BİRİM İÇ DEĞERLENDİRME RAPORU

Transkript

1 BİRİM İÇ DEĞERLENDİRME RAPORU Erciyes Üniversitesi İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA) Kayseri / Türkiye Haziran 2016

2 2 İÇİNDEKİLER TABLOLAR DİZİNİ...3 ŞEKİLLER DİZİNİ...3 KISALTMALAR DİZİNİ...4 EKLER...5 A. KURUM HAKKINDA BİLGİLER...6 B. KALİTE GÜVENCESİ SİSTEMİ...10 C. EĞİTİM ÖĞRETİM...10 Ç. ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME...11 D. YÖNETİM SİSTEMİ...14 E. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME...18 Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

3 3 TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1. Birim Kalite Komisyonu Başkanı ve üyelerinin iletişim bilgileri Tablo 2. Birimde yürütülmekte olan projeler Tablo 3. ERFARMA Yönetim Kurulu ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1. Erciyes Üniversitesi İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA) Organizasyon Şeması Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

4 4 KISALTMALAR DİZİNİ Ar-Ge: AVESİS: BAPSİS: ERFARMA: GLP : HYS: KPHYS: TKYS: Araştırma geliştirme Akademik Veri Yönetim Sistemi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi- Proje Süreçleri Yönetim Sistemi Erciyes Üniversitesi İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi İyi Laboratuvar Uygulamaları (Good Laboratory Practice) Harcama Yönetim Sistemi Kamu Personel Harcamaları Yönetim Sistemi Taşınır Kayıt ve Yönetim Sistemi Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

5 5 EKLER EK1_ERFARMA: Erciyes Üniversitesi İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği EK2_ ERFARMA: Merkez Binasına ait dış ve iç görüntüler EK3_ ERFARMA: Avrupa Farmakopesi 6.0'a Uygun Drog Eldesi ve Bu Drogların Kalite Parametrelerinin Belirlenmesi projesine ilişkin bilgiler EK4_ ERFARMA: Doğal Kaynaklı ve Sentetik İlaçların Farmasötik Formülasyon, Biyoanalitik, Toksisite ve Kalite Kontrol Araştırmaları için Ar-Ge Çalışmaları projesine ilişkin bilgiler Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

6 6 A. Kurum Hakkında Bilgiler A.1 İletişim Bilgileri Merkezimiz Birim Kalite Güvence Komisyonu başkanı ve üyelerinin iletişim bilgileri, Tablo 1 de sunulmuştur. Tablo 1. Birim Kalite Komisyonu Başkanı ve üyelerinin iletişim bilgileri AD SOYAD ADRES TELEFON E-POSTA Prof.Dr. Müberra KOŞAR a Erciyes Üniversitesi İlaç Uygulama mkosar@erciyes.edu.tr (Başkan) ve Araştırma Merkezi, Kayseri b Erciyes Üniversitesi Eczacılık Doç. Dr. Yeşim AKTAŞ (Üye) Doç.Dr. Ayşe EKEN (Üye) Fakültesi Farmakognozi Anabilim Dalı, Kayseri Erciyes Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmasötik Teknoloji Anabilim Dalı, Kayseri Erciyes Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmasötik Toksikoloji Anabilim Dalı, Kayseri yaktas@erciyes.edu.tr aeken@erciyes.edu.tr A.2 Tarihsel Gelişimi Erciyes Üniversitesi Ziya Eren İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), 2014 yılında kurulmuş olup, Merkez Yönetmeliği Resmi Gazete de yayımlanmıştır (EK 1). Merkez binası, hayırsever Sayın Ziya Eren desteği ve Üniversitemiz eğitim altyapısı kaynakları kullanılarak inşa edilmiş olup, diğer tüm yapım işleri Üniversite kaynakları ile gerçekleştirilmektedir. Merkez binası, 4 kattan oluşmaktadır ve yaklaşık 3000 m 2 kullanım alanına sahiptir. Merkezde; kalite kontrol, formülasyon, farmakoloji, tıbbi bitki araştırmaları ve toksikoloji olmak üzere beş birim bulunmaktadır (EK 2). Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

7 7 Altyapı ve teknik ekipmanların ihtiyaçlar doğrultusunda tamamlanmasına yönelik çalışmalar, Üniversitemiz yönetimi ile işbirliği halinde sürdürülmektedir. Merkez bünyesinde 2016 itibariyle, Merkez de görevlendirilmiş 2 akademik personel (Müdür: Prof. Dr. Müberra KOŞAR, Müdür Yardımcısı: Yrd. Doç.Dr. İffet İpek BOŞGELMEZ) ve 1 idari personel (İdari Hizmetler Sorumlusu: Seyfi GÜLSEREN) bulunmaktadır; araştırma ve idari kadro ile ilgili yapılandırmanın altyapı ile ilgili işlemlerin tamamlanmasını takiben 2017 yılında gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. A.3 Misyonu, Vizyonu, Değerleri ve Hedefleri Merkezin kuruluş amacı; bireyleri hastalıklara karşı koruma, tedavi etme veya mevcut hastalığın belirtilerini azaltma yönünde etki sağlamak üzere gerçekleştirilen ilaç araştırma geliştirme (Ar-Ge) çalışmaları kapsamında, öncelikle Erciyes Üniversitesi bünyesinde ilaçla ilgili araştırma, deneme üretimi ve ilgili analizlerde yer almaktır. Bu kapsamda; ilaç ile ilgili temel ve uygulamalı bilimler alanında Üniversitemiz bünyesindeki Ar-Ge faaliyetlerinin koordinasyonuna katkıda bulunmak, bu faaliyetlerden üretime dönük sonuçlar elde etmek, beşeri, veteriner, zirai ve çevre sağlığı ilaç sanayisinin gereksinim duyduğu temel araştırmaları yapmak ve konuya ilişkin ulusal mevzuat çerçevesinde gerek görülen hizmetleri gerçekleştirmek hedeflenmektedir. Misyonumuz, gelişim süreci içinde; ülkemizin en kapsamlı ve donanımlı Ar-Ge merkezleri ve özellikle biyoanalitik araştırma merkezleri arasında yerini almak, sektörün gelişimine katkı sağlamak, referans laboratuvar olmak ve alanında hedeflerini sürekli güncelleyip uluslararası açılımlarda bulunarak ülkemize katma değer sağlamaktır. Vizyonumuz, yenilikçi ve mükemmeliyet-odaklı bir araştırma merkezi olarak, ilaç firmalarının uygulama ve araştırma çalışmalarında sürekli gelişme idealinden hareketle, yüksek kalitede veri üretmek ve uygulamaya yönelik faaliyette bulunmaktır. A.4 Eğitim-Öğretim Hizmeti Sunan Birimleri ERFARMA, Ar-Ge merkezi olarak faaliyet gösterecek olup; bu kapsamda altyapı çalışmaları ve laboratuvar kuruluş çalışmalarının tamamlanmasını takiben belirli dönemlerde, eğitimöğretime hizmet verecek şekilde stajyer kabulü yapılacaktır. Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

8 8 A.5 Araştırma Faaliyetinin Yürütüldüğü Birimleri Merkez aşağıdaki birimlerden oluşmaktadır: Kalite Kontrol-Biyoanalitik Laboratuvarı: Bu birimde, kimyasal, doğal kaynaklı veya biyoteknolojik ilaçların hem hammadde hem Ar-Ge hem de formülasyon aşamasında kalite kontrol çalışmaları gerçekleştirilecektir. Bunun yanı sıra, Üniversitemizde faaliyet gösteren İyi Klinik Uygulama ve Araştırma Merkezi (İKUM) da yürütülen biyoyararlanım ve biyoeşdeğerlik çalışmalarında gönüllülerden alınan biyolojik materyallerde gerçekleştirilen analizleri Üniversitemiz bünyesinde tamamlamak da mümkün olabilecektir. Mikrobiyoloji Laboratuvarı: Bu laboratuvar, araştırılacak ilaçların hem hammadde ve geliştirme süreci hem de bitmiş ürün olarak mikrobiyolojik testlerini gerçekleştirecektir. Toksikoloji Laboratuvarı: Geliştirilecek ilaçların toksikolojik analizlerinin yanı sıra, hem adli hem de acil toksikolojik analizlerin yapılmasına olanak verecek şekilde düzenlenmiş olan birim, ileride bölge Emniyet Müdürlüğü ne de destek verebilecektir. Deneme Üretim Laboratuvarı: Bu birimde kimyasal, doğal kaynaklı ve biyoteknolojik olarak Ar-Ge si yapılmış ilaçların deneme üretimleri gerçekleştirilecektir. Bu bölümde sıvı, katı, yarı-katı dozaj formları için gerekli tüm deneme üretim sistemleri yer almaktadır. Merkez deki tüm çalışmalarda, İyi Laboratuvar Uygulamaları (Good Laboratory Practice GLP) kurallarına uygun bir işleyiş takip edilecektir. Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

9 9 A.6 İyileştirmeye Yönelik Çalışmalar Birimin ilk iç değerlendirme raporudur. Merkez faaliyetleri için gerekli diğer cihazların temin işlemleri de tamamlanarak; biyoyararlanım/biyoeşdeğerlik, biyofarmasötik/biyobenzer ilaçlara ait çalışmalar, kalite kontrol, farmasötik formülasyon, bitkisel ilaç araştırmaları, farmakogenetik ve toksikoloji alanında çalışmalar, yöntem geliştirme ve proje danışmanlığı konularında etkin çalışmalar yürütülecektir. Merkez in faaliyetlerini sürdüreceği bina, esasen bir kompleksin parçasıdır ve ilerleyen dönemlerde Üniversitemizin ilaçla ilgili araştırma yapan diğer birimleriyle işbirliği dikkate alınarak tasarlanmıştır. Bu kapsamda, Merkez'in yapılandırılmasında; üniversitelerin bünyesindeki ilaç araştırmaları ile ilgili birimler, yerli ve yabancı ilaç sanayisi, ilaçla ilgili biyoyararlanım/biyoeşdeğerlik ve faz çalışmaları yapan klinik laboratuvarlar, Ar-Ge kurum/firmaları ile işbirliğine açık bir oluşum öngörülmüştür. Birimin faaliyetleri ile ilgili olarak, ilerleyen süreçte gerek bina içi yerleşim gerekse yeni yapılandırmaya ihtiyaç duyulması halinde yapılması gereken işlemler, Üniversitemiz yönetimi ve ilgili daire başkanlıkları ile planlanıp yürütülecektir. Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

10 10 B. Kalite Güvencesi Sistemi Birimin misyon, vizyon, stratejik hedeflerinin belirlenmesinde; alanında uzman bilim insanlarından oluşan Yönetim Kurulu nun yanı sıra ilaç konusunda bilimsel, teknolojik araştırma ve uygulamalarla doğrudan ilgili, bu alanda birikim ve tecrübeleri ile katkı sağlayabilecek Üniversite içi ve dışından üyelerden oluşan bir Danışma Kurulu nun birikiminden yararlanılacaktır. Bu şekilde, özellikle ilaç endüstrisi ve kamusal gereksinimler konusunda etkin ve verimli bir değerlendirme yapılabilecektir. Merkez deki tüm çalışmalarda, İyi Laboratuvar Uygulamaları (Good Laboratory Practice GLP) kurallarına uygun bir işleyiş takip edilecektir. Merkezimiz Birim Kalite Güvence Komisyonu; ilk İç Değerlendirme Raporu hazırlandığı dikkate alınarak, hazırlık sürecinin hızlı ilerleyebilmesi amacıyla, Merkez Müdürü ve Yönetim Kurulu ndan iki üye ile oluşturulmuştur (Tablo 1). Merkezimiz Yönetmeliği nde de belirtildiği üzere, ilaç araştırmalarıyla ilgili kalite güvence sertifikasına sahip Üniversite personeli arasından bir kalite güvence sorumlusu görevlendirilecektir. Kalite güvence sorumlusu, Merkez in kalite güvencesinden ve dokümantasyondan sorumlu olacaktır; tüm projelerin kalite güvence ile ilgili basamaklarının kontrolü ve arşivlenmesinden sorumlu çalışma ekibini oluşturup Müdür ün onayına sunacaktır. Yönetim Kurulu nun sorumlulukları arasında; Merkez de yürütülen faaliyetler, çalışma düzeni, kurum içi ve dışı imkânlardan verimli olarak yararlanılması, işbirliği olanakları gibi konuları değerlendirmek ve öz değerlendirme yapmak yer almaktadır. Birim in yeni yapılandırılmaya başlamış olması sayesinde; akademik ve idari çalışanlar ile dış paydaşların sistemin işleyişine, (bu kapsamda kalite güvence sistemine) katılımı ve katkı vermelerine önem verilerek etkin bir süreç işletilmesi planlanmaktadır. C. Eğitim Öğretim ERFARMA, ilaç araştırmaları Ar-Ge merkezi olarak faaliyet gösterecek olup, bu kapsamda belirli dönemlerde eğitim-öğretime hizmet verecek şekilde stajyer kabulü yapılacaktır. Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

11 11 Ç. Araştırma ve Geliştirme Ç.1 Araştırma Stratejisi ve Hedefleri Sağlık Bakanlığı ndan akredite olarak faaliyete geçen GENKÖK, ERNAM, Aşı Araştırma ve Geliştirme Uygulama ve Araştırma Merkezi, sağlık alanında Üniversitemizin yaptığı en önemli yatırımlardır. Bu sağlık serisinin bir devamı olacak şekilde, özellikle İstanbul çevresinde yoğunlaşmış olan ve ülkemizin öncelikli alanlarından ilaç sanayiinin geliştirilmesine katkı sağlamak, bu yatırımları Anadolu ya yaymak amacıyla bir İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi kurma çalışmalarına başlanmıştır. Bu Merkez in faaliyete geçmesi ile birlikte, şu ana kadar sağlık alanında yapılan, yukarıda belirtilen yatırımların önemli halkalarından biri de tamamlanacak ve geliştirilen ürünlerin formülasyon çalışmaları yapılarak yerli ilaç sanayiine kazandırılacaktır. Erciyes Üniversitesi Ziya Eren İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi nin kurulmasıyla, şehrin ve Üniversitemizin mevcut dinamiklerinin harekete geçirilmesi, yeni dinamiklerin kazandırılması, çevresel, sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda işbirlikçi bir çalışmayla bölgedeki hayat standartlarının yükseltilmesi amaçlanmaktadır. Merkez in faaliyete geçmesiyle birlikte; doğal kaynaklı ve sentetik ilaçlarla ilgili temel araştırmalar, farmasötik formülasyon, biyoanalitik, toksisite ve kalite kontrol araştırmaları için gerekli koşullar sağlanmış olacaktır. Bu kapsamda; Kalite Kontrol-Biyoanalitik Laboratuvarı nda kimyasal, doğal kaynaklı veya biyoteknolojik ilaçların sisteme girişinden itibaren kalite kontrol çalışmaları gerçekleştirilebilecektir. Bunun yanı sıra, Üniversitemizdeki İKUM da yürütülen biyoyararlanım ve biyoeşdeğerlik çalışmalarını Üniversitemiz bünyesinde tamamlamak mümkün olabilecektir. Mikrobiyoloji Laboratuvarı nda, Ar-Ge aşamasındaki ilaçların her aşamadaki mikrobiyolojik testleri gerçekleştirilecektir. Toksikoloji Laboratuvarı nda hem geliştirilecek ilaçların toksikolojik analizlerinin hem de acil servis başvuruları ve adli olgulardaki toksikolojik analizlerin yapılması mümkün olacaktır. Özellikle zehirlenme olgularında zehirlenme etkeninin doğru ve hızlı tanımlanması, yapılacak tedaviyi yönlendirdiği için ilgili alt birimin katkısı başarıyı arttırabilecektir. Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

