AYAKKABI. Hazırlayan Gülsevin ONUR T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

Transkript

1 AYAKKABI Hazırlayan Gülsevin ONUR 2006 T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

2 AYAKKABI Sitc No : 851 Armonize No: 64 Üretim Ülkemizde 1950 yılından itibaren küçük sanayi görünümünü kazanmaya başlayan ayakkabı sanayii, son yıllarda önemli gelişmeler kaydetmiştir. Özellikle 1980 li yıllarda sektörde oldukça ciddi sayılabilecek makina parkı yatırımları yapılmış ve böylelikle sektörün %30 35 i sanayileşmesini tamamlamıştır. Sektörde üretimin % i ise yarı makinalaşmış işletmeler tarafından gerçekleştirilmektedir. Sektörde kişinin çalıştığı, bunun kişilik grubunun sanayileşmiş, kalan kişilik grubun ise sanayileşmemiş işletmelerde istihdam edildiği varsayılmaktadır. Sektördeki işletmelerin çoğunluğu İstanbul ve İzmir de yoğunlaşmıştır. Üretici işletmelerin yaklaşık % 50 si İstanbul da faaliyet göstermektedir. İzmir, Konya, Bursa, Ankara, Gaziantep, Manisa, Denizli Adana, Malatya, Çorum(İskilip) ayakkabı üretiminin yapıldığı diğer önemli şehirlerdir Genel Sanayi Sayımına göre ayakkabı ve terlik imalatı sektöründe işyeri sayısı 4753 işletme, çalışan sayısı ise kişi olarak gözükmektedir. Yıllık üretim kapasitesinin 290 milyon çift civarında olup; son 10 yılda en fazla kapasite artışı ürün tipi bazında terliklerde ve poliüretan tabanlı ayakkabılarda olmuştur. Ülkemiz ayakkabı sektöründe, 2003 yılında 191 milyon çift ayakkabı, 2004 yılında ise 200 milyon çift ayakkabı üretilmiştir. Üretimin yaklaşık % 26 sını deri ayakkabılar oluşturmaktadır. Üretilen ayakkabı çeşitleri arasında plastik ve terlik ayakkabı üretiminde daha hızlı artış olduğu gözlenmekte olmasına rağmen, resmi kayıtlarda gözükmemektedir. Sektörde son yıllarda askeri ayakkabılar, botlar ve iş ayakkabıları üretiminde hızlı bir gelişme göze çarpmaktadır. Uluslararası standartlara uygun üretimin gerçekleştirildiği sektörde CE işaretli ayakkabılar AB ülkelerine ihraç edilmektedir. Ayakkabı makinaları ve ayakkabı yan sanayii üretimi kapasite ve teknoloji olarak gelişmiştir. Ayakkabı yan sanayii üretiminin toplam ayakkabı sanayii üretimi içindeki payı ise % 5 dolayındadır. Üretim çeşitlilik açısından zengindir. Üretim girdilerinin % 30 u ithaldir. Taban, ökçe, kalıp, vardola ihraç edilmektedir. Ayakkabı yan sanayii başta İstanbul olmak üzere, İzmir ve Ege Bölgesi, Konya ve Gaziantep te yoğunlaşmıştır. Ülkemizde ayakkabı üretiminde geleneksel ve enjeksiyon yöntemi olmak üzere iki yöntem kullanılmakta olup, daha çok geleneksel yöntem tercih edilmektedir. Bu yöntemde saya ve taban ayrı aşamalarda üretilerek birbirlerine yapıştırma veya yapıştırma/dikme veya enjeksiyon yöntemlerinden biriyle monte edilmektedir. Türk Standartlar Enstitüsü tarafından hazırlanan 9 tane ayakkabı standardı vardır. Ancak bunların hiçbiri mecburi uygulamada değildir. İhracata dönük çalışan üreticiler, alıcılar tarafından talep edilen standarda uygun üretim yapmaktadırlar. Türk ayakkabı sanayii ve ayakkabı yan sanayii çevre konularında duyarlıdır.

