27 NİSAN CUMA ROYAL NORTHERN SINFONIA LARS VOGT yöneten/piyano

Transkript

1 NİSAN CUMA ROYAL NORTHERN SINFONIA LARS VOGT yöneten/piyano

2 ROYAL NORTHERN SINFONIA LARS VOGT yöneten/piyano PROGRAM L. van Beethoven Prometheus un Yaratıkları Uvertürü 5' L. van Beethoven Piyano Konçertosu No.4, Sol Majör Op.58 34' Allegro moderato Andante con moto Rondo Vivace ARA L. van Beethoven Senfoni No.7, La Majör Op.92 36' Poco sostenuto-vivace Allegretto Presto; Assai meno presto Allegro con brio * Ara dahil 90 dakika sürer. PROGRAM NOTLARI ROYAL NORTHERN SINFONIA 1958'de kurulan Royal Northern Sinfonia, Birleşik Krallık ın tek tam zamanlı oda orkestrası. Düzenli olarak Edinburgh Festivali ne ve BBC Proms'a katılan topluluk, sık sık Avrupa festivallerinde ve çeşitli konser salonlarında da sahne alıyor. Kendal, Middlesbrough, Carlisle, Berwick, Barnard Castle ve Sunderland gibi lokal bölgelerde düzenli konserler veren Royal Northern Sinfonia, müzik eğitimi konusunda da son derece duyarlı bir topluluk. Orkestranın müzisyenleri -aynı zamanda topluluğun da merkezi olan- Sage Gateshead konser merkezinde düzenli olarak eğitimler veriyor. Bugüne dek, Christian Tetzlaff, Olli Mustonen, Reinhard Goebel, Katrina Canellakis ve Nicholas McGegan gibi şef ve solistlerle çalışan Royal Northern Sinfonia; Sally Matthews, Karen Cargill ve Elizabeth Watts gibi dünya çapında şarkıcılarla aynı sahneyi paylaştı ve Sting, Ben Folds, John Grant ve Mercury Rev gibi popüler seslerle işbirliği yaptı. Önceki sezon, Güney Amerika, Çin ve Güney Kore de konserler veren topluluk, müzisyenleri ve müzikal kalitesiyle dünya çapında bir üne sahip.