12 12 Deneme Üretim Laboratuvarı nda, kimyasal, doğal kaynaklı ve biyoteknolojik olarak Ar-Ge si yapılan ilaçların sıvı, katı, yarı-katı dozaj formlarında deneme üretimleri gerçekleştirilecektir. Ç.2 Araştırma Kaynakları Üniversitemiz bünyesindeki ilaç Ar-Ge çalışmaları için ortak bir zemin oluşturmak amacıyla kurulan Ziya Eren İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi nin karkas binası, Hayırsever Sayın Ziya Eren in desteği ve Üniversitemiz eğitim altyapısı kaynakları kullanılarak yapılmıştır. Binanın iç tefrişatı ise, Üniversitemiz kaynakları ile gerçekleştirilmiştir. Merkezimizin bazı cihaz ve laboratuvar altyapı ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik olarak, toplam tutarı 2,5 milyon TL üzerinde olan ve Üniversitemiz Bilimsel Araştırmalar Koordinasyon Birimi tarafından desteklenen, güdümlü iki proje yürütülmektedir: Tablo 2. Birimde yürütülmekte olan projeler Proje Kodu Proje Başlığı Bütçe (TL) TSG Avrupa Farmakopesi 6.0'a Uygun Drog Eldesi ve Bu , 51 Drogların Kalite Parametrelerinin Belirlenmesi (EK 3) TSG Doğal Kaynaklı ve Sentetik İlaçların Farmasötik ,67 Formülasyon, Biyoanalitik, Toksisite ve Kalite Kontrol Araştırmaları için Ar-Ge Çalışmaları (EK 4) TSG kodlu proje kapsamında; LC-MS/MS, GC-MS, GC-FID, HPLC, spektrofotometre gibi hem ileri hem de rutin analizlerde kullanılabilecek cihazlar temin edilmiş olup, proje çalışmaları sürdürülmektedir. Diğer proje (TSG ) kapsamında ise; altyapının en temel bileşenleri olan ve Ar-Ge çalışmalarının gerçekleştirilmesine uygun kalitede laboratuvar bankoları, çeker ocak, kimyasal güvenlik dolapları vd temini çalışmaları gerçekleştirilmektedir. Belirtilen çalışmalara uygun laboratuvar koşullarının tamamlanmasının ardından, 2015 yılında temin edilmiş olan cihazların yerinde kurulumu, personel ileri-düzey eğitimi ve gerekli olan diğer cihazların teminine ilişkin işlemler hızla yürütülecektir. Laboratuvarlarda yürütülecek olan başlıca çalışmalar; biyoyararlanım-biyoeşdeğerlik, kalite Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

13 13 kontrol, farmasötik formülasyon, bitkisel ilaç araştırmaları, farmakogenetik ve toksikoloji alanlarında çalışmalar, yöntem geliştirme ve proje danışmanlığıdır. Bu amaçla, yapılandırma basamağında Üniversitemiz bünyesindeki ilaç araştırmaları ile ilgili birimler, yerli ve yabancı ilaç sanayisi, ilaçla ilgili biyoyararlanım-biyoeşdeğerlik ve faz çalışmaları yapan klinik laboratuvarlar, Ar-Ge kurum/firmalarını kapsayacak şekilde, işbirliğine açık bir oluşum öngörülmüştür. Ç.3 Araştırma Kadrosu Birimde akademik personel görevlendirmesi için; Merkez alt birimlerinin faaliyet alanında eğitim almış, uzmanlaşmış ve bu konuda bilimsel çalışmalar yapmakta olan, Üniversitemiz personeli esas alınacaktır. Üniversitemizde, akademik personelin araştırma projeleri yapabilmesi ve bilimsel etkinliklere (kongre, kurs vd) katılması, ilgili uygulama esaslarına göre desteklenmektedir. Birimimizde yürütülmekte olan bilimsel çalışmalarda kullanılmak üzere temin edilen cihazların hem kurulumu aşamasında hem de talep edildiğinde, uzmanlar tarafından uygulamalı eğitim verilmekte olup, personelin ilaç Ar-Ge çalışmaları konusunda bilgi ve görgüsünü artırmak üzere kapsamlı faaliyetlerin gerçekleştirilmesine de olanak sağlanacaktır. Ç.4 Araştırma Performansının İzlenmesi ve İyileştirilmesi Üniversitemizde etkin olarak kullanılmakta olan Akademik Veri Yönetim Sistemi (AVESİS), birimde görevli akademik personelin ulusal/uluslararası dış kaynaklı proje sayısı ve bütçesi, yayımlarının nicelik ve niteliği, aldığı patentler, bilimsel etkinliklere katılım gibi tüm faaliyetlerini elektronik olarak kayıt altına almasını, belirli dönemlere ait faaliyet raporu ve performans değerlendirmesi yapabilmesini sağlamaktadır. Diğer bir veri yönetim sistemi de, Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi nin Proje Süreçleri Yönetim Sistemi (BAPSİS) dir ve birim personelince yürütülen bilimsel araştırma projelerine ilişkin tüm süreç sistem üzerinden elektronik olarak yapılabilmektedir. Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

14 14 D. Yönetim Sistemi D.1 Yönetim ve İdari Birimlerin Yapısı Merkezin yönetim organları; müdür, yönetim kurulu ve danışma kuruludur; her birinin görev, yetki ve sorumlulukları Yönetmelik (EK 1) ile belirlenmiştir. Organizasyon şeması, Şekil 1 de sunulmuştur. Yönetim, ilaç Ar-Ge çalışmalarında uzmanlaşmış öğretim üyeleri ve Merkez den yararlanan akademik birimlerin, öğretim üye ve görevlileri arasından Rektör tarafından oluşturulur. Yönetim Kurulu; Müdür başkanlığında toplanarak, Merkez in faaliyetleri, çalışma düzeni, kurum içi ve dışı imkânlardan verimli olarak yararlanılması, işbirliği olanakları gibi konuları değerlendirmekte ve öz değerlendirme yapmaktadır. Bunun yanı sıra, ilaç konusunda bilimsel, teknolojik araştırma ve uygulamalarla doğrudan ilgisi olan, bu alanda birikim ve tecrübelerinden yararlanılabilecek Üniversite içi ve dışından üyelerden oluşan bir Danışma Kurulu oluşturulacaktır; bu şekilde, bölgemiz, ülkemiz ve uluslararası alanda ilerleme kaydedilebilmesine olanak sağlanacaktır. Tablo 3. ERFARMA Yönetim Kurulu Yönetim Kurulu Üyeleri Prof.Dr. Müberra KOŞAR (Başkan) Prof.Dr. Yahya GÜZEL (Üye) Doç.Dr. M. Betül AYCAN (Üye) Doç.Dr. Ayşe EKEN (Üye) Doç.Dr. Yeşim AKTAŞ (Üye) Doç.Dr. Hamiyet ÜNAL (Üye) Dr. Özgür SOYDAN (Üye) ERÜ Eczacılık Fakültesi Farmakognozi Anabilim Dalı ERÜ Fen Fakültesi Kimya Böl. Fizikokimya Anabilim Dalı ERÜ Eczacılık Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı ERÜ Eczacılık Fakültesi F. Toksikoloji Anabilim Dalı ERÜ Eczacılık Fakültesi F. Teknoloji Anabilim Dalı ERÜ Eczacılık Fakültesi Temel Bilimler Anabilim Dalı ERÜ İyi Klinik Uygulama ve Araştırma Merkezi (İKUM) Merkez henüz yapılandırılma aşamasında olduğundan, iç kontrol standartlarına uyum eylem planı hazırlıkları devam etmektedir. Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

15 15 MERKEZ MÜDÜRÜ Merkez Müdür Yardımcısı Merkez Müdür Yardımcısı Yönetim Kurulu Danışma Kurulu Kalite Güvence Sorumlusu İdari Hizmetler Sorumlusu Merkez Birimi I (Kalite Kontrol) Merkez Birimi IV (Farmakoloji) Bilgi İşlem Bürosu Merkez Birimi II (Formülasyon) Merkez Birimi V (Toksikoloji) Diğer İdari ve Destek Personel Merkez Birimi III (Tıbbi Bitki Araştırmaları) Şekil 1. Erciyes Üniversitesi İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA) Organizasyon Şeması Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

16 16 D.2 Kaynakların Yönetimi Merkez henüz yapılandırılma aşamasında olduğundan, insan kaynaklarının yönetimi ve personelin eğitim ve liyakatlerinin üstlendikleri görevlerle uyumunu sağlamak üzere bir sistem oluşturulmamıştır. Bu konuda, gerekli tüm çalışmalar yapılacaktır yılında kurulmuş olan Merkez in taşınır ve taşınmaz kaynaklarının yönetiminin etkin şekilde gerçekleştirilmesine özen gösterilmektedir. Mali işlerle ilgili tüm kayıtlar, Kamu Personel Harcamaları Yönetim Sistemi (KPHYS), Harcama Yönetim Sistemi (HYS) ve Taşınır Kayıt ve Yönetim Sistemi (TKYS) sistemleri üzerinden idari hizmetler sorumlusu tarafından elektronik olarak takip edilmektedir ( D.3 Bilgi Yönetim Sistemi Birim içi ve dışı tüm bilgi akışı ve yazışmalar, Üniversitemiz bünyesinde yaygın şekilde kullanılmakta olan Elektronik Belge Yönetim Sistemi (EBYS) aracılığıyla gerçekleştirilmekte ve elektronik olarak arşivlenmektedir. Mali işlerle ilgili kayıtlar da, Kamu Personel Harcamaları Yönetim Sistemi (KPHYS), Harcama Yönetim Sistemi (HYS) ve Taşınır Kayıt ve Yönetim Sistemi (TKYS) sistemleri üzerinden elektronik olarak takip edilmektedir ( Birimde görevli akademik personelin ulusal/uluslararası dış kaynaklı proje sayısı ve bütçesi, yayımlarının nicelik ve niteliği, aldığı patentler, bilimsel etkinliklere katılım gibi tüm faaliyetleri Akademik Veri Yönetim Sistemi (AVESİS) ile elektronik olarak kayıt altına alınmakta, istenen döneme ait faaliyet raporu ve performans değerlendirmesi de sistemde gerçekleştirilebilmektedir. Bunun yanı sıra, Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi-Proje Süreçleri Yönetim Sistemi (BAPSİS) te birim personelince yürütülen bilimsel araştırma projelerine ilişkin tüm süreç (başvurusu, değerlendirme, talep, demirbaş bilgileri, proje çıktıları vd) sistem üzerinden elektronik olarak yapılabilmektedir. Bu şekilde merkezi sistem kullanılarak gerçekleştirilen her işlem, kullanıcı şifresi ve IP kontrollü olarak (gerekli hallerde elektronik imza ile) yapılmaktadır. Henüz birimde görevli akademik ve idari personel sınırlı sayıda olduğundan, ek bir sisteme ihtiyaç duyulmamaktadır. Merkez deki her altbirimin ihtiyacı dikkate alınarak; faaliyet ve Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

17 17 süreçlere ilişkin veri toplama, analiz ve raporlamaya yönelik bilgi yönetim sistemi oluşturulması amacıyla değerlendirmeler hızla yapılacaktır. D.4 Kurum Dışından Tedarik Edilen Hizmetlerin Kalitesi Merkezimizde, havalandırma-iklimlendirme ile ilgili otomasyon haricinde, henüz kurum dışından idari ve/veya destek hizmet tedarik edilmemektedir; altyapı ile ilgili işlemlerin tamamlanmasından sonra, ihtiyaçların karşılanması için birim dışından hizmet alımı gerekmesi halinde, tedarik sürecine ilişkin kriterlerin (uygunluk, kalite ve süreklilik gibi) belirlenmesi hususunda değerlendirme ve planlamalar Birim Kalite Güvence Komisyonu nca plan dahilinde gerçekleştirilecektir. D.5 Kamuoyunu Bilgilendirme ERFARMA, altyapı ile ilgili işlemlerin tamamlanması sonrasında Ar-Ge merkezi olarak faaliyet göstermeye başlayacaktır. Merkez de yürütülecek çalışmalardan elde edilen bilgilerin güncelliği, güvenilirliği, doğruluğu güvence altına alınarak, gerek Merkez web sayfası gerekse Rektörlüğümüze bağlı ilgili birimler aracılığıyla, kamuoyuna güncel bilgi sunulması mümkün olacaktır. D.6 Yönetimin Etkinliği ve Hesap Verebilirliği Yönetmelik gereği, Merkez Yönetim Kurulu; Müdür başkanlığında düzenli olarak toplanıp, Merkez in faaliyetleri, çalışma düzeni, kurum içi ve dışı imkânlardan verimli olarak yararlanılması, işbirliği olanakları gibi konuları değerlendirilmesine ve öz değerlendirme yapılmasına özen göstermektedir. Merkez yönetim organlarının oluşumu, her birinin görev, yetki ve sorumlulukları, Merkez in hedefleri Yönetmelikle belirlenmiştir. Ayrıca, hazırlanmakta olan web sayfamızda vizyon, misyon ve sorumluluklara yer verilecektir. Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

