EYD 536 Öğretmen Eğitimi Yaklaşımları 6. Türkiye de ve Dünyada Öğretmen Yetiştirme Uygulamaları

Transkript

1 EYD 536 Öğretmen Eğitimi Yaklaşımları 6. Türkiye de ve Dünyada Öğretmen Yetiştirme Uygulamaları Dr. Ali Gurbetoğlu

2 6. Türkiye de ve Dünyada Öğretmen Yetiştirme Uygulamaları Avrupa da Öğretmen Yetiştirme İngiltere, Fransa, Almanya, Finlandiya Asya da Öğretmen Yetiştirme Çin, Japonya Amerika da Öğretmen Yetiştirme ABD, Kanada Türkiye de Öğretmen Yetiştirme Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 2

3 Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 3

4 Öğretmen Yetiştirme Modelleri Günümüzde öğretmen yetiştirmede dört temel model vardır: Ardışık model, Eş zamanlı model, Yüksek lisans modeli, Bütünleşik model. Ardışık model: Lisans eğitiminden sonra eğitim bilimleri alanında ikinci bir lisan programını tamamlar. Bu program adayın tercihine göre 8 ay ile 2 yıl arasında sürebilmektedir. Eş zamanlı model: Lisans eğitimine devam ederken bir taraftan da diğer taraftan da eğitim bilimleri programını bitirerek her iki eğitimi de eş zamanlı olarak tamamlar. Yüksek lisans model: bu modelde lisans diploması ile aynı zamanda yüksek lisansın da tamamlanması esasına dayanır. İki yıl süren y programın bir bölümü hizmet öncesi, bir bölümü de hizmette sınıf çalışması şeklinde tamamlanır. Bütünleşik model: bu modelde lisans ile eğitim bilimleri programı iç içe bütünleşik bir program içinde tamamlanır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 4

5 Avrupa da Öğretmenlik Avrupa da öğretmen olmak için 4 ya da 5 yıllık bir eğitim gerektiği söylenebilir. İlk ve ortaöğretim öğretmenliği için gerekli şart lisans derecesidir. Bu şart, okul öncesi öğretmenliği için de geçerlidir. Çek Cumhuriyeti, Almanya, Malta, Avusturya ve Slovakya da öğrenim gören öğrenciler için istisnadır. Bu ülkelerde lise ya da lise sonrası seviyesinde eğitim almış olmak yeterlidir. Ülkelerin çoğunda Lise seviyesinde öğretmenlik yapmak isteyen öğrenciler yüksek lisans derecesi sahibi olmalıdırlar. Meslek değişikliği yapmak isteyenler için istihdama dayalı kısa programlar gibi öğretmen olmanın alternatif yolları Avrupa ülkelerinde çok yaygın değildir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 5

6 Öğretmen Eğitimine Giriş Eğitimi Kriterleri Avrupa nın genelinde yükseköğretime girişte genel kriterler mevcuttur. Öğretmenlik eğitimi almak için belli seçim kriterleri veya öğretmen eğitimi sınavları mevcut değildir. Avrupa ülkelerinin çok az bir kısmında öğretmen eğitimi veren kurumlara giriş için belirlenmiş seçme yöntemleri vardır. Bunlar arasında yetenek testleri ya da adayın öğretmen olmak için motivasyonunu tespit etmek için görüşmeler yer almaktadır. Bir kısım ülkelerde eğitime kabul şartları yerel eğitim yetkililerince belirlenir. Danimarka, Portekiz, Romanya, Slovakya ve Finlandiya gibi ülkelerde bu tür seçimler kurumsal seviyede yapılır. Örneğin, Finlandiya da sınıf öğretmenliği giriş sınavı; yazılı bir sınav ve yetenek testini içerir. Diğer bazı ülkelerde ise kurumlar, merkezi olan asgari şartlara ek olarak kayıt kriterleri koyabilirler Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 6

7 Öğretmen eğitimine geçişte uygulanan seçim yöntemlerinden bazıları: Lise bitirme sınavı sertifikası Lise seviyesinde performans Yükseköğretime genel giriş sınavı Lisans seviyesinde performans Öğretmen eğitimi için (yazılı ve sözlü) sınav Öğretmen eğitimine giriş için mülakat Okuryazarlık ve aritmetik testleri Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 7

8 Öğretmen Eğitimine Seçim Yöntemleri: Okul öncesi, ilk ve ortaöğretim, 2011/12 Lise bitirme sınavı sertifikası Lise seviyesinde performans Yükseköğretime genel giriş sınavı Lisans seviyesinde performans Öğretmen eğitimine giriş için (yazılı ve sözlü) Öğretmen eğitimine giriş için mülakat Okuryazarlık ve aritmetik testleri Eğitim yetkilisi seviyesinde karar verilir Eğitim yetkilisi ve kurum seviyesinde karar verilir Kurum seviyesinde karar verilir Yurtdışında öğrenim görme Kaynak: Eurydice Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 8

