Respublikanın ümumtəhsil məktəblərinin 3-cü sinifləri üçün Texnologiya dərsliyi

Transkript

1 Respublikanın ümumtəhsil məktəblərinin 3-cü sinifləri üçün Texnologiya dərsliyi Müəlliflər: Natiq Axundov Hümeyir Əhmədov Svetlana Yahyayeva Xuraman Səlimova Bakı: Aspoliqraf, Dərsliklə bağlı TQDK-ya daxil olan qeydlər, iradlar və təkliflər əsasında hazırlanmış YEKUN RƏY

2 Yekun rəy aşağıdakı meyarlar əsasında formalaşmışdır: 1. Məzmun baxımından; 2. Şagirdlərin yaş və fizioloji xüsusiyyətləri və elmi-pedaqoji baxımdan; 3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından; 4. Müəllim üçün metodik vəsait in (MMV-nin) məzmunu baxımından. 1. Məzmun baxımından Dərslikdə verilmiş materiallar məmulatların hazırlanmasında əməli cəhətdən bacarığın inkişaf etdirilməsinə imkan verir. Bu baxımdan dərslikdəki tapşırıqlar şagirdlərdə həmin bacarıqların üzə çıxarılmasına yönəlmişdir. Belə tapşırıqların öhdəsindən gələn şagird nə qədər çevik və dərrakəli olsa da, bu sahədə müəyyən dərəcədə sərbəst şüura malik olmaq istəyir. Bunun üçün sadə mövzulara müraciət edilərsə, bu daha münasib olar. Yəni şagirdin öhdəsinə düşən tapşırıqlar ona yük olmamalıdır. Dərslikdə müəyyən qüsurlar var. Bunlar aşağıdakılardır: Səhifə 10. Şəkil 6. Qayçı ilə iş: Mürəkkəb konturlu detalları bir neçə kəsik etməklə kəsmək olar cümləsinin əvəzinə Mürəkkəb konturlu detalları rahat kəsmək üçün əvvəlcədən boşluqları ümumi şəkildə sonra isə xırda hissələri kəsmək olar cümləsini yazmaq olar. Bu şəkil ilə uyğunluq təşkil edəcək. Həmin səhifədə şəkil 7. Bir arası kəsilməz xətt üzrə kəsmək üçün kağızı müxtəlif tərəflərə döndərin. cümləsinin əvəzinə Arası kəsilməyən eyni xətti kəsmək üçün kağızı təsvirin istiqamətinə uyğun olaraq, müxtəlif tərəflərə döndərin və kəsin. cümləsini yazmaq daha düzgün olar. Bundan başqa Küt və yivi boşalmış qayçı ilə işləməyin cümləsinin əvəzinə Küt və yivi (vinti) boşalmış qayçı ilə işləməyin. cümləsinin verilməsi daha aydın olar. Yeriyərkən qayçı ilə kəsməyin. deyil, Qayçı ilə kəsərkən, yeriməyin. yazmaq daha düzgündür. Səhifə 12. Şəkil 1. Verilən izah: İynəni ancaq iynə qabında saxlayın. Burada papaq təsviri verilmişdir. Demək təsvirlə izah üst-üstə düşməmişdir. Bu baxımdan iynə qabı ilə bərabər xüsusi süngəri də qeyd etmək olardı. Həmin səhifədə şəkil 5. Tikmə zamanı iynəni baş və şəhadət barmaqları ilə saxlayın və oymaqla qorunan... sözlərinin əvəzinə oymaq taxılmış barmaqla itələyin verilməsi daha düzgün sayıla bilər. 2

