DİĞER EVRAK VE VESİKALAR TAŞIMA VE OTEL İŞLETMELERİNE AİT BELGELER

Transkript

1 DİĞER EVRAK VE VESİKALAR TAŞIMA VE OTEL İŞLETMELERİNE AİT BELGELER I-MADDE METNİ: Madde 240- (Değişik: 30/12/ /41 md.) Taşıma işletmeleri ile otel motel ve pansiyon gibi konaklama yerleri(4369 sayılı Kanunun 81/A-10 uncu maddesiyle değiştirilen ibare) (kazancı basit usulde tespit edilenler dahil) aşağıda yazılı belgeleri düzenlemek zorundadırlar. A) Taşıma İrsaliyeleri: Ücret karşılığında eşya nakleden bütün gerçek ve tüzelkişiler naklettikleri eşya için, 209 ncu maddede yazılı bilgilerle, sürücünün ad ve soyadı ve aracın plaka numarasını ihtiva eden ve seri ve sıra numarası dahilinde teselsül eden irsaliye kullanmak zorundadırlar. Bu irsaliyenin bir nüshası eşyayı taşıttırana, bir nüshası eşyayı taşıyana aracın sürücüsüne veya kaptanına verilir ve bir nüshası da taşımayı yapan nezdinde saklanır. Bu bent hükmü nakliye komisyoncuları ile acenteleri de kapsar. B) Yolcu listeleri: Şehirler arasında yapılan yolcu taşımalarında 233 üncü madde gereğince yolcu taşıma bileti kesmeye mecbur olan mükellefler, (T.C. Devlet Demiryolları hariç) taşıtların her seferi için müteselsil seri ve sıra numaralı ve oturma yerlerini planlı şekilde gösteren iki nüsha yolcu listesi düzenlerler ve bu listenin bir nüshasını sefer sonuna kadar taşıtta ve diğer nüshasını işyerinde bulundururlar. Yolcu taşıma biletlerinin komisyoncu veya acenteler tarafından kesilmesi halinde yolcu listeleri 3 nüsha olarak düzenlenir ve bir nüshası bu kimseler tarafından saklanır. Yolcu listelerinde aşağıdaki bilgiler bulunur: 1. Yolcu listesini düzenleyen işletmenin adı veya unvanı ile adresi, 2. Taşıtı işleten mükellefin adı, soyadı varsa unvanı, adresi, vergi dairesi ve hesap numarası. 3. Taşıtın plaka numarası, sefer tarihi ve hareket saati. 4.Bilet numaraları işaretlenmek suretiyle yolcu sayısı ve toplam hasılat tutarı. C) Günlük müşteri listeleri: Otel, motel ve pansiyon gibi konaklama yerleri, odalar, bölmeler ve yatak planlarına uygun olarak müteselsil seri ve sıra numaralı günlük müşteri listeleri düzenlerler ve işletmede bulundururlar. Bu listelerde aşağıdaki bilgiler bulunur: 1. Mükellefin adı, soyadı, varsa unvanı ve adresi, 2. Oda numaraları yazılmak suretiyle müşterinin adı, soyadı ve oda ücreti, 3. Düzenleme tarihi. İlgli tebliğ. 141,164,168,173,177,181,206,243,246,253,257,334,345,356,406,415 II- TAŞIMA VE OTEL İŞLETMELERİNE AİT BELGELER: Bu madde ile Vergi Usul Kanununun "Nakliyat irsaliyeleri" başlıklı 240 ıncı maddesi hükmü 2365 sayılı Kanunun 41.nci maddesiyle değiştirilmiş ve taşıma ve otel işletmelerine ait belgeleri de kapsayacak şekilde yeniden düzenlenmiştir. Ve 141 No.lu V.U.K. Genel Tebliğinde konu ile ilgili aşağıdaki açıklamala yapılmıştır. Uygulama sonuçları, taşıma işletmeleri ile oteller için eski hükümlerde öngörülen belge düzeninin, bu alandaki vergi güvenliğini sağlayacak bir nitelik taşımadığını ve bunun sonucu olarak da bu işletmeler üzerinde etkin bir vergi kontrolu tesis edilemediğini göstermiştir. Bu bakımdan bu alanda

2 2 hem vergicilik gereklerine hem de bu işletmelerin bünyelerine uygun özel belge düzeni getirilmesi zaruri olmuştur. Bu zaruret, 4369 sayılı Kanunla Basit usulde vergilendirilenleri de kapsamıştır. Bu maksatla değiştirilen 240 ıncı maddenin (A) bendinde, taşıma işletmelerinin, yaptıkları işler için taşıma irsaliyesi kullanmaları ve bu irsaliyenin bir nüshasının eşyayı taşıttıranda bir nüshasının eşyayı taşıyan aracın sürücüsünde ve bir nüshasının da taşımayı yapanın nezdinde bulundurulması mecburiyeti konulmuştur. Maddenin (B) bendinde, yolcu taşımalarında yolcu listelerinin kullanılması ve bu listelerin bir nüshasının taşıtta, diğerinin işyerinde bulundurulması öngörülmüştür. Maddenin (C) bendi ile de, otel, motel ve pansiyon gibi konaklama yerleri işletenlerin, günlük müşteri listeleri düzenlemeleri ve bunları işletmede bulundurmaları zorunlu kılınmıştır. Taşıma İrsaliyesinde; irsaliyeyi düzenleyenin adı, soyadı, varsa ticaret ünvanı, bağlı bulunduğu vergi dairesi ve hesap numarası ile seri ve müteselsil sıra numarası bulunması gerekir. (164 no.lu VUK. genel tebliği) Taşıma irsaliyeleri, yolcu listeleri ve günlük müşteri listelerinin ihtiva edeceği bilgiler ve kullanılma şekilleri ilgili bentlerinde açıklıkla belirtildiğinden, bu hususta ayrıca açıklama yapılmasına lüzum görülmemiştir. A-TAŞIMA İRSALİYESİ: 1-Genel Açıklama: Araç sahibi tarafından, bir ücret karşılığında yük (eşya, mal) taşıyan gerçek veya tüzel kişi olan nakliyecilerin taşıdıkları eşya için düzenledikleri bir belgedir. Taşıma irsaliyesi, ücret karşılığında eşya taşıyanlar tarafından düzenlenir. Taşımanın kara, deniz, demir veya hava yolu ile yapılması sonucu etkilemez. Bütün bu hallerde, taşıma irsaliyesi düzenlenmesi gerekir. Madde de, Taşıma işletmelerinin, yaptıkları işler için taşıma irsaliyesi kullanmaları ve bu irsaliyenin bir nüshasının eşyayı taşıttıranda bir nüshasının eşyayı taşıyan aracın sürücüsünde ve bir nüshasının da taşımayı yapanın nezdinde bulundurulması mecburiyeti konulmuştur. Kendisine ait vasıta ile kendi eşyasını taşıyanların taşıma irsaliyesi düzenlemesi gerekmez. Çünkü, taşıma irsaliyesi, mal sirkülasyonunun izlenmesi ile ilgili değil, ücret karşılığında eşya taşıyanların izlenmesi ile ilgili bir belgedir. Diğer yandan, 141 No.lu V.U.K. genel tebliğinde de belirtildiği gibi, malların ücret karşılığı taşıttırılması halinde, Vergi Usul Kanununun 240 ncı maddesi uyarınca, taşıyan tarafından ayrıca taşıma irsaliyesi düzenlenmesi de gerekmektedir. Yani taşıma irsaliyesi ücret karşılığı taşıma işi yapanlar tarafından düzenlenmesi gereken bir belgedir. Bu demektir ki ücret karşılığı yapılmayan taşımalar için düzenlenmeyecektir. Bu durumda da kendilerine ait nakil vasıtaları ile kendilerine ait eşyayı taşıyanların taşıma irsaliyesi düzenlemeleri gerekmemektedir. Çünkü, taşıma irsaliye düzenlenmesinin nedeni, mal hareketini takip etmek için olmayıp, ücret karşılığı eşya taşıyanların gelirlerinin takip edilmesi ile ilgilidir. Bu konu ile ilgili, Maliye Bakanlığı tarih ve /99697 sayılı özelgesinde; Taşıma irsaliyesi ücret karşılığında eşya taşıyan mükelleflerce düzenleneceğinden aktifte kayıtlı araçlar ile kendi emtialarını taşıyanlar taşıma irsaliyesi düzenlemezler. Şeklinde görüş belirtilmiştir.[17]