9 Öğretmen Eğitimcilerinin Nitelikleri : Öğretmen eğitimcilerin nitelikleri diğer akademik personelden farklı değildir. Bunların Avrupa da çeşitli profilleri olsa da, eğitici olmak için gerekli şartlar yükseköğretimdeki diğer akademik personel için öngörülenlerden farklı değildir. Avrupa ülkelerinin sadece yarısında, eğitmenlerin öğretmenlik niteliklerine sahip olması gerekir. Ancak, bu şartlar, öğrencilerini hangi eğitim seviyesine hazırladığına göre değişir. Okul öncesi, ilk ve ortaöğretim öğretmenlerini mesleğe hazırlayan eğitimcilerin özellikleri ülkelere göre değişiklik göstermektedir. Bu niteliklerden bazıları şöyledir; Her bakımdan nitelikli bir öğretmen olması, Belli bir seviyeye uygun nitelikte bir öğretmen olması, Belli bir eğitim seviyesinde bulunması, Yükseköğretimde öğretmenlik için genel yeterlilik şartlarına sahip olması, Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 9

10 Öğrencilerini okul öncesi, ilk ve ortaöğretim öğretmenliğine hazırlayan eğitmenlerin nitelikler, 2011/12 Kalifiye bir öğretmen olmalı Belli bir seviyeye uygun kalifiye bir öğretmen olmalı Belli bir eğitim gerekli/ tavsiye olunur Yükseköğretimde öğretmenlik için genel yeterlilik koşulları Ek kriter için kurumsal özerklik Sol Okul öncesi ve ilköğretim Sağ ortaöğretim Yurtdışında öğrenim görme Kaynak: Eurydice Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 10

11 Yeni Öğretmenler İçin Başlangıç Yılı Programları Avrupa nın yarısında yeni öğretmenler için halen başlangıç yılı programları yoktur. Yeni işe başlayan öğretmenler meslek hayatlarının ilk yıllarında zorluklarla karşılaşırlar. Bu nedenle başlangıç yılı programı adıyla "aday öğretmen yetiştirme programı" önemli bir ihtiyacı karşılamada gerekli olur. Bazı ülkelerde yapılandırılmış başlangıç programları yeni öğretmenlere, ek eğitim ve bireysel yardım imkanları sunar. Bunlar 17 ülkede veya bölgede zorunludur (Almanya, Estonya, İrlanda, Fransa, İtalya, Kıbrıs Rum K, Lüksemburg, Malta, Avusturya, Portekiz, Romanya, Slovenya, Slovakya, İsveç, Birleşik Krallık, Hırvatistan ve Türkiye). Kurumlara göre farklılık gösterse de bu programların bazıları bireyselleştirilmiş destek, bazıları da ek eğitimler sağlayıcı mahiyette düzenlenmektedir. Hepsinin amacı yeni öğretmenlerin mesleğe uyumunu sağlayarak, mesleği erken bırakmalarını önlemektir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 11

12 Öğretmenlerin İstihdamı: Avrupa daki öğretmenlerin çoğu memur olarak değil, sözleşmeli olarak işe alınmaktadır. Çoğu ülkenin öğretmenlerine memur statüsü vermesine rağmen, bunların çok azına bir ömür sürecek kariyerli memur statüsü sağlanmaktadır. Memuriyet, tek istihdam yolu olarak sadece İspanya, Yunanistan, Fransa, Almanya da mevcuttur. Diğer ülkelerde memuriyet dışı belirli sürelerle istihdam imkanları da mevcuttur. Avrupa ülkelerindeki öğretmenlerin çoğunun belli bir yıldan (tecrübeden) sonra kalıcı sözleşmesi olmasına rağmen, bazı ülkelerde iş sözleşmeleri belirli ve sabit dönemlerle sınırlı kalmaktadır. Hatta bazı durumlarda, çok deneyimli öğretmenler bile sabit dönemli sözleşmeyle çalışırlar. Ayrıca, öğretmenler daha çok doğrudan işverenler tarafından açık istihdam yoluyla işe alınmaktadır. Bu da okulların ya da yerel eğitim yetkililerinin öğretmenleri işe alımı anlamına gelmektedir. Çok az ülkede işe alım yöntemi olarak rekabetçi sınavlar yapılmaktadır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 12

13 Kadın Öğretmen Sayısı: Eğitim seviyesi yükseldikçe, kadın öğretmen sayısı azalmaktadır AB de öğretmenler aktif nüfusun yaklaşık %2.1 ini oluşturmaktadır. Bu da yaklaşık 5 milyon öğretmen anlamına gelmektedir. Meslekteki cinsiyet dengesizliği oldukça dikkat çekicidir. Yeni göreve başlamada oran olarak kadınlar çoğunluktadır. Aslında tüm Avrupa ülkelerinde, ilköğretim öğretmenleri genelde kadındır. Oranlar Türkiye de %52 ile Danimarka da %68 ve Çek Cumhuriyeti, İtalya, Litvanya, Macaristan ve Slovenya da %95 arasında değişmektedir. Lise öğretmenliği seviyesinde, kadınların temsili oldukça azalmaktadır. Özellikle de Çek Cumhuriyeti, Almanya, Avusturya, Finlandiya, İsveç ve Norveç te kadın temsilinde büyük bir düşüş vardır. Benzer bir şekilde, ortaöğretimdeki idari pozisyonlar ve okul yöneticiliğinde de genelde erkeklerin temsili yüksektir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 13