18 18 E. Sonuç ve Değerlendirme Erciyes Üniversitesi Ziya Eren İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi nde; Öncelikle yeni ürün, yöntem ve hizmetler geliştirip ekonomiye destek vererek üniversitesanayi işbirliğinin teşvik edilmesi ön plandadır. Endüstrinin ve diğer kurum ve kuruluşların ihtiyaç duyduğu konularda araştırma ve uygulamalara olanak sağlanacaktır. Orta Anadolu daki en büyük sanayi kentinde kurulacak olan bu birim, ilaç araştırmaları alanında yapılacak yatırımlara destek olup, danışmanlık hizmeti vererek, yeni iş alanları açılmasına da katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Ayrıca Ar-Ge alanında ilaç sanayine destek vererek yeni ürünleri pazara sunabilmek için SAN-TEZ projeleri üretilecektir. Bilgiye dayalı olarak doğal kaynaklarımızın etkin kullanımı ve korunması, insan kaynakları yönünden üretken ve istihdam yaratan bir hale dönüştürülmesiyle büyük yarar sağlanacaktır. Yürütülmekte olan proje çıktıları kapsamında, Üniversitemiz bünyesindeki Teknopark ta katma değere yönelik çalışmalara yön verebilecektir. Merkezimiz, Erciyes Üniversitesi İyi Klinik Uygulama ve Araştırma Merkezi (İKUM) ile koordineli çalışmalar için uygun platform yaratmak üzere tasarlanmıştır. Halk sağlığını tehdit eden pek çok doğal kaynaklı ürünün piyasada bulunduğu ülkemizde, kontrollü, güvenli ve etkili ürünlerin daha kolay ulaşılır hale getirilmesi ve bu alanda uzman kişilerin söz sahibi olması sağlanacaktır. Merkez in henüz kuruluş aşamasında bulunması ve bu raporun ilk iç değerlendirme raporu olması nedeniyle, değerlendirme mevcut imkânların ele alınması şekliyle yapılmıştır. Merkez in faaliyetlerini sürdüreceği bina, esasen bir kompleksin parçasıdır ve ilerleyen dönemlerde Üniversitemizin ilaçla ilgili araştırma yapan diğer birimleriyle (örn. İKUM ve Aşı Araştırma ve Geliştirme Uygulama ve Araştırma Merkezi) işbirliği dikkate alınarak tasarlanmıştır. Bu kapsamda, Merkez'in yapılandırılmasında; üniversitelerin bünyesindeki ilaç araştırmaları ile ilgili birimler, yerli ve yabancı ilaç sanayisi, ilaçla ilgili biyoyararlanım/biyoeşdeğerlik ve faz çalışmaları yapan klinik laboratuvarlar, Ar-Ge kurum/firmaları ile işbirliğine açık bir oluşum öngörülmüştür. Merkez faaliyetleri için gerekli diğer cihazların temin işlemleri de tamamlanarak; biyoyararlanım/biyoeşdeğerlik, biyofarmasötik/biyobenzer ilaç analizleri, kalite kontrol, farmasötik formülasyon, bitkisel ilaç araştırmaları, farmakogenetik ve toksikoloji alanında çalışmalar, yöntem geliştirme ve proje danışmanlığı konularında etkin çalışmalar yürütülmesi hedeflenmektedir. Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

19 19 Erciyes Üniversitesi İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA) Merkez Müdürü olarak yetkim dâhilinde; Birim Kalite Güvence Komisyonu Üyeleri tarafından hazırlanan bu raporda yer alan bilgilerin güvenilir, tam ve doğru olduğunu beyan ederim. (Kayseri ) Birim Yöneticisi Prof.Dr. Müberra KOŞAR Birim Kalite Güvence Komisyonu Üyeleri Başkan Prof.Dr. Müberra KOŞAR Üye Doç.Dr. Yeşim AKTAŞ Üye Doç.Dr. Ayşe EKEN Erciyes Üniversitesi, İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA), Birim İç Değerlendirme Raporu ( )

20 10 Ekim 2014 CUMA Resmî Gazete Sayı : Erciyes Üniversitesinden: YÖNETMELİK ERCİYES ÜNİVERSİTESİ İLAÇ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı; Erciyes Üniversitesi İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezinin amaçlarına, faaliyetlerine, yönetim organlarına ve yönetim organlarının görevlerine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik; Erciyes Üniversitesi İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezinin amaçlarına, faaliyetlerine, yönetim organlarına ve yönetim organlarının görevlerine ilişkin hükümleri kapsar. Dayanak MADDE 3 (1) Bu Yönetmelik; 4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinin (2) numaralı alt bendine dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar MADDE 4 (1) Bu Yönetmelikte geçen; a) Danışma Kurulu: Merkezin Danışma Kurulunu, b) İdari Hizmetler Sorumlusu: Merkezdeki idari işlerden sorumlu kişiyi, c) Kalite Güvence Sorumlusu: Merkezin projelerinin dokümantasyonunu yapan kişiyi, ç) Merkez (ERFARMA): Erciyes Üniversitesi İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezini, d) Merkez Alt Birimi: Merkezdeki laboratuvar alt birimlerini, e) Merkez Birimi: Merkezin laboratuvar çalışma birimlerini, f) Müdür: Merkezin Müdürünü, g) Müdür Yardımcısı: Merkezin Müdür Yardımcısını, ğ) Rektör: Erciyes Üniversitesi Rektörünü, h) Rektör Yardımcısı: Merkezin Danışma Kurulunda görevlendirilen Rektör Yardımcısını, ı) Üniversite: Erciyes Üniversitesini, i) Yönetim Kurulu: Merkezin Yönetim Kurulunu, ifade eder.

21 İKİNCİ BÖLÜM Merkezin Amacı ve Faaliyet Alanları Merkezin amacı MADDE 5 (1) İlaç ile ilgili temel ve uygulamalı bilimler alanında Üniversite bünyesindeki araştırma ve geliştirme faaliyetlerini koordine etmek ve bu faaliyetlerden üretime dönük sonuçlar elde etmek, beşeri, veteriner, zirai ve çevre sağlığı ilaç sanayisinin gereksinim duyduğu temel araştırmaları yapmak ve konuya ilişkin ulusal mevzuat çerçevesinde gerek görülen hizmetleri gerçekleştirmektir. Faaliyet alanları MADDE 6 (1) Merkez, amaçları gerçekleştirmek üzere aşağıdaki faaliyetlerde bulunur: a) Beşeri, veteriner, zirai ve çevre sağlığı ilaç araştırma ve geliştirilmesi ile ilgili tüm uygulama alanlarında, bilimsel araştırmalar yapmak, yeni teknikler geliştirmek, kamu ve özel teşebbüsün sorunlarıyla ilgili projeler hazırlamak, bilimsel raporlar vermek, teknik sorunların çözümünde yardımcı olmak, yeni ürün geliştirilmesi, teknoloji transferi ve kalite düzeltilmesi konusunda teknik danışmanlık hizmetleri yürütmek. b) Üniversitenin farklı birimlerinde ilaç araştırma ve geliştirilmesi ile ilgili tüm uygulama alanlarında yürütülen bilimsel ve teknik araştırma ve uygulamaları teşvik etmek, desteklemek ve koordinasyonu sağlamak. c) Üniversitede ilaç araştırma-geliştirme ve uygulama alanında öğretim elemanı yetişmesini teşvik etmek, gerekli ortam ve imkânları hazırlamak. ç) Yurt içindeki ve dışındaki ilgili kamu ve özel araştırma kuruluşları ile işbirliği yapmak, bilgi alışverişinde bulunmak ve yüksek teknoloji projeleri için finans kaynakları teminine çalışmak. d) Merkezin faaliyet alanları ile ilgili temel ve uygulamalı araştırma projelerini destekleme esaslarını belirlemek; ülkemizin ve bölgemizin gereksinimlerine öncelik veren araştırma projelerini desteklemek ve uygulamak. e) İlaç ile ilgili temel ve uygulamalı bilimlerin gelişmesine katkıda bulunmak ve ilaç endüstrisine ilişkin temel bilim sorunlarını çözümlemek üzere araştırmalar yapmak, kalkınma planlarının öngördüğü alanlarda, gelecekte karşılaşılabilecek temel ve uygulamalı araştırma sorunlarına çözüm yolları aramak. f) Araştırma sonuçlarının uygulama alanı bulmasına yardımcı olmak, araştırma sonuçlarını endüstriye duyurmak, gerektiğinde uygulama planları yapmak, yeni bir malzeme, mamul veya prosesin üretim aşamasına geçmesi için zorunlu teçhizat, sistem ve spesifikasyonları tespit etmek. g) Merkezin faaliyet alanına giren konularda eğitim yapmak, görgü ve bilgisini geliştirmek üzere yurt dışına eleman göndermek ve yurt dışından bu amaçla gelen elemanları davet veya kabul etmek. ğ) Merkezin faaliyet alanına giren konularda bilgi üretimini artırmak ve değişik düzeyde kaliteli insan gücü yetiştirmek için eğitim programları, seminerler, konferanslar, kurslar, ulusal ve uluslararası kongreler düzenlemek, gerektiğinde bu çalışmalarla ilgili sertifikalar vermek ve faaliyetlerle ilgili yayınlar yapmak. h) Merkezin faaliyet alanına giren konularda biyogüvenlik ve biyoetik kurallarını uygulamak. ı) Merkezin kuruluş amacına, Yükseköğretim Kanunu amaç ve ilkelerine uygun diğer çalışmaları yapmak.

22 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Merkezin Yönetim Organları, Birimleri ve Görevleri Merkezin yönetim organları MADDE 7 (1) Merkezin yönetim organları şunlardır: a) Müdür. b) Yönetim Kurulu. c) Danışma Kurulu. Müdür MADDE 8 (1) Müdür, ilaç araştırma geliştirme ile ilgili çalışmalar yapan öğretim üyeleri arasından Rektör tarafından üç yıl süreyle görevlendirilir. Süresi sona erdiğinde tekrar görevlendirilebileceği gibi, görev süresi dolmadan aynı usulle görevden alınabilir. (2) Müdürün görevleri şunlardır: a) Merkezin amaçları doğrultusunda yönetim ve işleyişi konusunda gerekli önlemleri almak ve uygulamak. b) Yönetim Kuruluna başkanlık etmek. c) Yönetim Kurulu kararlarını uygulamak. ç) Merkezin idari işlerini yürütmek, bütçe önerisini hazırlamak ve Yönetim Kurulunun bütçe konusundaki kararını Rektörlüğe sunmak. d) Merkez bünyesinde oluşturulan çalışma birimlerinin faaliyetlerini düzenlemek ve denetlemek. e) Yurt içinde ve yurt dışında ilgili merkez ve kuruluşlarla işbirliği yapmak, ortak proje ve karşılıklı yardımlaşma faaliyetlerini yürütmek. f) Yıllık faaliyet raporunu hazırlamak ve Yönetim Kurulu tarafından kabul edilen faaliyet raporunu Rektörlüğe sunmak. g) Merkezin finans kaynaklarının geliştirilmesi ve bunların en uygun biçimde kullanılması için gerekli girişimlerde bulunmaktır. Müdür yardımcıları MADDE 9 (1) İlaç araştırma-geliştirme konusu ile ilgili çalışmalar yapan öğretim üyeleri arasından, Müdürün önerisi ile Rektör tarafından iki müdür yardımcısı görevlendirilir. Müdür yardımcılarının görev süresi, Müdürün görev süresinin bitmesi ya da görevden ayrılması durumunda kendiliğinden sona erer. (2) Müdür yardımcılarının görevleri şunlardır: a) Kendilerine bağlı birimlerin amaca uygun olarak işleyişinden Müdüre karşı sorumlu olup bunlarla ilgili gerekli tedbirleri almak ve uygulamak. b) Müdürün üstlendiği görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinde Müdüre yardımcı olmak.

23 c) Gerekli hallerde, Müdüre vekâlet etmektir. Yönetim Kurulu MADDE 10 (1) Yönetim Kurulu, Müdür ve altı üyeden oluşur. Üyeler, Merkezin çalışma alanı ile ilgili öğretim üyeleri arasından ve Merkezden yararlanan akademik birimlerin, öğretim üye ve görevlileri arasından Rektör tarafından üç yıl süre ile görevlendirilir. Süresi biten üyeler yeniden görevlendirilebilir. (2) Yönetim Kurulu, Müdürün daveti ile ayda en az bir kez toplanır. Müdür veya en az üç Yönetim Kurulu üyesinin gündemi belirten yazılı başvurusu ile de iki gün içinde olağanüstü toplantı yapılabilir. Yönetim Kurulu üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanır ve kararlar toplantıya katılan üyelerin oy çokluğu ile alınır. Oyların eşitliği halinde Başkanın kullandığı oy yönünde çoğunluk sağlanmış sayılır. (3) Müdür yardımcıları, oy hakkı olmaksızın Yönetim Kurulu toplantılarına katılabilir. Kurul raportörlüğünü idari hizmetler sorumlusu yürütür. (4) Yönetim Kurulunun görevleri şunlardır: a) Merkezin çalışma düzenini tespit etmek. b) Merkezin yönetim ve çalışmaları ile ilgili kararları almak, Merkezin bünyesinde kurulacak çalışma birimleri ve bu birimlerde görevlendirilecek adaylar ile ilgili Müdürün önerilerini incelemek ve karara bağlamak. c) Mevcut olanakları değerlendirerek uygulama ve araştırma alanları konusunda karar almak. ç) Müdür tarafından hazırlanan faaliyet raporunu görüşmek ve karara bağlamak. d) Merkez faaliyetleri kapsamında yürütülen araştırma ve uygulamalarla ilgili telif ve patent haklarına ait esasları, gelirlerin dağılım ve kullanım şekillerini ilgili mevzuata göre tespit etmek. e) Müdür tarafından hazırlanan program ve bütçe önerilerini inceleyip karara bağlamak. f) Danışma Kurulunun önerilerini değerlendirmek. g) Merkezin farklı kuruluşlar ile işbirliğini ve bunların imkânlarını gerektiren araştırmaları karara bağlamak ve ilgili kurumun desteğinin sağlanması için Rektörlüğe sunmak. Danışma Kurulu MADDE 11 (1) Danışma Kurulu, Rektör tarafından görevlendirilen bir Rektör Yardımcısı başkanlığında, Yönetim Kurulunun önerisi ile ilaç konusunda bilimsel ve teknolojik araştırma ve uygulamalarla doğrudan ilgisi olan ve sahip olduğu birikim ve tecrübelerinden yararlanılabilecek Üniversite içi ve dışından olmak üzere, Rektör tarafından üç yıl için onaylanan en az yedi kişiden oluşur. (2) Danışma Kurulu yılda en az bir kez toplanır. Ancak Rektör Yardımcısı, Müdür veya Yönetim Kurulu, Danışma Kurulunu olağanüstü toplantıya çağırabilir. (3) Danışma Kurulu, Merkezin çalışmaları ile ilgili konularda tavsiye niteliğinde görüş ve önerilerde bulunur.