3 Səhifə 12. Yapışqanla iş: Yapışqanın sifətə, xüsusən gözlərə düşməsi yolverilməzdir əvəzinə belə yazılmalıdır: Yapışqanın üzə, xüsusən də gözlərə düşməsi təhlükəlidir. Səhifə 13. İkinci sıradakı qatlama nişanlama aydın deyil, yəni təsvir edilən izah nəticə ilə uyğun gəlmir. Səhifə 15. Birinci sıradakı dairələrin ölçü nöqtələri düzgün verilməmişdir. 2-ci sıradakı 3-cü dairənin bölgüləri aydın deyil. Səhifə 16. Özümüzə xidmət edək mövzusuna aid verilmiş şəkillərdə ardıcıllıq yoxdur. Otağımızı təmiz saxlayaq cümləsində əgər xidmətdən bəhs ediriksə, demək belə yazmaq daha düzgün olar: Otağımızda təmizlik işləri aparaq. Bu təsvirlə uyğun gələ bilər. Səhifə 22. Səhər süfrəsi mövzusunda süfrənin təsvirində izahlar uyğunluq təşkil etmir. Xama ayrıca qabda qoyulur ifadəsi verilirsə də, şəkildə xama plastik qabda təsvir edilir. Duzqabı qoyulur cümləsi əvəzinə Duzqabılarda duz qoyulur daha düzgün olardı. Səhifə 23. Nahar süfrəsi mövzusunda Salfeti nimçələrin sürüşməməsi üçün qoyulur cümləsində salfet yazılmalıdır. Səhifə 24. Təsvirdə verilmiş kağız salfetlərin tərtib edilməsi gigiyena qaydalarına zidd ola bilər. Parça salfeti şam şəkildə qatlama qaydası açıqlanmayıb. Səhifə 26. Bıçaqdan yeməyin bu yaxşı deyil, ağzınızı yaralıya bilərsiniz. cümləsində bıçaqdan əvəzinə bıçaqla sözünü yazmaq lazımdır. Səhifə 29. Gəlincik mövzusu. Yubka üçün naxış seçin. cümləsində yubka sözü əvəzinə ətək yazılmalı idi. Səhifə 32. Toyuq oyuncağı mövzusunda verilmiş Elə edin ki, plastilin lövhənin kənarları nazik, ortası isə qalın olsun. cümləsinin əvəzinə Silindr və ya boru forması düzəldin və üst hissədən barmaqla sıxaraq, onu damcı formasına gətirin. cümləsi yazılsa daha da düzgün olar. Səhifə 33. Rəng haqqında nəyi bilirik? başlığı altında verilmiş Bütün rənglərin öz aralarında və məmulatın fonu ilə uyğunlaşması üçün rəngkarlığın əsas qanunlarını bilmək vacibdir. cümləsini belə qaydada yazmaq daha düzgün sayılar Bütün rənglərin mühitdə ahəng uyğunluqlarından xəbərdar olmaq üçün rəngkarlıq qanunlarını öyrənmək lazımdır. Səhifə 34. Payız küləyinin təsvirində Bu şəkil yağlı boyalarla çəkilib, ağac çərçivəyə salınmayıb. cümləsinin Bu şəkil heç də yağlı boya ilə çəkilməyib və taxta 3

4 çərçivəyə salınmayıb. Ağac və yarpaqların təsvir edilməsi üçün isti rəngin çalarından ibarət palitra tərtib edin. cümləsinin əvəzinə Ağac və yarpaqların təsvir edilməsi üçün isti rənglərin çalarlarından palitranı yaradın. cümləsinin verilməsi daha düzgün olar. Plastilin bağla ağacı, çox kiçik bağlarla budaqları döşəyin. cümləsi düzgün qurulmamışdır. Bunu belə yazmaq daha da düzgün olar Ağacın gövdəsi üçün nisbətən böyük bağlar, budaqları üçün isə kiçik bağlar yapıb, fonu təşkil edən, yayılmış plastilinin üzərinə yapışdırın. Səhifə 35. Müxtəlif naxışların effektini əldə etmək üçün yaşıl rəngi müxtəlif miqdarda ağ, qara və göy plastilinlərlə qarışdırmaqla müxtəlif çalarlı lövhələr hazırlamaq lazımdır. cümləsi düzgün qurulmayıb. Müxtəlif naxışların effektini əldə etmək üçün yaşıl rəngli plastini ağ, qara və göy rəngli plastilinlərlə qarışdıraraq yaşıl çalarlı lövhələr hazırlamaq lazımdır. cümləsi kimi verilsə, daha düzgün olar. Səhifə 36. Relyef heykəltəraşlıq növüdür fikrindən əvvəl şagird heykəltəraşlıq haqqında ümumi məlumat almalıdır, sonra relyef, barelyef və qorelyeflə tanış olmalıdır. Səhifə 37. Təsvir üzrə verilmiş sual Barelyefdə daşın xırda dənəli fakturasını necə hazırlamaq olar? sual cümləsinin əvəzinə Barelyefdə daş qırıntılarının fakturasını necə hazırlamaq olar? yazmaq daha düzgün olar. Həmin səhifədə Heykəltəraşlığın əsas növü heykəldir. Heykəl tutumlu formada heykəltəraşlıq əsəri olub, plastik və ya bərk materiallardan hazırlanan təsviri incəsənət növüdür əvəzinə heykəltəraşlıq yunan sözü olub, mənası kəsmək, yonmaq deməkdir. Heykəltəraşın yapdığı fiqur heykəl adlanır. Heykəltəraşlıq əsərləri plastik və bərk materiallardan hazırlanan təsviri incəsənət növüdür kimi məlumatlar verildikdən sonra heykəltəraşlığın növləri olan: relyef, barelyef və qorelyef haqqında bəhs etmək məqsədəuyğun olardı. Səhifə 41. Naxışkəsmə mövzusunda suallar bölməsində verilmiş 3-cü sualda Daha hansı xüsusi təyinatlı qayçıları tanıyırsınız? cümləsini Daha hansı növ qayçıları tanıyırsınız? sual cümləsini yazmaq daha düzgün olardı. Səhifə 42. Kağız zolaqlardan qabarıq applikasiya mövzusunda qar dənəciyi əvəzinə qar dənəciyi fiqurları verilsə, daha düzgün olardı. Kağız zolaqlarından elementlərin hazırlanması növləri başlığı altında verilmiş izahlı təsvirdə yastılaşmış üzük əvəzinə yastılaşmış qoşa üzük və ya eynək yazmaq olar. 4

