İSTANBUL TİCARET ODASI ARAŞTIRMASI HAZIRLAYAN: HAVVA TORU

Transkript

1 İSTANBUL TİCARET ODASI AYAKKABI SEKTÖRÜ ARAŞTIRMASI HAZIRLAYAN: HAVVA TORU SANAYİ ŞUBESİ

2 İÇİNDEKİLER Sayfa No: ı - Tanımı ı 2 - Kapsamı ı 3 - Bölümleri Üretim Yöntemleri Tarihi ve Ülkemizdeki Gelişimi Dünya Ayakkabı Sanayii "Ayakkabı" Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu (GTİP) 6 8- Ayakkabı Konusunda Mevcut Standardlar Üretim - Tüketim Ülkemizde Deri Ayakkabı Üretimi Kapasite ll- İhracat ıı-ı. Ayakkabı İhracatında İlk 5 Ülke İthalat o Ayakkabı İthalatında İlk 5 Ülke Sektörün Sorunları ve Çözüm Önerileri ~- Ayakkabıcılıkta Kullanılan Bazı Terımler arlı Adresler ~ Kaynaklar

3 TABLOLAR Sayfa No: * TABLO 1 Ayakkabı Sanayi Üretim Endeksi 8 * TABLO 2 Seçilmiş İmalat Sanayi Maddelerinin ve 1998 Yılının İlk 9 Ayına Ait Yıllık Üretim ve Satış Bilgileri a) Erkekler İçin Çizme ve Batlar b) Erkekler İçin Tabanı Tabii Köseleden Ayakkabılar c) Batlar (Kadın İçin)... ıo d) Kadınlar İçin Tabanı Tabii Köseleden Ayakkabılar e) Terlikler, Sandaletler ve Tokyolar f) Spor Ayakkabılar ll * TABLO 3 * TABLO 4 * TABLO 5 * TABLO 6 * TABLO 7 * TABLO 8 * TABLO 9 * TABLO 10 * TABLO ll * TABLO 12 * TABLO Döneminde Türkiye'de Deri Ayakkabı Üretim ve Talebi Kapasite Kullanım Oranları Ayakkabı Sanayiinde Tam Kapasite İle Çalışamama Nedenleri Fasıl 64 Ayakkabılar, Getrler, Tozluklar vb. Eşya Aksarnı İhracatı Fasıl 64 Ayakkabılar, Getrler Tozluklar vb. Eşya Aksarnı İhracatı(Ülkeler İtibariyle) Fasıl 64 Ayakkabılar, Getrler Tozluklar vb. Eşya Aksarnı İhracatında İlk On Ülke ( yılları) Fasıl 64 Kapsamı Malların İhracatında İlk Beş Ülke (1998 yılı) Fasıl 64 Ayakkabılar, Getrler, Tozluklar vb. Eşya Aksarnı İthalatı Fasıl 64 Ayakkabılar, Getrler, Tozluklar vb. Eşya Aksarnı İthalatı (Ülkeler İtibariyle) Fasıl 64 Ayakkabılar, Getrler, Tozluklar vb. Eşya Aksarnı İthalatında İlk On Ülke ( yılları) Fasıl 64 Kapsamı Malların İthalatında İlk Beş Ülke (1998 yılı)

4 1' 1 - TANIMI Ayakkabı, tanımlanabilir. çorabın dışında ayaga giyilen herşey olarak Ayakkabı, kullanımı sırasında çok çeşitli etkilere maruz kalan ve farklı ortam ve koşullarda kullanılan bir giyim eşyasıdır. Ayağı koruyucu özelliğinin yanısıra, günümüzde şekil, renk ve görünüm açısından kıyafeti tamamlayıcı bir unsur olarak da kabul edilen ayakkabı, insanlar için gıdadan sonra gelen en önemli ihtiyaç (gereksinim) olarak da ifade edilebilir. 2 - KAPSAMI Ayakkabılar; kullananlara, kullanım amaçlarına, yapımında kullanılan malzemelere, dış görünüş şekillerine ve saya şekillerine göre sınıflandırılmaktadır. Söz konusu sınıflar da kendi içlerinde aşagıda belirtilen türleri içermektedir: a) Kullananlara Göre : 1) Erkek Ayakkabıları 2) Kadın (Zenne) Ayakkabıları 3) Çocuk Ayakkabıları 4) Ortopedik (özürlüler için) Ayakkabılar b) Kullanım Amaçlarına Göre : 1) Yazlık Ayakkabılar 2) Kışlık Ayakkabılar 3) Spor Ayakkabıları 4) Dağ Ayakkabıları 5) Plaj Ayakkabıları 6) Ev Ayakkabıları c) Yapımında Kullanılan Malzemelere Göre 1) Deri_Ayakkabılar 2) Sentetik Ayakkabılar 3) Tekstil Ayakkabılar 4) Lastik Ayakkabılar 5) Kösele Tabanlı Ayakkabılar 6) Lastik Tabanlı Ayakkabılar

5 '' d) Dış Görünüş Şekillerine Göre 1) İskarpin 2) Fotin 3) Bot 4) Çizme 5) Sandal 6) Sandalet 7) Terlik 8) Spor Ayakkabıları e) Saya Şekillerine Göre (Yüz İle Gambanın Birleşme Şekillerine Göre) : 1) Çarık Tipi Ayakkabılar 2) Molier Tipi Ayakkabılar 3) Makosen Tipi Ayakkabılar 3 - AYAKKABILARIN BÖLÜMLERİ Ayakkabı saya ve taban olmak üzere iki bölüme ayrılır. A)Saya: Ayakkabının üst kısmınasaya denir. Sayada yeralan parçaların başlıcaları şunlardır: a) Burun b) Ayna c) Yüz d) Gamba e) Dil B) Taban: Ayakkabıların burundan başlayarak ökçe arka ucuna kadar uzanan alt kısmına taban denir. Tabanda yeralan parçaların başlıcaları şunlardır: a) Esas Taban b) Bel c) Ökçe altı

