kullanılması zorunludur. İhraçcılar, bir yıldan uzun vadeli olup halka arz ettikleri KZOB'ların satış süresinin sonundan itibaren 30 gün içinde, kote edilmeleri isteğiyle bir menkul kıymetler borsasına başvurabilirler. 2. Kâr veya Zarar Payının Belirlenmesine İlişkin Esaslar a) Kâr veya zarara katılma oranı KZOB'ların tümünün kâr veya zarara katılma payının tespitine esas olan kar veya zarar tutan, ihraçcının vergiden önceki kâr veya zararıdır. İhraç edilmiş KZOB'ların tümünün, ihraçcının uyguladığı yıllık hesap dönemi itibariyle kâr veya zarara katılma oranı, KZOB'ların ortaklıkta kalış süreleriyle çarpılan nominal değerleri toplamının, aynı şekilde hesaplanan KZOB, oz kaynaklar ve eğer varsa katılma intifa senetleri değerleri toplamına olan oranına göre ve aşağıdaki formülle belirlenir: A = B+C+D A = KZOB'ların tümünün kâr veya zarara katılma oranı, B= Her bir KZOB tertip ya da serisinin nominal değerinin hesap dönemi içinde ihraçcıda kaldığı gün sayısı ile çarpılması sonucu elde edilen değerlerin toplamı, C = Öz kaynak tutarlarının, artış veya eksilişleri göz önünde tutularak, hesap dönemi içinde ortaklıkta kaldıkları gün sayısı ile çarpılması sonucu elde edilen değerlerin toplamı, D = Varsa her bir katılma intifa senedi tertibinin nominal değerinin hesap dönemi içinde ortaklıkta kaldığı gün sayısıyla çarpılması sonucu elde edilen değerlerin toplamı. Hesaplama Özkaynaklar Sermaye Kalış Süresi a) bin YTL 365 b) 200 bin YTL 153 Yasal yedekler c) 300 bin YTL 365 A (KZOB'ların tümünün kâr veya zarara katılma oranı)= (200*180)+ (400*365) = (200'`180)+(400`365)+(1800"365)+(200*153)+(300*365) = = % 17,929

3 KZOB Kâr payı= 800 bin YTL"%17,929= ,-YTL Toplam kâr payından 200 bin YTL'lik 3. tertip KZOB'a isabet eden kâr payı = (200*1800) = = % 19,780 (200*180)+(400*365) Kâr payı= *% = ,6 YTL Bir KZOB a düşen kâr payı = ,6 = 141,854 YTL adet b) Kâr ve zarar tutarlarını tespit ve dağıtım dönemleri Kâr veya zarar tutarlarının tespitinde esas alınacak bilanço, ihraçcının uyguladığı yıllık hesap dönemi sonu itibariyle düzenlenir. İhraçcının kâr veya zararından, KZOB toplamına isabet eden kâr veya zarar payı "KZOB'ların tümünün kâr veya zarara katılma oranı" ile ortaklık Kâr veya zarar tutarının çarpılmasıyla bulunur. İhraç edildikleri hesap döneminde vadeleri sona eren veya vadeleri, ortaklığın hesap dönemini aşan KZOB'lara ait kâr payı ödemeleri veya zararların nihai mahsubu, ihraçcının uyguladığı yıllık hesap döneminin son günü itibariyle düzenlenecek bilançoya göre yapılır. İhraçcı, izahnamede belirlenecek esaslara göre, bağımsız denetim Şirketince denetlenen ve genel kurulca onaylanan yıllık mali tablolar esas alınarak, aynı tertip ve bir yıldan uzun vadeli KZOB'lar için kâr veya zarara katılma oranı ile ortaklık kâr veya zarar tutarının çarpılmasıyla bulunan tutarın en fazla %75'i oranında avans ödemesinde bulunabilir. Kâr payı avansının verilmesi durumunda her yıl mahsuplaşma yapılır. Vade sonunda yapılacak nihai mahsuplaşma sonucunda avans tutarının anaparayı aşması halinde aşan kısım geri ödenmez. Kâr payı avansı