3 LARS VOGT 1970 yılında Almanya nın Düren kentinde doğan Lars Vogt, 1990 Leeds Uluslararası Piyano Yarışması'nda ikincilik ödülünü kazanmasıyla dikkatleri üzerine çekti. O günden bu yana, 25 yılı aşkın süredir, kendi jenerasyonunun önde gelen müzisyenlerinden biri oldu. Repertuvarı, Mozart, Beethoven, Schumann ve Brahms'tan, romantikler Grieg, Çaykovski ve Rahmaninov a ve hatta göz kamaştırıcı Lutoslawski piyano konçertosuna kadar uzanan Vogt, kariyerinin yakın döneminde daha çok orkestra şefliğine odaklandı. Bugüne dek, Köln, Münih ve Zürih Oda Orkestraları, Camerata Salzburg, Deutsche Kammerphilharmonie Bremen, Rundfunk Sinfonie Orchester Berlin ve Sydney Senfoni Orkestrası gibi birçok önde gelen orkestra ile birlikte çalıştı. 2017/18 sezonunda, Hannover Opera Orkestrası, Frankfurt Museumorchester, Real Filharmonica de Galicia, Paris Oda Orkestrası, Varşova Filarmoni Orkestrası, Singapur ve Yeni Zelanda Senfoni Orkestraları, Orchester Philharmonique de Radio France, Leipzig Gewandhaus Orchester, Brüksel Filarmoni ve Toronto Senfoni Orkestrası ile performanslar sergileyecek olan Lars Vogt, 2015 ten bu yana Royal Northern Sinfonia nın müzik direktörlüğünü üstleniyor. LUDWIG VAN BEETHOVEN ( ) 1770 yılında, Almanya nın Bonn şehrinde doğan Beethoven, ilk müzikal eğitimini babasından ve yerel müzisyenlerden aldı. Gençlik döneminde, öğretmeni Christian Gottlob Neefe'ye asistanlık yapan Beethoven daha sonra çeşitli orkestralarla viyola çaldı, Antoine Reicha, Nikolaus Simrock ve Franz Ries gibi sanatçılarla arkadaşlık ederek beste komisyonlarında yer almaya başladı. Saray şapel orkestrası üyesi olarak seyahat ettiği dönemde Kont Ferdinand Waldstein ile tanışarak dost oldu ve onun hamiliği altına girdi de Haydn ile çalışmak üzere Viyana'ya taşındı. Haydn ın, Beethoven ın tarzını şekillendirmesinde epey katkısı oldu. Daha sonra, Johann Georg Albrechtsberger ve Antonio Salieri ile beste çalışmaları yaptı. 1800'lü yılların başında Beethoven, giderek sağırlaştığını fark etmeye başladı. Artan umutsuzluğu anti-sosyal eğilimlerini yoğunlaştırdı. Bununla birlikte, 1803 tarihli Senfoni No. 3, "Eroica", çığır açan bir zafer kazandı yılları arasında özel hayatındaki ve ailesindeki problemler sebebiyle bir durgunluk yaşadıktan sonra, yaratıcı hayal gücü sorunlarına üstün geldi te artık tamamen sağırken en ünlü eserlerinden biri olan 9. Senfoni yi besteledi. Beethoven'ın geç dönem eserleri, özellikle de 16 yaylı kuartetinin son beşi ve 32 piyano sonatından son dördü, birçoklarının mistik bir önem atfettiği heyecanlı bir nitelik taşır. Beethoven'ın kariyeri, sırasıyla klasik dönem modellerine dayanan eserler, müzik sözlüğünü genişleten devrimci parçalar ve benzersiz, son derece kişisel bir müzik diliyle yazılmış kompozisyonlarla temsil edilen erken, orta ve geç dönemlere ayrılır. Bu bölümler Beethoven'ın yaratıcı kişiliğinin muazzam derinliği ve çok yönlülüğüne işaret eder. Birçok yönden devrimci olan Beethoven'ın müziği, karakteristik hümanizmi ve dramatik gücü nedeniyle evrensel olarak çekicidir.