24 Merkez kalite güvence sorumlusu MADDE 12 (1) Kalite güvence sorumlusu, Müdürün önerisi ile ilaç araştırmalarıyla ilgili kalite güvence sertifikasına sahip Üniversite personeli arasından Rektör tarafından üç yıllığına görevlendirilir. Süresi sona erdiğinde tekrar görevlendirilebileceği gibi, görev süresi dolmadan aynı usulle görevden alınabilir. (2) Kalite güvence sorumlusu, Merkezin kalite güvencesinden ve konuyla ilgili dokümantasyondan sorumludur. (3) Yürütülmesi planlanan ve yürütülen tüm projelerin kalite güvence ile ilgili basamaklarının kontrolü ve dokümantasyonundan sorumlu çalışma ekibini oluşturur ve Müdürün onayına sunar. Merkez idari hizmetler sorumlusu MADDE 13 (1) İdari hizmetler sorumlusu, fakültelerin işletme, iktisat veya maliye bölümlerinden mezun, Üniversitede görevli ve yöneticilik deneyimi olan idari personel arasından Müdürün önerisi ile Rektör tarafından üç yıllığına görevlendirilir. Süresi sona erdiğinde tekrar görevlendirilebileceği gibi, görev süresi dolmadan aynı usulle görevden alınabilir. (2) İdari hizmetler sorumlusu, Merkez bilgi işlem ile diğer idari ve destek personelin çalışması ve kontrolünden Müdüre karşı sorumludur. Merkez birimleri ve görevleri MADDE 14 (1) Merkez; kalite kontrol, formül asyön, farmakoloji, tıbbi bitki araştırmaları ve toksikoloji olmak üzere beş birimden oluşur. (2) Yönetim Kurulunun teklifi ve Rektörün onayı ile yeni birimler ve alt birimler oluşturulabilir. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Çeşitli ve Son Hükümler Yönetmelikte hüküm bulunmayan haller MADDE 15 (1) Bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri uygulanır. Yürürlük MADDE 16 (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 17 (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Erciyes Üniversitesi Rektörü yürütür.

25 EK-2_ERFARMA Şekil 1. Erciyes Üniversitesi Ziya Eren İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERFARMA) Binasına ait dış görüntüler

26 EK-2_ERFARMA Şekil 2. Merkez Binası klima santrali

27 EK-2_ERFARMA Şekil 3.Merkez Binası Formülasyon Birimi Şekil 4. Cihazlar (Gaz kromatografisi)

28 EK-2_ERFARMA Şekil 5. Cihazlar (LC-MS/MS) Şekil 6. Cihazlar (Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi)

29 EK-2_ERFARMA Şekil 7. Merkez Binası ofisler

30 EK-2_ERFARMA Şekil 8. Merkez Binası Toksikoloji Birimi toplantı salonu Şekil 9. Merkez Binası arşivi

31

32 T.C. Erciyes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi PROJE BAġVURU FORMU Projenin Başlığı Proje Yürütücüsü Araştırmacı(lar) Proje Türü Proje Grubu Avrupa Farmakopesi 6.0'a Uygun Drog Eldesi ve Bu Drogların Kalite Parametrelerinin Belirlenmesi Perihan Gürbüz Müberra Koşar, Gökçe Şeker Karatoprak, Leyla Paşayeva, Esra Köngül Güdümlü Proje ( ) Fen ve Mühendislik Bilimleri ( X ) Tıp ve Sağlık Bilimleri ( ) Sosyal Bilimler 1. ÖZET ve ANAHTAR KELĠMELER: : Projenin kapsamı, yöntemi, konunun özgün değeri ve beklenen sonuçlar kısaca belirtilmelidir. Proje özetinin 300 kelimeyi aşmaması beklenir. Başta Avrupa ülkeleri olmak üzere, özellikle uzak doğu ve Asya ülkeleri dahil tüm dünyada ve ülkemizde son yıllarda tıbbi bitkilerin ham drog halinde (infüzyon, dekoksiyon), ekstre halinde ve galenik preparatları (tentür, şurup vs.) halinde tüketimi oldukça yaygınlaşmıştır. Ülkemizde halk arasında ham droglar çoğunlukla aktarlardan ve marketlerden temin edilmekte olup, herhangi bir kalite kontrol mekanizmasına tabi tutulmamadan tüketicilere ulaşmaktadır. Preparatları şeklinde satılan ürünler ise sadece Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının izniyle çok hızlı bir şekilde piyasada kendilerine yer bulabilmektedirler. Gerek abartılmış reklamlar ve bilinçsizce yapılan televizyon programlarının etkisiyle gerek internette mucizevi bir şekilde çok çeşitli hastalıkların ve sistemik rahatsızlıkların tedavisinde etkili oldukları yönündeki reklamlar piyasada büyük bir talep meydana getirmektedir. Bu talebin genellikle kalitesiz/yanlış drog ve ürünlerle karşılanması insan sağlığını ciddi şekilde tehlikeye sokmaktadır. Tıbbi bitki kültürü, drog olarak yaygın kullanılışı olan bir bitkinin doğada bol miktarda yayılış göstermediği durumlarda, küçük bir araziden bol miktarda drog elde edilmesi, uygun zamanda, ürünün kısa sürede mekanik olarak toplanabilmesi, yıkama, kurutma gibi hasat sonrası işlemlerin yerinde yapılabilmesi, zararlılarla mücadelenin kolay oluşu, kaliteli, saf (katışıksız) drog elde edilmesi gibi amaçlarla yapılır. Bu kapsamda Erciyes Üniversitesi ne ait yaklaşık 100 dekarlık bir alanda ilk olarak 13 tıbbi bitkinin kültürünün yapılması planlanmaktadır. Bu bitkilerin drog olarak kullanılacak kısımlarının kalite kontrolleri de Avrupa Farmakopesi 6.0 a göre yapılacaktır. Kalitesi belirlenmiş droglardan zamanla standart ekstre ve preparatların hazırlanması öngörülmektedir. İlerleyen zamanlarda bitki çeşitliliği artırılarak daha geniş alanlarla bu faaliyetin sürdürülmesi planlanmaktadır. Hazırlanan ürünlerin Erciyes Üniversitesi kalitesiyle ve ticari bir isimle piyasaya sürülmesi, özellikle eczanelerde satılması düşünülmektedir. Bu amaçla Erciyes Üniversitesi Eczacılık Fakültesi ne drogların kalite kontrollerinin yapılabileceği bir cihaz alt yapısı kurulması planlanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Avrupa Farmakopesi, Drog, Standardizasyon, Tıbbi Bitki Kültürü 2. AMAÇ / GEREKÇE: Önerilen projenin amacı ve erişilmek istenen sonuçlar açıkça yazılmalıdır. Gerçekleştirilecek alt yapı projesiyle 1. Önemli tıbbi kullanılışları olan bitkilerden kaliteli drog elde edilmesi, 2. Elde edilen drogların, farmakope standartlarına uygunluğunun belirlenmesi, 3. Drogları hammadde olarak kullanarak başta standart ekstre olmak üzere çeşitli ürünlerin geliştirilmesi, Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

33 4. Eczacılık fakültesi bünyesinde tıbbi bitki kalite analizleri için altyapının tamamlanması ve bu analizlerin talep oldukça diğer üniversite/kurum ve kuruluşlara da belli bir ücret karşılığında sunulması 5. Elde edilen ürünün pazara sunum stratejilerinin belirlenmesi ve pazarlanması amaçlanmaktadır. 3. KONU ve KAPSAM: Önerilen projenin konusu ve kapsamı net olarak tanımlanmalı; amaç ile ilişkisi açıklanmalıdır. Tıbbi bitki üretimi tüm hasat öncesi ve sonrası işlemler, sertifikasyon süreci dahil 5 yıl olarak planlanmıştır. Bu proje ile bu 5 yıllık sürecin özellikle hasat sonrası işlemler için gerekli kurutma ve depolama ünitelerinin temini ve Tıbbi bitkilerde yapılacak Avrupa Farmakopesine uygunluk analizlerinin planlanarak gerekli cihaz alt yapısının tedarik edilmesi amaçlanmaktadır. Proje kapsamında tarlada üretimi ve sonrasında kalite kontrolleri yapılması planlanan tıbbi bitkiler ve drogları aşağıda verilmiştir. Drog Salviae officinalis folium Origani herba Lavandulae flos Melissae folium Matricaria flos Hyperici herba Echinaceae purpureae herba Menthae piperitae folium Passiflorae herba Millefolii herba Elde Edildiği Bitki Salvia officinalis Origanum vulgare (Origanum onites, Origanum majorana ve Thymus vulgaris) Lavandula angustifolia Melissa officinalis Matricaria chamomilla Hypericum perforatum Echinaceae purpureae Menthae piperitae Passiflora incarnata Achillea millefolium 4. LĠTERATÜR ÖZETĠ: Proje konusu ile ilgili alanda ulusal ve uluslararası literatür taranarak, özet bir literatür analizi verilmelidir. Bu analiz, önerilen araştırma konusunun literatürdeki önemini ve doldurulması gereken boşluğu ortaya koymalıdır. Dikkate alınan literatür kaynak gösterilmeli ve listelenmelidir. Yetiştirilmesi planlanan bitkilerin tıbbi ve ticari özelliklerinden kısaca bahsedilmektedir. Bitkilerle ilgili bilgilerin tamamına yakını Farmakognozi ve Fitoterapi Derneği Tarafından hazırlanan FFD Monoğrafları, Tedavide Kullanılan Bitkiler Kitabından alınmıştır. 1- Echinacea purpurea (Ekinezya) : Çok yıllık bir bitki olup immünostimulan, antienflamatuvar, antibakteriyel, antiviral, antifungal, antikanser ve sikatrizan etkilere sahiptir. Özellikle immünomodülatör etkisi nedeniyle son yıllarda ilaç sanayisinde bir bitkisel hammadde kaynağı olarak önem kazanmıştır. Bitkinin tüm kısımları (kök, sap, yaprak, çiçek) ilaç, kozmetik ve gıda sanayinde kullanılmaktadır. (Eczanelerde satılan preparatları: Echifit, Echiherb, Echinacin, Echinaforce, Echinegard, Episcorit, Esberitox, Echan) 2- Lavandula angustifolia (Lavanta) : Çok yıllık bir bitki olup halk arasında ağrı kesici, antiseptik, yara iyileştirici, yatıştırıcı, balgam söktürücü olarak ve idrar yolu iltihapları ile egzama tedavisinde kullanılmaktadır. Uçucu yağının anksiyolitik etkisi klinik çalışmalarla desteklenmektedir. Bunun yanı sıra taşıdığı uçucu yağ ile linalol ve linalil asetat gibi önemli bileşenleri nedeniyle ilaç sanayinde olduğu kadar kozmetik sanayinde de aranılan ve önemi her geçen gün artan tıbbi bitkilerdendir. (Eczanelerde satılan preparatları: Easy Now, Flora Nerval Tonic Tea, Good Earth Medicinals, Tea For Sleep, Algo-Wax, Melila, Myo-Oil) Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

34 3- Origanum majorana, Thymus vulgaris ve Origanum vulgare (Kekik): Çok yıllık bitkiler olan kekik türlerinin toprak üstü kısımları ve uçucu yağları hem ilaç hem de gıda sanayinde kullanılmaktadır. Origanum majorana ve uçucu yağı antimikrobiyal, antiviral ve insektisidal etkilidir. Origanum vulgare ise antibakteriyel, antifungal, antiparaziter, antikanserojen ve antioksidan etkilere sahiptir. Bu bitkilere olan talep gittikçe artmaktadır. Bu nedenle tedavide, kozmetikte ve aromaterapide dahilen ve haricen kullanılmak üzere sunulmuş pek çok kekik ve uçucu yağını taşıyan preparat bulunmaktadır. Türkiye nin de tıbbi ve aromatik bitkiler içerisinde en çok ihraç ettiği bitkiler arasında yer almaktadır. (Eczanelerde satılan preparatları: Candimin (O. vulgare uçucu yağı) 4- Hypericum perforatum (Sarı kantaron): Bitki ülkemizde doğal olarak yetişmektedir. Çok yıllık otsu bir bitki olan kantaron önemli ilaç hammaddesi değeri olan hiperisin ve türevlerini içermektedir. Hypericum perforatum bitkisinin toprak üstü kısımları hiperisinden dolayı antidepresan olarak; içermiş olduğu biflavonoitleri ve diğer bazı etkili maddelerden dolayı yara ve yanık tedavilerinde kullanılmaktadır. (Eczanelerde satılan preparatlardan örnekler: Felis, Aar brain N, Adprex, Amenicil, Animic, Anxium,Hiperikan, Hypericaps, Hyperiforce, Nervaxon) 5- Mentha piperita ve Mentha spicata (Nane): Türkiye de daha çok gıda olarak kullanılan M. spicata aynı zamanda sinirsel kökenli mide bulantılarında, gaz söktürücü olarak da kullanılmaktadır. M. piperita ise mentolden dolayı daha çok tıbbi amaçlar için kullanılmaktadır. Tıbbi nane uçucu yağlarından dolayı spazm çözücü, hazmettirici ve antimikrobiyal özelliklerinden dolayı yaygın olarak kullanılmaktadır. (Eczanelerde satılan preparatları: Atmulen E, Babiforton, Colpermin, Enteroplant) 6- Salvia officinalis (Tıbbi Adaçayı): Adaçayı ülkemizde tarımına yeni başlanılan çok yıllık çalımsı bir bitkidir. Ortalama % uçucu yağ içerir. Uçucu yağlarında %30-50 tuyon, kafur, %15 sineol bulunmaktadır. Bunların yanı sıra polisakkaritler ve östrojenik bazı maddelerde bulunmaktadır. Adaçayı preparatları ağız ve boğaz enfeksiyonlarında kullanılmaktadır. Ayrıca gaz giderici ve karaciğer fonksiyonlarını düzeltici etkileri de bulunmaktadır. (Eczanelerde satılan preparatları: Salbeie Curarina, Harras Curarina, Salbei-Halspastillen Biflora, Salvia thymol N Galenika, Salvysate Mayrhofer) 7- Melissa officinalis (Melisa, Oğul otu): Çok yıllık bir bitki olan Melissa officinalis yaygın olarak tarımı Avrupa da yapılan, ülkemizde ise tarımına henüz başlanılan tıbbi ve aromatik bitkilerdendir. Bitkinin hoş kokusu uçucu yağından ileri gelmektedir. % arasında ana bileşeni sitral olan uçucu yağ içermektedir. Melissa officinalis halk arasında özellikle sinirleri sakinleştirici, antimikrobiyal, antioksidan etkileri nedeniyle ve migren, diş, kulak ve baş ağrılarında kullanılmaktadır. (Eczanelerde satılan preparatları: Gastrovegatalin, Kneipp Melisse, Pflanzensaft, Lomaherpan Krem, ME-Sabona Kapsül, Nervikan) 8- Matricaria chamomilla (Tıbbi Papatya) : Tıbbi papatya çok yıllık tıbbi bitkilerimizdendir. İçermiş olduğu uçucu yağlar ve flavonoitlerinden dolayı dünyada spazmolitik, antimikrobiyal ve antioksidan amaçlara yönelik kullanılan bir bitki olarak kabul edilmektedir. (Eczanelerde satılan preparatları: Cha-mill, Chamo, Carminative tea (kombine), Carminativum Hetterich N gibi 231 preparatı vardır. Türkiye de Dentinox jel, Otacı pastil (kombine)) 9- Achillea millefolium (Civanperçemi) :Çok yıllık bir bitki olan civanperçeminin ülkemizde tarımı yapılmamaktadır. Spazmolitik, koleretik, antienflamatuvar ve emrnagog etkilidir. Uçucu yağ ve diğer etkili madde içerikleri bakımından önemli olan bu tıbbi bitkinin çiçekleri ve toprak üstü kısımları kullanılmaktadır. (Eczanelerde satılan preparatları: Salus, Schafgarbe-Tropfen, Schamill) Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