ödenmesi halinde avans tutarının dağıtımına ve vade sonunda anapara ve varsa kar payı ödemesine, ihraçcının genel kurulunu izleyen en çok 30 gün içinde, her halükarda hesap dönemini izleyen 5'inci ayın sonuna kadar başlanır. Kâr dağıtımına ihraçcının genel kurulunu izleyen en çok 30 gün içinde başlanır ve varsa avansların mahsubu yapılır. İhraçcının zarar etmesi durumunda; a) Vadesi ihraçcının bir hesap dönemini aşmayan KZOB'larda zarar payı KZOB'un nominal değerinden düşülerek ödeme kalan tutar üzerinden yapılır. b) Vadesi ihraçcının bir hesap dönemini aşan KZOB'larda zarar payının KZOB'un nominal değerinden düşülerek veya KZOB sahibinden tahsil edilerek mahsubu yoluna gidilemez. Zarar payı, bir önceki yol zaran olarak müteakip yıla devredilir ve müteakip yıl kâr edilmesi halinde o yılın kâr payından mahsup edilir; varsa bu işlemden sonra kalan kar payı müteakip yıla devredilir; bu uygulamaya KZOB'un vadesi sonuna kadar devam edilir; vade sonuna kadar düşünülmeyen zarar payları, vade sonunda belgenin nominal değerinden mahsup edilir. KZOB'un nominal değeri, o KZOB'un payına düşen zararları karşılamaya yetmiyorsa, nominal değeri aşan zarar payları KZOB sahibinden tahsil edilemez. İhraçcılar, ihraçdan önce belirlenerek SPK'ya bildirmek koşuluyla KZOB'ların nominal değerinden düşülecek azami zarar tutarını KZOB'ların nominal değerinin belirli bir yüzdesi ile sınırlandırılabilir.

4 3. Hisse Senedi İle Değiştirilebilir Kâr ve Zarar Ortaklığı Belgeleri isse senedi ile değiştirebilme İhraçcılar vade sonunda KZOB sahiplerine ödenmesi gereken tutar karşılığın-da artırılan sermayelerini temsil eden hisse senetlerini alma hakka verebilirler. KZOB"ların hisse senetleri ile değiştirilmesine ilişkin esaslar ihraç öncesinde belirlenerek izahname ve sirkülerde kamuya ilân edilir. Hisse senedi ile değiştirilebilme hakki sadece halka arz suretiyle satışı yapılan KZOB'lara tanınabilir ve KZOB'ların hisse senetleri ile değişimi ancak vade sonunda yapılabilir. İhraçcının genel kurulu veya yönetim kurulu, KZOB sahiplerinin hisse senedi alma haklarını kullanmalarına engel olacak her hangi bir karar alamaz. b) Değiştirme fiyatı ve oranı Değiştirme fiyatı; KZOB sahiplerinin KZOB'larını hisse senetleri ile değiştirmeleri durumunda bu hisse senetlerine uygulanacak fiyattır. İhraçcının hisse senetlerinin bir borsada işlem görmesi durumunda, borsa fiyatı değiştirme fiyatının belirlenmesinde referans olarak alınabilir. KZOB'ların vadesinin sona ermesinden ve bağımsız denetimden geçerek SPK'nın mali tablo ve raporlara ilişkin düzenlemelerinde öngörülen süreler içerisinde ilân edilen yıl sonu mali tablolarına göre KZOB sahiplerine ödenecek tutar belirlendikten sonra KZOB'ların hisse senetleriyle değiştirilmesi hakkını kullanmak isteyen KZOB sahiplerinin talepleri toplanmaya başlanır. KZOB'ların hisse senetleri ile değiştirilmesi için talep toplanmaya başlandığı halka arza ilişkin sirkülerin yayımlandığı gazetelerde ikişer kez yapılacak ilanlarla duyurulur. İlanlara talep toplama süresini başlama tarihinden en az 2 iş günü önce başlanması