3 3 Kara, deniz, hava ve demiryolu ile yapılan taşımacılıkta düzenlenen bazı belgeler taşıma irsaliyesindeki bilgilerin tamamını taşımaları halinde taşıma ve sevk irsaliyesi yerine geçmektedir. Taşımacılık faaliyeti ile uğraşanların düzenleyecekleri taşıma irsaliyeleri ile ilgili 345 no.lu VUK. genel tebliğinin (F) bölümünde aşağıdaki şekilde açıklama yapılmıştır; Vergi Usul Kanununun 240 ıncı maddesinin (A) bendinde belirtildiği üzere, ücret karşılığında eşya nakleden bütün gerçek ve tüzel kişiler naklettikleri eşya için düzenleyenin adı-soyadı, malın ambara giriş tarihi, malın cinsi, miktarı, malın kimin tarafından tevdi edildiği, tevdi edenin vergi dairesi ve vergi kimlik numarası, malın nereye ve kime gönderildiği, alınan nakliye ücreti tutarı, sürücünün adı-soyadı, vergi dairesi ve vergi kimlik numarası ile aracın plaka numarasını ihtiva eden ve seri ve sıra numarası dahilinde teselsül eden irsaliye (Taşıma İrsaliyesi) kullanmak zorundadırlar. Ancak, bu Tebliğin yayımlandığı tarihten itibaren, Vergi Usul Kanununun mükerrer 257 nci maddesinin Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye dayanılarak, farklı adreslerde bulunan birden çok alıcıya eşya taşınması sırasında tek bir "Taşıma İrsaliyesi" düzenlenmesi ve irsaliyenin "alıcı adresi" bölümüne de "ekli listedeki muhtelif müşteriler" ibaresinin yazılması uygun görülmüştür. Taşıma irsaliyesine eklenecek listede, taşıma irsaliyesinin seri ve sıra numarası, göndericinin adı-soyadı, unvanı, gönderinin cinsi ve miktarı (adet, ağırlık vb.), alıcının adı-soyadı ve gönderinin varış merkezi ile ücreti yer alacaktır. 2-Taşıma İrsaliyesi İle İlgili Özellikli Konular: a-hafriyat sonucu çıkan toprağın taşınması esnasında taşıma irsaliyesi bulundurulması ve sevk irsaliyesi düzenlenmesi : Vergi Usul Kanunu nun 240'ıncı maddesinde ; "..A) Taşıma irsaliyeleri: Ücret karşılığında eşya nakleden bütün gerçek ve tüzel kişiler naklettikleri eşya için, 209'uncu maddede yazılı bilgilerle, sürücünün ad ve soyadı ve aracın plaka numarasını ihtiva eden ve seri ve sıra numarası dahilinde teselsül eden irsaliye kullanmak zorundadırlar. Bu irsaliyenin bir nüshası eşyayı taşıttırana, bir nüshası eşyayı taşıyan aracın sürücüsüne veya kaptanına verilir ve bir nüshası da taşımayı yapan nezdinde saklanır. Bu bent hükmü nakliye komisyoncuları ile acenteleri de kapsar." hükümleri yer almaktadır. Madde hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, mal sevkiyatı yapan veya yaptıran alıcı veya satıcıların sevk irsaliyesi, ücret karşılığında eşya nakledenlerin ise taşıma irsaliyesi düzenlemeleri gerekmektedir. Bu açıklamalara göre, ihale yoluyla alınan inşaat taahhüd işinde; 1-Hafriyat işi ile hafriyat sonucu çıkan toprağın naklinin inşaat işini alan şirket veya taşeronlarca yapılması sırasında ticari mal hareketinden söz edilemeyeceğinden yani ücret karşılığı bir taşıma işi söz konusu olmadığından, sevk irsaliyesi düzenlenmemesi, 2-Hafriyat sonucu çıkan toprağın naklinin inşaat işini alan şirketin aktifine kayıtlı araçlarla şirket tarafından yapılması sırasında, taşıma işinin. inşaat işinin bir parçası olmasından dolayı ve ücret karşılığı yapılan müstakil bir taşıma hizmetinden bahsedilemeyeceğinden taşıma irsaliyesi düzenlenmemesi, 3-Hafriyat sonucu çıkan toprağın naklinin alt taşeron firmalara ücret karşılığında yaptırılması halinde sadece ücret karşılığında taşımayı yapan bu firmalar tarafından her bir taşıma için taşıma irsaliyesi düzenlenmesi ve araçta bulundurulması gerekmektedir. Taşeronlara yaptırılacak olan taşıma işinin fiyatının toplu olarak belirlenmiş olması hâlinde, her bir taşıma irsaliyesinde taşeronla yapılan sözleşmeye atıfta bulunularak, bu duruma ilişkin açıklama ve toplu tutarın yer alması, 4- Hafriyat sonucu çıkan toprağın naklinin ücret karşılığında yaptırılması durumunda işin bitimini takip eden yedi gün içerisinde şirketinize fatura düzenlenmesi, gerekmektedir.(gelir İdaresi

4 4 Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı 22/03/2012 tarih ve B.07.1.GİB [ /VUK-1-...] 1122 sayılı özelgesi.) b-para nakledene araçların nakit, kıymetli evrak, kıymetli maden v.b. nakillerde sevk irsaliyesi ve taşıma irsaliyesi düzenlenip düzenlenmeyeceği: Vergi Usul Kanunu nun 230.ncu maddesinin (5) numaralı bendi ile 240.ncı maddesinin (A) bendinde belirtildiği gibi, mal sevkiyatı yapan veya yaptıran alıcı veya satıcıların sevk irsaliyesi, ücret karşılığında eşya nakledenlerin ise taşıma irsaliyesi düzenlemeleri gerekmektedir. Sevk irsaliyesi ticari mal hareketinin izlenmesi için düzenlenen bir belgedir.bu açıklamalara göre, para nakil işinin ücret karşılığında yapılması halinde, ücret karşılığında taşınan para, kıymetli evrak ve kıymetli madenin taşınması sırasında taşıma irsaliyesi düzenlenmesi zorunludur. Bununla beraber, para nakil işlemleri ve kıymetli evrakın taşınması sırasında taşımayı yapan veya yaptıran tarafından sevk irsaliyesi düzenlenmesine gerek bulunmamakta olup, kıymetli maden nakil işlemlerinde ise emtiayı taşıyan veya taşıttıran tarafından sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekmektedir. (Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı nın 19/08/2011 tarihi ve B.07.1.GİB saylı özelgesi.) c-hasarlı aracın taşınması esnasında taşıma irsaliyesi bulundurulması ve sevk irsaliyesi düzenlenmesi: V.U.K. nun 240.ncı maddesinin "Taşıma irsaliyeleri" başlıklı(a) fıkrasında ise; "Ücret karşılığında eşya nakleden bütün gerçek ve tüzel kişiler naklettikleri eşya için, 209. maddede yazılı bilgilerle, sürücünün ad ve soyadı ve aracın plaka numarasını ihtiva eden ve seri ve sıra numarası dahilinde teselsül eden irsaliye kullanmak zorundadırlar. Bu irsaliyenin bir nüshası eşyayı taşıttırana, bir nüshası eşyayı taşıyan aracın sürücüsüne veya kaptanına verilir ve bir nüshası da taşımayı yapan nezdinde saklanır. Bu bent hükmü nakliye komisyoncuları ile acenteleri de kapsar." hükmü yer almaktadır. Buna göre, ücret karşılığında taşıma yapan çekici firmaların taşıma irsaliyesi düzenlemesi ve araçta bulundurması zorunlu olup, firmanızca ayrıca çekici firmalar tarafından taşınan hasarlı araçlar için sevk irsaliyesi düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır. (Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı nın 02/05/2011 tarih ve B.07.1.GİB sayılı özelgesi.) d-taşıma irsaliyesi ile faturanın bir arada "taşıma irsaliyeli fatura" adı altında tek bir belge olarak kullanılamaz: Çünkü, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 231'inci maddesinin beşinci bendinde, "Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami on gün içinde düzenlenir..." hükmü yer almıştır. Öte yandan, anılan Kanunun 240'ıncı maddesinin (A) fıkrasında, "Ücret karşılığında eşya nakleden bütün gerçek ve tüzelkişiler naklettikleri eşya için, 209'uncu maddede yazılı bilgilerle, sürücünün ad ve soyadı ve aracın plaka numarasını ihtiva eden ve seri ve sıra numarası dahilinde teselsül eden irsaliye kullanmak zorundadırlar. Bu irsaliyenin bir nüshası eşyayı taşıttırana, bir nüshası eşyayı taşıyan aracın sürücüsüne veya kaptanına verilir ve bir nüshası da taşımayı yapan nezdinde saklanır. Bu bent hükmü nakliye komisyoncuları ile acenteleri de kapsar." hükmü yer almıştır. Bu açıklamalara göre, taşıma irsaliyesi ile fatura, 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre ayrı ayrı düzenlenmesi zorunlu belgeler olduğundan, iki belgenin birleştirilerek "taşıma irsaliyeli fatura" adı altında tek bir belge olarak bastırılıp kullanılması mümkün bulunmamaktadır. (Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü nün tarih ve B.07.0.GEL.0.29/ /59116 sayılı özelgesi.) e-taşıma irsaliyesi yerine irsaliyeli fatura kullanılıp kullanılmayacağı:

5 5 VUK. nu 230/5.nci maddesi ile 240.ncı maddesinin (A) bendindeki hükümler gereğince, Ücret karşılığı eşya nakleden şirketinizin, naklettiği her sefer eşya için taşıma irsaliyesi, malı gönderen müşteri tarafından ise taşınan mallar için sevk irsaliyesi düzenlemesi, Öte yandan, ücret karşılığı yapılan taşıma işiyle ilgili olarak taşıma irsaliyesi düzenleme zorunluluğu bulunduğundan irsaliyeli fatura düzenlemesi mümkündür. (Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı nın 26/08/2013 tarih ve [ /VUK-1-...] 1346 sayılı özelgesi.) f-kiralanan araçlarla nakliyecilik faaliyetinde bulunulması halinde taşıma irsaliyesi düzenleme zorunluluğunun bulunup bulunmadığı : 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 240/a maddesinde, "Taşıma irsaliyeleri; ücret karşılığında eşya nakleden bütün gerçek ve tüzel kişiler naklettikleri eşya için, 209'ncu maddede yazılı bilgilerle, sürücünün ad ve soyadı ve aracın plaka numarasını ihtiva eden ve seri ve sıra numarası dahilinde teselsül eden irsaliye kullanmak zorundadırlar. Bu irsaliyenin bir nüshası eşyayı taşıttırana, bir nüshası eşyayı taşıyan aracın sürücüsüne veya kaptanına verilir ve bir nüshası da taşımayı yapan nezdinde saklanır. Bu bent hükmü nakliye komisyoncuları ile acenteleri de kapsar." hükmü yer almaktadır. Diğer taraftan; 173 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin C/3 bölümünde; "Anılan Kanunun 230. maddesine göre satılan malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırıldığı hallerde alıcının sevk irsaliyesi, 240'ıncı maddeye göre de ücret karşılığında eşya taşıyanların ise taşıma irsaliyesi düzenleme mecburiyeti bulunmaktadır. " açıklamasına yer verilmiştir. Buna göre, kendi araçlarıyla yapılan ücret karşılığı taşıma faaliyeti sırasında, taşıma irsaliyesi düzenlemesi gerekmektedir. Ayrıca, taşıma işinin üçüncü şahıslardan kiralanan araçlarla yine bizzat kiralayan tarafından yapılması hâlinde de taşıma irsaliyesi kiralayanca tanzim edilerek araçta bulundurulması gerekir. Ancak, üçüncü şahıslardan taşıma hizmeti satın alınması hâlinde, taşımayı yapan üçüncü şahıslar tarafından taşıma irsaliyesi düzenlenerek ve araçta bulundurulması gerekir. (Gelir İdaresi Başkanlığı Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı nın 15/03/2011 tarih ve B.07.1.GİB sayılı özelgesi.) 3-Taşımanın Nakliye Komisyoncusu veya Acenta Aracılığıyla Yaptırılması: Taşımanın, nakliye komisyoncuları ve acenteleri vasıtası ile yaptırıldığı hallerde, bunların da taşıma irsaliyesi düzenleme zorunluluğu vardır. V.U.K. nun 240 ıncı maddesinin (A) bendinde, taşıma işletmelerinin, yaptıkları işler için taşıma irsaliyesi kullanmaları ve bu irsaliyenin bir nüshasının eşyayı taşıttıranda bir nüshasının eşyayı taşıyan aracın sürücüsüne veya kaptanına verilir ve bir nüshası da taşımayı yapan nezdinde bulundurulması mecburiyeti konulmuştur. Buna göre taşıma irsaliyesinin; Bir nüshası : Eşyayı taşıttıranda, Diğer nüshası : Eşyayı taşıyan aracın sürücüsünde veya kaptanında, Diğer bir nüshası : Taşımayı ücret karşılığı yapanda, bulundurulması şarttır. Taşıma, nakliye komisyoncuları ve acenteleri vasıtası ile yaptırıldığı hallerde, bunların da taşıma irsaliyesi düzenleme zorunluluğu vardır. Ancak, nakliye komisyoncuları ve acentalar taşıma irsaliyesi düzenlemeleri zorunludur. Peki ücret karşılığı nakliye işini yapan araç sahibinin de ayrıca düzenlemesi gereklimidir. Örneğin, (X) şirketine ait bir mal, (Y) şirketinin komisyonculuğu vasıtasıyla nakliyatı, (Z) Şirketine ait nakliye aracı vasıtasıyla yaptırılmaktadır. Bu örnekte, taşıma ücretini, kendi nakil aracıyla taşıma işini yapan (Z) alacaktır. (Y) şirketi bulduğu nakliye şirketi için bir komisyon alma hakkı vardır ve bu komisyon için fatura düzenleyecektir. Malın satıcısı olan (X) şirketi de sevk irsaliyesini düzenleyip nakliye aracının sahibine verecektir. Peki komisyoncu taşıma irsaliyesi düzenyecek midir. Bizce düzenleyecektir. Çünkü, maddenin (A) bendinin son cümlesinde bu açıkça belirtilmiştir. Taşıma irsaliyesinin düzenlenmesinin