6 - 3-4._ - AYAKKABILARIN ÜRETİM YÖNTEMLERİ Ülkemizde ayakkabı üretiminde "geleneksel" adı altında 2 yöntem kullanılmaktadır. ve "enjeksiyon" ı- Geleneksel Üretim Yöntemi : Ülkemizde ayakkabı üretiminde genellikle kullanılan yöntem geleneksel üretim yöntemidir. Bu yöntemde, saya ve taban ayrı aşamalarda üretilerek, birbirlerine degişik metodlarla monte edilmektedir. Söz konusu üretim yöntemi aşağıdaki aşamalardan oluşmaktadır. a) Kesim Kesim için hidrolik presler kullanılır. Bu preslerde saya, iç astarı, taban astarı, fort, bombe ve taban köselesi kesilebilir. Fort, bombe ve taban ana malzemesinin hazır olarak kullanıldığı tesislerde yalnız saya ve diğer malzeme kesilir. Kesilen sayalar ve diger materyaller numaralanır. b) Traşlama Saya astarı, fort ve bombenin gerekli bölümleri traş ve benzeri makinelerde belli bir açıdan traşlanır. c) Saya ve Saraç Dikimi Saya parçaları usülüne uygun bir biçimde birleştirilir ve saya makinelerinde dikilir. d) Taban Üretimi Sayanın tabana tutturulması için dikiş, yapıştırma-monte ve direkt enjeksiyon gibi çeşitli yöntemler vardır. Kullanılan yöntemin gerekleri yapılarak saya, ayakkabı haline getirilir. e) Finisaj ökçenin çevresi parlatılır. Bu aşamada tabanın zımparalar vasıtasıyla yüzeyi ve kenarları düzeltilir, boyanır ile ve f) Kalite kontrolü ve Ambalajlama Üretimi ayakkabılar çeşitli yöntemlerde kalite kontrolünden ambalajlanır ve depolara sevk edilir. tamamlanan geçirilir, Atölyelerde de benzer üretim aşamaları kullanılır. Bununla beraber, atölyenin makinalaşma düzeyine bağlı olarak, tesislerde üretim sırasında kullanılan makinaların yerini el aletleri alır. 2- Enjeksiyon Üretim Yöntemi : Saya ve tabanın birlikte oluşturulduğu enj eksiyon yöntemi ile sadece sentetik ayakkabılar üretilebilmektedir.

7 ' TARİHİ VE ÜLKEMİZDEKİ GELİŞİMİ Kaynaklara göre ilk ayakkabı Hititlerde görülmektedir. Hititler, Anadolu ı da yaygın olarak kullanılan çarığa benzer kalkık burunlu tahta ayakkabılar giyerlereli. "Çarık" sözcüğü Hititlerin ayakkabılarına verdikleri addır. Asurlular bütün binici halklar gibi çizme giyerlerdi. Yunanlılarda ise, bildiğimiz sandaletierin yanısıra, bat tipi ayakkabılar da giyilirdi. Aynı tip ayakkabılari Romalılar da kullanıyordu. Ayrıca Romalılarda ayakkabı modelleri giderek zenginleşip çeşitlenıneye de başlamıştır. Orta Asya ı da yapılan kazılardan elde edilen bulgular 1 eski Türklerde deri işleme sanatına koşut olarak ayakkabı yapımının da gelişmiş olduğunu göstermektedir. Kazılarda çizme ve çarıkıara rastlanmıştır. Osmanlılarda deri işleme sanatı gelişmiştir. Özellikle yeniçerilerin giydiği yumuşak çizmelere duyulan gereksinim, ayakkabıcılığın da gelişmesini sağlamıştır. XVI. XVIII. yy. lar arasında İstanbul esnafının yaptığı ayakkabılar sağlamlığı ve zerafetiyle ünlüydü. 1920ılerde İstanbul'daki ayakkabıcı esnaf ve sanatkarları "Dersaadet ve Biladı Selase (İstanbul) Ayakkabıcı Esnafı Cemiyet i" ni kurmuşlar ve Cemiyetin ilk kongresi de 18 Mart 1921 yılında gerçekleştirilmiştir. Cumhuriyetin ilanından 1950 ı ye kadarki dönem ısmarlama ayakkabı dönemidir. Bu dönemde, üretimin tamamı el emeğine dayandığından, üretim miktarı sınırlıydı. S aya makinesinden başka makine olmadığından her iş basit aletlerle elde yapılıyordu. 1950ılerden itibaren nüfus artışı, şehirleşme ve gelir artısına bağlı olarak ayakkabı talebinde de artış başlamıştır. Ayakkabıcılık makineleşmeye yönelmiş, üretim önceki döneme göre birkaç katına çıkmış, fakat kitle üretimine geçiş mümkün olmamıştır yılından sonra Ayakkabı Sanayii gelişme yoluna girmiştir. Özellikle makinaya dayalı üretim tesislerin çoğalması, ihracatta gerçekleştirilen artış ve devletle ilişkilerin geliştirilmesi bu döneme rastlamaktadır ı li yıllarda ise ülkemizde uygulanmaya başlanan liberal ekonomi politikaları ve ithalatın kolaylaşması çoğu sektör gibi ayakkabı sektörünele de bir zorlama yaratmıştır. Tüm dünya ayakkabı sanayiinde olduğu gibi Türkiye' deki üreticiler de fiyat ve maliyetierin baskısı ile yoğun bir rekabet ortamı içine girmişler ve bütün bu koşullar ülkemizde ayakkabı üretimini 1 atölyelerden, fabrikalara genişlemeye itmiştir.

8 yılında AB ile imzalanan Gümrük Birliği Anlaşması, tamamı orta ve küçük boy işletmelerden oluşan sektörü atılım yapmaya zorlamıştır. Bütün bu koşullar, ayakkabı sektöründe yeni yatırımlara, yabancı firmalar la işbirliği gibi yeni yapılaşmalara yol açmıştır. Son yıllara kadar iç tüketime yönelik olan işletmeler ihracata yönelmiştir. Bugün Ülkemiz Ayakkabı Sanayii 30 bin kadarı ayakkabı üreticisi, diğerleri ise bunlara malzeme sağlayan veya ayakkabı pazarlayan toplam 50 bin civarında işletmeyi kapsayan ve yine yaklaşık yılda 250 milyon çift ayakkabının üretilebildiği, ayrıca dünya ihracatındaki payı sürekli artış içinde bulunan bir konuma gelmiştir. 6 - DÜNYA AYAKKABI SANAYİİ Son 50 yıl boyunca dünya ayakkabı sanayi sürekli gelişme göstermiştir. Nüfus artışı ve yaşam standardlarındaki iyileşme, ayakkabı talebini iki katına çıkartmıştır. Bugün dünyadaki ayakkabı tüketimi 10 milyar çift/yıl civarındadır. Diğer taraftan pazar ekonomisinin gelişmesi, ucuz ayakkabı üretimini arttırmış, buuurum ise Avrupalı ve Kuzey Amerikalı ayakkabı imalatçılarını.!'zor durumda bırakmıştır. Pek çok firma üretimlerini gelişmekte olan ülkelere transfer ederek, bu ülkelerdeki üreticilerle işbirliği yapma yolunu seçmiştir. Bugün sanayileşmiş ülkelerde satılan ayakkabıların %80'i ithal edilmektedir. İkinci Dünya Savaşından sonra İtalya, dünyadaki en büyük ayakkabı ihracatçısı olmuştur. Dünya ayakkabı pazarı, İtalya, Çin, Güney Kore, Tayland, Endonezya, Brezilya ve Vietnam tarafından paylaşılmaktadır. Japonya, Amerika ve Avrupalı firmalar ve alıcılar, gelişmekte olan ülkelerdeki ayakkabı sanayinin farkına vararak, bu ülkelerdeki ucuz işgücü avantajından faydalanmak için gerekli teknik bilgiyi buralara transfer etmişlerdir. Bugün Dünya ayakkabı ihracatında İtalya, Hong Kong ve Çin lider ülkeler konumundadır. Endonezya ve Tayland ise diğer önemli ihracatçı ülkelerdir. ABD dünyadaki en büyük ayakkabı ithalatcısı ülkedir. Almanya, Japonya ve Fransa ise diğer önemli ayakkabı ithalatcısı ülkelerdir. _Dünyada ayakkabı tüketiminin en fazla olduğu ülkeler ABD ve Çin'dir. Bu iki ülkeyi Japonya, Hindistan, Almanya ve Brezilya takip etmektedir.