14 Kamu ve özel sektörde, ilk ve ortaöğretimde KADIN ÖĞRETMENLER, 2010 İlköğretim Ortaokul Lise Kaynak: Eurostat Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 14

15 Kamu ve özel sektörde ilk ve ortaöğretimde KADIN OKUL YÖNETİCİLER, 2010 İlköğretim Ortaokul Lise Kaynak: Eurostat Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 15

16 Öğretmenlerin Çalışma Saatleri: Öğretmenlerin uzlaşılan çalışma saatleri diğer meslektekilere benzerdir Avrupa da tüm eğitim seviyelerinde öğretmenler sözleşmeye göre en az haftada saat çalışmakla yükümlüdür. Ancak, asgari çalışma saatleri Avrupa ülkelerinde değişiklik göstermektedir. Bulgaristan ve Hırvatistan da ilköğretimde haftada 12 saat iken, İzlanda da okul öncesinde haftada 36 saate kadar çıkmaktadır. Çoğu ülkede öğretmenlerin okulda bulunması gereken süreyle ilgili belirli çalışma saati süresi belirlemiştir. Öğretmenlerin çalışma saatleri, sınıfta geçirilecek saat sayısı, toplantılar vb için okulda geçirilecek zaman ve hazırlık ile değerlendirmeyle geçirilen belli zamanı kapsamaktadır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 16

17 Mesleki Gelişim: Okullar genelde öğretmen personeli için mesleki gelişim planı yapmak durumundadır. Avrupa ülkelerinin çoğunda öğretmenler için Sürekli Mesleki Gelişim (SMG) programları uygulanır. Ayrıca, bazı ülkelerde SMG programlarına katılım, kariyerde ilerleme ve maaş artışı için önemli bir aracıdır. Bu durum Bulgaristan, İspanya, Litvanya, Portekiz, Romanya, Slovenya ve Slovakya da söz konusudur. Çoğu Avrupa ülkesinde tüm okul personeli için SMG gelişim planı olması gereklidir. Ayrıca, az da olsa bazı ülkelerde öğretmenler bireysel olarak SMG planlarını yapmak durumundadır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 17

18 Öğretmen Maaşları: Ülkelerin çoğunda ilköğretim öğretmenlerinin asgari brüt maaşı kişi başına düşen GSMH dan düşüktür. Lise öğretmenlerinin maaşları düşüktür, ancak kişi başına düşen GSMH nın %90 ına yakındır. Genellikle ilköğretimde düşük maaş veren ülkelerde lise eğitimindeki öğretmen maaşları da düşüktür. Maaşa eklenen ödenekler öğretmen maaşında belirgin bir artışa neden olmaktadır. Avrupa ülkelerinde en sık uygulanan ödenekler okulda idari görevlerde yer almak ya da fazla mesai gibi yükümlülükler içindir. Ülkelerin yarısında, öğretmenlerin iyi performansları ya da öğrenci başarı çıktıları göz önünde bulundurularak ödenekler verilir. Avrupa da deneyimli öğretmenlerin en yüksek brüt maaşı mesleğe yeni başlayan öğretmenlerinkinden iki kat fazladır. Ancak, bazı ülkelerde en yüksek maaşı almak için 30 yıl çalışmış olmak gereklidir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 18

19 Okul Yöneticiliği: Okul yöneticisi olmak için çoğu ülkede belli bir ek eğitim gereklidir. Ayrıca bir öğretmenin okul yöneticisi olmasının temel koşulu beş yıllık öğretmenlik tecrübesidir. Ancak çoğu ülkede buna ilaveten bir ya da iki ek koşul söz konusudur. Buna göre okul yöneticisi adayları; Ya idari deneyim sahibi olmalıdırlar, Ya da yöneticilikle ilgili özel bir eğitim almış olmaları gereklidir. Bu ek koşulların işe alımda etkili olmadığı ülkeler de dahil olmak üzere hemen her ülkede Yönetici Eğitim Programlarından geçmiş olma şartı vardır. Ayrıca, okul yöneticileri de kariyerleri boyunca Sürekli Mesleki Gelişim (SMG) faaliyetlerine katılmak durumundadırlar Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 19