5 Səhifə 44. Heyvan siluetləri. Panda mövzusunun izahında siluet fransız sözü olub, mənası fərqli, rəngli tonda, bir tonlu kontur təsvir əvəzinə fiqur və ya əşyanın bir rəngli təsviri deməkdir yazmaq olar. Buna kölgə təsvir deyilir. Pandanın təsviri isə siluet deyil neqativ adlanır. Səhifə 45. Simmetrik naxışkəsmə mövzusunda tapşırıqda verilmiş Onların ülgülərini vərəqə köçürün və rəngli kağıza yapışdıraraq applikasiyalarını hazırlayın. cümləsini Onların ülgülərini rəngli vərəqə köçürün, kəsin və kağıza yapışdıraraq, applikasiyaları hazırlayın. kimi yazmaq daha aydın olar. Bu zaman tapşırığın aydınlığı şagirddə çaşqınlıq yaratmaz. Səhifə 46. Qar dənəciyinin kəsilmə sxemi tam aydınlıqla təsvir edilməmişdir. Səhifə 47. Şəkil üçün verilmiş tapşırıqda salfet kağızı əvəzinə kağız salfet yazılmalıdır. Səhifə 49. Qarışıq parçadan applikasiya. Göbələklər mövzusunda Parçanı sıxmadan onun üzərinə qoyun. cümləsini Parçanı hamar şəkildə onun üzərinə qoyun. kimi yazmaq düzgün olardı. Səhifə 51. Muncuqdan və plastilin kürəciklərdən mozaika. Tovuzquşu mövzusunda verilmiş Seçilən hissə muncuqlarla dolana qədər muncuqların bərkidilməsi davam etdirilir. cümləsinin əvəzinə Seçilən hissə tam şəkildə muncuqlarla bərkidilir. cümləsini yazmaq daha düzgün olardı. Səhifə 53. Kağız modullardan bədii konstruksiyalar. Kağız fırfıra mövzusunda Qatlama üsulu üçün verilmiş təsvirdə kiçik cibciklər sözü kiçik ölçülü ciblər kimi yazıla bilər. Səhifə 66. Su nəqliyyatı mövzusunda şəkillərə əsasən verilən suallarda Suda üzən maşınlar nə üçün lazımdır? sual cümləsini Suda üzən nəqliyyat vasitələri nə üçün lazımdır? kimi yazılsa daha düzgün olar. Səhifə 67. Məişət maşınları mövzunun adı Məişət avadanlıqları kimi verilsə, daha düzgün olar. 2. Şagirdlərin yaş və fizioloji xüsusiyyətləri və elmi-pedaqoji baxımdan Dərslik şagirdlərin yaş və fizioloji xüsusiyyətlərinə müəyyən dərəcədə uyğunluq təşkil edir. Dərsliyin tərtibatında dil üslubu tamamilə pozulub. Bu isə verilmiş materialın şagirdlər tərəfindən tam qavranılmasına çətinlik törədər. Dərsliyin şagird 5