9 "AYAKKABI" GÜMRÜK TARİFE İSTATİSTİK POZİSYONU (GTİP) Ülkemizde, 1989 yılından itibaren uygulanmakta olan Arınonize Sistem Nomanklatürüne uygun olarak hazırlanan "GÜmrük Giriş Tarife Cetvel i "ne göre ayakkabılar Fas ıl 64 kapsamında ve dörtlü bazda sınıflandırılmaktadır. Fas ıl 64, ayakkabılar, getrler, tozluklar vb. eşya aksarnı şeklinde tanımlanmaktadır. Bu fasıl kapsamında sınıflandırılan; Pozisyonu; dış tabanı ve yüzü kauçuk ve plastik maddeden olan su geçirmez ayakkabılar (metalden koruyucu burunlu ayakkabılar, dizi örtenler, bileği örtüp dizi örtmeyenler) Pozisyonu; maddeden olan diğer ayakkabı ları) dış tabanı ayakkabılar ve yüzü (spor kauçuk ve ayakkabılar, plastik kayak Pozisyonu; dış tabanı kauçuktan, plastik maddeden, tabii veya terkip yoluyla elde edilen köseleden ve yüzü deriden olan ayakkabılar (spor ayakkabılar, kayak ayakkabıları, terlikler ev içinde giyilen diğer ayakkabılar) Pozisyonu; dış tabanı kauçuktan, plastik maddeden tabii veya terkip yoluyla elde edilen köseleden ve yüzü dokumaya elverişli maddelerden olan ayakkabılar (spor ayakkabıları, tenis ayakkabıları, basketbol ayakkabıları, jimnastik ayakkabıları, antreman ayakkabıları ve benzerleri) Pozisyonu; yüzü tabii ve terkip yoluyla elde edilen deriden olanlar (dış tabanı ahşap ve mantardan) Pozisyonu; ayakkabı aksarnı çıkarılabilir iç tabanlar, topuk rampası ve benzeri eşya; getrler ve tozluklar, dizlikler ve benzeri eşya, ve bunların aksamını içermektedir.

10 . ' AYAKKABI KONUSUNDA MEVCUT STANDARDLAR Ayakkabı ile ilgili olarak TSE tarafından hazırlanan standardlar aşağıda belirtilmiştir. TS Ayakkabı Kalıbı (Ahşap) TS Bot, Kışlık (Askeri Amaçla Kullanılan) TS Çizmeler - Lastikten - Astarlı - Sanayide Kullanılan - Düşük Sıcaklıklar İçin TS Çizmeler - Lastikten, Astarlı, Antistatik TS Ayakkabı ve Ayakkabıcılıkta Kullanılan Terimler TS Kalıplanmış Lastikten - Ayakkabı Tabanları ve Topuklar TS Mikro Gözenekli Lastik Levhalar, Ayakkabı Tabanları ve Topuklar TS PVC'den Ayakkabı Tabanları ve Topuklar ı TS Ayakkabı Bağlar TS TS Ayakkabılar Spor Ayakkabıları TS Hemşire Ayakkabıları,. 1 TS Ayakkabılar - Numaralandırma Sistemi TS Ayakkabılar - Numune Alma, Kusur Sınıflaması ve Kabul Edilebilir Kalite Seviyeleri TS PVC Sandaletler TS Subay ve Astsubay Kışlık İskarpini (Askeri Amaçla Kullanılan) TS Subay ve Astsubay Yazlık İskarpini (Askeri Amaçla Kullanılan) TS Bot, Yazlık (Askeri Amaçla Kullanılan) TS Çizmeler - Lastikten - Astarsız Kalıplanmış TS Lastikler - Ayakkabı Taban ve Ökçeleri - Aşınma Direncinin Tayini

11 - 8-9' - ÜRETİM-TÜKETİM Ülkemizde ayakkabı sektöründe 30 bini üretici olmak kaydıyla yaklaşık 50 bin civarında firma bulunmaktadır. Söz konusu bu firmaların kadarı büyük ölçekli işletmelerdir. Ayakkabı üretiminin %80'i küçük atölyelerde gerçekleştirilmektedir. Bu atölyeler yurdun çeşitli illerine yayılmışlardır. Özellikle İstanbul, Bursa, İzmir, Manisa, Denizli, Konya, Ankara, Kayseri, Isparta, Hatay, Gaziantep, Şanlı Urfa, Kahraman Maraş, Malatya, Trabzon ve Samsun İllerimizde yoğunlaşmışl~rdır. Büyük Ölçekli firmalar ise ağırlıklı olarak Istanbul, Izmir, Manisa, Konya ve Gaziantep İllerimizde yeralmaktadırlar. Diğer taraftan İstanbul ilinin sektörde çok önemli bir yeri bulunmaktadır. Sektördeki üretici firmaların yaklaşık %50 'si sektördeki istihdamın %60'ı ve toplam üretimin %50'si İstanbul'dadır. Ayrıca, ayakkabı ihracatının tamamına yakın bir kısmı da İstanbul'dan gerçekleşmektedir. Sektörde üretim iki farklı yöntemle gerçekleştirilmektedir: Geleneksel ve enjeksiyon yöntemi. Ülkemizde genellikle geleneksel yöntem kullanılmaktadır. Atölyelerde de fabrikalarda da üretim aşamaları hemen hemen aynıdır. Ancak, fabrikalarda daha yeni ve ileri teknoloji ve makinalar kullanılırken, atölyelerde üretim genellikle el aletleri ile yapılmaktadır. itibariyle üretiminin görülmektedir. (Tablo:1) Yıllar (miktar bazında) veriler sürekli incelendiğinde, artış ayakkabı trendi içinde olduğu TABL0:1 AYAKKABI SANAYİİ ÜRETİM ENDEKSİ {1992 = 100) : Yıllar Devlet Özel Toplam ,9 116,6 110, ,2 106,1 103, ,5 117,0 102, ,1 125,5 113, ,9 148,9 126, ,8 125,9 100, Kaynak : DİE