35 10- Passiflora incarnata (Çarkıfelek): Antidepresan preparatların önemli hammaddesi olarak tüm dünyada yaygın olarak kullanılmakta olup, ülkemizde tarımı yapılmamaktadır. (Eczanelerde satılan preparatları: Actisane, Ana-Sed, Anxoral, Avedorm, Calmactive, Sedosan, Passiflorine, Passiorin gibi 40 küsur preparatı vardır. Türkiye de Alora Şurup, Neo Passiflorine Şurup, Passiflora şurup, Poliflorin Şurup, Sedaflora Şurup) Referans 1. FFD Monoğrafları, Tedavide kullanılan Bitkiler, L. Ömür Demirezer, Tayfun Ersöz, İclal Saraçoğlu, Bilge Şener (Edt.), MN Medikal & Nobel Tıp Kitabevi, Ankara, ÖZGÜN DEĞERĠ: Araştırmanın dayandığı hipotez/ler açıkça ortaya konulmalı ve proje konusunun bilgi birikimi içindeki yeri, hangi boşluğu dolduracağı belirtilmelidir. Önerilen yeni teknoloji, yöntem veya kuramın literatüre nasıl bir katkı sağlayacağı açıklanmalıdır. Proje tamamlandığında oluşturulan alt yapı ve deneyim ile Erciyes Üniversitesi, Kayseri ili ve civarında organik tıbbi bitki tarımı gerçekleştiren ve ürünler üzerinde kalite kontrol analizleri yapabilen ilk ve tek merkez olma özelliği kazanacaktır. 6. YAYGIN ETKĠ/KATMA DEĞER: Projenin gerçekleştirilmesi sonucunda bilimsel birikime, ulusal ekonomiye ve toplumsal refaha yapılabilecek katkılar ve sağlanabilecek yararlar tartışılmalı, elde edilmesi umulan sonuçlardan kimlerin ne şekilde yararlanabileceği belirtilmelidir. Proje gerçekleştirildiği takdirde; 1. Kültürü ve yeterli üretimi yapılan bitkilere ek olarak daha az yayılış gösteren, kültürü kısıtlı alanlarda yapılan, ilaç endüstrisinde hammadde olarak kullanılan tıbbi bitkilerin üretimi yapılacaktır. 2. Üniversite olarak bölge halkının da bilinçlendirilmesiyle geleneksel olarak üretilen ürünlerden farklı olarak bu yöreye has tıbbi bitkilerin üretilmesiyle ekonomik bir katma değer yaratılacaktır. 3. Özellikle Çin, Hindistan gibi ülkelerden ithalatı yapılan düşük kaliteli drogların yerini, kültürü yapılan ve kalite standartları yüksek drogların alması düşünülmektedir. 4. Etken madde yönünden zenginleştirme çalışmaları yapılarak daha verimli hibritler geliştirilecek ve değişik tekniklerle etken maddece zenginleştirilmiş ürünler üretilebilecektir. 5. Okula sağlanan alt yapı imkanıyla alınacak cihazlar bu proje dışında gerçekleştirilen bilimsel çalışmalarda da kullanılabilecektir. 7. YÖNTEM: Araştırmanın amaç ve kapsamı ile uyumlu olarak, incelenmek üzere seçilen parametreler sıralanmalıdır. Bu parametrelerin incelenmesi için uygulanacak yöntem ile kullanılacak materyal ayrıntılı bir şekilde tanımlanmalıdır. Yapılacak ölçümler (ya da derlenecek veriler), kurulacak ilişkiler ayrıntılı biçimde anlatılmalıdır. (*) Uygun dönemlerde hasatı yapılarak, yıkama, kurutma gibi ön işlemlerden geçirilecek droglar üzerinde her drog için ayrı ayrı aşağıda belirtilen analizler gerçekleştirilecektir. ĠTK 1. Origani herba Numune çözeltisi: 1g toz drog üzerine 5 ml metilen klorür R eklenerek 3 dk. çalkalanır. Yaklaşık 2 g susuz sodyum sülfattan süzülür. Referans çözeltisi: 1 mg timol R ve 10 µl karvakrol R 10 ml metilen klorür R ile çözülür. Adsorban: Silikajel plak R. Mobil faz: Metilen klorür R Tatbik: 20 µl çizgi Sürüklenme: 15 sn Kurutma: Havada Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

36 Tayin: 200 mm kare şeklindeki plak için belirteç olarak 10 ml anisaldehit R kullanılır ve ºC de10 dk. ısıtılır. Su miktar tayini: 200 ml tolüen R ve yaklaşık 2 ml su R kuru balon içerisine konarak su miktar tayini apareyine birleştirilir. 2 saat distillenir, yaklaşık 30 dk. soğumaya bırakılır ve 0.05 ml hassasiyetle okunur. Drog yüzde 1 duyarlılıkla tartılarak balona konur. Kaynama taşı ilave edilerek balon 15 dk. Hafifçe ısıtılır. Toluen kaynamaya başlayınca distilasyon hızı saniyede 2 damla, sonradan ise 4 damla şeklinde ayarlanır. Bütün su distillendikten sonra soğutucu tüpün içerisi tolüen R ile yıkanır. Distilasyona 5 dk. daha devam edilir ve ısıtıcı kapatılır. Toplayıcı oda sıcaklığında soğumaya bırakılır. Su ve tolüen tamamen ayrıldığında suyun hacmi okunur ve materyaldeki yüzdesi kg da ml olarak hesaplanır. Bütün kül miktar tayini: Silika veya platin kroze 30 dk. kor hale gelinceye kadar kızdırılır. Desikatörde soğutulup tartıldıktan sonra 1.00 g drog krozeye konur ᵒC ye 1 saat kurutulur ve sabit tartıma kadar 600±25 ᵒC ye kadar yakılır. Her bir yakmadan sonra kroze desikatörde soğumaya bırakılır. Asitte erimeyen kül miktar tayini: Toplam kül analizinden elde edilen artığı taşıyan krozeye 15 ml su R ve 10 ml hidroklorik asit R konur, saat camı ile kapatılır, hafif şekilde 10 dk. kaynatılır ve soğumaya bırakılır, kül bırakmayan süzgeç kağıdından süzülür. Süzgeç kağıdı üzerindeki artık, sıcak su R ile süzüntü nötr oluncaya kadar yıkanır, kurutulur, donuk kırmızı oluncaya kadar yakılır, desikatöre alınarak soğutulur ve tartılır. İki tartım arasındaki fark 1 mg dan fazla olmayıncaya kadar tartma işlemi tekrarlanır. Uçucu yağ miktar tayini: 20 g drog 500 ml lik balona koyularak üzerine 250 ml su R ilave edilir ve balon Clevenger apareyine birleştirilerek ısıtılır. Distilat 2-3 ml/sn hacminde 2 saat boyunca ksilen R eklemeden dereceli boruda toplanır. Gaz kromatografisi ile uçucu yağda karvakrol ve timol miktar tayini Numune çözeltisi: Uçucu yağ az miktar susuz sodyum sülfat R den süzülür ve 5 ml hekzan ile seyreltilir. Referans çözeltisi: 0.20 g timol ve 50 mg karvakrol hekzanda çözülüp, bu solvanın 5 ml de seyreltilir. Kolon:-materyal: fused silika, -boyut: l =60 m, Ø = 0.25 mm, -sabit faz: makragol R (film kalınlığı 0.25 µm) Taşıyıcı gaz: Kromatografi R için nitrojen ve ya helium Akış hızı: 1.5 ml/san. Bölünme oranı: 1:100 Temperatur: Kolon: 0-45 dk ᵒC Enjeksiyon girişi :190 ᵒC, Detektör: 210 ᵒC Deteksiyon: Alevli ionizasyon Enjeksiyon: 0.2 µl. Elüsyon sırası: Referans çözeltisindeki bileşiklere göre tayin edilir. Bu bileşiklerin tutunma zamanları ölçülür. Sistem uygunluğu: Referans çözelti: -çözünürlük: timol ve karvakrole bağlı olarak pikler arasında minimum 1.5 ĠTK 2. Salviae officinalis folium Numune çözeltisi: 0.5 g toz drog üzerine 5 ml etanol R eklenerek 5 dk. çalkalanır. Referans çözeltisi: 20 µl tüyon R ve 25 µl sineol R 20 ml etanol R ile çözülür. Adsorban: Silikajel plak R. Mobil faz: Etil asetat R, toluen R (5:95 V/V) Tatbik: 20 µl çizgi Sürüklenme:15 cm Kurutma: Havada Tayin: Belirteç olarak fosfomolibdik asit R nin etanol R deki 200 g/l çözeltisi kullanılır ve ºC de 10 dk. ısıtılır. Gün ışığında incelenir. Yabancı madde miktar tayini: g drog tartılarak ince bir tabaka halinde yayılır. Yabancı madde Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

37 çıplak göz ve ya (6 x) büyütmeli mercek ile incelenir. Yabancı maddeler ayrılır, tartılır ve yüzdesi hesaplanır. Su miktar tayini: 200 ml toluen R ve yaklaşık 2 ml su R kuru balon içerisine konarak su miktar tayini apareyine birleştirilir. 2 saat distillenir, yaklaşık 30 dk. soğumaya bırakılır ve 0.05 ml hassasiyetle okunur. Drog yüzde 1 duyarlılıkla tartılarak balona konur. Kaynama taşı ilave edilerek balon 15 dk. hafifçe ısıtılır. Toluen kaynamaya başlayınca distilasyon hızı saniyede 2 damla, sonradan ise 4 damla şeklinde ayarlanır. Bütün su distillendikten sonra soğutucu tüpün içerisi tolüen R ile yıkanır. Distilasyona 5 dk. daha devam edilir ve ısıtıcı kapatılır. Toplayıcı oda sıcaklığında soğumaya bırakılır. Su ve tolüen tamamen ayrıldığında suyun hacmi okunur ve materyaldeki yüzdesi kg da ml olarak hesaplanır. Kül miktar tayini: Silika ve ya platin kroze 30 dk. kor hale gelinceye kadar kızdırılır. Desikatörde soğutulup tartıldıktan sonra 1.00 g drog krozeye konur ᵒC de 1 saat kurutulur ve sabit tartıma kadar 600±25 ᵒC ye kadar yakılır. Her bir yakmadan sonra kroze desikatörde soğumaya bırakılır. Uçucu yağ miktar tayini: 30 g drog 1000 ml lik balona koyularak üzerine 400 ml su R ilave edilir ve balon Clevenger apareyine birleştirilerek ısıtılır. Dereceli boruya 0.5 ml ksilen ilave edilerek distilat 2-3 ml/san hacminde 2 saat boyunca toplanır. ĠTK 3. Melissae folium Numune çözeltisi: 355 numaralı elekten geçirilmiş 2.0 g toz drog 250 ml lik balona koyularak üzerine 100 ml su R eklenir. Clevenger apareyinin dereceli kısmına 0.5 ml ksilen R ilave edilerek 1 saat distillenir. Elde edilen distilat 1.0 ml ksilen ile seyreltilir. Referans çözeltisi: 1.0 µl sitronellal R ve 10.0 µl sitral R 25 ml ksilen R ile çözülür. Adsorban: Silikajel plak R. Mobil faz: Etil asetat R, hekzan R (10:90 V/V) Tatbik: 20 µl numune çözeltisi ve 10 µl referans çözeltisi, çizgi tatbik Sürüklenme: 15 cm Kurutma: Havada Tayin: Belirteç olarak anisaldehit R kullanılır ve plaklar ºC de 10 dk. ısıtılır. Gün ışığında incelenir. Yabancı madde miktar tayini: g drog tartılarak ince bir tabaka halinde yayılır. Yabancı madde çıplak göz ve ya (6 x) büyütmeli mercek ile incelenir. Yabancı maddeler ayrılır, tartılır ve yüzdesi hesaplanır. Kurutmada kayıp: g 355 numaralı elekten geçirilen orta incelikteki toz drog etüvde 105 ᵒC de 2 saat boyunca kurutulur. Kurutmada kayıp yüzde k/k cinsinden ifade edilir. Kül miktar tayini: Silika ve ya platin kroze 30 dk. kor hale gelinceye kadar kızdırılır. Desikatörde soğutulup tartıldıktan sonra 1.00 g drog krozeye konur ᵒC de 1 saat kurutulur ve sabit tartıma kadar 600±25 ᵒC ye kadar yakılır. Her bir yakmadan sonra kroze desikatörde soğumaya bırakılır. Rozmarinik asit üzerinden toplam hidroksisinnamik asit tayini yöntemi Stok çözelti: g 355 numaralı elekten geçirilen orta incelikteki toz drog üzerine 190 ml etanol R (%50 V/V) eklenerek su banyosunda geri çeviren soğutucu altında 30 dk. kaynatılır. Soğutulup süzülür. Filtrat 10 ml etanol R (%50 V/V) ile yıkanarak süzüntü ile birleştirilir ve 200 ml etanol R (%50 V/V) ile seyreltilir. Numune çözeltisi: 1.0 ml stok çözelti deney tüpüne koyularak üzerine 2 ml 0.5 M hidroklorik asit, 10 g sodyum nitrit R ve 10 g sodyum molibdat R in 100 ml suda hazırlanan çözeltisinden 2 ml, 2 ml seyreltik sodyum hidroksit çözeltisi R eklenerek 10.0 ml su R ile seyreltilir ve karıştırılır. Kontrol çözeltisi: Deney tüpüne 1.0 ml stok çözetisi, 2 ml 0.5 M hidroklorik asit, 2 ml seyreltik sodyum hidroksit çözeltisi R koyulup 10.0 ml su ile seyreltilir. Numune çözeltisinin adsorbanı kontrol çözeltisi ile karşılaştırmalı olarak 505 nm dalga boyunda ölçülür. Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