20 İngiltere de Öğretmenlik Eğitimi Üniversite yükseköğretim sistemi, lisans (Undergraduate) ve yüksek lisans-doktora (Postgraduate) şeklinde iki ana kategoriye ayrılmaktadır. Genel olarak İngiliz üniversitelerinde lisans eğitimi 3 yıl (İskoçya da 4 yıl) devam etmektedir. İngiltere de üniversiteye giriş kriterleri; A-Level, AS-Levels, Bakalorya gibi çeşitlilik gösterir; A-Level (Advanced level): A Level, İngiltere eğitim sisteminde lise seviyesinde ve üniversite öncesi eğitim alan yaşındaki öğrencilere sunulan eğitimdir ve lisenin son iki yılında alınır ve iki yılda tamamlanır. Eğitimi tamamlan öğrenci üniversitenin; aldığı derslerle ilişkili bölümlerine doğrudan geçebilir. AS-Levels (Advanced Subsidiary Level): A-Level seviyesinin ilk yılında alınan eğitim olup bunu başarı ile tamamlayan öğrenciler ikinci yıl A2 hakkını elde eder. 2 yılın sonunda programı bitirenler A Level seviyesini kazanarak İngiltere'nin en iyi üniversitelerine başvuru yapabilirler Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 20

21 Uluslararası Bakalorya (IB): Kuruluş amacı; lise ya da üniversite eğitimini kendi ülkesi dışında başka bir ülkede sürdüren öğrencilerin okudukları müfredat programının ortak ve evrensel bir çerçeve dahilinde yürütülmesidir yaş arası öğrenciler için hazırlanmış, geniş kapsamlı, üniversite öncesi iki yıllık bir programdır. Bu programı seçenler bitirme sınavları sonunda uluslararası geçerliliği olan IB Diploması nı alırlar. Yabancı öğrenciler için üniversiteye girişin yolu Foundation Kurslarına katılmaktır. Foundation Kursları: Türkçe temel ya da geçiş kursları olarak ifade edilebilecek kurslardır. Bir ya da daha fazla konuda bir yıl süren bu kursların çoğu bir üniversite ya da yüksekokuldaki belli bir diploma derecesi ile bağlantılıdır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 21

22 Bu kursta başarılı olan öğrenci üniversiteye devam etme hakkı kazanır. İngiltere de ve İskoçya da öğretmen olabilmek için herhangi bir sınav olmayıp adaylar lisede yapılan mesleki yönlendirme ile seçilir. Bunun yanı sıra orta öğretimde iken girmek istediği bölümle ilgili en az iki dersten A ile mezun olmuş olmak, matematik, fen ve İngilizce derslerinden de C ile mezun olmak gerekmektedir. Ayrıca sağlık raporu ve referans mektupları da gereklidir. Akademik eğitim İskoçya da dört yıl, diğer yerlerde üç yıldır ve diğer derslerin yanında din dersi zorunludur. 3 veya 4 yıllık lisans eğitimlerinde; alan dersleri, eğitim dersleri ve öğretmenlik uygulaması eş zamanlı olarak alınmaktadır. Bütün şartları yerine getiren öğrenciler sonunda Kaliteli Öğretmen sertifikası ile birlikte lisans diploması almaya hak kazanırlar Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 22

23 Akademik eğitimin ardından öğretmen olmak isteyenlerin ayrıca bir yıllık pedagojik formasyon dedikleri bir yıllık lisans üstü eğitim görmeleri gerekir. Bu eğitimde eğitim bilimi dersleri ve öğretmenlik uygulaması verilmektedir. İngiltere de; İlkokul öğretmenlerinin %95 i 3 ya da 4 yıllık lisans programları ile, Ortaöğretim öğretmenlerinin %95 i ise lisansüstü programlarla mesleğe hazırlanmaktadır. Ancak az da olsa öğretmenlik eğitimi için alternatif programlar seçeneği de bulunmaktadır. Bunlar açık üniversite ve uzaktan eğitim programlarıdır. Açık üniversite (bizdeki açık öğretim sistemine benzeyen bir üniversitenin hazırladığı programlarla) yoluyla, uzaktan eğitimle, herhangi bir alanda eğitim alınabilir. Bu eğitimi alan öğrenciler için 2 yıl lisansüstü öğretmen yetiştirme programları ile veya 3 yıllık yoğunlaştırılmış eğitim programları ile sertifikalar almak da mümkündür Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 23

24 Fransa da Öğretmenlik Eğitimi Fransa da, Almanya ve ABD' ye göre daha merkeziyetçi bir yapı hakimdir ve bu da eğitim sistemlerine yansımıştır. Eğitimde bazı yetkiler yerel yönetimlere bırakılmış olsa da çoğunluğu merkezidir. Fransa'da öğretmen eğitimi 1990 yılından sonra önemli bir değişim geçirmiştir. İlköğretim öğretmenleri Eğitim Bakanlığına bağlı kurumlarda öğretmenlik eğitimi almaktaydı.. Daha sonra yapılan reformla Öğretmenlik İçin Öğretim Enstitüleri açılarak ilköğretim ve Lise öğretmenleri burada öğretim programlarına devam etmeye başlamıştır. Bunun amacı ise alan eğitiminden çok mesleki eğitime önem verilmesiydi. Ardından 2005 yılında bu enstitüler de üniversitelerin bünyesine alınmıştır. Öğretmen yetiştirme işi Öğretmen Yetiştirme Enstitülerinin ve Yüksek Öğretmen Okullarının işidir. Bu okullara girmek için, başarı testinden geçer puan almış olma, iki yıllık ön eğitim almış olma ve üniversite mezunu olma şartları aranır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 24