12 - 9 - Sektörde 1994 ve 1995 yıllarında üretim artış oranının daha düşük olması, ülkemizde 1994 yılında yaşanan krize bağlanabilir. Bu arada yıllarındaki artış oranlarının daha fazla olması da bu görüşü desteklemektedir. Ayrıca, 1998 yılında ayakkabı üretiminde görülen durgunlukta ihr~catımızda en büyük payı alan Rusya'da yaşanan ekonomik krizden etkilendiğimizin göstergesidir. Ancak, tüm ekonomik istikrarsızlıklara üretim artmaktadır. %50 civarında atıl kapasite sektör büyüme trendi içindedir. rağmen sektörde olmasına rağmen Diğer taraftan DİE verilerine göre ayakkabı sektöründe ve 1998 yılının 9 aylık dönemi içinde aşağıda belirtilen mal kalemlerinde gerçekleşen üretim ve satış değerleri ise şu şekildedir: (Tablo:2) TABLO :2 Seçilmiş İmalat Sanayi Maddelerinin ve 1998 Yılının İlk 9 Ayına Ait Yıllık Üretim ve Satış Bilgileri; a) Erkekler İçin Çizme ve Batlar Yıllar İşyeri sayısı Üretim Satış Satış (kamu+özel) Miktarı Miktarı Değeri (çift) (çift) (Milyon TL.) ll ll (*) ll b) Erkekler İçin Tabanı Tabii Köseleden Ayakkabılar: Yıllar İşyeri sayısı Üretim Satış Satış (kamu+özel) Miktarı Miktarı Değeri (çift) (çift) (milyon TL.) (*)

13 ' c) Batlar (Kadl.n İçin) : Yıllar İşyeri sayısı Üretim Satış Satış (kamu+özel) Miktarı Miktarı Değeri (çift) (çift) (milyon TL.) (*) d) Kadınlar İçin Tabanı Tabii Köseleden Ayakkabılar: Yıllar İşyeri sayısı Üretim Satış Satış (kamu + özel) Miktarı Miktarı Değeri (çift) (çift) (milyon TL.) ' (*) e) Terlikler, Sandaletler ve Tokyolar: Yıllar İşyeri sayısı Üretim Satış Satış (kamu + özel) Miktarı Miktarı Değeri (çift) (çift) (milyon TL. ) (*)

14 - ll - f) Spor Ayakkabılar Yıllar İşyeri sayısı Üretim Satış Satış (kamu + özel) Miktarı Miktarı Değeri (çift) (çift) (milyon TL.) ll (*) Kaynak: DİE Not.ı Not.2 (*) 1998 yılı rakamları ilk 9 aylık dönemi kapsamaktadır. Yukarıda yeralan bilgiler kamu kesimine ait tüm imalat sanayi işyerleri ile, 10 ve daha fazla kişi çalışan özel sektör imalat sanayi işyerlerinin katma değerinin %80'ini oluşturan büyük ölçekli imalat sanayi işyerlerine aittir. Söz konusu tablolarda yeralan mal kalemleri incelendiğinde, 1997 yılında miktar bazında 2.9 milyon çiftle terlikler, sandaletler ve tokyoların ı. sırada, 2. 6 milyon çiftle erkekler için çizme ve botların 2. sırada, 1.7 milyon çiftle spor ayakkabıların 3. sırada yeraldığı görülmektedir. Ayrıca söz konusu mal kalemlerinde 1998 yılının ilk 9 aylık döneminde de miktar bazında aynı sıralama söz konusudur. Diğer taraftan üretimde olduğu gibi tüketirnde de ı. sırada yeralan terlikler ulusal kültürümüzün bir özelliğini ortaya koyarken, 2. sırada yeralan deri ayakkabı tüketimi ise tüketici alışkanlığımızı göstermektedir.

15 - 12 -, ÜLKEMİZDE DERİ AYAKKABI ÜRETİMİ: Aşağıdaki tabloda yeralan verilerin ışığında yıllarını kapsayan süreçte Türkiye' de deri ayakkabı üretimi değerlendirilecek olursa, 1991 yılı üretim rakkamlarının 1990 yılı seviyesinde seyretmesi ile, 1994 yılında görülen düşüş dışında, üretimin artış kaydeden bir performans sergilemiş olduğu görülmektedir ve 1997 yılları rakamlarının karşılaştırılması neticesinde sekiz yıllık deri ayakkabı üretim artış oranı %61, ı olarak tesbit edilmektedir. (Tablo:3) TABL0: Türkiye Deri Ayakkabı Üretim Ve Talebi (1994 Yılı Fiyatları İle) Üretim Talep Yıl Miktar Değer Miktar Değer (Milyon Çift) (TL) (Milyon Çift) (TL) c (x) Tahmin (X) Kaynak : DPT VII. Beş yıllık Kalkınma Planı Öncesinde İktisadi Sektörlerdeki Gelişmeler yılı Programı Destek çalışmaları VII. Beş yıllık Kalkınma Planı ( ) 1998 yılı Destek Çalışmaları.

16 döneminde Türkiye'deki deri ayakkabı talebi ise, miktar bazında 1991 ve 1994 yılları dışında devamlı yükselmiş ve 1990 yılından 1997 yılına %48,6 oranında artış kaydetmiştir. Ayrıca, Tablo' da da görüldüğü üzere deri ayakkabı üretim miktarı sürekli talep miktarın~n üzerinde gerçekleşmiştir yılında ise 59 milyon çift deri ayakkabı üretimi ve 53 milyon çift deri ayakkabı talebinin olabileceği tahmin edilmiştir KAPASİTE Ülkemizde 400 bin kişinin istihdam edildiği sektörde yaklaşık 250 kadarını kamu ve özel kesime ait fabrikaların oluşturduğu 30 bin imalatçı firma faaliyet göstermektedir. Kamu sektöründe faaliyet gösteren firmaların kurulu kapasiteleri günlük çift, özel sektördekilerin ise 300 çift ile 8300 çift arasında değişkenlik göstermektedir. Özel sektörde günlük üretim kapasite değişkenliğinin daha yüksek olması, özel sektör firmalarının büyüklüklerinin çok farklı olmasından kaynaklanmaktadır. DİE tarafından düzenli olarak yapılmakta olan "İmalat Sanayi Üç Aylık Üretim Anketi'' sonuçlarına göre, 1998 yılının 9 aylık (Ocak-Eylül) kapasite kullanım oranlarının, çalışanlar sayısı büyüklük gruplarına göre değerlerini içeren tablo incelendiğinde, üretim değeri ağırlık olarak verilerek hesaplanan kapasite kullanım oranları, sektörün ortalama olarak % 58.0 kapasite ile çalıştığını göstermektedir. Bugün sekt.örde iki katına kadar çıkabilecek bir ayakkabı üretim potansiyeli mevcutken kapasite tam olarak kullanılmamaktadır. 10 kişiden fazla çalışan bulunan işyerlerini kapsayan söz konusu ankete göre, özel sektör daha yüksek kapasite ile çalışmaktadır. Ayrıca, işletmelerde çalışan sayısı arttıkça kapasite kullanım oranının yükseldiği görülmektedir. (Tablo:4)