3 Son beş yıldır tasarıma gereken önemin verildiği Türk ayakkabı sektöründe modaya uygun koleksiyonlar hazırlanmaktadır. Ayakkabı sektöründe eğitim faaliyetlerine ise gereken önem verilmektedir. Sektördeki dernek ve kuruluşlar biraraya gelerek Türkiye Ayakkabı Sanayii Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı (TASEV) nı kurmuşlardır. Sektörün tasarım konusundaki nitelikli eleman açığını karşılamak için Mimar Sinan Üniversitesi bünyesinde iki yıllık Ayakkabı Tasarım Bölümü açılmıştır. Yine tasarım konusunda genç yetenekleri ortaya çıkarmak için her yıl çeşitli yarışmalar düzenlenmektedir. Ayakkabı Üretimi(Milyon Çift) Mallar (tahmin) Ayakkabı Deri Ayakkabı Plastik Ayakkabı Lastik Ayakkabı Tekstil Ayakkabı Terlik DIŞ TİCARET İhracat Ayakkabı sanayinde sahip olunan avantajlara rağmen, küçük atölye tipi üretim biçiminin hakim olması, kalifiye olmayan işgücü, ayakkabı yan sanayii girdilerinde standart ve kalite eksikliği gibi yapısal sorunlar nedeniyle ihracat potansiyeli yeterince değerlendirilememektedir 1990 lı yılların başında ihracat, özellikle Rusya pazarı olmak üzere canlanmış ve 1997 yılında 200 milyon doları aşmıştır. Ancak, daha sonraki yıllarda Rusya da yaşanan büyük kriz Türk Ayakkabı Sanayini de büyük ölçüde etkilemiş, ihracatta düşüş başlamıştır. Sektör 2002 yılından itibaren yeniden toparlanma sürecine girmiş olup; 2002 yılında milyar dolarlık, 2003 yılında bir önceki yıla oranla % 39 artışla milyar dolarlık ihracat gerçekleştirilmiştir.2004 yılında ise ihracatta %12.5 artış yaşanmış ve ihracatımız milyon dolar seviyesine ulaşmıştır.sözkonusu artış öncelikle yüzü deri ayakkabıların ve yüzü dokuma maddelerinden olan ayakkabıların ihracat artışından kaynaklanmıştır yılında ise ayakkabısektörü ihracatı milyon dolar seviyesine ulaşmıştır. Türkiye nin Ayakkabi İhracati YIL DEĞER ( Dolar)

4 Ürün gruplarina göre ayakkabi ihracati (dolar) Yıl Dış tabanı, yüzü kauçuk ve plastik su geçirmez ayakkabılar Dış tabanı, yüzü kauçuk veya plastik maddeden diğer ayakkabılar Yüzü deri, tabanı kauçuk, plastik, tabii veya suni deri ve kösele ayakkabılar Yüzü dokuma maddelerinden, tabanı kauçuk, plastik vb. Ayakkabılar Diğer ayakkabılar Ayakkabı aksamı,iç taban, topuk rampası,getr,tozluk,dolak,vb Kaynak: DTM ( Dış Ticaret Müsteşarlığı) Ayakkabı sektörü ihracatının ürün gruplarına göre dağılımına baktığımızda ise değer bazında % nı yüzü deriden mamül ayakkabıların oluşturduğu görülmektedir yılında 92.7 milyon dolarlık yüzü deriden mamul ayakkabı ihracatı gerçekleşmiştir.2005 yılında ise %13.2 artış sağlanarak ihracat milyon dolara ulaşmıştır.ikinci önemli ürün grubu ise yüzü kauçuk veya plastik maddeden ayakkabılar oluşturmakta olup, 2004 yılı ihracatı 41.9 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.bu grupta da %3 artışla 2005 yılı ihracatı 43.1 milyon dolara ulaşmıştır. Yüzü dokuma maddelerinden ayakkabılar ise 2004 yılı itibariyle ihracatı bir önceki yıla oaranla en çok artan grubu oluşturmuş olup; ihracat 32.2 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.bu eğilim 2005 yılında devam etmiş ve %7.9 azalışla 25.5 milyon dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Son yıllarda ayakkabı ihraç ettiğimiz ilk beş pazar değişmiş olup; Suudi Arabistan, Yunanistan, Bulgaristan,Hollanda ve Almanya dan oluşmaktadır yılında sözkonusu beş pazara 86 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilmiştir. Fransa, Irak, Libya, Rusya Federasyonu, İsrail, Romanya, İngiltere ve İspanya diğer önemli ihraç pazarlarımızdır yılında bir önceki yıla göre ihracat artışının en fazla olduğu ülkeler ise % 50.4 artışla Romanya, % 44.7 artışla Rusya Federasyonu ve % 42 artışla Bulgaristan pazarları olmuştur.