25 Girişte orta öğretim başarı puanının etkili olmasının yanında, referans mektupları da gerekir. Öğrencilere okul türlerine göre sertifika verilir ve bu sertifikayı alanlar öğretmenlik yapma hakkına kavuşur. Öğretmen adayları staj sürecinde farklı staj türlerinde uygulamalar yapmaktadırlar. Bunlardan bazıları Rehberlik Uygulama Stajı, Sorumluluk Uygulama Stajı, Gözlem Stajı ve Şirket Stajıdır. Fransa da tüm öğretmen adayları bir sanayi veya ticari şirket ortamında üç hafta boyunca uygulama yapmak zorundadır. Uygulamalar ile tüm öğretmen adaylarının iş ortamlarını ve farklı meslekleri daha yakından tanımaları hedeflenmektedir. Bu stajın amacı öğrencilere lise ve üniversitedeki eğitim alanlarını ve mesleklerini seçme konusunda rehberlik eden öğretmenlerin, meslek ve iş hayatı konularında bilinç ve bilgi düzeyini arttırmaktır. Geri kalmış bölgelerde, özel coğrafi bölgelerde görev yapanlara ek ders ücreti ödenerek görev cazip hale getirilmiştir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 25

26 Almanya da Öğretmenlik Eğitimi Almanya da 1970 yılından beri, okul öncesi öğretmenliği dışındaki öğretmenlerin eğitimi yükseköğretim kurumlarında yapılmaktadır. Bu uygulama, 12 eyalete göre farklılıklar göstermekle birlikte, ilkokullarda sınıf öğretmenliği için en az 3, orta öğretim alan öğretmenliği için en az 4 yıllık öğretmenlik eğitimi gerekir. Bu eğitimin üniversitelere bağlı ya da bağımsız, ancak üniversite yetkilerine sahip eğitim yüksekokullarında verilmesi tüm eyaletlerce kabul edilmiştir. Almanya da, öğretmenlik eğitimlerini tamamlayan öğretmen adaylarının öğretmenliğe atanabilmeleri için, her eyaletteki Devlet Sınav Dairesi tarafından yapılan I. Devlet Sınavını başarmaları zorunludur Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 26

27 Alan bilgisinin sınandığı bu sınavı başaran adaylar, stajyer öğretmen olarak bir okulda görevlendirilirler. Böylece öğretmen adayları iki yıl sürecek stajyerlik eğitimine başlamış olurlar. Bu süre içinde adaylar, bölgelerindeki hizmet içi eğitim merkezi tarafından düzenlenen seminerlere katılırlar, Okulda rehber öğretmen gözetiminde ve bağımsız olarak ders verirler ve diğer eğitim etkinliklerine katılırlar. Bu sürenin sonunda yapılan değerlendirmede başarılı bulunan adaylar, öğretmenlik meslek bilgilerinin sınandığı II. Devlet Sınavına girerler. Bu sınavı başaranlar, öğretmen ihtiyacı olan bir okulda asil öğretmen olarak görevlendirilirler Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 27

28 Finlandiya da Öğretmenlik Eğitimi Finlandiya da öğretmen eğitimi 1980 yılından itibaren yüksekokullar tarafından verilmektedir yılında yürürlüğe giren Eğitim Personelinin Nitelikleri Yönetmeliği ile öğretmenlik için öğretim programlarının içeriği yapılandırılmış ve düzenlenmiştir. Yönetmelikle Finlandiya Hükümetinin öğretmenlerin yetiştirilmesiyle ilgili hedefleri şöyle belirlenmiştir: Yüksek standartlarda öğretmenlik mesleği, öğretmenlerin sürekli eğitimi, öğretmenlerin sosyal gelişimleri ve sağlıkları, öğretmenlerin teknoloji kullanımı, öğretmenlerin hizmet-içi eğitimlerle sürekli eğitimleri Finlandiya da öğretmenlik mesleğinin statüsü yüksektir ve yüksek yeterlilikler gerektirmektedir. Tüm öğretmenlik türlerinde yüksek lisans düzeyinde eğitim zorunludur. Finlandiya da öğretmen olabilmek için sadece üniversite giriş sınavı yeterli değildir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 28

29 Üniversite giriş sınavında başarı olan öğrenciler öğretmen olabilmek için; Yazılı Giriş Sınavı, gibi sınav aşamalarından geçmek zorundadır. Bu sınavların içerikleri üniversiteden üniversiteye farklılık göstermektedir. Öğretmenlik eğitimi yoğun bir öğretim sürecine tabi tutulur: Araştırma temelli oryantasyon, Ulusal ve uluslar arası değerlendirmeler Pedagojik öğretim programları bunlardandır. Yetenek Testi, Bireysel Mülakat, Grup Tartışması, Finlandiya da öğretmenlerin niteliği bakımından teori ve pratik bütünlüğünün önemi büyüktür. Eğitim sürecinde uygulamaya yönelik dersler teorik dersler kadar yoğunluk içerir. Öğretmen adayları iki yıl süren uygulama eğitimine katılmaktadır. Bu süreç, üçü eğitim fakültelerine bağlı uygulama okulları, biri devlet okulunda olmak üzere dört aşamadan oluşmaktadır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 29