4 PROMETHEUS UN YARATIKLARI UVERTÜRÜ (OVERTURE TO THE CREATURE OF PROMETHEUS) L. V. BEETHOVEN Beethoven, 1. ve 2. Senfoni leri arasında bale için tek eseri olan Prometheus un Yaratıkları nı besteledi lü yıllarda Viyana da bulunan rakip iki İtalyan bale ustasından Napolili bale yöneticisi S. Vigano nun isteği üzerine Beethoven, konusunu mitolojiden aldığı ve uvertür, giriş ve 16 bölümden oluşan baleyi yazmış; Kontes Maria Christine Lichnowsky ye ithaf etmiştir. Vigano nun Kraliçe Maria Theresa nın gözüne girmek ve bu bale savaşını kazanmak için librettosunu ve koreografisini hazırladığı Prometheus, ilk kez 28 Mart 1801 de Viyana da Hofburg Tiyatrosu nda sahnelenmiştir. İki saat süren ve ateş tanrısı Prometheus un toprak ve sudan, kadın ve erkek olarak iki insan yaratıp gökten çaldığı ateşle onlara hayat vermesini konu alan bale pek beğenilmemiş; Beethoven bile temsilden sonra Leipzig deki yayıncısı Hoffmeister e yazdığı mektupta bale yöneticisinin başarı kazanamadığını bildirmiştir. Günümüzde, konser salonlarında tüm süresi 50 dakikayı aşan bale müziğinden seçilmiş, Uvertür, Fırtına (La Tempesta), birinci ve ikinci perdeden müzikler içinde Gioia, Casentini ve Vigano nun soloları ile Pastoral gibi bölümler çalınmaktadır. Uvertür 3/4 lük ölçüde, Do Majör tonda, 16 mezür süren ağır (Adagio) tempoda biri girişle başlar; sonra da 4/4 lük ölçüde, çok neşeli ve parlak (Allegro molto con brio) tempoda sürer. *Program notu, İrkin Aktüze nin Müziği Okumak isimli kitabından alınmıştır. PİYANO KONÇERTOSU NO.4, SOL MAJÖR OP.58 (PIANO CONCERTO NO.4 in G MAJOR, OP.58) L. V. BEETHOVEN Allegro moderato Andante con moto Rondo. Vivace Beethoven in beş piyano konçertosu arasında en sevileni olan 4. Konçerto, onun yaşamında ancak bir kez seslendirilebilmiştir te yazmaya başladığı konçertoyu Beethoven 1806 da tamamlamış, önce 1807 Mart ında Prens Lobkowitz in evindeki özel davette çalmış; 22 Aralık 1808 de de, 4. Senfoni yle birlikte Theater an der Wien de halk önündeki konserde, yine kendi yorumlamıştır de yayımlanan konçerto, 20 yıl unutulmuş ve ancak bestecinin ölümünden sonra, tekrar çalınabilmiştir. 5. Piyano Konçertosu gibi, Avusturya Arşidükü Rudolph a ithaf edilen eser bestecinin 3., 4., 5., ve 6. Senfoni leri, Fidelio Operası, Appassionata ve Waldstein Sonatları, Keman Konçertosu, Üçlü Konçerto ve Rasumovsky Kuartetleri gibi önemli eserlerle aynı yıllarda yazılmıştır arasındaki bereketli dönemde yazılan bu konçerto, Wilhelm Lenz ın deyimiyle Onun üç döneminin kaynaştığı bir stilde bestelenmiştir. Beethoven in bir senfoni ustası ve piyano sonatını zirveye çıkartmış bir müzikçi olarak gücünün sınırına ulaşmasına örnek gösterilen konçerto, onun bu yönlerini lirik ve pastoral çizgide yansıtır. Konserde dinleyicilerin de beğendiği eser, klasik biçimde üç

5 bölümlü (hızlı-çabuk-hızlı) olmasına karşın, klasik konçerto tarihinde -Mozart ın KV271 Konçertosu ndan sonra- solo çalgının temayı ilk kez kendi başına duyurmasına da örnektir. Beethoven, Arşidük Rudolph a ithaf yazısında Haşmetmaab, sanırım benim yalnızca soğuk ve hesaplı eserler yazdığıma inanmaz der. Gerçekten de Beethoven in beş piyano konçertosu arasında en ince ve tutkusuz olan bu 4. Konçerto dur. Konçertonun en uzun bölümü olan, sonat formundaki, 4/4 lük ölçüde, ılımlı (Allegro moderato) tempodaki 1. Bölüm, piyanonun tek başına, zarif ve hülyalı ana temayı duyurmasıyla başlar. Bu tema hemen romantik bir ortam oluşturur. Yaylı çalgılar çok hafif (pianissimo) biçimde temayı tekrarlar ve orkestra bu temayı bir örgü gibi geliştirir; çok daha sonra da Re Majör tondaki ritmik yeni temayı bir koral havasında sunar. Önce yaylı çalgılarda sunulan bu tema, piyanonun sinirli kontrpuanı eşliğinde fagot tarafından duyurulur. Bu arada da Mi Minör tonda bir yan tema kemanlarda yansır. Piyanoyla orkestra arasındaki bu yoğun diyalog hep sürer: Temanın yaylı ya da üfleme çalgılarda duyulmasından sonra piyano parlak figürlerle bunu işler. Temayı piyano duyurunca da diğer gruplar -saygıyla- arka planda kalır ve solo çalgının şarkısını renkli biçimde sararlar. Güzel ve lirik yan temalar da bu duygulu ortamı daha hülyalı ve enerjik yöne çeker. Beethoven bu bölüm için, genellikle sonuncusu kullanılan iki kadans yazmıştır. 2. Bölüm 2/4 lük ölçüde, ılımlı ama hareketlice (Andante con moto) tempoda başlar; orkestranın pes, buruk, sertçe ve unison (teksesli) anlatımına karşın piyanonun zarif, içli ve dokunaklı ezgisi kudretle yakınışı birleştirir gibidir. Şiirsel unsurların egemen olduğu bu bölümün bir program müziği havası olduğunu, sevgilisi Euridice yi yeraltındaki karanlık güçlere (Tanrılara) kaptıran Orfeus u piyanonun, tanrıları da orkestranın simgelediğini ileri sürenlerin başında Franz Liszt gelir. Gerçekten de orkestranın sert Hayır cevabı duyulduktan sonra, piyano yumuşak ve ilginç trillerle çok hafif (ppp) sesle iç çekermiş gibi, Orfeus un acı içindeki motifini -yalvarışınısergiler. 3. Bölüm yine 2/4 lük ölçüde ve Sol Majör tonda, canlı (Vivace) tempoda bir Rondo dur. Burada sunulan iki tema birbiriyle yakın ilişkili olarak -bir önceki bölümün aksinemutluluk ve güven içinde ancak zaman zaman coşkuyla yükselen lirik bir anlatım içindedir. Gerçek anlamda bir rondo için, üçüncü bir temanın belirmemesinin eksikliği pek hissedilmez. İlk tema orkestra tarafından adeta sabırsızlıkla sergilenir. Re Majör tonda ve pastoral havadaki ikinci temayı ise piyano duyurur. Gelişim çoğunlukla ikinci tema üzerine kuruludur; ancak Coda da birinci temanın zafer dolu yükselişi duyulur. Güçlü senkoplarla vurgulanan, sevimli karşıtlıklarla gelişen bu rondoda biraz da çigan etkisi sezilir. Beethoven in diğer konçertolarında genellikle onun kadanslarının kullanılmasına karşın, bu konçerto için Moscheles, Busoni ve d Albert gibi birçok piyanist-besteci kadans yazmıştır. Çoğu kez bunlardan sonuncusu yaygınlık kazanmıştır. *Program notu, İrkin Aktüze nin Müziği Okumak isimli kitabından alınmıştır.