ve talep toplama süresinin asgari 95 iş günü olarak belirlenmesi zorunludur. İlanlarda, değiştirme fiyatına ve değiştirme fiyatının tespitinde kullanılan yöntemlere, her bir KZOB karşılığında kaç adet hisse senedi verileceğine, talep toplama işlemlerinin gerçekleştirileceği adreslere, talep toplama süresinin başlangıç ve bitiş tarihlerine ve talep toplamaya ilişkin SPK'ca uygun görülen diğer hususlara yer verilir. İlana başlama tarihinden en az 15 iş günü önce SPK'ya başvurularak ilân metinlerini onaylanması talep edilir. Talep toplama işleminin tamamlanmasından sonra, hisse senedi ile değiştirme talebinde bulunan KZOB sahiplerine tahsisli olarak sermaye artırımı yapılır. Sermaye artırımına ilişkin hukuki işlemler ihraçcının tabi olduğu düzenlemeler çerçevesinde, yapılır. Esas sermaye sistemindeki ihraçcılarda sermaye artırım kararının, KZOB'lara verilecek kar payının karara bağlandığı genel kurulda alınması zorunludur. KZOB ile değiştirilmek üzere sermaye artırımı yolu ile ihraç edilen hisse senetleri TTK'nın 394'üncü maddesiyle ortaklara tanınan yeni pay alma hakkı da dahil olmak üzere, her türlü önceliklerden öne alınarak KZOB sahiplerine tahsis olunur. Hisse senedi ile değiştirme talebinde bulunan KZOB sahiplerinin KZOB'larının değiştirme işlemlerine, değiştirme talebinde bulunmayan KZOB sahiplerine ödeme işlemlerine bağlandığı tarihte başlanması ve değiştirme işlemlerinin ödemelerin yapıldığı yerlerle aynı yerlerde yapılması zorunludur.

5 Değiştirme talebinde bulunan, ancak KZOB'larını hisse senetleri ile değiştirmeyen KZOB sahiplerinin bulunması nedeniyle satın alınmayan hisse senetleri SPK'nın hisse senetlerinin Kurul kaydına alınmasına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde satılır veya satın alma taahhütnamesi verenlerce, değiştirme işleminin tamamlanmasını izleyen 3 iş günü içerisinde satın alınır. (1) Değişiklikler tarihli ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. (2) Anılan BKK'nın esasları aşağıdadır: A) HALKA AÇIK ANONİM ORTAKLIKLAR 1- SPK'nın 13'üncü maddesi uyarınca: Halka açık anonim ortaklıkların ihraç edebilecekleri tahvil ve sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senetlerinin toplam tutarı, kurula gönderilen bağımsız denetimden geçmiş son mali tabloda yer alan, çıkarılmış sermaye veya ödenmiş sermaye ile genel kurulca onaylanan son mali tabloda görülen yedek akçelerin ve yeniden değerleme değer artış fonunun toplamından, varsa zararların indirilmesinden sonra kalan miktarı geçemez. 2. Kat Sayı a) Halka açık anonim ortaklıklar, Sermaye Piyasası Kanunu'nun 13'üncü maddesi birinci fıkrasında ifadesini bulan tahvil ve diğer borçlanma senetleri toplam tutarının 6 katına kadar tahvil ve diğer sermaye piyasası aracı niteliğindeki borçlanma senetlerini aşağıdaki şartlarla halka arzedebilirler: - Sermaye Piyasası Kurulu'nca belirlenen standartlara uygun olarak hazırlanmış mali tablolarına göre ortaklığın son yılda net dönem kan elde etmiş olması; - Dönem kârı gösteren son yıla ait mali tabloların bağımsız denetleme kuruluşlarınca denetlenmiş olması, - Sermaye