5 Ayakkabi İhraç Edilen Başlica Pazarlar (Dolar) Ülkeler Almanya Suudi Arabistan Yunanistan Bulgaristan Hollanda Rusya Federasyonu Fransa Irak Romanya İsrail İngiltere İspanya Libya B.A.E İtalya TOPLAM Kaynak: DTM Ülkemiz ayakkabı sektörü ihracat açısından henüz arzu edilen seviyeye ulaşamamıştır. Özellikle İspanya, Portekiz gibi Avrupalı üreticilerle rekabet edebilecek büyük bir arz potansiyeli vardır. Ancak bu potansiyel dünyada bilinmemektedir. Özellikle İspanya, Portekiz ve İtalya gibi Avrupalı ayakkabı üreticisi ülkelerle rekabet etmemiz için sektörün tanıtımının yapılması gerekmektedir. Bu nedenle Türk ayakkabı firmaları yeni pazarlar aramaya başlamış olup, Batı Avrupa ülkelerine ihracat imkanlarını araştırmaktadırlar. Bu kapsamda sektör firmaları yurtdışındaki önemli uluslararası fuar ve sergilere katılmaktadır. Bunların başında GSD Shoe Fair Düsseldorf, Motexha Spring Fair Dubai, Lineapella İtalya ve Mosshoes Moskova katılınan fuarların başında gelmektedir. Bunlara ilave olarak yurtdışında ayakkabı mağazaları açma girişimleri de gözlenmektedir. Ayakkabı sektöründe yeralan firmalar sektörel dış ticaret şirketi kurma çalışmalarına ise hız vermiş olup, böylelikle uluslararası piyasalarda rekabet şanslarını artırmak istemektedirler. Ayakkabı Sanayicileri Dış Ticaret A.Ş. (ASD) ayakkabı sektörünün dış ticaret şirketi olarak kurulmuş olup; sektörün yurtdışı tanıtımını yapmaktadır. ASD otuz ayakkabı üreticisi ve 13 yan sanayii firması tarafından kurulmuştur. ASD Prag da mağaza açmış olup; diğer ülkelerde de mağaza açma yolunda çalışmalarını sürdürmektedir. İthalat Türkiye nin ayakkabı ithalatı 1994 yılında 28.1 milyon dolar iken, 2002 de 116 milyon dolara ulaşarak 9 yıl içinde % 400 artmıştır. En büyük artış ise 1997 yılında olmuş ve milyon dolarlık ayakkabı ithalatıyla rekor düzeye ulaşılmıştır yılında bir önceki yıla göre hem AB ülkelerinden gerçekleştirilen ayakkabı ithalatı hem de uzak doğu ülkelerinden yapılan ithalat artmıştır ve toplam 116 milyon dolarlık ayakkabı ithal edilmiştir e gelindiğinde bu rakam 191 milyon dolara, 2004 te 303 milyon dolara, 2005 yılında ise milyon dolar gibi rekor bir seviyeye ulaşmıştır. İthalat artışının en önemli nedeni,