6 6 ana amacı, tebliğde de belirtildiği gibi, ücret karşılığı taşıma işi yapanlar için getirilmiş bir düzenlemedir. Taşıma işi yapanların gelirlerini kavrama amacı taşımaktadır. Taşıma işlerinin nakliye komisyoncuları veya acentalarca yaptırılması halinde, bunlar komisyon adı altında bir ücret almaktadırlar, nakliyeci de nakliye ücreti almaktadır. Dolayısıyla zincirdekilerin hepsi ücret almaktadırlar. Maddede nakliye komisyoncuları ve acenteleri için taşıma irsaliyesi düzenlenmesi gerektiği ifade edilmiştir. Ücret karşılığı taşıma işi yapanların da 240/A maddesine göre taşıma irsaliyesi düzenleme mecburiyeti vardır. Bu durumda, taşıma işinin nakliye komisyoncuları ve acenteleri vasıtasıyla yapılması halinde, zincirdekilerin tamamının taşıma irsaliyesi düzenlemesi ve birer nüshasının taşıtta bulundurulması gereklidir. Ancak, bu durumda, aynı mal için, aynı bilgileri içeren sanki mükerrer düzenlenmiş gibi, birden fazla taşıma irsaliyesinin taşıtta bulundurulması sağlanmış olmaktadır. Bu uygulama, yeni bir tebliğle daha basit hale getirilmelidir. 4-Taşınan Eşyanın Ticari veya Gayri Ticari Nitelikte Olması: Taşınan eşyanın ticari veya gayri ticari nitelikte olmasının önemi yoktur. Önemli olan ücret karşılığında bir malın taşınması ve taşınan eşya ticari mal da olsa, ev eşyası gibi ticari olmayan nitelikte de olsa taşıma irsaliyesi düzenlemesi gereklidir. 5-Taşıma İrsaliyesinde Bulunması Gereken Bilgiler: Vergi Usul Kanunu nun 240 ncı maddesinin (A) bendinde belirtildiği gibi, taşıma irsaliyesinde, 209'uncu maddede yazılı bilgilerle, sürücünün ad ve soyadı ve aracın plaka numarasının bulunması gerekmektedir. Diğer taraftan, Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelik in 7/G maddesinde ve 141 ve 164 nolu VUK. genel tebliğinde, taşıma irsaliyelerinde bulunması gerekli bilgiler ayrıca belirtilmiştir. Buna göre; Taşıma İrsaliyesinde; 1. Malın ambara giriş tarihi; 2. Malın cinsi (Malın cinsi belli değilse sadece balya, kasa, sandık gibi ambalaj nevinin kaydedilmesiyle iktifa edilir); 3. Malın miktarı (Ticari teamüle göre parça, sandık veya sıklet); 4. Malın kimin tarafından tevdi edildiği; 5. Malın nereye ve kime gönderildiği; 6. Alınan nakliye ücreti tutarı. 7. Eşyayı taşıyacak aracın plakası, 8. Sürücünün adı ve soyadı. 6-Taşıma İrsaliyesi, Sevk İrsaliyesi, Fatura İlişkisi: Sevk irsaliyesi, ekonomideki mal hareketini izlemek için ihdas edilmiş bir belge olup, taşıma irsaliyesinin düzenlenme nedeni mal harekatı olmayıp, ücret karşılığı mal ve eşya taşıyanların elde ettikleri gelirlerin kavranması ile ilgilidir. Önceki, sevk irsaliyesinin düzenlenmesi bahsinde açıkladığımız gibi, sevk irsaliyesi ticari bir malın nakliyesi esnasında düzenlenen ve bu malın ekonomi içindeki hareketinin izlenmesi için düzenlenmekte olup, bu ticari malın nakliyesi esnasında ayrıca taşıma işi yapan tarafından taşıma irsaliyesi de düzenlenmesi gerekir. Yani sevk irsaliyesinin düzenlenmiş olması, taşıma irsaliyesinin düzenlenmesini ortadan kaldırmaz. Fatura ise malın teslimi anında, değil sevk irsaliyesinin düzenlenmesinden en geç 7 gün içinde düzenlenmesi gereken bir belgedir. Sev irsaliyesinde malın bedeli yazılı olmayıp, faturada ise birim fiatı ve toplam tutar yazılıdır. Faturanın malın nakliyesinden önce düzenlenmiş olması, sevk irsaliyesinin düzenlenmesi zorunluluğunu bertaraf etmez. Örnek; İstanbul daki imalatçı firma (X) şirketinin, Anadoludaki Konya da bulunan (Y) isimli bir müşterisi için, 10 adet traktör göndermeyi kabul etmiş ve traktörleri, araç sahibi (Z) nakliye şirketi ile göndermiştir. Bu örnekteki malı satan imalatçı (X) şirketi sevk irsaliyesini düzenleyip, bir örneğini, taşıtta bulundurmak üzere, malı nakleden nakliye firmasına verecek, taşıma işini ücret karşılığı

7 7 yapan araç sahibi (Z) şirketi ise taşıma irsaliyesi düzenleyecek ve bir örneğini taşıtta bulunduracaktır. Örnekte görüleceği gibi, ticari bir malın taşınması esnasında, sevk irsaliyesi ve taşıma irsaliyesi olmak üzere iki ayrı belge düzenlenecek ve taşıtta bulundurulacaktır. Faturanın ise anında düzenlenmesi gerekmediğinden, taşıtta faturanın bulunup bulunmadığının bir önemi yoktur. Bulunmamasını bir cezai yaptırımı olmaz. Taşıma irsaliyesi ücret karşılığında eşya nakleden gerçek ve tüzelkişilerce düzenlenmesi gerekli olan bir belge olup, sevk irsaliyesi ise ticari bir malın nakliyesi sırasında mutlaka düzenlenip taşıtta bulundurulması gereken bir belgedir. Bir mükellefin, özel bir şahsın ev eşyasını kendi aracıyla ücret karşılığı taşırsa, sevk irsaliyesi düzenlemez, ancak taşıma irsaliyesi düzenlemek zorundadır. Çünkü, ev eşyası ticari bir mal değildir. Bu mükellefin kendi ticari malını kendi aracıyla taşırsa, sevk irsaliyesi düzenleyecek, ancak taşıma irsaliyesi düzenlemeyecektir. Bir mükellef, kendisine ait ev eşyasını, kendi aracıyla taşırsa, ev eşyası ticari mal olduğu için sevk irsaliyesi düzenlemez, ücret almadığı için de taşıma irsaliyesi düzenlemez. 7-Taşıma İrsaliyesinin Düzenlenme Esasları: Maddede belirtildiği gibi, taşıma irsaliyesi seri ve sıra numarası dahilinde teselsül etmesi gerekir. Aynı numarayı taşıyan ve mükellefin değişik şube ve kısımlarında kullanılan birden fazla taşıma irsaliyesi bulunmasın halinde, bu irsaliyelere hangi kısım ve şubeya ait olduğunun üstüne ayrı numaralandırma ile yazılması gerekir. Önceki bölümde de belirttiğimiz gibi, taşıma irsaliyeleri (3) üç nüsha olarak düzenlenir. Bir nüshası, taşımayı yaptırana,bir nüshası, eşyayı taşıyan aracın sürücü veya kaptanına,bir nüshası da ücret karşılığı eşya taşıyan mükellefce saklanır. 8-Kargo ve Nakliye Şirketlerince Birden Fazla Kişiye Ait Emtia nın Nakliye İşinde Belge Düzeni: Belirli sürelerde bir yerden başka bir yere taşınan, tek parçada 100 kg'yu geçmeyen, ambalaj ve kap içerisinde olan dosya, paket, koli, sandık vb. eşya ve emtialara kargo denir. Kargo nakliyatı yapan şirketlerle her türlü nakliye işini ambarlar vasıtasıyla yapan şirketler, taşıma işini ücret karşılığı yapan şirketlerdir. Dolayısıyla ücret karşılığı yaptıkları taşıma işi ile ilgili olarak taşıma irsaliyesi düzenlemek zorundadırlar. Bu tür şirketler birden fazla müşterinin kargo ve eşyasını taşıdıkları için, her müşteriye ait kargo için ayrı bir taşıma irsaliyesi düzenlemek zorunda değildirler. Konu ile ilgili 345 no.lu V.U.K. genel tebliğinde 1 aşağıdaki şekilde açıklama yapılmıştır. Vergi Usul Kanununun 240 ıncı maddesinin (A) bendinde belirtildiği üzere, ücret karşılığında eşya nakleden bütün gerçek ve tüzel kişiler naklettikleri eşya için düzenleyenin adı-soyadı, malın ambara giriş tarihi, malın cinsi, miktarı, malın kimin tarafından tevdi edildiği, tevdi edenin vergi dairesi ve vergi kimlik numarası, malın nereye ve kime gönderildiği, alınan nakliye ücreti tutarı, sürücünün adı-soyadı, vergi dairesi ve vergi kimlik numarası ile aracın plaka numarasını ihtiva eden ve seri ve sıra numarası dahilinde teselsül eden irsaliye (Taşıma İrsaliyesi) kullanmak zorundadırlar. Ancak, bu Tebliğin yayımlandığı tarihten itibaren, Vergi Usul Kanununun mükerrer 257 nci maddesinin Bakanlığa verdiği yetkiye dayanılarak, farklı adreslerde bulunan birden çok alıcıya eşya taşınması sırasında tek bir "Taşıma İrsaliyesi" düzenlenmesi ve irsaliyenin "alıcı adresi" bölümüne de "ekli listedeki muhtelif müşteriler" ibaresinin yazılması uygun görülmüştür. Taşıma irsaliyesine eklenecek listede, taşıma irsaliyesinin seri ve sıra numarası, göndericinin adı-soyadı, unvanı, gönderinin cinsi ve miktarı (adet, ağırlık vb.), alıcının adı-soyadı ve gönderinin varış merkezi ile ücreti yer alacaktır. Gelir İdaresi Başkanlığı Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı tarih ve :B.07,1.GİB /01-MUK-31 sayılı özelgesinde belirtildiği gibi, no.lu tebliğ (F) bölümü