30 Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 30

31 Çin de Öğretmenlik Eğitimi Çin eğitim sisteminde 1985 yılında devlet tarafından oluşturulan yasa ile yerel yönetimlere temel eğitim ve öğretimde yetkiler verilmiştir. Yani Çin de eğitim sistemi günümüzde yerel bir özellik sergiler. Bu doğrultuda gelişen eğitim sistemi içerisinde Çin de öğretmen olmak için çeşitli alternatif okul ve durumlar mevcuttur. Öğretmen yetiştirmek için sadece eğitim fakülteleri görevli değildir. Çin de öğretmen olabilme alternatifleri; İlkokul Öğretmenliği için 3-4 yıllık öğretmen kolejleri, Ortaokul Öğretmenliği için 4 yıllık öğretmen koleji veya normal üniversite, Lise Öğretmenliği için 4 yıllık öğretmen koleji veya normal üniversite, Bazı Lise Öğretmenliği için Yüksek Lisans Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 31

32 Japonya da Öğretmenlik Eğitimi Japon eğitim sisteminde iki önemli sınav vardır. Bunlardan birincisi liseye girişte diğeri üniversiteye girişte uygulanır. Üniversite giriş sınavı iki aşamalı olup, ilkine tüm lise mezunları girebilir. İkinci sınavı üniversiteler birinci sınav sonuçlarını da göz önünde bulundurarak kendileri yaparlar. Öğretmen yetiştiren kurumlar ise bu sınavın yanında adayların yetenek ve tutumlarını ölçen testler uygularlar. Japonya da öğretmen maaşlarının yüksek olması bu mesleğe yönelimi artırmakta, kontenjan sınırlı olduğundan adayları seçmek için bir dizi sınav yapılmaktadır. Japonya da hizmet öncesi eğitim, adayların öğretmenlik yapacağı okul türüne göre değişir. Ayrıca adayların pedagojik formasyon sertifikası alması gerekir. Bu sertifikalar mezun olunan okul türüne ve öğretim seviyesine göre kalıcı, özel ve geçici olmak üzere üç çeşittir. Ayrıca engelli öğrenci öğretmenliği için genel bir sertifika verilmektedir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 32

33 Japonya da öğretmen eğitimi üniversitelerde ve Eğitim, Bilim, Spor, Kültür ve Teknoloji Bakanlığı tarafından onaylanan diğer yükseköğretim kurumlarında yapılmaktadır. Üniversiteler kendi öğretmen eğitimi programlarını kendilerini düzenlemektedir. Ancak, Eğitim, Bilim, Spor, Kültür ve Teknoloji Bakanlığı dersleri sertifikalandırmakta, derslerin içeriği ve fakültedeki öğretim konularını takip etmektedir. Ancak, ilköğretim ve orta öğretim öğretmenleri, eğitim fakülteleri, devlet üniversiteleri, özel üniversiteler veya öğretmenlik sertifikası veren bakanlık tarafından onaylanmış fakültelerdeki öğretim programlarını bitirerek öğretmen olabilmektedir. Japonya da iki yıllık kolejler de vardır ki, mezunları ön lisans derecesi almakta ve sadece ilkokullar ile orta öğretimin birinci kademe okullarında çalışabilmektedirler. Temel öğretmen eğitimi üç kategoriden oluşur: Pedagoji Alanı: Eğitimin hedefleri, eğitim sosyolojisi, eğitim programı ve öğretim, ahlak eğitimi ve pedagoji gibi dersleri içerir. Psikoloji Alanı: Gelişim psikolojisi, rehberlik ve danışma gibi dersleri içerir. Diğer: Uygulama ve beden eğitimi ile Japon anayasası gibi alanlarla ilgili konuları içerir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 33

34 Öğretmen adayları zorunlu olarak; Eğitimin Temelleri, Eğitim Psikolojisi, Alan Bilgisi dersleri alırlar. Ayrıca eğitimle ilgili seçimlik dersler de (tarih, sosyoloji, eğitim felsefesi, karşılaştırmalı eğitim, eğitim yönetimi, öğretim yöntemleri, program geliştirme vs.) almaktadırlar. Japonya da öğretmen alımlarında yerel eğitim komisyonları yetkili olup işe alım sınavını bu komisyonlar yapar. İl eğitim müdürü okul müdürlerinin de görüşünü alarak bu sınav sonucuna göre atama yapar. Bu uygulama görev yerini değiştirmek isteyen eski öğretmenler için de geçerlidir. Öğretmenlerin stajyerlik süresi altı ay olup bu sürede başarılı olanların stajyerlik süresi sona erer. Hayat boyu eğitim ilkesine bağlılık nedeniyle Japonya da öğretmenler mesleklerinin 5., 10., 15., ve 20. yıllarında hizmet içi eğitime gitmek zorundadırlar. Bu eğitimler sonunda yeterli görülmeyenler diğer alanlara kaydırılır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 34