6 SENFONİ NO.7, LA MAJÖR OP.92 (SYMPHONY NO.7, in A MAJOR, OP.92) L. V. BEETHOVEN Poco sostenuto-vivace Allegretto Presto; Assai meno presto Allegro con brio 1811 yılında Teplitz kaplıcalarında yakın dostlarıyla geçirdiği mutlu günlerde ve sonraki aylarda Beethoven in 7. ve 8. Senfoni'leriyle Arşidük Üçlüsü doğdu. Besteci, taslaklarını daha 1809 da hazırladığı, 13 Mayıs 1812 de partisyonu yazmaya başladığı, 19 Mayıs ta da tamamladığını belirttiği ve Kont Moritz von Friess e ( ) ithaf ettiği 7. Senfoni yi en sevdiği eseri olarak tanımlar. Kemancı Spohr anılarında, Beethoven ın senfoniyi ilk kez 8 Aralık 1813 te Viyana da yönettiğini, ancak sağırlığı yüzünden acıklı durumlara düştüğünü anlatır. Napolyon a karşı savaşmış ve sakatlanmış askerlerin yararına verilen konserde Beethoven ın bu nedenle bestelediği Wellington un Zaferi ve birçok marş da yer almıştı. Bu karışık konser düzeninde bile -eleştirmenlere karşın- beğenilen 7. Senfoni yi Wagner Dansın tanrısallaştırılması, Berlioz Çağdaş müziğin harikası olarak tanımlamış, daha sonra da dansın şiirleştiği bu esere ünlü bale ustaları ilgi göstermişti. 7. Senfoni ancak, 1816 Kasım ayında Viyana da Steiner tarafından yayımlandı. Üfleme çalgılar dokuzlusu, yaylılar dörtlüsü, piyanolu üçlü düzenlemeleri de yapılan 7. Senfoni nin iki piyano uygulaması da Majeste İmparatoriçe Elizabeth Aleksieva tüm Rusların Çariçesine ithafıyla yayımlandı. 1. Bölüm 4/4 lük ölçüde, La Majör tonda, ağır ve engin (Poco sostenuto) tempoda başlar; uzun girişi, dostça havasıyla bağımsız bir eser gibidir. Önce enerjik ve ciddi, sonra yumuşak ve hülyalı iki temayı da obua sunar. Bu barışçı atmosferden sonra ritmik yükselişlerle 63. Mezürde, 6/8 lik ölçüdeki canlı (vivace) tempodaki hızlı bölmeye geçilir. Burada asıl temayı flüt belirler; tüm bölüme egemen olan bu tema önce yaylılar, sonra da tüm orkestra tarafından alınır. Çok canlı orkestra efektleri, ilginç tonalite değişimleri (modulation), çok güçlü (fortissimo)-çok hafif (pianissimo) arasında sert geçişlerle dinamik bir gerilim yaratılır. Dramatik bir genel susuşun ardından viyola, viyolonsel ve kontrbasların 11 kez ısrarla tekrarladıkları kromatik motif giderek bir kreşendo ile yükselerek, fanfarların zafer çağrısına ulaşır. La Minör tonda başlayan 2/4 lük ölçüde 2. Bölüm, pek hızlı olmayan çabukça (Allegretto) tempoda, hüzünlü ve melankolik bir matem havasındadır. Ağır ritimli basit ana tema önce bas yaylılarda -viyola ve viyolonsellerde- çekingen şekilde duyurulur. Kemanların buna katılmasıyla bu kez duygulu ve özlem dolu bir ezgi belirir, buna klarnet Majör tonda dostça cevap verir. Ancak, basların eşliğindeki ciddi giriş teması yeniden huzursuz şekilde belirir. Serbest varyasyonlarla ve içten bir anlatımla gelişen hüzünlü hava, bölümü sona erdirir. 3. Bölüm 3/4 lük ölçüde, Fa Majör tonda başlayan çok hızlı (Presto) ve ateşli bir scherzo dur. O çağın eleştirmenlerinin çılgınca ve düzensiz buldukları tempoda gelişir. Ölçünün kurallarıyla alay eder gibi sıçrayan dik kafalı ritmiyle keskin dinamizmi ve dizginlenemeyen neşesiyle baş döndüren scherzo, trio nun sakin (assai meno Presto) havasıyla dinlenir, soluk alır. Bir güney Avusturya ezgisi olduğu söylenen