17 ' , TABL0:4 Kapasite Kullanım Oranları (üretim değer ağırlıklı) (1998 yılı 9 aylık Ocak - Eylül) (%) İşletmelerin Kamu Özel Toplam çalışan sayısı ,8 51, ,8 58,8 100 ve + 23,1 67,5 58,5 Ortalama Kapasite 23,1 65,7 58,0 Kullanım Oranı Kaynak DİE TABLO:S Ay.akkabı Sanayiinde Tam Kapasite İle Çalışamama Nedenleri (%) üretim değer ağırlıklı Nedenler Kamu Özel Toplam '"' ' 1.Hammadde yetersizliği Yerli mallarda İ thal mallarda İşçilerle ilgili Mali İmkansızlıklar Talep yetersizliği İç pazarda Dış pazarda Enerji yetersizliği Diğer nedenler Kaynak:DİE

18 '' Gene DİE'nin söz konusu anketinin sonuçlarına göre firmaların tam kapasite ile çalışamamalarının nedenleri, özel sektörde %49.9, kamu sektöründe ise %29.3 'le iç pazardaki talep yetersizliği olarak belirtilmektedir. Özel sektörün tam kapasite ile çalışamamasının en önemli diğer iki neden ise, %12,7 ile ithal mallardaki hammadde yetersizliği ve %12.3 ile dış pazar yetersizliği olarak gösterilmektedir. (Tablo:5) ll - İHRACAT Ayakkabı sektörümüz, ihracat yönünden genellikle istikrarlı bir görüntü veren ve artış trendini koruyan sektörlerden biridir. Tablo 6'da yeralan verilerden de anlaşılacağı gibi, bu trend, 1990'lı yılların ilk yarısında hem miktar, hem değer olarak yılda % artışlara ulaşmıştır yılında duraklayan, hatta bir miktar gerileyen (miktar olarak % 10, değer olarak % 40) ihracat, takibeden ikiyıl süresince eski artış hızını tekrar yakalamıştır. Ancak, 1998 yılında patlayan Uzakdoğu ve Asya krizi, doğal olarak ayakkabı ihracatımızı da etkilemiş ve sektördeki durgunluk rakamlara yansımıştır. Sonuç olarak, 1997 yılında, bir önceki yıla oranla iki misli üreten ve % 40 fazla ihracat yapan ayakkabı sektörü, 1998 yılını, özellikle en büyük pazarı Rusya'daki ekonomik kriz nedeniyle bir önceki yılın ihracat rakamlarını koruyabilme çabasıyla geçirmiştir. Gene aynı tablodaki veriler, yılları arasındaki ihracat artışının miktar bazında % 1247, 6, değer bazında % 469, ı olduğunu göstermekte, bu arada söz konusu dönemdeki artışların sadece değer bazında değil miktar bazında da gerçekleşmiş olması artışların reel olduğunun ifadesidir. Yani ihracattaki büyümenin fiyat artışlarından kaynaklanan suni bir büyüme olmayıp, hacim olarak da büyümenin gerçekleştiğini ifade etmektedir. Anılan dönemdeki ( ) ihracatın bir diğer kayda değer yonu, ihracat artışının ayakkabı sektörünün tüm guruplarında (Fasıl 64'de yeralan; 64.01, 64.02, 64.03, 64.04, ve pozisyonları) gerçekleşmiş olmasıdır.

19 TABL0: Fasıl 64 Ayakkabılar, Getrler, Tozluklar vb. Eşya Aksarnı İhracatı. Yıllar (*) Miktar Değer (Bin Kg.) (Bin $) \.,_.4~-..., / Kaynak : DTM Ekonomik Araştırmalar ve Değerlendirme Genel Müdürlüğü Not : (*) 1998 yılı rakamları DİE'den alınmıştır. (İstatistik Pozisyon Bazında İhracat) taraftan ihracat, $dır. Diğer gerçekleştirilen bazında ayakkabı sektöründe 1998 yılında miktar bazında kg. değer

20 , AYAKKABI İHRACATINDA İLK 5 ÜLKE 1990 performansı ihracatında S.Arabistan, ve 8) 1997 yılları arasında dikkat çekici bir ihracat sergileyen sektörde fasıl 64 kapsamındaki malların ilk beş ülke sırasıyla, Rusya Federasyonu, Almanya, Polanya ve Macaristan olarak görülmektedir. (Tablo yılında l.sırada yeralan Rusya Federasyonu'na milyon $'lık ihracat gerçekleştirilerek, değer bazında bir önceki yıla oranla %76.9 oranında artış sağlanmıştır. 2. sırada yeralan Almanya' ya anılan ürünlerden 10.4 milyon $'lık ihracat gerçekleştirilmiş ve bir önceki yıla kıyasla değer olarak %63,6 oranında artış sözkonusu olmuştur yılında 3.sırada yeralan milyon $'lık ihracat gerçekleştirilmiş bir önceki yılın ihracat değerinin kalmıştır. S.Arabistan'a toplam 9,2 olmakla beraber, bu rakam % 14.1 oranının altında $'lık oranında 4.sırada yer alan Polanya'ya ihracat da gene 1996 yılına azalma göstermiştir. 7.9 milyon gerçekleştirilen kıyasla değer bazında %22, yılında ilk 5 ülke Macaristan' a yapılan ihracat ise, bazında %0, 8 oranında artış ulaşmıştır. sıralamasında 5.sırada yeralan bir önceki yıla kıyasla değer göstererek 7,7 milyon dolara Fasıl 64 kapsamı malların ihracatında 6. sırada yeralan Ukrayna ve 7. sırada yeralan Kazakistan'a gerçekleştirilen ihracatlarda da 1997 yılı itibariyle büyük artışlar sözkonusudur (artış oranları, sırasıyla %108,1 ve %132.3) yılı toplam fasıl 64 grubu malların ihracatında bir önceki yılı kıyasla miktar bazında %96. ı değer bazında %38.7' lik bir artış sözkonusudur.

21 -~ ~,/ TABLO 7 ' ~ L /, -. - ;,-_Ll_ /96 DEGIŞiM% DEC'ilş!Mıı;, MIKTAR DEGER MlKTAR DEÖER MiKTAR DE GER ÜLKE MIKTAR DEGER MIKTAR OEGER RUSYA FED ,86 89, ALMANYA 3dz S.ARABISTAN , POLONYA , MACARISTAN , UKRAYNA , KAZAKISTAN os !TALYA o , ÇEK CUMHURIYETI INGILTERE ,91-41, s ÜLKE TOPLAM ,65 39, ,1 51,8 10 ÜLKENIN TOPLAM IÇINDEKI PAYI (%} 53,4 69,8 68,0 74,0 27,16 6,1 66,9 81,1-1,5 9,5 oi(;er ULKELER TOPLAM ,06 13, ,5 1,1 FASIL64 TÜRKIYE TOPLAM IHRACA Tl ,21 31, ,1 38,7 \ SIRALAMA 1997 YILI DEÖER SÜTUNUNA GÖRE YAPILMIŞTIR