8 8 Taşıma irsaliyesine eklenecek listede, taşıma irsaliyesinin seri ve sıra numarası, göndericinin adısoyadı, unvanı, gönderinin cinsi ve miktarı (adet, ağırlık vb.), alıcının adı-soyadı ve gönderinin varış merkezi ile ücretinin yer alması gerekmektedir. Kargo şirketlerinin taşıdıkları eşya ticari bir eşya ise, malı veya eşyayı taşıtan tarafından düzenlenen sevk irsaliyesinin de taşıtta bulunması gereklidir. Sevk irsaliyesini düzenleyen ve taşıma işini yapan kargo şirketine teslim eden mükelleflerin bunu teslim ettiklerine dair ellerinde bir belge bulundurmaları kendi yararlarınadır. Ürünlerini kargo ile gönderen mükelleflerin sevk irsaliye düzenlediklerine dair bir bilgiyi belgelendirmeleri kendi yararlarına olacaktır. Bu durumu belgelendirmek amacıyla, taşıma yaptıran mükelleflerin mutlak suretle kargo firmasının teslim fişine ürünle birlikte sevk irsaliyesinin de teslim edildiğini gösterir bir ibare ya da şerhin ayrıca yazılmasını ve teslim fişinin bu şekilde imzalanmasını sağlaması gerekecektir. Aksi takdirde sevk irsaliyesinin düzenlendiğinin ispat külfeti mükellefe ait olduğundan, kargo şirketi görevlileri tarafından sevk irsaliyesinin ibraz edilmediği durumlarda sevk irsaliyesinin düzenlenmemiş olduğu gerekçesiyle sözü edilen cezai uygulama ile baş başa kalınacaktır. 9-Taşıma İrsaliyesi, Sevk İrsaliyesi ve Faturanın Taşıtta Bulunmaması Hali: Maliye Bakanlığının Yoklama memurları ile yoklama ile yetkili olanların: Taşıma irsaliyesi, sevk irsaliyesi ve faturanın taşıtta bulunmaması halinde bu belgelerin ibrazına kadar nakil vasıtalarını trafikten alıkoymak, taşınan malın sahibi belli değilse tespitine kadar malı bekletmek ve muhafaza altına almak, (Beklemeye ve muhafazaya alınan malların bozulmaya ve çürümeye maruz mallar olması halinde derhal, diğer mallar ise üç ay sonra Maliye ve Gümrük Bakanlığının belli edeceği esaslar dahilinde tasfiye olunur.) Yetkileri de bulunmaktadır. (168 nolu tebliğ) 10-Sevk İrsaliyesinde Ceza Uygulaması: Taşıma irsaliyelerinde, bulunması gerekli olan bilgilerin bulunmaması veya eksik bulunması halinde, irsaliyenin hiç düzenlenmemiş sayılarak "özel usulsüzlük cezası" uygulanacağı yolunda Vergi Usul Kanununda herhangi bir hüküm yer almadığından bahisle yargı organlarında açılan davalar idare aleyhine sonuçlanmaktadır. Bu nedenle, müstakar hale gelmiş yargı kararları dikkate alınarak, taşıma irsaliyelerindeki eksikliklerle ilgili olarak özel usulsüzlük cezası yerine Vergi Usul Kanununun 352/II-7 nci maddesine göre "ikinci derece usulsüzlük" cezası kesilmesi gerekir. 11-Taşıma İrsaliyesi İle İlgili Özelliği Olan Hususlar: a-kargoya teslim edilen ürünlere ilişkin faturanın kolinin içine konulup konulamayacağı ile iade edilen ürünlerde gider pusulasının imzalattırılma zorunluluğunun olup olmadığı : V.U.Kanunu nun 230 uncu maddesinin 5 inci fıkrasında; malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının, taşınan veya taşıttırılan mallar için sevk irsaliyesi düzenlenmesi ve taşıtta bulundurulması şarttır. Kargo aracılığı ile müşterilere gönderilen emtialara ilişkin sevk irsaliyesinin ve irsaliyeli faturanın emtia ile birlikte kolinin içine konulması mümkün bulunmamaktadır. Ancak, yalnız faturanın emtia ile birlikte kolinin içine konulması mümkün bulunmaktadır. Nihai tüketici olan müşterilerin iade ettiği emtiaya ilişkin satış belgesinin (fatura veya irsaliyeli faturanın) ibraz edilmemesi halinde iade edilen emtialar için gider pusulası düzenlenmesi ve müşteriye (nihai tüketiciye) imzalattırılması gerekmektedir. (Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarih ve B.07.1.GİB /VUK-1/ sayılı özelgesi) b-tüpraş Rafinerilerinden alınan akaryakıt ürünlerinin karayolu, boru hattı veyadeniz yolu ile şirketin terminallerine taşınması esnasında düzenlenen diğer belgeler yanında sevk irsaliyesi düzenlenip düzenlenmeyeceği:

9 9 213 sayılı V.U.K.nun 173 ve 253 no.lu genel tebliğlerinde belirtildiği gibi, bu tebliğlerde bahsi geçen kamu kurum ve kuruluşlarının düzenledikleri belgelerin alınan ürünün alıcı veya satıcı tarafından taşınıp taşınmadığına bakılmaksızın sevk irsaliyesi olarak kabul edileceği ve satın aldığı malı kendi araçlarıyla taşıyan veya bir nakliyeciye taşıttıranlardan ayrıca sevk irsaliyesi istenmeyeceği açıklanmıştır. Buna göre, Tüpraş tan alınan akaryakıt ürünlerinin sevkiyatında düzenlenen uluslar arası taşımacılığa ilişkin belgelerin, sevkiyat sırasında taşıtta bulundurulması, sevk irsaliyesinde yer alması zorunlu bilgileri içermesi ve Gümrük İdaresince tescil edilmiş belgeler olması koşuluyla sevk irsaliyesi olarak kabul edileceğinden, ayrıca sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekmemektedir. (Gelir İdaresi Başkanlığı Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı nın tarih ve B.07.1.GİB /01/VUK-230/ MUK-12- sayılı özelgesi) c-hafriyat sonucu çıkan toprağın taşınması esnasında taşıma irsaliyesi bulundurulması ve sevk irsaliyesi düzenlenmesi: Hafriyat sonucu çıkan toprağın inşaatın sahibinin kendi araçları ile yapımasına veya ücret karşılığı yapılmasına göde değişmektedir; Buna göre; 1-Hafriyat sonucu çıkan toprağın naklinin inşaat işini yapan, şirketce veya taşeronlarca yapılması sırasında ticari mal hareketinden söz edilemeyeceğinden sevk irsaliyesi düzenlenmemesi, 2-Hafriyat sonucu çıkan toprağın naklinin inşaat işini yapan şirketin aktifine kayıtlı araçlarla kendisince yapılması sırasında, taşıma işinin... inşaatı işinin bir parçası olmasından dolayı ve ücret karşılığı yapılan müstakil bir taşıma hizmetinden bahsedilemeyeceğinden taşıma irsaliyesi düzenlenmemesi, 3-Hafriyat sonucu çıkan toprağın naklinin alt taşeron firmalara ücret karşılığında yaptırılması halinde sadece ücret karşılığında taşımayı yapan bu firmalar tarafından her bir taşıma için taşıma irsaliyesi düzenlenmesi ve araçta bulundurulması gerekmektedir. Taşeronlara yaptırılacak olan taşıma işinin fiyatının toplu olarak belirlenmiş olması hâlinde, her bir taşıma irsaliyesinde taşeronla yapılan sözleşmeye atıfta bulunularak, bu duruma ilişkin açıklama ve toplu tutarın yer alması, 4- Hafriyat sonucu çıkan toprağın naklinin ücret karşılığında yaptırılması durumunda işin bitimini takip eden yedi gün içerisinde şirketinize fatura düzenlenmesi, gerekmektedir. (Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı 22/03/2012 tarih ve B.07.1.GİB [ /VUK-1-...] 1122 sayılı özelgesi.) d-taşıma irsaliyesi ile faturanın birarada "Taşıma irsaliyeli fatura" adı altında tek bir belge olarak kullanılıp kullanılmayacağı : Taşıma irsaliyesi ile fatura, 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre ayrı ayrı düzenlenmesi zorunlu belgeler olduğundan, iki belgenin birleştirilerek "taşıma irsaliyeli fatura" adı altında tek bir belge olarak bastırılıp kullanılması mümkün bulunmamaktadır. (Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü tarih ve B.07.0.GEL.0.29/ /59116 sayılı özelgesi.) e-taşıma irsaliyesi yerine irsaliyeli fatura kullanılıp kullanılmayacağı: Ücret karşılığı eşya nakleden şirketinizin, naklettiği her sefer eşya için taşıma irsaliyesi, malı gönderen müşteriniz tarafından ise taşıdığınız mallar için sevk irsaliyesi düzenlemesi, Şirketinizin yaptığı taşıma hizmeti karşılığında hizmet verdiği firma adına hizmetin verildiği tarihten itibaren yedi gün içinde fatura düzenlenmesi gerekmektedir. Öte yandan, yapacağınız ücret karşılığı taşıma işiyle ilgili olarak şirketinizin taşıma irsaliyesi düzenleme zorunluluğu bulunduğundan irsaliyeli fatura düzenlemeniz mümkün bulunmamaktadır. B-YOLCU LİSTELERİ:

10 10 Fatura yerine geçen bir diğer belgemizde yolcu listesidir. Yolcu listesi, taşımacılık yapan firmaların araçlarında bulundurmaları gereken bir belgedir.(ismek.ibb.gov.tr-2007) 1- Yolcu Listesinin Tanımı: Şehirlerarası yolcu taşımacılığı yapan işletmeler, yaptıkları her sefer için yolcu isimleri ve ödedikleri ücretleri gösteren listeyi düzenlemek zorundadır. Bu belgeye yolcu listesi denir.yolcu listesi düzenleme mecburiyeti sadece şehirlerarası yolcu taşımacılığı yapanlar için getirilmiş şehirler arası mesafeler dikkate alınmamıştır. Bazen, bir şehir ile o şehrin bir ilçesi arasındaki mesafe, iki il arasındaki mesafeden daha uzun olduğu halde bir ilin kendi ilçesi arasında yapılan yolcu taşımacılığında yolcu listesi düzenlemek gerekmemektedir. Örneğin Antalya ile 182 km. mesafedeki Gündoğmuş ilçesi arasında yapılan yolcutaşımacılığında yolcu listesi düzenlenmeyecek, Ordu ile Giresun arası 48 Km' olmasına karşın, yolculuk şehirler arası olduğundan, yolcu listesi düzenlenmesi gerekir.yolcu listesinde de taşıma hizmetini alan ve bu hizmeti satan kişi olmak üzere iki taraf vardır. Taşımacılık işletmeleri müşteriye bilet satma yetkisini acentelere verebilir. Bu durumda belgede üç taraf yer alır. SATICI ACENTA ALICI Yolcu taşır. Şirket adına bilet satar. Araçta taşınır. Taşıma ücreti alır. Satıcıdan komisyon alır. Taşıma ücreti öder. Bilet satar. Bileti satıcı adına satar. Bilet alır Ticari belge verir. Ticari belge verir. Ticari belge vermez. Yolcu listesini imzalar. Yolcu listesini imzalar. Yolcu listeleri, Vergi Usul Kanunu na göre şehirler arası taşımacılık (Devlet Demir Yolları Hariç) yapanların araçlarında taşınan kişi sayısının takip edilmesi için düzenlenir. Ayrıca trafik polisleri tarafında yapılan kontrollerde istenir. a-yolcu listesinin şekli: Yolcu listesinin belirlenmişşekli yoktur. Ancak vergi usul kanununda bulunması gereken şekil şartları yer almaktadır. Şekil şartlarını gruplandırırsak: b-yolcu listesinin üst bölümünde: -Taşıma işletmesinin unvanı, adı, soyadı, adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve numarası, -Belgenin seri ve sıra numarası, -Sefer yapılan günün tarihi, hareket saati, araç plaka numarası, gidilecek yer ve -Maliye bakanlığının logosu yer alır. c-yolcu listesinin alt bölümünde: -Yolcuların koltukları ve ücretleri, -Yolcu listesini düzenleyen görevlinin adı ve imzası yer alır. d-yolcu listesinin temini: Şehirlerarası yolcu taşıma işiyle uğraşan otobüs işletmecileri kullanacakları yolcu taşıma biletleri ve yolcu listelerini bağlı bulundukları vergi dairesinin bulunduğu ildeki anlaşmalı matbaalara bastıracaklardır. (173.Nolu VUK. genel tebliğ) Yolcu listesi öğrendiğimiz gibi: -Noter yolu ile, -Maliye bakanlığının anlaşmalı matbaalarından temin edilir.

11 11 Büyükşehir il sınırları içerisinde yer alan ilçelerdeki vergi dairesi mükelleflerine ait fatura, gider pusulası, sevk irsaliyesi gibi belgelerin o ilçedeki noterlerce tasdik ettirilmesi mümkündür. Çünkü, 164 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin III numaralı bölümünde, mükelleflerin, Fatura, Müstahsil Makbuzu, Serbest Meslek Makbuzu, Gider Pusulası, Perakende Satış Vesikaları (Perakende Satış Fişleri, Makineli Kasaların Kayıt Ruloları, Giriş ve Yolcu Taşıma Biletleri), Sevk İrsaliyesi, Taşıma İrsaliyesi, Yolcu Listesi ve Günlük Müşteri Listelerini anlaşmalı matbaalar dışındaki yerlerden temin etmiş olmaları halinde, noter tasdikli olarak kullanacakları hüküm altına alınmıştır. Buna göre mükellefler, kullanacakları belgelerini, işyerinin, işyeri olmayanlar ikametgâhının bulunduğu belediye veya büyükşehir belediye sınırları içinde bulunan noterlerden birine tasdik ettirmek zorunda olduklarından, büyükşehir belediyesi içerisinde yer alan vergi dairesi mükelleflerine ait belgelerin o belediye sınırları içindeki ilçelerde bile olsa noterlerce tasdik edilmesi mümkündür. (Gelir İdaresi Başkanlığı İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı nın 22/08/2013 tarih ve sayılı özelgesi.) e- Belgenin temin zamanı: Vergi Usul Kanunu tasdik zamanını iki şekilde belirlemiştir. -Yeni işe başlayacak işletmeler, işe başlamadan önce, -Ellerinde kullandıkları koçanları bitenler ise belgeleri bitmeden önce 2-Yolcu Listelerinde Bulunması Gereken Bilgiler: V.U.K. nun 240.ncı maddesinin (B) bendinde ve Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım Ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelik de de belirtildiği gibi, yolcu listelerinde bulunması gereken bilgiler aşağıdaki şekilde sayılmıştır: 1. Yolcu listesini düzenleyen işletmenin adı veya unvanı ile adresi, 2. Taşıtı işleten mükellefin adı, soyadı varsa unvanı, adresi vergi dairesi ve hesap numarası, 3. Taşıtın plaka numarası, sefer tarihi ve hareket saati, 4. Bilet numaraları işaretlenmek suretiyle yolcu sayısı ve toplam hasılat tutarı. Yolcu listesinde; ve listenin seri ve müteselsil sıra numarası yazılacaktır. 3-Aynı Şehir İçinde Birden Fazla Terminal Veya Yazıhaneden Çıkış Olması Durumunda Yolcu Listesinin Nasıl Düzenleneceği:(334 no.lu VUK. tebliği) 173 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin(1) (C) bölümünün 5 inci maddesinde, şehirler arası yolcu taşıma işiyle uğraşan otobüs işletmecilerinin, kendi otobüsleri ile yaptıkları veya otobüs acenteleri (komisyoncuları) aracılığıyla bağımsız otobüs sahiplerine yaptırdıkları yolcu taşıttırma hizmeti karşılığında düzenlenecek yolcu listelerinin nasıl ve kimler tarafından düzenlenmesi gerektiği hususları örnekleri ile açıklanmıştır. Ancak, aynı şehir içinde birden fazla terminal veya yazıhaneden çıkış olması durumunda yolcu listesinin nasıl düzenlenecektir. Aynı şehir içinde birden fazla terminalden veya yazıhaneden yolcu alınmasının söz konusu olduğu durumlarda, taşıtın ilk hareket merkezinden çıktığı noktada taşıtta bulunan yolcular için yolcu taşıma bileti düzenlenmiş olması şartıyla yolcuların alındığı en son hareket noktası çıkışına kadar yolcu listesi düzenlenmemesi, en son çıkıştan itibaren otobüste bulunan tüm yolcuları gösteren yolcu listesi düzenlenmesi gerekmektedir. C-YOLCU BİLETLERİ: 1-Genel Açıklama:

12 12 Yolcu biletlerinin düzenlenme şekli ve ihtiva edeceği bilgiler, V.U.K. nun 233.ncü maddesinin 3 numaralı bendinde düzenlenmiştir. Buna göre, giriş ve yolcu taşıma biletleri, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir. Biletler kopyalı iki nüsha olarak tanzim edilir. Giriş ve Yolcu Taşıma Biletlerinde, işletmenin ticaret unvanı veya mükellefin adı soyadı, vergi dairesi adı ve hesap numarası yazılacak veya aynı bilgiler teslimden önce matbaa işletmesince firma kaşesi ile basılacaktır. Seri ve müteselsil sıra numarası mutlaka baskı anında yazılmış olacak, düzenleme tarihi ve alınan paranın miktarına ilişkin hususlar için yer ayrılması gerekmektedir. 2-Otobüs Firmasının veya Firmalarının Biletlerinin Komisyoncular Tarafından Satılması : Şehirlerarası yolcu taşıma işiyle uğraşan otobüs işletmecileri kullanacakları yolcu taşıma biletleri ve yolcu listelerini bağlı bulundukları vergi dairesinin bulunduğu ildeki anlaşmalı matbaalara bastıracaklardır. Ancak, bir otobüs firmasının veya firmalarının biletlerinin komisyoncular tarafından satılması halinde, yolcu taşıma biletleri ve yolcu listelerini otobüs komisyoncuları kendi vergi dairelerinin bulunduğu ildeki anlaşmalı matbaalara kendi adlarına bastıracaklar ve bu şekilde bastırılacak biletlerin dış yüzü üzerinde, hangi firmanın biletinin olduğunu belirtir, ilgili firmanın, adı ve soyadı, varsa ticaret ünvanı gibi bilgiler ile amblemi yer alacaktır. (173 no.lu VUK. genel tebliği) Otobüs komisyoncuları, bu şekilde bastıracakları yolcu taşıma biletlerini, birbirini takip eden müteselsil seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettireceklerdir. Otobüs firmaları ise hizmet bedeli olarak komisyoncu adına düzenleyecekleri faturalarda satılan bilet miktar ve tutarını ayrıca göstereceklerdir. Öte yandan, bir işletmenin kendi otobüsüyle yaptığı taşıma işi yanısıra, bağımsız otobüs sahiplerine de taşıma yaptırması halinde, bağımsız otobüs sahipleri tarafından bu işletmeye yapılan taşıma hizmeti karşılığında fatura düzenlenecektir. Ancak, yolcu taşıma bileti ve yolcu listesinin gerek işletmeye bağlı otobüslere gerekse bağımsız otobüs sahiplerine yaptırılan taşımalarda işletme tarafından düzenleneceği tabiidir. Bağımsız otobüs sahiplerinden maksat kendi otobüsüyle bir firmanın yolcularını taşıyan şahıslardır. Otobüs işletmelerinin kendi otobüsüyle yaptığı ve otobüs işletmelerine yaptırdıkları taşımalarda düzenliyecekleri belgeler aşağıdaki örneklerde açıklanmıştır. Örnek:1 (B) Otobüs işletmesi Ankara-İstanbul arasında şehirlerarası yolcu taşımacılığı yapmaktadır. Yolcu taşıma işini kendi otobüsleri yanısıra kendi adı altında bağımsız olarak çalışan (C) ve (D) otobüs sahiplerine (işletmelerine) yaptırmaktadır. Buna göre, örnekte belirtilen (B) otobüs işletmesi, kendi adına bastırmış olduğu yolcu taşıma biletlerini satarak, (C) otobüs sahibine yolcu bulmakta ve sözkonusu faaliyeti dolayısıyle komisyoncu olmakta, (C) ve (D) otobüs sahipleri de asıl işi yapan durumunda bulunmaktadır. Bu durumda, (B), (C) ve (D)'nin düzenliyecekleri belgcler şu şekilde olacaktır. (B) otobüs işletmesi (C) ve (D) otobüs sahiplerine yaptırdığı yolcu taşıma işi için komisyoncu veya aracı olmakla birlikte kendi adına bastırdığı yolcu taşıma bileti ve yolcu listesi düzenleyecektir. (C) ve (D) otobüs sahipleri (işletmeleri) ise, (B) işletmesine yaptıkları yolcu taşıma hizmeti karşılığında fatura düzenleyecekler ve başka bir belge düzenlemiyeceklerdir. Ancak, beraberlerinde (B) işletmesince düzenlenmiş yolcu listesi bulunduracakları tabiidir. Otobüsün seyri sırasında yolda yolcu alınması halinde ise (C) ve (D) kendi adlarına bastırmış oldukları yolcu taşıma biletini kullanacaklardır. Örnek:2 (A) otobüs işletmesi, (C) otobüs işletmesi yazıhanesini kiralayarak biletlerini sözkonusu yazıhanede de sattırmakta ve (C) işletmesine yazıhaneden dolayı kira parası ödemektedir. Bu durumda, yolcu taşıma biletleri ve yolcu listelerinin basımı ve kullanılması ile ilgili düzenlenecek belgeler şu şekilde olacaktır. (C) otobüs işletmesi kendi yazıhanesinde, (A) otobüs işletmesi adına satacağı yolcu taşıma biletlerini kendileri bastıramayacaklar, biletler (A) işletmesi tarafından bastırılacak