6 tərəfindən daha da yaxşı mənimsənilməsi üçün verilmiş izah və təsvirlərin dili çox aydın və sadə olması əsas şərtlərdəndir. Düşüncə tələb edən tapşırıqlar həm də əyləncə qədər maraqlı olmalıdır. Quruluşca aydın, məna və mövzu cəhətdən maraqlı olan hər bir tapşırıq şagirddə düşünmə həvəsini yaradacaq. Bu isə onların bu dərsi sevməsi və qavraması üçün əhəmiyyətlidir. 3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından Dərs və sıralanmalar aydın şəkildədir. Bununla belə, suallar üçün ayrılmış bölmədə təsvir edilmiş nişanlar daha konkret və aydın şəkildə verilə bilərdi. Fikirləşin, müşahidə edin, tapşırığı yerinə yetirin, fikirlərinizi müzakirə edin və nəticə çıxarın kimi göstəricisi olan nişanlar daha düşünülmüş ola bilərdi. Məsələn: burada nişanların tam fiqur şəklində təsviri elə də əhəmiyyətli sayılmır. Onun əvəzinə portretlərdə ifadələr və hərəkətin konkret şəkildə göstərilməsi dizayn baxımından düzgün sayılar. Fiqurun yerləşməsi üçün onun ölçüsü və həcmi çox balaca görünür. Əldə edilmiş bilik və bacarıqlardan müstəqil istifadə üçün yaradıcılıq tapşırığı nişan təsviri rənginə və formasına görə bir qədər də düşünülməli idi. Tərtibat və dizayn cəhətdən vacib sayılan şərtlərdən biri də budur ki, dərslikdə şrift rahat oxunmalı, təsvir isə aydın verilməlidir. Səhifələrdə verilmiş şəkillərin bir qismi kiçik ölçüdədir. Mətnlər üçün verilmiş təsvirlər sıx şəkildə yerləşdirildiyinə görə yorucu hal yaradır. Səhifə 63. Verilmiş nəqliyyat vasitələrinin təsviri tərtibat baxımından düzgün deyil. Bu mövzu üçün daha aydın və baxımlı nöqtədən çəkilmiş foto şəkil və ya əl işi seçmək olardı. 4. Müəllim üçün metodik vəsait in (MMV-nin) məzmunu baxımından MMV-də dərslərin məqsədi, keçirilmə formaları məzmun standartlarının reallaşdırılmasına metodiki baxımından imkan verir. Bununla belə, vəsaitdə dizayn və bədii tərtibatla bağlı müəyyən qüsurlar var. Nəticə 1. Dərsliyin forzas səhifəsində Dövlət Himni Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni haqqında 1992-ci il 27 may tarixli Qanununun tələblərinə uyğun çap olunmayıb. Himnin adı ( Azərbaycan marşı ) ixtisar olunub. Himnin musiqisinin 6

7 müəllifinin soyadı (Hacıbəyov) redaktə ilə (Hacıbəyli) verilib. Həmçinin forzas səhifəsində Dövlət Gerbinin rəngli təsviri Dövlət Gerbi haqqında Əsasnamənin təsdiq edilməsi barəsində Azərbaycan Respublikasının 1993-cü il 23 fevral tarixli Qanununun tələblərinə uyğun çap olunmayıb. 2. Ümumilikdə, dərslik komplekti məzmun standartlarını reallaşdırmağa imkan verir. 3. Məzmun baxımından dərsliyə 32 irad bildirilib və onlardan 21-i müəlliflər tərəfindən qəbul olunub. 4. Şagirdlərin yaş və fizioloji xüsusiyyətləri və elmi-pedaqoji baxımdan dərsliyə 1 irad bildirilib və bu müəlliflər tərəfindən qəbul olunmayıb. 5. Dizayn və bədii tərtibat baxımından dərsliyə 5 irad bildirilib və onlardan 1-i müəlliflər tərəfindən qəbul olunub. 6. Müəllim üçün metodik vəsait in məzmunu baxımından vəsaitə 1 irad bildirilib və bu müəlliflər tərəfindən qəbul olunmayıb. 7