22 TABLO Ş.. ~ FASIL 64 AYAKKABILAR,GETRLER TOZLUKLAR VB EŞYA AKSAM IHRACATlNDA ilk ON ÜLKE '\ f ~ ~ ~ - 0: ~ w o w o IH ;.1996 EJ f RUSYAFEO ALMANYA S.AAABIST AN POLON'r'A MAC"-RISTAN UKRAYNA KAZAKl ST "-N IT A.LY A. ÇEK INGIL le.re CUMHURIYETI

23 İhracatimızın 1997 yılında ülkeler itibariyle dağılımını veren tablo 7 deki sıralama 1998.yılı sonunda değişime uğramış ve en çok mal sattığımız beş ülke arasında bulunan Almanya ve Macaristan yerlerini Kazakistan ve Ukrayna 'ya bırakmışlardır (Tablo:9) TABL0: Ülke adı Rusya Suudi Arabistan Polanya Kazakistan Ukrayna Miktar (Kg) Değer ($) Kaynak:DİE. ' 1997 yılında olduğu gibi 1998 yılında da gene ı. sırada 89.4 milyon ~'lık ihracatla Rusya Federasyonu, 2. sırada 7.7 milyon $'lık ihracatla Suudi Arabistan, 3. sırada 7.4 milyon $'lık ihracatla Polanya, 4. sırada milyon ~'lık ihracatla Kazakistan ve 5. sırada 5.7 milyon ~'lık ihracatla Ukrayna yeralmıştır İTHALAT dönemini kapsayan sekiz yıllık zaman aralığında fasıl 64 kapsamı malların ithalatı değer bazında 1992 yılında %26, 1994 yılında %38 oranında azalmış, diğer yıllarda ise artmıştır. Değer bazında en yüksek artışların görüldüğü yıllar 1993 (%80) ve 1996 (%116,9) yıllarıdır yılı %116,9'luk artışla yılları arasında en fazla ithalat artışı kaydedilen yıl olmuştur ve 1997 sekiz yıl içerisinde bazında değer (Tablo: 10) rakkamlarının karşılaştırılması neticesinde, toplam fasıl 64 mallar ithalatının miktar bazında %401.1 arttığı tesbit edilmiştir.

24 TABL0: Fasıl 64 Ayakkabılar, Getrler, Tozluklar vb. Esya Aksarnı İthalatı Miktar Değer (Bin kg) {Bin Z) (*) Kaynak:DTM Ekonomik Araştırmalar ve Değerlendirme Genel Müdürlüğü NOT:(*) 1998 yılı rakamları DİE'den alınmıştır (İstatistik Pozisyon Bazında İthalat). Özellikle dönemi ithalat rakkarnıarı önceki yıllarla karşılaştırmalı olarak incelendiğinde son derece yüksek artışlar gözlenmektedir. Bu durumun en önemli nedeni AB ile 1995 yılında imzalanan Gümrük Birliği Ortaklık Konseyi Anlaşması ile ithalatın kolaylaştırılmış olmasıdır. Ancak, anlaşmayı takibeden ilk yıllarda gözlenen bu artışlar, giderek normalleşmiş ve 1998 yılı verileri ithalatın hem miktar, hem de değer olarak bir önceki yıla oranla artış göstermediğini belirlemiştir. Gerçekten 1998 yılında Fasıl 64 malları ithalatı,miktar bazında Kg., değer bazında $ olarak gerçekleşerek 1997 yılının altında kalmıştır.

25 AYAKKABI İTHALATINDA İLK S ÜLKE 1997 yılında Fasıl 64 kapsamında yer alan malların ithalatında ı. sırada yeralan İtalya'dan 55,2 milyon $'lık ithalat gerçekleştirilmiştir yılında İtalya'dan gerçekleştirilen ithalat 1996 yılına oranla değer bazında %30,8 oranında artmıştır. (Tablo: ll ve 12) Fasıl 64 kapsamı ürünler ithalatında en fazla ithalat gerçekleştirilen ülkeler sıralamasında 2.sırada yeralan Almanya'dan 14,8 milyon $'lık ithalat gerçekleştirilmiştir yılında Almanya' dan gerçekleştirilen Fas ıl 64 kapsamı ürünlerin ithalatı, 1996 yılına kıyasla değer bazında %411,3 gibi çok büyük bir artış göstermiştir yılında ilk beş ülke sıralamasında 3.sırada yeralan Çin Halk Cumhuriyeti'nden Fasıl 64 mallar ithalatı bir önceki yıla kıyasla %16,2 artarak 14.4 milyon $ olarak gerçekleşmiştir yılında 4. sırada yeralan Tayvan' dan anılan ürünlerin ithalatı bir önceki yıla kıyasla %154.4 oranında artarak 11.6 milyon ~'a ulaşmıştır yılında 5.sırada yeralan İspanya'dan 11,6 milyon $'lık Fasıl 64 malları ithalatı yapılmış, 1996 yılına göre anılan ürünlerin ithalatı %55.7 artmıştır yılı toplam fasıl 64 malları ithalatında bir önceki yıla kıyasla, miktar bazında %48. 6, değer bazında %36.6 oranında artış sözkonusudur.

26 TABLO ll -, _::, _ ;;ı_ :_;.ı- -\ / DEGIŞIM% OEGIŞIM% MIKTAR DEGER MIKTAR DE~ ER MiKTAR DEGER ÜLKE MiKTAR OEGER MiKTAR DE GER IT AL YA , , ALMANYA ,64 46, , IçiN HALK CUMH , TAYVAN ı ISPANYA , ss FRANSA , ,7 ENDONEZYA L HONG-KONG ING(LTERE ABD , ÜLKE TOPLAM ,42 119, ,1 43,7 10 ÜLKENIN TOPLAM IÇINDEKI PAYI (%) 86,7 85,3 82,1 86,5-5,39 1,3 91,7 91,0 11,8 5,2 DI(;ER ÜLKELER TOPLAM ' ,74 100, ,5-8,8 FASIL 64 TÜRKIYE TOPLAM ITHALA Tl ,82 116, ,6 36,6 SIRALAMA 1997 YILI DECER SÜTUNUNA GÖRE YAPilMlŞTlR

27 f TABLO 12 FASIL 64 A YYAKABlLAR,GETRLER TOZLUKLAR VB EŞYA AKSAMI ithalatlnda ilk ON ÜLKE soooo.coo lü -~ ~ li w : ıc> w o M1996 tn L_.. j l'.ıın;l \ ITAt't'A AlMANYA ÇlH HALK CUMH. layviın ISPANYA FAAHSA E~A H~kONG INGILTERE ABO

28 Ülkeler itibariyle ithalatımızı gösteren tablodaki sıralama 1998 yılında fazla bir değişiklik göstermemiş ve ilk beş ülke arasına Almanya yerine Vietnam d~hil olmuştur yılında Fasıl 64 kapsamı malların ithalatında ilk beş ülkenin sıralaması aşağıdaki şekilde gerçekleşmiştir. (Tablo:13) TABL0: Ülke Adı İtalya Çin İspanya Tayvan Vietnam Miktar (Kg) Değer ( $} Kaynak:DİE 1997 yılında olduğu gibi 1998 yılında da gene ı. sırada 55.7 milyon $'lık ithalatla İtalya, 2. sırada 13.4 milyon ~'lık ithalatla Çin, 3. sırada milyon $'lık ithalatla İspanya, 4. sırada 6. 9 milyon $'lık ithalatla Tayvan ve 5. sırada 5. 7 milyon $'lık ithalatla Vietnam yeralmıştır.