6 AB ve Türkiye arasındaki Gümrük Birliği ile gümrük vergilerinin AB ülkelerine karşı sıfırlanması, üçüncü ülkelere karşı ise AB nin ortak tarifesi (OGT) nin adapte edilmesi nedeniyle mevcut gümrük vergilerinde %60 70 ler oranında indirim durumunda kalınmasıdır. AB, ayakkabı üreticilerinin rekabet gücünü haksız olarak azalttığı gerekçesiyle Çin ve Vietnam dan ithal edilen ayakkabılara % 20 oranında anti damping vergisi getirmeyi planlamaktadır. Türkiye nin Ayakkabı İthalatı YIL MİKTAR (Çift) DEĞER (Dolar) Kaynak:DTM Çin ayakkabı ithal ettiğimiz ülkeler arasında başta gelmektedir. Bu ülkeden 2005 yılında milyon dolarlık ithalat yapılmıştır. Söz konusu ithalatın % 48 ni dış tabanı, yüzü kauçuk veya plastik maddeden diğer ayakkabılar, % 25 ni deri ayakkabılar oluşturmuştur. Dünya ayakkabı üretimi içinde ilk üç arasında bulunan ve dünya ayakkabı modasına yön veren İtalya ayakkabı ithal ettiğimiz ülkeler arasında ikinci sırada gelmektedir. Bu ülkeden 2005 yılında 53.8 milyon dolarlık ayakkabı ithal edilmiş olup, bu ithalatın % 79 nu yüzü deriden mamul ayakkabılar oluşturmaktadır. Vietnam, Endonezya, Malezya, İspanya, Brezilya, Tayland ve Portekiz ise diğer önemli ayakkabı ithal ettiğimiz ülkelerdir yılında toplam ayakkabı ithalatının % 41 ni AB ülkelerinden gerçekleştirirken, 2004 yılından itibaren ithalatımız uzak doğu ülkelerine yönelmiş olup; 2005 yılı itibariyle ayakkabı ithalatımızın % 76 sı bu ülkelerden tedarik edilmeye başlanmıştır. Ayakkabı ithal edilen başlıca pazarlar (dolar) Ülkeler Çin Halk Cumhuriyeti İtalya Vietnam Endonezya Malezya İspanya Brezilya Tayland Portekiz Romanya Hong Kong

7 Almanya Hindistan Tayvan Fransa Toplam Diğer taraftan, aşağıda Gümrük Tarife Pozisyonları (GTP) belirtilen ayakkabıların yerli üreticileri tarafından, anılan maddelerin ithalatında son yıllarda artış olduğu, yerli üretimin bu ithalattan ciddi zarar görmeye başladığı ve ciddi zarar tehdidine maruz kaldığı belirtilerek, İthalatta Korunma Önlemlerine İlişkin Mevzuat çerçevesinde, söz konusu maddelerin ithalatına karşı korunma önlemi alınması için Dış Ticaret Müsteşarlığı İthalat Genel Müdürlüğü ne başvuruda bulunulmuştur. İthalatta Korunma Önlemlerini Değerlendirme Kurulu, 64.02, ve GTP li maddelerin ithalatına yönelik olarak 8/6/2004 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan İthalatta Korunma Önlemleri Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde korunma önlemi soruşturması açılmasına karar vermiştir Dış tabanı ve yüzü kauçuk veya plastik maddeden olan diğer ayakkabılar Dış tabanı kauçuktan, plastik maddeden, tabii veya terkip yoluyla elde edilen köseleden ve yüzü deriden olan ayakkabılar Dış tabanı kauçuktan, plastik maddeden, tabii veya terkip yoluyla elde edilen köseleden ve yüzü dokumaya elverişli maddelerden olan ayakkabılar