38 Rozmarinik asit üzerinden total hidroksisinnamik asit miktarı yüzde olarak [(Ax5)/m] ifadesiyle ile hesaplanır. Rozmarinik asitin spesifik absorbansı 400 nm dir. A= 505 nm de absobans m= numunenin gramla ağırlığı. ĠTK 4. Lavandulae flos Numune çözeltisi: 355 numaralı elekten geçirilmiş 0.5 g toz droğa 5 ml hekzan R eklenerek 5 dk. çalkalanır ve süzülür. Referans çözeltisi: 10 µl linalol R ve 10 µl linalil asetat R, 5 ml hekzan R ile çözülür. Adsorban: Silikajel plak R. Mobil faz: Etil asetat R, toluen R (5:95 V/V) Tatbik: 10 µl numune çözeltisi çizgi tatbik Sürüklenme: Alt kenardan 15 cm Kurutma: Havada Tayin: Belirteç olarak anisaldehit R kullanılır ve plaklar º 10 dk. ısıtılır. Gün ışığında incelenir. Su miktar tayini: 200 ml tolüen R ve yaklaşık 2 ml su R kuru balon içerisine konarak su miktar tayini apareyine birleştirilir. 2 saat distillenir, yaklaşık 30 dk. soğumaya bırakılır ve 0.05 ml hassasiyetle okunur. Drog yüzde 1 duyarlılıkla tartılarak balona konur. Kaynama taşı ilave edilerek balon 15 dk. hafifçe ısıtılır. Toluen kaynamaya başlayınca distilasyon hızı saniyede 2 damla, sonradan ise 4 damla şeklinde ayarlanır. Bütün su distillendikten sonra soğutucu tüpün içerisi tolüen R ile yıkanır. Distilasyona 5 dk. daha devam edilir ve ısıtıcı kapatılır. Toplayıcı oda sıcaklığında soğumaya bırakılır. Su ve tolüen tamamen ayrıldığında suyun hacmi okunur ve materyaldeki yüzdesi kg da ml olarak hesaplanır. Yabancı madde miktar tayini: g drog tartılarak ince bir tabaka halinde yayılır. Yabancı madde çıplak göz ve ya (6 x) büyütmeli mercek ile incelenir. Yabancı maddeler ayrılır, tartılır ve yüzdesi hesaplanır. Kül miktar tayini: Silika ve ya platin kroze 30 dk. kor hale gelinceye kadar kızdırılır. Desikatörde soğutulup tartıldıktan sonra 1.00 g drog krozeye konur ᵒC de 1 saat kurutulur ve sabit tartıma kadar 600±25 ᵒC ye kadar yakılır. Her bir yakmadan sonra kroze desikatörde soğumaya bırakılır. Uçucu yağ miktar tayini: 20 g drog 1000 ml lik balona koyularak üzerine 500 ml su R ilave edilir ve balon Clevenger apareyine birleştirilerek ısıtılır. Dereceli boruya 0.5 ml ksilen ilave edilerek distilat 2-3 ml/san hacminde 2 saat boyunca toplanır. Gaz kromatografisi ile numunede lavantanın diğer tür ve varyetelerinin belirlenmesi Numune çözeltisi: 0.2 ml ksilen ile karışık halde olan uçucu yağ 5 ml hekzan R ile seyreltilir. Üzerine 1 g susuz sodyum sülfat R ilave edilerek çalkalanır. Referans çözeltisi: 0.1 g limonen R, 0.2 g sineol R, 0.05 g kafur R, 0.4 g linalol R, 0.6 g linalil asetat R ve 0.2 g α- terpineol 100 ml hekzan R de çözülür. Kolon: -materyal: fused silika, -boyut: l =60 m, Ø = 0.25 mm, -sabit faz: makragol R Taşıyıcı gaz: Kromatografi R için helium Akış hızı: 1.5 ml/dk. Bölünme oranı: 1:100 Temperatur: Kolon: 0-15 dk. 70 ᵒC, dk ᵒC Enjeksiyon girişi: 220 ᵒC, Dedektör: 220 ᵒC Deteksiyon: Alevli iyonizasyon Enjeksiyon: Her solüsyondan eşit miktarda Elüsyon sırası: Referans çözeltisindeki bileşiklere göre tayin edilir. Bu bileşiklerin tutunma zamanları ölçülür. Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

39 Sistem uygunluğu: Referans çözelti: -çözünürlük: limonen ve sineolün pikleri arasında minimum 1.5 -teorik film sayısı: minimum ᵒC de limonen pikine göre hesaplanmıştır. ĠTK 5. Matricaria flos Numune çözeltisi: 50 µl uçucu yağ 1 ml ksilen R de seyreltilir. Referans çözeltisi: 2 µl kamazulen R, 5 µl (-)-α-bisabolol R ve 10 mg bornil asetat 5 ml toluen R ile çözülür. Adsorban: Silikajel plak R. Mobil faz: Etil asetat R, toluen R (5:95 V/V) Tatbik: 10 µl numune çözeltisi çizgi tatbik Sürüklenme: Alt kenardan 15 cm Kurutma: Havada Tayin: Belirteç olarak anisaldehit R kullanılır ve plaklar ºC de10 dk. ısıtılır. Gün ışığında incelenir. Elek testi: 710 numaralı elekten geçen 20.0 g toz drog kütlesi, kütlenin % 25 den çok olmamalıdır. Kurutmada kayıp: g 355 numaralı elekten geçirilen orta incelikteki toz drog etüvde 105 ᵒC de 2 saat boyunca kurutulur. Kurutmada kayıp yüzde k/k cinsinden ifade edilir. Kül miktar tayini: Silika ve ya platin kroze 30 dk. kor hale gelinceye kadar kızdırılır. Desikatörde soğutulup tartıldıktan sonra 1.00 g drog krozeye konur ᵒC de 1 saat kurutulur ve sabit tartıma kadar 600±25 ᵒC ye kadar yakılır. Her bir yakmadan sonra kroze desikatörde soğumaya bırakılır. Uçucu yağ miktar tayini: 30 g bütün drog 1000 ml lik balona koyularak üzerine 300 ml su R ilave edilir ve balon Clevenger apareyine birleştirilerek ısıtılır. Dereceli boruya 0.5 ml ksilen ilave edilerek distilat 3-4 ml/san hacminde 4 saat boyunca toplanır. Sıvı kromatografisi ile total apigenin-7-glukozit tayini Numune çözeltisi: 40 g 500 numaralı elekten geçirilen toz droğun 2 gramı 500 ml lik yuvarlak altlı balona konularak üzerine %96 lık 200 ml etanol R ilave edilir. Karışım 15 dk. geri çeviren soğutucu altında su banyosunda ısıtılır. Soğutulur ve süzülür. Filtrat az miktar %96 lık etanol R ile yıkanır. Filtrata 10 ml yeni hazırlanmış sodyum hidroksit çözeltisi ilave edilerek yeniden 1 saat boyunca geri çeviren soğutucu altında su banyosunda ısıtılır. Soğutulan karışım %96 lık 200 ml etanol R ile seyreltilir. Çözeltinin 50.0 ml si üzerine 0.5 g sitrik asit R ilave edilerek 5 dk. çalkalanır ve süzülür. Bu çözeltinin 5.0 ml si 10.0 ml hareketli faz (başlangıç karışım) ile seyreltilir. Referans çözeltisi (a): 10.0 mg apigenin 7-glukozit R ml metanol R çözeltisinde çözülür. Bu çözeltinin 25.0 ml si ml hareketli faz ile (başlangıç karışım) seyreltilir. Referans çözeltisi (b): 10.0 mg 5,7-dihidroksi-4-metilkumarin R metanol R çözeltisinde çözülür. Bu çözeltinin 25.0 ml si ml haraketli faz (başlangıç karışım) ile seyreltilir. 4.0 ml bu çözelti üzerine 4.0 ml referans (a) çözeltisi ilave edilir ve 10.0 ml hareketli faz (başlangıç karışım) ile seyreltilir. Prekolon: -boyut: l =8 mm, Ø = 4.6 mm, -sabit faz: Kromatografi R için oktadekilsilil silika jel (5 µm) Kolon: -boyut: l =0.25 m, Ø = 4.6 mm, -sabit faz: Kromatografi R için oktadekilsilil silika jel (5 µm) Haraketli faz: -haraketli faz A:fosforik ait R, su R (0.5:99.5 V/V) -haraketli faz B:fosforik ait R, asetonitril R (0.5:99.5 V/V) Akış hızı: 1 ml/dk. Deteksiyon: Spektrofotometre 340 nm Enjeksiyon: 20 µl Sistem uygunluğu: Referans çözelti (b): -çözünürlük: apigenin 7-glukozit ve 5,7-dihidroksi-4-metilkumarin pikleri arasında minimum 1.8 Elde edilen değerlere göre total apigenin 7-glukozit miktarı yüzde olarak hesaplanır. Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

40 6. Menthae piperitae folium ĠTK Numune çözeltisi: 0.2 g toz drog üzerine 2 ml metilen klorit R eklenir. Birkaç dakika çalkalanarak süzülür. Filtrat 40ᵒ de yoğunlaştırılarak 0.1 ml tolüen R ile seyreltilir. Referans çözeltisi: 50 mg mentol R, 20 µl sineol R, 10 mg timol R ve 10 µl mentil asetat R tolüen R ile çözülerek aynı çözücünün 10 ml de seyreltilir. Adsorbent: İTK Silikajel GF 254 plak R. Mobil faz: Etil asetat R, toluen R (5:95 V/V) Tatbik: 20 µl numune çözeltisi ve 10 µl referans çözeltisi çizgi Sürüklenme: 15 cm Kurutma: Havada Tayin A: UV 254. Tayin B: Belirteç olarak anisaldehit R kullanılır ve plaklar º 10 dk. ısıtılır. Gün ışığında incelenir. Yabancı madde miktar tayini: 10 g drog tartılarak ince bir tabaka halinde yayılır. Yabancı madde çıplak göz ve ya (6 x) büyütmeli mercek ile incelenir. Yabancı maddeler ayrılır, tartılır ve yüzdesi hesaplanır. Su miktar tayini: 200 ml tolüen R ve yaklaşık 2 ml su R kuru balon içerisine konarak su miktar tayini apareyine birleştirilir. 2 saat distillenir, yaklaşık 30 dk. soğumaya bırakılır ve 0.05 ml hassasiyetle okunur. Drog yüzde 1 duyarlılıkla tartılarak balona konur. Kaynama taşı ilave edilerek balon 15 dk. hafifçe ısıtılır. Toluen kaynamaya başlayınca distilasyon hızı saniyede 2 damla, sonradan ise 4 damla şeklinde ayarlanır. Bütün su distillendikten sonra soğutucu tüpün içerisi tolüen R ile yıkanır. Distilasyona 5 dk. daha devam edilir ve ısıtıcı kapatılır. Toplayıcı oda sıcaklığında soğumaya bırakılır. Su ve tolüen tamamen ayrıldığında suyun hacmi okunur ve materyaldeki yüzdesi kg da ml olarak hesaplanır. Kül miktar tayini: Silika ve ya platin kroze 30 dk. kör hale gelinceye kadar kızdırılır. Desikatörde soğutulup tartıldıktan sonra 1.00 g drog krozeye konur ᵒc ye 1 saat kurutulur ve sabit tartıma kadar 600±25ᵒCye kadar yakılır. Her bir yakmadan sonra kroze desikatörde soğumaya bırakılır. Asitte erimeyen kül miktar tayini: Toplam kül analizinden elde edilen artığı taşıyan krozeye 15 ml su R ve 10 ml hidroklorik asit R konur, saat camı ile kapatılır, hafif şekilde 10 dk. kaynatılır ve soğumaya bırakılır, kül bırakmayan süzgeç kağıdından süzülür. Süzgeç kağıdı üzerindeki artık sıcak su R ile süzüntü nötr oluncaya kadar yıkanır, kurutulur, donuk kırmızı oluncaya kadar yakılır, desikatöre alınarak soğutulur ve tartılır. İki tartım arasındaki fark 1 mg dan fazla olmayıncaya kadar tartma işlemi tekrarlanır. Uçucu yağ miktar tayini: 20 g bütün drog 500 ml lik balona koyularak üzerine 200 ml su R ilave edilir ve balon Clevenger apareyine birleştirilerek ısıtılır. Dereceli boruya 0.50 ml ksilen ilave edilerek distilat 3-4 ml/san hacminde 2 saat boyunca toplanır. ĠTK 7. Hyperici herba Numune çözeltisi: 500 numaralı elekten geçirilmiş 0.5 g toz droğa 10 ml metanol R eklenerek 10dk. 60ᵒC su banyosunda karıştırılır ve süzülür. Referans çözeltisi: 5 mg rutin R ve 5 mg hiperozit R metanol R ile çözülerek aynı çözücünün 5 ml de seyreltilir. Adsorbent: İTK Silikajel plak R. Mobil faz: Susuz formik asit R, su R, etil asetat R (6:9:90 V/V/V) Tatbik: 10 µl numune çözeltisi ve 5 µl referans çözeltisi 10 mm çizgi Sürüklenme: 15 cm Kurutma: ᵒC 10 dk. Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