13 13 (C)'ye gönderilecektir. (C) otobüs işletmesi, bu şekilde sattıkları biletler için (A) işletmesinden yazıhane kirası olarak aldığı para karşılığında, fatura düzenleyecektir. Ancak, yolcu listelerinin ise (A) otobüs işletmesi tarafından düzenleneceği tabiidir. (Vuk 173.Nolu Tebliğ) 3-Şehirler Arası Yolcu Taşıma İşiyle Uğraşan Otobüs İşletmecilerinin Kendi Biletlerini Kullandırmak Suretiyle Yolcu Taşıttırmaları :(356 no.lu VUK.genel tebliği) Şehirler arası yolcu taşıma işiyle uğraşan otobüs işletmecileri, kendi otobüslerinde taşıyacakları yolcular için acentelere kendi biletlerini kullandırabileceklerdir. Acente, otobüs işletmecisi tarafından kendisine verilen yolcu taşıma biletini, her nüshasına kendi unvanını, adresini, vergi dairesini ve vergi kimlik numarasını içerir kaşeyi basmak suretiyle düzenleyecek ve bunları yolculara, yolcu listelerini de otobüs işletmesine bağlı otobüs yetkilisine verecek ve acentelik hizmet bedeli üzerinden otobüs işletmecisi firma adına fatura düzenleyecektir. Otobüsün seyri sırasında yoldan yolcu almaları halinde, otobüs işletmecisi firma tarafından bastırılan yolcu taşıma biletini kullanacaklardır.(356 no.lu tebliğ) 4-Yolcu Taşıma Biletlerinin Düzenlenmesinde Ödeme Kaydedici Cihazların Kullanılması:(356 no.lu VUK. genel tebliği) Şehirler arası yolcu taşıma işiyle uğraşan otobüs işletmecilerinin yaptıkları yolcu taşıma hizmeti karşılığında, aşağıdaki esaslar çerçevesinde 31 seri no.lu Ödeme Kaydedici Cihaz Genel Tebliğinin(4) I. bölümünde belirtilen bilgisayar bağlantılı ödeme kaydedici cihazlar kullanılabilecek ve bu cihazlar vasıtasıyla merkez, şube veya acenteler tarafından düzenlenen fişler, Vergi Usul Kanununda yer alan yolcu taşıma bileti olarak kabul edilecektir. Yolcu taşıma bileti düzenlemede kullanılacak bilgisayar bağlantılı ödeme kaydedici cihazların, 3100 sayılı Kanunun 5 inci maddesine göre Bakanlığımızca onaylanmışbulunması şarttır. Bilgisayar bağlantılı ödeme kaydedici cihazlar kullanılmak suretiyle düzenlenecek yolcu taşıma biletleri tebliğin "EK"teki şekil ve muhtevaya uygun olacaktır. Faaliyetlerinde bilgisayar bağlantılı ödeme kaydedici cihazları kullanan ve müşterilerine "EK"teki örneğe uygun yolcu taşıma bileti veren mükellefler, başka bir yolcu taşıma bileti düzenlemeyecektir. Düzenlenen yolcu taşıma biletlerinin aslı müşteriye verilecek, nüshası ise Vergi Usul Kanununun muhafaza ve ibraz mecburiyetine ilişkin hükümleri uyarınca mükellefçe saklanacaktır. Ödeme kaydedici cihaz kullanılarak yolcu taşıma bileti düzenlenmesinde ayrıca aşağıdaki esaslara da uyulması gerekmektedir. a) Yolcu taşıma biletlerinin bizzat otobüs işletmecilerinin merkezi veya bunların şubeleri tarafından düzenlenmesi halinde bilet, otobüs işletmecisi mükellefe ait ödeme kaydedici cihazdan verilecek ve dolayısıyla biletin mükellef bilgileri bölümünde otobüs işletmecisine ait bilgiler yer alacaktır. b) Yolcu taşıma biletinin acenteler tarafından düzenlenmesi halinde bilet, acentelere ait ödeme kaydedici cihazdan verilecek ve biletin baş tarafında bileti düzenleyen acenteye, mükellef bilgileri bölümünde ise ilgili otobüs işletmesine ait bilgiler yer alacaktır. c) Acenteler, sahibi oldukları ödeme kaydedici cihazlarla birden fazla otobüs işletmecisinin biletlerini de düzenleyebileceklerdir. Bu şekilde düzenlenen yolcu taşıma biletlerinde, bilet hangi otobüs işletmecisi adına düzenlenmişse belgenin üzerinde (acentenin yanısıra) o otobüs işletmecisine ait mükellef bilgileri olacaktır. Bu takdirde adına bilet düzenlenen otobüs işletmelerine ait mükellef bilgileri ödeme kaydedici cihaza programlanacak ve mali bilgiler bilet sayıları da belirtilmek suretiyle cihaz hafızasında ve raporlarda (X, Z, mali hafıza) her bir otobüs işletmesi itibariyle ayrı ayrı gösterilecektir. d) Düzenlenen biletlere ilişkin bilgiler, bilgisayar bağlantılı ödeme kaydedici cihaz sistemlerinin özellikleri gereği, aynı anda (online olarak) otobüs işletmecilerine ait bilgisayar sistemlerine gönderilecektir. e) Yukarıda açıklandığı şekilde ödeme kaydedici cihazlar kullanılmak suretiyle yapılacak bilet satışlarından elde edilecek gelir, vergi uygulamaları bakımından adına bilet düzenlenen otobüs işletmecisi mükellefin geliri olarak addedilecektir. Ceza:

14 14 Yukarıda belirlenip açıklanan usul ve esaslara uymadıkları tespit edilenler adına, işledikleri fiile göre 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu ile 3100 Sayılı Kanunda yazılı cezalar kesilecektir.(356 no.lu VUK. genel tebliği) 5-Şehirler Arasında Karayoluyla Yapılan Yolcu Taşımacılığında Kullanılan Biletlerin Ebatları ve İhtiva Edecekleri Bilgiler Belge Düzeni: (406 no.lu VUK. genel tebliğ) Vergi Usul Kanununun 233 üncü maddesinde, "... Perakende satış fişi ile giriş ve yolcu taşıma biletleri seri ve sıra numarası dâhilinde teselsül ettirilir. Bu fiş ve biletler kopyalı iki nüsha olarak tanzim edilir ve bir nüshası müşteriye verilir..." hükmü yer almaktadır. Diğer taraftan, Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmeliğin 8 ve 7 inci maddesinin E/2 bölümünde giriş ve yolcu taşıma biletlerinde, işletmenin ticaret unvanı veya mükellefin adı soyadı, vergi dairesi adı ve hesap numarasının yazılacağı veya aynı bilgilerin teslimden önce matbaa işletmecisince firma kaşesi ile basılacağı; seri ve müteselsil sıra numarasının mutlaka baskı anında yazılmış olacağı, düzenleme tarihi ve alınan paranın miktarına ilişkin hususlar için yer ayrılacağı ifade edilmiştir. Aynı Yönetmeliğin 10 uncu maddesinin 5/a bendi uyarınca yolcu taşıma biletlerinin boyu 8 cm eni ise 17 cm ebadında olacaktır. Şehirler arasında karayoluyla yapılan yolcu taşıma işlerinde belge düzeniyle ilgili olarak 173 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin (C/5) ve 356 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin (A) bölümlerinde gerekli açıklamalar yapılmıştır. Anılan Kanunun Mükerrer 257 nci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi ile Maliye Bakanlığı, mükellef ve meslek grupları itibariyle muhasebe usul ve esaslarını tespit etmeye, bu Kanuna göre tutulmakta olan defter ve belgeler ile bunlara ilaveten tutulmasını veya düzenlenmesini uygun gördüğü defter ve belgelerin mahiyet, şekil ve ihtiva etmesi zorunlu bilgileri belirlemeye ve bunlarda değişiklik yapmaya yetkili kılınmıştır. Maliye Bakanlığına tanınan bu yetkiye istinaden, söz konusu tebliğlerde yer alan düzenlemelere ilaveten, teknolojik gelişmeler sonucunda bu sektörde düzenlenecek yolcu taşıma biletlerinin daha kaliteli kâğıda basılması imkânı ve dağıtım kolaylığı dikkate alınarak şehirler arasında karayoluyla yapılan yolcu taşıma işiyle uğraşan mükelleflerin yolcu taşıma biletlerini bir nüsha ve dip koçanlı olarak (iki parçalı) düzenleyebilmeleri uygun görülmüştür. Sözü edilen dip koçanlı yolcu taşıma biletlerinin dip koçanında ve yolcuya verilen parçasında ayrı ayrı olmak üzere mükellefin adı soyadı-unvanı, vergi dairesi, TC kimlik numarası veya vergi kimlik numarası, biletin seri ve sıra numarasına ilişkin bilgiler ve özel işaret (amblem) yer alacaktır. Ayrıca, her iki parçada da bedel ve düzenlenme tarihi bilgileri için yer ayrılacaktır. Dip koçanlı yolcu taşıma biletinin yolcuda kalacak parçası bu ölçüden aşağı olmamak üzere 7x12, mükellefçe muhafaza edilecek parçası ise 7x6,5 cm ebadında olacak şekilde anlaşmalı matbaalara bastırılacaktır. Yolcu taşıma biletlerinin yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde düzenlenmemesi halinde her bir tespit için Vergi Usul Kanununun Mükerrer 355 inci maddesi uyarınca özel usulsüzlük cezası kesilecektir. Ayrıca söz konusu yolcu biletlerinin dip koçanları ve yolcuya verilen parçasıyla ilgili olarakaynı Kanunun "Kaçakçılık Suçları ve Cezaları" başlıklı 359 uncu maddesinde yer alan fiillerin işlendiğinin tespiti durumunda Kanunun 367 nci maddesi uyarınca işlem yapılacaktır. Şehirler arasında karayoluyla yapılan yolcu taşıma işiyle uğraşanlar tarafından düzenlenecek dip koçanlı yolcu taşıma biletlerinde yukarıda sayılan asgari bilgilerin yanı sıra istenilen diğer bilgilere de yer verilebileceği tabiidir.(406 no.lu VUK.genel tebliği) 6-Hava Yolu Taşımacılığında Kullanılan Elektronik Ortamda Düzenlenecek Yolcu Biletleri:(334 No.lu VUK. Genel Tebliği)