29 SEKTÖRÜN SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ a) Türkiye'de ayakkabı sektöründe üretim, orta ve küçük boy işletmelerde yapılmaktadır. Daha çok atölye tipi olan bu işletmeler son yıllarda hernekadar fabrikalara dönüşmeye başlamış olsalar da, yine de çok büyük miktarda ve standart üretim yapan işletme sayısı oldukça azdır. ~eycut üreticilerin orta büyüklükteki kuruluşlar haline gelme~ üretimin rasyonelleşmesine, kalitenin standartıaşarak yükselmesine, pazarlama ve finansman faaliyetlerinin daha kolay organize olmasına imkan verebileceği gibi, yan sanayinin gelişmesine de katkı sağlayacaktır. b) AB ile Gümrük Birliği sürecinin başlamasıyla standart çalışmaları hernekadar hızlanmış olsada, bugünkü ayakkabı standartları yetersizdir. Bu nedenle ihtiyaç duyulan standartlar hazırlan~adar jiüiüci-ükte bulunan st61nd61rtlara işlerl.ik k..a.z.an.elır:ı.lm.ası. bnnnn i çi n de gerekli deneb-im çalışmalarının de.,sl:.@]clenmesi gerekmektedir. Ayrıca 1958 yılında çıkartılmış olan "Ayakkabı Murakabe Nizamnamesi"nin de süratle günün şartlarına uygun hale getirilmesi gerekmektedir. c) Emek yoğun bir özellik arzeden ayakkabı sektöründe kalifiye eleman sıkıntısı bulunmaktadır. Ülke genelinde İstanbul'da Zeytinburnu Endüstri Meslek Lisesi bünyesindeki ayakkabıcılık bölümü, Aykosan bünyesindeki ayakkabıcılık çıraklık okulu ile İzmir' de Ayküsan bünyesindeki ayakkabıcılık okulu ve buna benzer birkaç eğitim kurumu dışında ayakkabı ile ilgili eğitimi veren kurum bulunmamaktadır. Ayrıca, söz konusu bu eğitim kurumlarında da ciddi eğitmen sıkıntısı yaşanmaktadır. Sektörün geleceği açısından oldukça önemli olan kalifiye eleman eksiğinin süratle giderilebilmesi için mevcut meslek liselerinde ve meslek yüksek okullarında ayakkabıcılıkla ilgili eğitim verecek bölümlerin açılarak, sürekli ve kaliteli eğitim verilmesinin temini gerekmektedir. d) Gelişmiş batı ülkelerinin bu emek yoğun sanayi dalında üretmekteuse satın almayı tercih ettiği, ayakkabı sanayii gelişmemiş Rusya, eski Doğu Bloğu Ülkeleri ve Arap Ülkelerinin de satın almaya zorunlu oldukları ayakkabıda, ülkemizden sanayi olarak i ı eri durumdaki, İtalya, İ span ya, Port eki z, Güney Kore vb. ülkelerin ayakkabı sanayileri çeşitli yollarla ve özellikle ihracatta devlet tarafından ciddi şekilde desteklenmektedirler. Türkiye' de de ayakkabı sanayiinin kısa zamanda istenilen düzeye gelebilmesi için devletin imalatı teşvik edecek uygulamaları (teşvik pirimi, yatırım indirimi, düşük faizli kredi vb.) süratle gerçekleştirmesi gerekmektedir.

30 e) Ayakkabı sektörünün rhızla büyümesi, araştırma ve geliştirme kuruluşlarına duyulan ihtiyacı da giderek arttırmaktadır. Ülke genelinde az sayıda bulunan bu tür kuruluşların hızla arttırılmasının yanısıra, mevcut olanların yeterli.hale getirilmeleri gerekmektedir. Bu konuda yakın bir tarihte yapılan en umut verici çalışma Türkiye Umum Ayakkabıcılar Federasyonu, Ayakkabı Yan Sanayicileri Derneği ve Ayakkabı Sanayicilerinin kurduğu Türkiye Ayakkabı Sanayi Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfıdır(TASEV). f) Ayakkabı moda etkisi olan bir ürün olduğundan sürekli yeni tasarımlar gerektirmektedir. Ancak, sektörde yeterli tasarımcılar yetişmediğinden özgün tasarımlar yapılamamaktadır. Ürün tasarımı yerine yabancı dergilerden yararlanılmaktadır. Tasarımda bilgisayar kullanımı ise sınırlıdır. Modeller, daha çok talebe göre belirlenmekte, ayakkabı imalatçıları başta İtalya olmak üzere, gelişmiş ülkelerdeki tasarımlardan etkilenmektedir. Bu nedenle sektöre tasarımcı yetiştirecek eğitim birimlerinin süratle' oluşturulması gerekmektedir. g) Ayakkabı üretilirken yaklaşık adet değişik malzeme biraraya getirilmekte, bu durum ise ayakkabı sektöründe ana ve yan sanayi arasındaki ilişkinin kaçınılmazlığını ortaya koymaktadır. Dolayısıyla her iki sektörün gelişimi birlikte düşünülmelidir. Çünkü kaliteli ayakkabı üretmek için kaliteli rna1zeme kullanılması gerekmektedir. h) Ayakkabı sanayinin hızla büyümesi, yerleşim problemlerini de beraberinde getirmektedir. Sektörde yeralan firmaların rahatça faaliyetlerini sürdürebilecekleri altyapı ve çevre düzenlemeleri tamamlanmış sanayi bölgelerine ihtiyaç bulunmaktadır.bu konuda İstanbul'da ciddi çalışmalar yapılmaktadır. Özellikle Ayakkabıcılıkla ilgili dört kooperatife (Ayakkabıcılar, Ayakkabı ve Malzemeleri, Deri Mamulleri ve Umumi Saraçlar İşyeri Kooperatifleri) İkitelli Organize Sanayi Bölgesi içinde sanayi alanı tahsis edilmiştir. Bu ve benzer çalışmaların ülke genelinde yaygınlaştırılması sektörün gelişimi açısından büyük önem taşımaktadır. ı) Ayakkabı Sektöründe yeralan firmaların urun tanıtım ve pazarlama konularında eksiklikleri bulanmaktadır. İşletmelerin büyük bir kısmı pazarlama konusunda pek fazla bilgiye sahip değillerdir. Bu durum da sektörün özellikle dış pazarlarda rekabet şansını olumsuz yönde etkilemekedir. Bu nedenle ayakkabı sektörünün geleceği açısından büyük önem taşıyan belli başlı dış pazarların yakından incelenmesi ve buna göre yeni pazar stratejilerinin belirlenmesi gerekmektedir.

