BÜYÜK HİZMET DOĞU ANADOLU YA KALKINMA DOSYASI. DAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanı. Adnan DEMİR

Transkript

1 DAP Bölg Kalınma İdarsi Başanı Adnan DEMİR DOĞU ANADOLU YA BÜYÜK HİZMET DAP Başanı Adnan Dmir, Doğu Anadolu Bölgsind başlattıları alınma hamlsinin, bölgnin anayan yarası olan huzur v güvn ortamının tsisi için yürütüln çözüm sürci il birlit hm Bölgnin hm d Ülmizin alınmasına önmli ivm azandıracağını vurguladı. Önclil sizi tanıyabilir miyiz? 1961 yılında Batman ın Grcüş ilçsind doğdum yılında İTÜ Saarya Mühndisli Faültsi Endüstri Mühndisliği bölümünü bitirdim yılında TCDD Gnl Müdürlüğü APK Dairsi-Proj Dğrlndirm Şubsind Araştırmacı olara görv başladım. Eylül 1987 Aralı 1994 yılları arasında sırasıyla T.C. Başbaanlı Toplu Konut v Kamu Ortalığı İdarsi, Kamu Ortalığı İdarsi v Özllştirm İdarlrind Proj Dğrlndirm Dairsi il Finansman Dairlrind Uzman olara çalıştım yılları arasında gıda störünd Gnl Müdür v İhracatçılar Birliğind Yöntim Kurulu üyliği il Proj Koordinatörlüğü görvlrind bulundum yıllarında AB Bölgsl Kalınma Programı apsamında; Bitlis, Haâri, Muş v Van illrind yürütüln Doğu Anadolu Kalınma Programında KOBİ Koordinatörü olara görv yaptım yılları arasında DPT v Özllştirm İdarsind uzman olara çalıştım. Nisan 2011 tarihind TTA A.Ş. Gnl Müdür Yardımcılığı görvin, bu görvimin ardından Mart 2012 d DAP Bölg Kalınma İdarsi Başanlığına atandım. Haln bu görvimi sürdürmtyim. Bizlr DAP ın uruluşundan v amaçlarından bahsdr misiniz? DAP Ana Planı 2000 yılında hazırlanmış, 2000 yılından bu yana DAP rumuzlu projlr, yatırım programlarında yr almaya dvam tmiştir. DAP Ana Planının opadnan Dmir 38

2 Çözüm sürcinin istniln şild tamamlanması v Bölg halının tüm yaşam alanlarını tisi altına alan bu sorunun ortadan alması bizim d yapacağımız çalışmalarımız il Bölg halının sosyo-onomi ilrlyişin v Ülmizin 2023 hdflrin daha başarılı bir şild ulaşmasına atı sağlayacatır. rasyonl hal gtirilmsi v Bölgnin sosyo-onomi glişmsin ivm azandırılması amacıyla DAP Bölg Kalınma İdarsi Başanlığı 08 Haziran 2011 tarih v sayılı Rsmi Gazt d yayımlanan 642 numaralı Kanun Hümünd Kararnam il tşil dilmiştir. İdarnin mrzi Erzurum ilind olup apsadığı illr; Ağrı, Ardahan, Bingöl, Bitlis, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Haari, Kars, Iğdır, Malatya, Muş, Tuncli v Van dır. Doğu Anadolu Projsi nin gnl amacı uygulandığı illrdi yatırımların grtirdiği araştırma, planlama, programlama, projlndirm, izlm, dğrlndirm v oordinasyon hizmtlrinin yrin gtirilmsi surtiyl Doğu Anadolu Bölgsi nin alınmasını hızlandırmatır. DAP il bugün adar bölgd nlr yapıldı? Burada şu notaya dğinm istrim, DAP Bölg Kalınma İdarsi Başanlığı Mart 2012 tarihindn itibarn urumsallaşma çalışmalarına başlamış olup, bu apsamdai faaliytlrini sürdürmtdir. DAP Eylm Planı: Başanlığımız, uruluş amacı olan DAP Bölgsinin alınmasının hızlandırılmasını sağlama amacıyla 642 numaralı Kanun Hümünd Kararnamnin 2 nci maddsinin (a) bndi uyarınca Eylm Planı hazırlamaya yönli faaliytlri yrin gtirmy 07 Kasım 2012 tarihind başlamıştır. Bu tarihtn itibarn Bölgd yr alan amu urum v uruluşları, ünivrsitlr, yrl yöntim uruluşları, msl örgütlri, sivil toplum uruluşları il Baanlıların mrz tşilatlarından DAP Ana Planı nın önclilndirm faaliytlri apsamında blirlnn Amaç v Hdflr doğrultusunda halihazırda yürüttülri v yni yatırım olara blirldilri proj tliflrini iltmlri istnmiştir. Bu apsamda Başanlığımıza iltiln projlrin incln- 39