Piyasası Kurulu'nca ortaklıkça öngörülen borçlanma miktarının onaylanmış olması b) Son yıla ait mali tablolarına göre net dönem karı elde etmemiş olan halka açık anonim ortaklıklar bu yıla ait mali tabloları bağımsız denetleme kuruluşlarınca denetlenmiş olmak kaydıyla Sermaye Piyasası Kanunu'nun 13'üncü maddesi birinci fıkrasında belirlenen toplam tutarın 3 katına kadar tahvil ve sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senetlerini SPK'ca onaylamak kaydıyla halka arzedebilirler. c) Son yıla ait mali tabloları bağımsız denetleme kuruluşlarınca denetlenmemiş halka açık anonim ortaklıklar ise, katsayı uygulamasından yararlanamazlar. B) HALKA AÇIK OLMAYAN ANONİM ORTAKLIKLAR 1. Sermaye Piyasası Kanunu'nun 13'üncü maddesi uyarınca Halka açık olmayan anonim ortaklıkların ihraç edebilecekleri tahvil ve sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senetlerinin toplam tutarı, Türk Ticaret Kanunu'nun 422'nci maddesinde belirlenen miktarı aşamaz 2. Kat Sayı a) Halka açık olmayan anonim ortaklıklar, Sermaye Piyasası Kanunu'nun 13'üncü maddesi üçüncü fıkrası uyarınca T. Ticaret Kanunu'na göre çıkarabilecekleri tahvil miktarına ait sınırın 6 katına kadar tahvil ve diğer sermaye piyasası aracı niteliğindeki borçlanma senetlerini aşağıda-ki şartlarda halka arz edebilirler. - Ortaklığın, Sermaye Piyasası Kurulu'nca belirlenen standartlara uygun olarak hazırlanmış son yıla ait mali tablolarına göre net dönem kârı elde etmiş olması, - Son yıla ait mali tabloların bağımsız denetleme kuruluşlarınca denetlenmiş olması, - Sermaye Piyasası Kurulu'nca ortaklıkça öngörülen borçlanma miktarının onaylanmış olması, b) Son yıla ait mali tablolarına göre net dönem kârı elde etmemiş ve halka açılmamış anonim ortaklıklar bu yıla ait mali tabloları bağımsız denetleme kuruluşlarınca denetlenmiş olmak kaydıyla, (a) bendinde belirtilen limitin yarısı kadar tahvil ve sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senetlerini halka arz edebilirler. c) Son yıla ait mali tabloları bağımsız denetleme kuruluşlarınca denetlenmemiş halka açık olmayan anonim ortaklıklar katsayı uygulamasından yararlanamazlar. C) HALKA ARZEDİLMEKSİZİN ÇIKARILAN SERMAYE PİYASASI ARACI NITELIĞINDEKI BORÇLANMA SENETLERİ Halka arz edilmeksizin sermaye piyasası aracı niteliğindeki borçlanma senetlerinin çıkarılmasında; halka açık veya açık olmama durumlarına göre, anonim ortaklıkların çıkarabilecekleri tahvil ve sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senetlerinin toplam tutarının en çok yarısı çıkarma limiti olarak kabul edilir. Halka arz edilmeksizin çıkarılmış olan borçlanma senetleri toplamı halka arz limitinden düşülür. Örnek: 2004 yılı kâr payı hesaba

6 Veriler Ödenmiş sermaye= bin YTL 2004 yılı dönem kârı (VÖK)= 800 bin YTL Yasal yedekler= 300 bin YTL KZOB Tutarı Tertip no Tutarı Kalış süresi bin YTL 180 gün bin YTL 365 gün Şirket 2005 YILI içerisinde sermayesinin tamamı nakden karşılanmak üzere ,-YTL'den ,-YTL'ye artırmış olup, söz konusu sermaye artırımı tarihinde tescil edilmiştir. Bir KZOB nominal değeri 1.000,-YTL'dir.