8 Dünya Ayakkabı Üretimi Ve Ticareti Dünya ayakkabı sanayi 1970 li yılların sonuna doğru işgücünün pahalı olduğu gelişmiş ülkelerden, emeğin daha ucuz ve deri işleme sanayinin nispeten güçlü olduğu ülkelere ve özellikle de Asya ülkelerine doğru kaymaya başlamış olup, Çin bazında dünyadaki en büyük ayakkabı üreticisi ülke durumundadır yılı verilerine göre, 11 milyar çift civarında olan ayakkabı üretiminin, 2001 yılında 12.2 milyar çifte yükseldiği tahmin edilmektedir yılında dünya ayakkabı üretiminin miktar bazında % 55 ni değer bazında % 27 sini Çin üretmiştir. Dünya ayakkabı üretiminin yıllık ortalama % 3.2 artışla 2005 yılında 26.1 milyar çifte çıkacağı tahmin edilmektedir. Çin in ayakkabı sektöründe sağlamış olduğu büyüme hızını ise sürdüremeyeceği düşünülmektedir. Dünyanın diğer en önemli ayakkabı üreticilerinden olan İtalya, İspanya, Portekiz ve Fransa dır. İtalya ve Fransa da ayakkabı üretimi düşmeye devam etmektedir. İspanya ve Portekiz de üretim artışı yavaşlamıştır. Bu ülkelerde üretim gerilemelerinden doğan boşluğun önemli bir bölümünü Romanya, Bulgaristan, Polonya ve Türkiye nin doldurabileceği tahmin edilmektedir. Toplam dünya ayakkabı ihracatı ise 2004 yılı itibariyle 44.6 milyar dolardır. Dünya ayakkabı ihracatında, Çin lider ülke konumunda olup, 2004 yılında 15.2 milyar dolarlık ayakkabı ihraç etmiştir. Bu ülkeyi 9 milyar dolarlık ihracatla İtalya ve 2.3 milyar dolarlık ihracatla İspanya izlemektedir. Vietnam, Almanya, Belçika, Portekiz, Brezilya, Romanya, Fransa, Endonezya ve Hollanda ise diğer önemli ayakkabı ihracatçısı ülkelerdir yılı itibariyle dünya ayakkabı ithalatı ise toplam 63.3 milyar dolardır. Amerika Birleşik Devletleri dünyadaki en büyük ayakkabı ithalatçısı ülke olup, dünya ithalatının yaklaşık % 27 sini gerçekleştirmektedir yılında ABD nin ithal ettiği ayakkabı tutarı 17.4 milyar dolardır. Hong Kong, Almanya ve Fransa ise 2004 yılında 5 milyar dolar, 4.9 milyar dolar ve 4.5 milyar dolarlık ithalat gerçekleştirmiştir. İngiltere, İtalya, Japonya, Belçika, Hollanda, İspanya ve Kanada diğer önemli ayakkabı ithalatçısı ülkelerdir. Dünyanın ikinci büyük ayakkabı ithalatçısı olan Hong Kong, bu ithalatı reeksport amacıyla Çin den yapmakta olup; tüm dünyaya ihraç etmektedir. DÜNYA AYAKKABI TİCARETİ Dünya Ayakkabı İhracatı (1000 Dolar) Ülkeler Çin İtalya İspanya Vietnam Almanya Belçika Portekiz Brezilya

9 Romanya Fransa Endonezya Hollanda Tayland Hindistan İngiltere Diğerleri TOPLAM Dünya Ayakkabı İthalatı (1000 Dolar) Ülkeler ABD 15,662,620 16,009,439 16,159,259 16,412,655 17,403,232 Hong 3,995,398 4,180,034 4,117,503 4,680,651 5,020,416 Kong Almanya 5,665,858 5,158,955 5,030,488 5,008,319 4,959,734 Fransa 3,068,719 3,278,575 3,638,466 3,959,555 4,562,704 İngiltere 2,791,972 2,940,309 3,351,378 4,064,967 4,431,646 İtalya 2,408,664 2,747,244 3,066,674 3,818,981 4,201,379 Japonya 2,980,353 3,044,874 2,935,633 3,077,957 3,260,196 Belçika 1,173,743 1,356,676 1,417,719 1,604,094 1,821,460 Hollanda 666, , ,605 1,226,654 1,542,569 İspanya 1,285,918 1,369,545 1,306,940 1,259,813 1,503,780 Kanada 999,447 1,018,789 1,063,104 1,113,291 1,223,302 Avusturya 700, , , ,376 1,022,096 İsviçre 633, , , , ,802 Danimarka 553, , , , ,678 Avustralya 450,23 437, ,04 602,83 661,071 Diğer 5,689,582 4,687,362 5,100,286 3,226,369 5,968,832 TOPLAM 49,651,957 51,314,348 52,570,970 56,570,738 63,374,212 Kaynak: ITC (International Trade Center) Databases Ayakkabı Sektöründe Tüketim Harcamaları (Milyon Dolar, yılları arası 2000 yılı fiyatlarıyla tahmini değerlerdir) ÜLKELER Beyaz Rusya 136, , , , , ,274.6 ABD 50, , , , , ,480.3 Japonya 15, , , , , ,435.1 Çin 10, , , , , ,321.8 İtalya 12, , , , , ,421.5 Almanya 8, , , , , ,945.8 Brezilya 7, , , , , ,164.4 İngiltere 7, , , , , ,038.4 Fransa 7, , , , , ,923.8 Arjantin 4, , , , , ,668.0

10 Kaynak:Global Market Information Database/Eurumonitor