31 AYAKKABICILIKTA KULLANILAN BAZI TERİMLER: 1- Boğaz : Ayağın ayakkabıya girdiği yeridir. 2- Kıyılık (Binding) Sayanın kenarlarını sağlamlaştırmak ve güzelleştirmek için dikilen şerit halindeki parçadır. 3- Bağcık : Ayakkabının gambalarını bağlamak suretiyle bir araya getiren tekstil ya da deriden şeritlerdir. 4- Kapsül parçalardır. Bağcıkların geçtiği ya da süs niteliği taşıyan 5- Gamba (Quarter) Sayanın arka kısmını oluşturan ve yüzü tamamlayan parça veya parçalardır. 6- Maskaret : (Burun) (Toe Cup) Ayakkabının giyildiğinde sayada öne gelen uç tarafıdır. 7- Bombe (Toe Puff) Ayakkabı sayasının burun bölümünde yüz ile astar arasına konulmuş bulunan kösele, vidalı veya sentetik sertleştirici malzemeden oluşan kısmıdır. 8- Vardola (Welt) Yüzü, taban astarı, fiyapa veya tabana birleştirmek için kalıba çekilmiş sayanın, ayakkabı özelliğine göre çe~eçevre kenarlarına vaya milo başına kadar dikilrnek ve/veya çivilenmek veya yapıştırılmak suretiyle tutturulan uygun özelliklerde kösele veya sentetik maddelerden yapılmış dar bir şerittir. 9- Fiyapa (Inter Sole) Ayakkabının özelliğine göre, saya ile alt taban köselesi arasına tabanı kalınlaştırmak amacıyla, kösele veya sentetik malzemeden yapılan kattır. 10- Taban Malzemesi (Sole) Ayakkabıların burundan başlayarak topuğa kadar uzanan, deri ve çeşitli malzemelerden tabana yapıştırılmak veya dikiş atılmak suretiyle tutturulan parçadır. ll- Pontariz : Kapsül altı parçasını gambaya tespit eden dikiştir. 12- Taban Astarı : (Insole) Ayakkabı monta edilmeden kalıbına konan tabii veya sentetik yapıda çeşitli malzemelerdir. 13- Kamara Parçası (Shank) Alt taban malzemesi konulacak duruma gelmiş ayakkabının, ökçe arkası orta boşluğundan başlayarak bel boşluğunu da içine almak suretiyle ve en çok milo başına kadar uzanan yere sertleştirmek amacı ile konulan köse le, ahşap, metal veya sentetik malzemeler.

32 1 ' r 14- Kamara Çeliği: Kamara parçası~ın kırılmasını önleyen parçadır. ıs- Ökçe Lastiği/Kapağı (Reel Top Piece) Falça katları yüzeyinin tamamını örten ve ayakkabı giyildiğinde yere yekpare kösele veya kauçuk kattır. yatay d eğen 16- Ökçe Malzemesi : (Reel) Ayakkabının topuğunu yükselterek taban kısnının yere daha iyi basmasını sağlamak için, topuk altına konulan, yekpare kauçuk, parça kösele veya ahşaptan, kaplamalı ya da kaplamasız olarak yapılmış parçadır. 17- Fort (Stiffener/Counter) Ayakkabının bitmiş sayasında, monta edilmeden önce, topuğu çevreleyen ve milo'ya kadar uzanan arka yüzü ile astarı arasına konulan kösele, suni kösele, sertleştirici sentetik malzeme ya da teladan oluşan kısmıdır. 18- Flota : (Back Strop) Gambayı pekiştirrnek üzere, arka çatısına dkilen parçadır. 19- Ökçe Falçaları (Heel Lift Piece) Ökçe yatay kesitinde, ayakkabının çeşit ve tipine göre, istenilen yüksekliği verecek şekilde boyun veya etek köseleden veya uygun sentetik maddelerden yapılmış katlardır. 20- Bel yerdir. Ayakkabı tabanının yerden bir kavis yaparak yükseldiği 21- Dil (Tongue) Ayakkabı bağlarının ayağı rahatsız etmemesini sağlayan ve bağ altına rastlayan saya parçasıdır. 22- Saya (Upper) Ayakkabıların, maskaret, yüz ve oluşturan astarsız veya astarlanarak dikilmiş olan çekilebilecek yüzlük parçaların tümüdür. gambayı kalıba 23- Forınela (Reinforcin Part) Ayakkabının bombesi ile fortu arasındaki boşluğa, yüzlük deri ve astar arasını pekiştirrnek için gerektiğinde konulan glase, meşin veya tela parçasıdır. 24- Ayak Numarası birim uzunluğudur. (Shoe Size) Ayakkabı mezürlerindeki bölüntü ana 2 5- Ayak Boyu (Lenght of Foot) Yere basan bir ayağın, parmak uçları ile topuk arka kenarı arasında kalan uzaklıktır. 26- Tarak (Girth) Yere basan ayağın parmak diplerine yakın ve en geniş ayak kısmını çevreleyen uzaklıktır.

33 Kontrpiye (Long of Girth} r Ayak üstündeki en yüksek yeri saran uzaklıktır. altındaki başluktan, ayak 28- Ayakkabı Yüzü (Shoe Upper} Maskaretli veya aynalı veya aynasız olarak yapılacak ayakkabının oluşturan saya parçasıdır. Maskaretsiz, ön kısmını 29- Ayna parçadır. (Apro} Ayakkabının ön kısmını oluşturan yüze dikili 30- Konç (Quarter Hight} Ayakkabılarda fotin türü yüksekliğini aşan kısımdır. 31- Milo yeridir. (Thread Line) Ayak ve ayakkabı taban eninin en geniş 32- Stampa (Pattern) Her model ayakkabının kesimine temel olan şablon parçalarıdır. 33- Ayak Genişliği : (Width of Foot} Ayak uzunluğu ölçümündeki bir ayağın yatay satıh üzerindeki tarağın izdüşümü olup, birinci ve beşinci ayak kemikleri ile birinci ve beşinci ayak parmağı kemiklerinin birleştiği noktalara dokunan yüzey çizgileri arasındaki mesafedir.

34 KAYNAKLAR 1) "1990'lı Yıllarda Türk Deri Sektörü Değerlendirmesi" (Aralık 1998) - İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri 2) "TÜrk Deri Sanayi 98" - Deri Dokümantasyon Merkezi Eylül ) DİE (1998) Dönemler İtibariyle İmalat Sanayi 4) DİE (1998) Aylık İstatistik Bültenleri 5) DİE İstatistik Verileri 6) "Ayakkabı Sektörünün İhracata Yönlendirilmesi"- İzmir Ticaret Odası ) Türkiye Deri Sanayicileri Derneği Yayın Organı Deri Dergileri Ocak-Şubat ) Beykoz Deri ve Kundura Sanayi İşletmesi Fabrika İçi Talimatları 9) Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi lo)türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği (TASD) 'nin ''TÜrkiye Ayakkabı Sektörü'' Raporu