7 ve tahta üfleme çalgılarla sunulan Majör tondaki bu lirik motif, dans temasından sonra tekrar duyulur. Ancak tüm orkestranın güçlü akorlarıyla sona erer. 4. Bölüm 2/4 lük ölçüde, La Majör tonda hızlı ve parlak (Allegro con brio) tempoda, bitmeyen ritmik enerjisiyle fırtına gibi girer. Ölçünün alışılmamış şekilde zayıf tarafının vurgulanmasıyla beliren kavrayıcı tema ve daha sonra yan temalar çılgınca gelişir. Coşkun bir Coda ile eser sona erer. *Program notu, İrkin Aktüze nin Müziği Okumak isimli kitabından alınmıştır.

8 ROYAL NORTHERN SINFONIA 1. Keman Bradley Creswick Kyra Humphreys Katerina Nazarova Sarah Roberts Jane Nossek Liz Rossi Lucy Baker Gongbo Jiang 2. Keman Tristan Gurney Alanna Tonetti-Tieppo Marie Schreer Jenny Chang Ioana Forna Rosemary Attree Viyola Steven Burnard Malcolm Critten James Slater Tegwen Jones Obua Steven Hudson Michael O Donnell Klarnet Jernej Albreht Jessica Lee Fagot Stephen Reay Robin Kennard Korno Peter Francomb Jonathan Quaintrell-Evans Trompet Richard Martin Marion Craig Timpani Robert Kendell Çello Sarah McMahon Daniel Hammersley James Craig Tom Rathbone Kontrbas Sian Hicks Dave Johnson Flüt Amy Yule Helen Wilson Bilet için: biletix.com (0216) Biletix satış noktaları Bilgi için: issanat.com.tr (0212) /issanat