41 Tayin: Belirteç olarak 10 g/l difenilborik asit aminoetil esterinin metanol R deki ve 50 g/l makrogol 400 R in metanol R deki çözeltisi kullanılır. 30 dk. sonra UV 365 incelenir. Yabancı madde miktar tayini: g drog tartılarak ince bir tabaka halinde yayılır. Yabancı madde çıplak göz ve ya (6 x) büyütmeli mercek ile incelenir. Yabancı maddeler ayrılır, tartılır ve yüzdesi hesaplanır. Kurutmada kayıp: g 355 numaralı elekten geçirilen orta incelikteki toz drog etüvde 105 ᵒC de 2 saat boyunca kurutulur. Kurutmada kayıp yüzde k/k cinsinden ifade edilir. Kül miktar tayini: Silika ve ya platin kroze 30 dk. kor hale gelinceye kadar kızdırılır. Desikatörde soğutulup tartıldıktan sonra 1.00 g drog krozeye konur ᵒC ye 1 saat kurutulur ve sabit tartıma kadar 600±25 ᵒC ye kadar yakılır. Her bir yakmadan sonra kroze desikatörde soğumaya bırakılır. Spektroskopik yöntemle total hiperisin miktar tayini Numune çözeltisi: 100 ml lik yuvarlak altlı balon içerisine g 500 numaralı elekten geçirilen orta incelikteki toz drog üzerine 20 hacim su R ve 80 hacim tetrahidrofuran R karışımından 60 ml ve manyetik karıştırıcı eklenerek 70 ᵒC lik su banyosunda geri çeviren soğutucu altında 30 dk. kaynatılır. 700 g de 2 dk santrifüj edilir ve supernatant 250 ml lik balona boşaltılır. Kalıntı üzerine 20 hacim su R ve 80 hacim tetrahidrofuran R karışımından 60 ml eklenerek 70 ᵒC lik su banyosunda geri çeviren soğutucu altında 30 dk. kaynatılır. Yeniden aynı şartlarda santrifüj edilerek süpernatant alınır. Ekstreler birleştirilerek kuruluğa kadar yoğunlaştırılır. Kalıntının üzerine 15 ml metanol R ekleyerek 25 ml lik dereceli kaba alınır ve 25.0 ml aynı solvanla seyreltilir. Filtrat yeniden santrifüj edilerek 10 ml si filtirden süzülür (0.2 µm). Filtratın süzülen ilk 2 ml si atılır ve 5 ml si dereceli kaba alnarak 25 ml metanol R ile yıkanır. Kontrol çözeltisi: Metanol R Numune çözeltisinin adsorbansı kontrol çözeltisi ile karşılaştırmalı olarak 590 nm dalga boyunda ölçülür. Total hiperisin miktarı yüzde olarak [(Ax125)/(mx870)] ifade ile hesaplanır. Hiperisin in spesifik adsorbansı 870 nm dir. A= 590 nm de ölçülen adsorbans m= numunenin gramla ağırlığı. ĠTK 8. Echinaceae purpureae herba Numune çözeltisi: 355 numaralı elekten geçirilmiş 1.0 g toz droğa 10 ml metanol R eklenerek 5 dk. sonikasyona tabi tutulur. Santrifüjlenerek supernatant kısım kullanılır. Referans çözeltisi: 0.5 mg kafeik asit R ve 0.5 mg klorojenik asit R 5.0 ml metanol R ile çözülür. Adsorbent: İTK Silikajel plak R (5-40 µm), İTK Silikajel plak R (2-10µm) Mobil faz: Susuz formik asit R, su R, metil etil keton R, etil asetat R (3:3:9:15 V/V/V/V) Tatbik: 25 µl (ve ya 5 µl) numune çözeltisi ve 10 µl (ve ya 2 µl) referans çözeltisi çizgi Sürüklenme: 15 cm (ve ya 5 cm) Kurutma: 10 dk. soğuk havada ve 2 dk. 100ᵒC de kurutulur. Tayin: Belirteç olarak 5 g/l difenilborik asit aminoetil esterinin etil asetat R deki çözeltisi kullanılır. 30 dk. sonra UV 365 incelenir. Kurutmada kayıp: g 355 numaralı elekten geçirilen orta incelikteki toz drog etüvde 105ᵒC de 2 saat boyunca kurutulur. Kurutmada kayıp yüzde k/k cinsinden ifade edilir. Kül miktar tayini: Silika ve ya platin kroze 30 dk. kör hale gelinceye kadar kızdırılır. Desikatörde soğutulup tartıldıktan sonra 1.00 g drog krozeye konur ᵒc de 1 saat kurutulur ve sabit tartıma kadar 600±25 ᵒC ye kadar yakılır. Her bir yakmadan sonra kroze desikatörde soğumaya bırakılır. Sıvı kromatografisi ile total kaftarik asit ve Ģikorik asit miktar tayini Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

42 Numune çözeltisi: 355 numaralı elekten geçirilen toz droğun gramı 100 ml lik yuvarlak altlı balona konularak üzerine %70 lik 80 ml etanol R ilave edilir. Karışım 15 dk. sonikasyona tabi tutulur ve %70 lik ml etanol R ile seyreltilir. süspansiyon karıştırılır ve birkaç dakika dinlenmeye bırakılarak gözle görülür çökme olana kadar beklenir. Referans çözeltisi (a): 10.0 mg klorjenik asit CRS ve 10.0 mg kafeik asit R ml %70 lik etanol R de çözülür, 15 dk. sonikasyona tabi tutularak 10.0 ml aynı çözeltiyle seyreltilir. Bu çözeltinin 4.0 ml si ml %70 lik etanol R de seyreltilir. Kolon: -boyut: l =0.25 m, Ø = 4.6 mm -sabit faz: Kromatografi R için oktadekilsilil silika jel (5 µm) -temperatur 35ᵒC Hareketli faz : -haraketli faz A:fosforik ait R, su R (1:999 V/V) -haraketli faz B: asetonitril R (0.5:99.5 V/V) Akış hızı: 1.5 ml/dk. Deteksiyon: Spektrofotometre 330 nm Enjeksiyon: 10 µl Sistem uygunluğu: Referans çözelti (b): -çözünürlük: kafeik asit ve şikorik asit pikleri arasında minimum 5 Elde edilen değerlere göre total kafeik asit ve şikorik asit miktarı yüzde olarak hesaplanır. ĠTK 9. Millefolii herba Numune çözeltisi: 2.0 g 710 numaralı elekten geçirilen toz drog üzerine 25 ml of etil asetat R eklenir 5 dk. çalkalanır ve süzülür. Su banyosunda kuruluğa kadar uçurulur ve kalıntı 0.5 ml toluen R de çözülür. Referans çözeltisi: 10 mg sineol R ve 10 mg gayazulen R 20 ml of toluen R de çözülür. Plak: İTK Silikajel plak R Mobil fazetil asetat R, toluen R (5:95 V/V). Tatbik: 20 μl bantlar halinde. Sürüklenme: 10 cm nin üzerinde. Kurutma: Açık havada. Tayin: Anisaldehit çözeltisi R püskürtülür C de 5-10 dk. ısıtılır ve gün ışında incelenir. Yabancı madde miktar tayini: g drog tartılarak ince bir tabaka halinde yayılır. Yabancı madde çıplak göz ve ya (6 x) büyütmeli mercek ile incelenir. Yabancı maddeler ayrılır, tartılır ve yüzdesi hesaplanır. Kurutmada kayıp: g 355 numaralı elekten geçirilen orta incelikteki toz drog etüvde 105ᵒC de 2 saat boyunca kurutulur. Kurutmada kayıp yüzde k/k cinsinden ifade edilir. Kül miktar tayini: Silika ve ya platin kroze 30 dk. kor hale gelinceye kadar kızdırılır. Desikatörde soğutulup tartıldıktan sonra 1.00 g drog krozeye konur ᵒC de 1 saat kurutulur ve sabit tartıma kadar 600±25 ᵒC ye kadar yakılır. Her bir yakmadan sonra kroze desikatörde soğumaya bırakılır. Asitte erimeyen kül miktar tayini: Toplam kül analizinden elde edilen artığı taşıyan krozeye 15 ml su R ve 10 ml hidroklorik asit R konur, saat camı ile kapatılır, hafif şekilde 10 dk. kaynatılır ve soğumaya bırakılır, kül bırakmayan süzgeç kağıdından süzülür. Süzgeç kağıdı üzerindeki artık, sıcak su R ile süzüntü nötr oluncaya kadar yıkanır, kurutulur, donuk kırmızı oluncaya kadar yakılır, desikatöre alınarak soğutulur ve tartılır. İki tartım arasındaki fark 1 mg dan fazla olmayıncaya kadar tartma işlemi tekrarlanır. Uçucu yağ miktar tayini: 20 g kesilmiş drog 1000 ml lik balona konularak üzerine 500 ml su R : etilen glikol (1:9) karıımından ilave edilir ve balon Clevenger apareyine birleştirilerek ısıtılır. Dereceli boruya 0.2 ml ksilen ilave edilerek distilat 2-3 ml/san hızda 2 saat boyunca toplanır. Spektroskopik yöntemle kamazulen üzerinden total proazulen miktar tayini Mümkün olduğunca az su transfer edebilmek için, uçucu yağ deneyinde elde edilen mavi uçucu yağ- Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

43 ksilen karışımı ksilen R nin küçük kısımlarının yardımı ile 50 ml lik bir şişeye akratırılır, cihaz tüpü ksilen R ile durulanır ve 50 ml ye aynı solvan ile tamamlanır. Compensation liquid olarak ksilen R kullanılarak 608 nm' de absorbans ölçülür. Kamazulen üzerinden toplam proazulen miktarı yüzde olarak [(Ax2.1)/m] ifadesi ile hesaplanır. Kamazulen için spesifik absorbans A = 608 nm de ölçülen absorbans; m = incelenecek droğun gram cinsinden ağırlığı. ĠTK 10. Passiflorae herba Numune çözeltisi: 1.0 g 355 numaralı elekten geçirilen toz drog üzerine 5 ml metanol R eklenir. 10 dakika boyunca geri çeviren soğutucu altında kaynama noktasına kadar ısıtılır. Soğutulur ve süzülür. Referans çözeltisi: 2.0 mg rutin R ve 2.0 mg of hiperozit R 10 ml metanol R de ısıtılarak çözülür. Plak: İTK Silikajel plak R. Mobil faz: Susuz formik asit R, su R, metil etil keton R, etill asetat R (10:10:30:50 V/V/V/V). Tatbik: 10 μl, bantlar halinde. Sürüklenme: 15 cm nin üzerinde. Kurutma: Açık havada. Tayin: 10 g/l difenilborik asit aminoetil ester R in metanol R deki çözeltesi püskürtüldükten sonra 50 g/l makrogol 400 R in metanol R deki çözeltisinden püskürtülür. Açık havada 30 dak. kurutulur. 365 nm dalga boyunda ultraviyole ışık altında incelenir. Kül miktar tayini: Silika ve ya platin kroze 30 dk. kor hale gelinceye kadar kızdırılır. Desikatörde soğutulup tartıldıktan sonra 1.00 g drog krozeye konur ᵒC de 1 saat kurutulur ve sabit tartıma kadar 600±25 ᵒC ye kadar yakılır. Her bir yakmadan sonra kroze desikatörde soğumaya bırakılır. Kurutmada kayıp: g 355 numaralı elekten geçirilen orta incelikteki toz drog etüvde 105 ᵒC de 2 saat boyunca kurutulur. Kurutmada kayıp yüzde k/k cinsinden ifade edilir. Spektroskopik yöntemle viteksin üzerinden total flavonoit miktar tayini: Stok çözelti: 100 ml yuvarlak tabanlı bir balona g of 250 numaralı elekten geçirilen toz drog konulur ve üzerine 40 ml ethanol (% 60 V/V) R eklenir. Su banyosunda geri çeviren soğutucu altında 60 C ye kadar 30 dk. sık sık çalkalayarak ısıtılır. Soğuduktan sonra 100 ml lik bir şişeye, karışım pamuk yardımıyla 100 ml lik bir balona süzülür. Yuvarlak tabanlı bir balona pamukta kalan drog kalıntıları aktarılır. Üzerine 40 ml etanol (% 60 V/V) R eklenir ve yeniden su banyosunda 60 C ye geri çeviren soğutucu altında 10 dk. ısıtılır. Soğutulur ve karışım süzülür ve ilk süzüntü süzgeç kağıdından geçirilerek 100 ml lik bir balona alınır. Aynı solvanla 100 ml ye seyreltilir. Test çözeltisi: 5.0 ml stok çözelti bir balona alınır. Alçak basınç altında kuruluğa kadar uçurulur ve kalıntı 10 ml metanol R:glasiyel asetik asit R (10:100 V/V) karışımı ile alınır. Üzerine 10 ml 25 g/l of borik asit R ve 20 g/l oksalik asit (susuz formik asit R içinde) içeren bir çözelti eklenir ve susuz asetik asit R ile 25.0 ml ye seyreltilir. Compensation liquid: İkinci bir balona 5.0 ml stok çözelti alınır. Alçak basınç altında kuruluğa kadar uçurulur ve kalıntı 10 ml metanol R:glasiyel asetik asit R (10:100 V/V) karışımı ile alınır. Üzerine 10 ml susuz formik asit R eklenir ve susuz asetik asit R ile 25.0 ml ye seyreltilir. 30 dk. sonra, 401 nm de test çözeltisinin absorbansı, compensation liquid ile karşılaştırılarak ölçülür. Viteksin üzerinden total flavonoit miktarı yüzde olarak [(Ax0.8)/m] ifadesi ile hesaplanır. Viteksin için spesifik absorbans 628. A = 401 nm de ölçülen absorbans, m = incelenecek droğun gram cinsinden ağırlığı. Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