35 Güney Kore de Öğretmenlik Eğitimi Güney Kore de öğretmenlik eğitimi seçilen alana göre lise ya da üniversiteden başlar. Güney Kore de öğretmenlik eğitimiyle, okul öncesi, ilköğretim ve lise öğretmeni olabilmenin yanı sıra, asistan öğretmen, profesyonel danışman, bakıcı öğretmen ve kütüphane memuru olmak da mümkündür. İlköğretim ve ortaöğretim öğretmenlerinin öğretim programları farklı kurumlarda verilmektedir. İlköğretim öğretmenliği için bir tane özel olmak üzere 13 tane eğitim üniversitesi vardır. Dört farklı kurumda ortaöğretim için öğretmenlik eğitimi programı bulunmaktadır. Öğretmen kolejleri, genel üniversitelerdeki öğretmen eğitim sınıfları, eğitim bölümleri ve eğitim enstitüleri. Öğretmenlerin mezun olduktan sonra yüksek lisans veya doktora programlarını bitirme zorunlulukları yoktur Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 35

36 Her ne kadar öğretmenlik sertifikası alabilmek için sınava tabi tutulmasalar da devlet kurumlarında öğretmenlik yapabilmek için öğretmen yerleştirme sınavına girmek durumundadırlar. Alınan puanlar en yüksekten en düşüğe doğru sıralanarak öğretmen adayları kontenjanlar dâhilinde devlet okullarına yerleştirilmektedirler. Sınavın %30 unu ilk aşama genel eğitim derslerini ölçmeye yönelik hazırlanmış test sunulurken, ikinci aşaması alan ve meslek bilgisiyle ilgili açık uçlu sorular ve görüşme oluşturmaktadır. Güney Kore de öğretmenlik mesleği, aileler tarafından saygı görmesi, sertifikasının alındıktan sonra yaşam boyu geçerliliğin olması, öğretmenlik mesleğinde meslek değiştirmenin çok az görülmesi ve toplumda yüksek bir statüye sahip olması nedeniyle öğrenciler tarafından kabul görür. Fakat sınavı kazansa bile öğrencinin mülakata alınıp öğretmenlik tutumunun ölçülmesi öğretmenlik mesleğini yerine getirebilmede belirli niteliklere sahip olması gerektiğini ve bunun meslek için önemli olduğunu göstermektedir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 36

37 Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 37

38 ABD de Öğretmenlik Eğitimi ABD de bulunun 1800 civarında üniversitenin 750 sinde eğitim fakültesi veya kolej vardır. Buralarda öğretmen eğitimi 4 aşamalıdır: Liberal Eğitim Alan Bilgisi Profesyonel Eğitim Uygulama Eğitimi Amerika da üniversite adayları bir ya da iki yıllık kolej ön eğitimi almalarının yanısıra Amerika genelinde uygulanmakta olan Skolastik Tutum Testi (SAT) veya Amerikan Kolej Test (ACT) e girmek zorundadırlar. Bu sınavlardan birinden aldıkları puanı, lise diplomasını ve mezun oldukları okuldan alacakları referans mektuplarını girmek istedikleri bölüme verirler. Bölüm tarafından yapılan kişisel mülakat sınavından geçenler bu bölümlere alınırlar. Ancak Amerika da üniversiteler öğrenci alımında önceliği, SAT veya ACT sınavında gerekli puanı alan ve lisede ilk % 25 e girenlere tanırlar Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 38

39 ABD de öğretmenlik yapabilmek için gerekli şartlar eyaletten eyalete değişmektedir. Her düzeyde öğretmenlik yapabilmek için en az dört yıllık lisans eğitimi zorunluluğu vardır. Birçok eyalette okul müdürü olabilmek için yüksek lisans veya doktora derecesi gerekir. Yine birçok eyalette öğretmenlikten emekli olma hakkını elde etmek için yüksek lisans derecesi istenmektedir. İlk ve orta öğretim öğretmenliği için hem lisans hem de lisansüstü eğitim imkanı vardır. Lisans düzeyindeki programlara devam eden öğrenciler 3. yılından itibaren bir öğretmen eğitimi programlarına geçebilmektedirler. Örneğin; bir lisans programında ilk 2 yılını tamamlayan ve eğitim fakültesinin ön koşul derslerinden en az 45 kredi alan aday 3. yıl eğitim fakültesine kabul edilir. 3. ve 4. yılı bu öğretim programına devam edip tamamlayan öğrenciler eğitimde lisans diploması ile öğretmenlik sertifikası almaya hak kazanırlar. Okullarda öğretmenlik yapabilmenin şartı bu belgeye sahip olmaktır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 39

40 Amerika da öğretmen olarak çalışmak isteyen bir aday, öğretmen olabileceğini gösteren belgeyi, okuduğu okullardan getireceği referans mektuplarını, eğitimle ilgili yaptığı faaliyetleri gösteren belgeleri, öğretmen olmak için başvurduğu okula verir. Okullarda; okul müdürü, iki öğretmen, bir yerel yönetim temsilcisi ve gerektiğinde çevre okullardan bir öğretmenle komisyon oluşturulur. Bu komisyon başvuran aday veya adaylar arasından seçimini yapar. Amerika da her on yıl içinde öğretmenlerin bir mezuniyet belgesi daha alması şartı vardır. Ayrıca her hizmet içi eğitim öğretmenler için terfi nedenidir. Öğretmenlere getirilen bu zorunlulukların yanı sıra önemli teşvikler de vardır. Örneğin bir üniversitede kendini geliştirici çalışmaya katılacak olan öğretmenlerin üniversiteye ödeyeceği harçları kurumca karşılanır. Bu öğretmenler dönemlik olarak izinli sayılırlar ve ulaşım masrafları da karşılanır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 40

41 Kanada da Öğretmenlik Eğitimi: Eğitim sisteminin en önemli özelliği merkeziyetçi bir olmayan yapı sergilememesidir. Kanada nın her eyaletinin eğitim politikasını belirleyen bir eğitim yasası mevcuttur. Çoğu vilayette bir eğitim bakanlığı vardır. On viayet ve üç bölgeye ayrılan Kanada da 1982 anayasası ile ilk ve orta öğretim kurumlarının maddi ve idari sorumluluğu yerel yönetimlere bırakılmıştır. Eyaletlerin çoğu eğitim üzerindeki yetkilerini yerel olarak seçilen okul kurullarına devretmiştir. Kanada da zorunlu eğitim 10 yıl olup 6-16 yaş arası çocukları kapsamaktadır. Bu da ilkokul ve ortaokul yıllarını kapsamaktadır. Okulöncesi eğitim zorunlu olmayıp, bazı yerlerde liseler ortaokullarla birlikte eğitim vermektedir. Bir öğrencinin liseden diploma alabilmesi için zorunlu ve seçmeli dersleri başarması gerekir. Mesleki Eğitim Programları eyaletler bağlı olarak 10. yıldan itibaren başlamaktadır. 10 yıldan itibaren 4 yıllık bir eğitimle diploma alıp bir üst kademe eğitimine veya mesleğe geçiş yapabilir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 41

42 Öğrenci lise ikiden itibaren bir meslek okuluna geçiş yaparsa bu durumda kısa süreli kurslarla mesleğe atılabilir. Üniversiteye girişte farklı uygulamalar görülür. Liseyi bitiren bir öğrenci başarı durumuna göre uygun bir üniversite veya koleje başvurabilir. Bazı eyaletlerde öğrenci, belirlenen bir krediyi alınca üniversiteye başvurabilir. Üniversiteye kabulde herhangi bir genel giriş sınavı uygulaması bulunmamaktadır. Öğretmen Yetiştirme: Dünyanın çeşitli bölgelerinden sürekli göç alan Kanada da 200 civarında farklı etnik kökenli grupların varlığı öğretmen eğitiminde kültürel yönü önemli hale getirmektedir. Bu etnik çeşitlilik öğretmen eğitimini karmaşık, zor ve çok önemli bir konu haline getirmektedir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 42

43 O nedenle öğretmen eğitimi ırkçılık, çeşitlilik ve sosyal eşitlik kavramlarını anlama üzerinde yoğunlaşmaktadır. Öğretmen yetiştirme programına giriş için adaylar rekabete dayalı bir sistemden geçerek programlara alınırlar. Öğretmen eğitiminde görev alacak uzmanların alanında deneyimli, program geliştirme uzmanları ve emekli öğretim üyelerinden seçilmektedir. Öğretmenlik eğitimi; Temel bilgiler ve Hizmet içi eğitim olmak üzere iki kademede sağlanmaktadır. Temel bilgiler; alan bilgisi, eğitim program bilgisi, öğrencileri tanıma bilgisi ve eğitimin içeriği şeklinde düzenlenmiştir. Hizmetiçi eğitimle öğretmenler daha ayrıntılı bir eğitime alınır, planlama, öğretim, değerlendirme, etkili iletişim becerileri gibi alanlarda eğitim alırlar Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 43

44 Öğretmeni Yetiştirme ve Geliştirmede Görev Alan Kurumlar: Eğitim Bakanlığı: Eğitim programlarını, politikalarını ve eğitim yöneticilerinin gelişimiyle ilgilenir ve sürekli güncelleştirir. Okul Kurulları: Öğretmenler dahil okuldaki tüm personelin geliştirilmesinden de sorumludur. Bu amaçla öğretmenler için için zorunlu ve zorunlu olmayan kurslar düzenlemektedirler. Yerel Eğitim Merkezleri: Öğretmenler tarafından talep edilen ortak ihtiyaçları karşılamak durumundadır. Öğretmenler Birliği: Üyelerinin akademik gelişimi için ihtiyaçduyulan çeşitli etkinlikleri hazırlayarak katkı sunarlar. Uzaktan Eğitim: eğitim konusuyla alakalı çeşitli gruplarla irtibat kurarak öğretmenlerin kendilerini geliştirme fırsatlarından yararlanmasıdır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 44

45 Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 45