44 Uygulanan yöntemler sonucunda her drog için istenen yöntemlere ait olması gereken değerler ve/veya standart maddeler aģağıda verilmiģtir. Drog Drog analiz tablosu Farmakopeye göre droğa uygulanacak analizler Referans değerler İTK Aşağıdan 3. Grimsi-mavi leke: linalol Ortadaki 3. grimsi mavi leke: linalil asetat. Su miktar tayini 100 ml/kg Yabancı madde miktar tayini Yabancı organlar: maksimum %3 Lavandulae flos Yabancı elementler: % 2 Kül miktar tayini Maksimum % 9.0 Uçucu yağ miktar tayini Minimum 13 ml/kg (kuru drog) Gaz kromatografisi ile numunede Referans çözeltisinde gözlemlenen 5 lavantanın diğer tür ve varyetelerinin temel pikin tutuma zamanları numune belirlenmesi çözeltisinde de gözlemlenmelidir. Limit: %1 kamfora. Kırmızı ve ya kırmızımsı-mor leke:kamazulen İTK Sarımsı-kahve leke: bornil-asetat Matricaria flos Melissae folium Kırmızımsı-mor ve ya mavimsi-mor:(-)-αbisabolol Elek testi Maksimum %25 Kurutma kaybı Maksimum %12.0 Kül miktar tayini Maksimum %13.0 Assay(uçucu yağ miktar tayini) Sıvı kromatografisi ile total apigenin- 7-glukozit tayini İTK Yabancı madde miktar tayini Minimum 4 ml/kg (kuru drog) Minimum %0.25 (kuru drog) Aşağıdan 3. Grimsi-mor ve ya mavimsi mor iki leke: sitral Yukarıda gri ve ya grimsi mor leke:sitronellal. Yabancı organlar: 1 mm den büyük diyametre sahip, maksimum %10 Yabancı elementler: % 2 Kurutmada kayıp Maksimum %10 Kül miktar tayini Maksimum %12.0 Assay (spektroskopik total % 4.0 (kuru drogta rosmarinik asit hidroksisinnamik asit tayini - Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

45 rozmarinik asit üzerinden-) üzerinden hidroksisinnamik asit tayini) Origani herba Pembe leke-timol İTK Soluk mor leke-karvakrol Su miktar tayini 120 ml/kg Bütün kül miktar tayini Maksimum % 15.0 Asitte erimeyen kül miktar tayini Maksimum % 4.0 Uçucu yağ miktar tayini Minimum 25 ml/kg (kuru drog) Gaz kromatografisi ile uçucu yağda Minimum %60 karvakrol ve timol miktar tayini 2 pembemsi mor leke: α-tuyon ve β-tuyon İTK Mavi leke- Sineol Yabancı madde miktar tayini Yabancı organlar: maksimum %3 Salviae officinalis folium Yabancı elementler: % 2 Su miktar tayini Maksimum 100 ml/kg Kül miktar tayini Maksimum %10.0 Uçucu yağ miktar tayini Bütün drogta minimum %15 ml/kg Parçalanmış drogta minimum %10 ml/kg İTK Yabancı madde miktar tayini Kromatogramda aşağıdan 3. koyu mavi ve ya mor leke mentol, morumsu mavi ve ya kahve renkli leke sineol, pembe leke timol, mavimsi mor leke mentil asetat. Yabancı organlar: 1,5 mm den büyük diyametre sahip, maksimum %5 Menthae piperitae folium Yabancı elementler: % 2 Puccinia mrnthae yaprakları: %8. Su miktar tayini 110 ml/kg Kül miktar tayini Maksimum %15.0 Uçucu yağ miktar tayini Bütün drogta minimum 12 ml/kg Parçalanmış drogta minimum 9 ml/kg Hyperici herba Asitte erimeyen kül miktar tayini Maksimum %1.5 Maksimum %1.5 Kromatogramda aşağı kenardan sarıturuncu flüoresans veren iki lekeden İTK alttaki rutin R, üstündeki ise hiperosit R olarak gözlemlenir. Yabancı madde miktar tayini Yabancı organlar: 5 mm den büyük diyametre sahip, maksimum %3 Yabancı elementler: % 2 Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

46 Echinaceae purpureae herba Millefolii herba Passiflorae herba Kurutmada kayıp Maksimum %10 Kül miktar tayini Maksimum %7 Spektroskopik yöntemle total hiperisin % 0.08 (kuru drog) miktar tayini Kromatogramda aşağı kenardan mavi İTK flüoresans veren iki lekeden alttaki şikorik asit R, üstündeki ise kafeik asit R olarak gözlemlenir. Kurutmada kayıp Maksimum %10 Kül miktar tayini Maksimum %12 Sıvı kromatografisi ile total kaftarik asit Minimum %0.1 ve şikorik asit miktar tayini İTK Yabancı madde miktar tayini Kurutmada kayıp Maksimum % 12.0 Kül miktar tayini Maksimum % 10 Asitte erimeyen kül miktar tayini Maksimum % 2.5 Uçucu yağ miktar tayini Spektroskopik yöntemle kamazulen üzerinden total proazulen miktar tayini İTK Kromatogramda üst kısmında kırmızı renkli leke gayazulen ve orta bölümde mavi veya grimsi-mavi renkli sineol lekesi gözlenir. Çapı 3mm den büyük gövde parçaları maksimum %5, diğer yabancı maddeler ise maksimum %2 olmalıdır. minimum 2 ml/kg (kuru drog) minimum % 0.02 (kuru drogda) Kromatogramda alt üçte birlik bölümdeki sarımsı-kahverengi flüoresan veren leke rutin, orta üçte birlik kısımda sarımsıkahverengi flüoresan veren leke hiperozit. Kül miktar tayini Maksimum %13.0 Kurutmada kayıp Maksimum %10 Spektroskopik yöntemle viteksin minimum %1.5 (kuru drogda) üzerinden total flavonoit miktar tayini (*) Doğrudan insan veya hayvanlar üzerinde yapılacak çalışmalar için ilgili birimden etik kurul onay kararının alınması zorunludur. 8. KURUMUN ARAġTIRMA OLANAKLARI: Bu bölümde projenin yürütüleceği birimlerde ve Üniversitemizde var olup projede kullanılacak olan altyapı olanakları belirtilmelidir. Fakülte bünyesinde hücre kültürü deneylerinin yapılabildiği özel bir laboratuvar mevcut olup, laboratuvarda, Steromikroskop, Sonikatör, Laminar Kabin, Ultra Saf Su Sistemi, Santrifüj, Vortex, Soğutmalı Santrifüj, ph metre, Ultrasonik Su Banyosu, Isıtıcılı Magnetik Karıştırıcı, Analitik Hassas Terazi, Otoklav, Derin Dondurucu (-84 C ve -20 C), Multifonksiyonel Mikroplate Reader (Absorbans, Floresans ve Luminesans ölçüm özelliği olan ve kinetik okuma özelliğine sahip), Buzdolabı, CO 2 li etüv, Mikroskop, İnvert Mikroskop, Plate shaker, Semi Dry Western blotting sistemi, Jel Görüntüleme ve Analiz sistemi (Transilluminatör), Dikey Elektroforez Tankı, Elektroforez ve blotlama güç kaynağı, Su Banyosu bulunmaktadır. Ayrıca kromatografik çalışmalar esnasında kullanılacak yatay çalkalayıcı, parçalayıcı, rotavapor, Yüksek Basınçlı Sıvı Kromatografisi (HPLC) etüv cihazları fakültemizin çeşitli araştırma laboratuvarlarında mevcuttur. Kalite kontrol çalışmalarında kullanılacak olan bir adet kül fırını ve uçucu yağ elde edilmesine imkan sağlayan clevenger apereyi ve ilgili düzenekleri mevcuttur. 9. BAġARI ÖLÇÜTLERĠ: Hangi süreçlerin/işlemlerin, ne ölçüde gerçekleştirilmesi durumunda projenin tam anlamıyla başarıya ulaşmış sayılabileceği belirtilmelidir. Bu ölçütler açık olarak sıralanmalı, her birinin önem derecesi açıklanmalı, tümünün gerçekleştirilememesi durumunda, projenin başarı oranının belirlenmesine yardımcı olabilecek ipuçları verilmelidir. Bu proje ile kurulması istenen alt yapının fakülteye kazandırılması, gerekli eğitimlerin alınmasıyla cihazların problemsiz bir şekilde çalışır duruma gelmesi, Projede belirtilen 10 bitkinin yetiştirilmesi ve hasat alınacak düzeye gelmesi, Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

47 Bitkilerin kurutularak ilgili analizlerinin yapılması, Farmakopede ilgili drogla ilgili kriterlerin sağlanması sonucunda proje başarıya ulaşmış sayılacaktır. 10. PROJEYĠ DESTEKLEYEN DĠĞER KURULUġLAR: Projenin başka bir kuruluş tarafından desteklenip desteklenmediği belirtilmelidir. Proje başka bir kurumca desteklenmemektedir. Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

48 11. ÇALIġMA TAKVĠMĠ: Projede yer alacak başlıca iş paketleri ve bunlar için önerilen zamanlama, iş-zaman çizelgesi halinde verilmelidir. Gelişme ve sonuç raporu hazırlama aşamaları proje çalışmalarına paralel olarak yürütülmeli, ayrı bir iş paketi olarak gösterilmemelidir. Ulusal ve Uluslararası Katılımlı Projeler için farklı kurumlardan araştırmacıların hangi iş paketlerinden sorumlu olduğu da belirtilmelidir. ĠĢ Paketi Adı/Tanımı 1. Alt Yapı için gerekli cihazların satın alınması ve kurulumu 2. Cihazların kullanılabilmesi için gerekli eğitimlerin alınması 3. Tarladan bitkilerin hasat edilmesi, kurutulması, toz edilmesi ekstraksiyonu ve/veya uçucu yağlarının elde edilmesi 4. Uygulanacak analizlerin gruplanarak sırasıyla uygulanmaya başlanması 5. Tarladan ikinci grup bitkilerin hasat edilmesi, kurutulması, toz edilmesi ekstraksiyonu ve/veya uçucu yağlarının elde edilmesi 6. İkinci grup bitkiler üzerinde kalan analizlerin gruplanarak sırasıyla tamamlanması 7. Sonuç raporunun hazırlanması Ġġ-ZAMAN ÇĠZELGESĠ Aylar X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

49 12. BÜTÇE VE GEREKÇESĠ: Aşağıdaki Genel Bütçe tablosu doldurulmalıdır. Genel Bütçe Tablosu ve online başvuru sistemi üzerinden verilmesi gereken bütçe bilgisi aynı olmalıdır. İstenen makine-teçhizat ve gerekli diğer harcama kalemleri için teknik şartname dosyası ile proforma fatura veya teklif mektupları online başvuru sistemine eklenmelidir. Kabul edilen projeler için, sözleşme aşamasında proforma fatura veya teklif mektuplarının asıllarının birime teslim edilmesi gereklidir Genel Bütçe Tablosu Makine/Teçhizat Tanımı/Adı Miktar Birim Fiyat Tutar 1. Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografi Cihazı * UV-Visible Spektrofotometre Cihazı ** Gaz Kromatografi Kütle Spektrometre Sistemi *** Liyofilizatör Rotary Evaporatör **** Ultra Saf Su Sistemi ***** Hibrid Quadrupole Lineer Ġyon Trap Kütle Analizörü ****** Kurutma Ünitesi KDV DAHİL TOPLAM TUTAR * USD değerindeki cihazın tarihindeki Merkez Bankası Efektif Satış Kuru (2.2174) ile çarpılarak hesaplanmış fiyatıdır. ** USD değerindeki cihazın tarihindeki Merkez Bankası Efektif Satış Kuru (2.2174) ile çarpılarak hesaplanmış fiyatıdır. *** USD değerindeki cihazın tarihindeki Merkez Bankası Efektif Satış Kuru (2.2174) ile çarpılarak hesaplanmış fiyatıdır. **** CHF değerindeki cihazın tarihindeki Merkez Bankası Efektif Satış Kuru (2.3040) ile çarpılarak hesaplanmış fiyatıdır. ***** 7600 USD değerindeki cihazın tarihindeki Merkez Bankası Efektif Satış Kuru (2.2174) ile çarpılarak hesaplanmış fiyatıdır. ****** USD değerindeki cihazın tarihindeki Merkez Bankası Efektif Satış Kuru (2.2174) ile çarpılarak hesaplanmış fiyatıdır. Sarf Tanımı/Adı Miktar Birim Fiyat Tutar 1. KDV DAHİL TOPLAM TUTAR Seyahat Tanımı/Adı Miktar Birim Fiyat Tutar 1. KDV DAHİL TOPLAM TUTAR Hizmet Alımı Tanımı/Adı Miktar Birim Fiyat Tutar 1- KDV DAHİL TOPLAM TUTAR Laboratuar Hayvanı Tanımı/Adı Miktar Birim Fiyat Tutar Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

50 1- KDV DAHİL TOPLAM TUTAR Genel Bütçe Toplamı Bütçe Kalemleri Gerekçesi: Talep edilen parasal desteğin her bir kalemi için ayrıntılı gerekçe verilmelidir. Benzer nitelikte olan düşük bedelli kimyasal veya kırtasiye gibi sarf malzemeler için ortak kullanım amacına sahip olanlar gruplanarak ortak gerekçelendirilebilir. Makine/Teçhizat Tanımı/Adı Gerekçe 1. Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografi Cihazı Farmakope de belirtilen ilgili analizlerin gerçekleştirilebilmesi için kullanılacaktır. 2. UV-Visible Spektrofotometre Cihazı Farmakope de belirtilen ilgili analizlerin gerçekleştirilebilmesi için kullanılacaktır. 3. Gaz Kromatografi Kütle Spektrometre Sistemi Farmakope de belirtilen ilgili analizlerin gerçekleştirilebilmesi için kullanılacaktır. 4. Liyofilizatör Ekstrelerin kurutulmasında kullanılacaktır. 5. Rotary Evaporatör Ekstre hazırlamada kullanılacaktır. Analizlerin gerçekleştirilmesinde gerekli 6. Ultra Saf Su Sistemi olan ultra saf suyun elde edilmesinde kullanılacaktır. 7. Hibrid Quadrupole Lineer Ġyon Trap Kütle Farmakope de belirtilen ilgili analizlerin Analizörü gerçekleştirilebilmesi için kullanılacaktır. Bitkilerin tarladan toplandıktan sonra 8. Kurutma Ünitesi yıkanıp kurutulması için kullanılacaktır. Yazım alanları gerektiği kadar uzatılabilir

51