3 msi nticsind DAP Eylm Planı Taslağı oluşturulmuştur. Başanlığımız tarafından hazırlanan DAP Eylm Planı Taslağı Bölgnin alınmasında büyü önm tşil dc olan 5 ana glişm sni v 129 alt ylm başlığından oluşmatadır. Bu glişm snlri v ylmlr; Gıda v tarım störlrind vrimlili v atma dğrin artırılması (Sulama, Bitisl Ürtim, Hayvancılı, Gıda v Kırsal Kalınma), Sanayi v hizmtlr störlrinin güçlndirilmsi (Sanayi, Madncili, Ar-G, Yniliçili v Kümlnm, Ticart Hizmtlri, Tşvi Politiaları, Turizm), Altyapı, ntlşm v çvrsl oruma (Ulaşım, Enrji, Bilgi v İltişim Tnolojilri, İçm Suyu-Atı Su v Katı Atı Hizmtlri, Kntlşm v Çvr), Bşri-sosyal srmaynin v sosyal altyapının güçlndirilmsi (Eğitim, Sağlı, Sosyal Hizmtlr, Kültür, Gnçli Hizmtlri v Spor), Kurumsal apasitnin gliştirilmsi (Taşra Tşilatı, Yrl Yöntimlr, DAP BKİ v Kalınma Ajansları, Sivil Toplum Kuruluşları, Ünivrsitlr, Gnl) olara blirlnmiştir. Baanlığımız v ilgili uruluşlar il yapılan görüşmlr il DAP Eylm Planı na nihai hali yaın zamanda 40 vrilctir. DAP Tarımsal Sulama Programı: DAP Bölgsi, Türiy toplam tarım arazisi varlığının yalaşı %11 ini, onomi olara sulanabilir alanların %14 ünü v nadas alanlarının %16 sını oluşturmatadır. Bölgnin tarım alanlarının %32 sind sulu tarım, %68 ind is uru tarım yapılmatadır. DAP Bölg Kalınma İdarsi Baş- anlığı oordinasyonunda Bölgnin sulanan arazi varlığını artırma üzr DSİ yatırım sahası dışında v saniyd 500 litr altında alan sulama projlri için bölgdi İl Özl İdarlri aracılığı il üçü sulama işlrinin grçlştirilmsi masadıyla 2013 yılında DAP Tarımsal Sulama Programı başlatılmıştır. Bu apsamda, İl Özl İdarlri tarafından tüt-proj çalışması tamamlanmış toplam 304 adt projdn ödn imânları ölçüsünd toplam 164 adt proj için 51,5 milyon TL ödn tahsis dilmiştir. Projlrin tamamlanması il birlit; baım-onarım apsamında dar v yni yatırım apsamında da dara olma üzr toplam dar alan sulamaya açılmıştır yılı içrisind d DAP Tarımsal Sulama Programı nın sürdürülmsi amacıyla 110 proj için 40 milyon TL ödn İl Özl İdarlrin tahsis dilmiştir. İdarmizin 2014 yılı tarımsal sulama programında grçlşc projlr il toplam dar alan tarımsal sulamaya açılmış olacatır. Su iltim özlliğini aybtmiş yıl önc yapılmış açı sulama sistmlrinin apalı sistm dönüştürülmsin yönli projlr önclili olara ynilnmtdir. Araştırma v Uygulama Birimlri (AUB): DAP Bölgsinin tarımsal ürtimd ürtnli, vrimlili v atma dğrinin artırılmasını sağlama üzr bölg ünivrsitlrinin ziraat v vtrinrli faültlrinin fizii ğitim altyapılarını iyilştirm son drc önmlidir. Bu doğrultuda, öğrncilrin uygulamalı ğitim imânlarını iyilştirm amacıyla DAP Bölgsind bulunan toplam altı ünivrsitnin (Ağrı İbrahim Ççn Ünivrsitsi, Erzurum Atatür Ünivrsitsi, Bingöl Ünivrsitsi, Elazığ Fırat Ünivrsitsi, Kars Kafas Ünivrsitsi v Van Yüzüncü Yıl Ünivrsitsi) Araştırma v Uygulama Birimlrinin fizii altyapı ihtiyaçlarını gidrm v bölg çiftçilrin yönli grçlştirilc onalamalı ğitim ihtiyaçlarını arşılama için Atatür, Fırat v Yüzüncü Yıl Ünivrsitlrind toplam 3 adt Çiftçi Eğitim Mrzi urulması amaçlanmatadır. Bu apsamda, ilgili ünivrsitlrl protool imzalanmış v TL li toplam proj bdlinin 2013 ödnği olan TL si ünivrsitlr atarılmıştır. Kalan ,00 TL li ısmı is 2014 yılında atarılacatır. İlgili ünivrsit v faültlrimiz bu apsamda çalışmalarını dvam ttirmtdir. Hayvan İçm Suyu (HİS) Göltlri: Mraya dayalı hayvancılığın yo- ğun yapıldığı Bölgmizd, yüs mralarda hayvan içm suyunun olmadığı alanlarda hayvancılığın vrimli yapılmasını sağlama amacıyla Hayvan İçm Suyu (HİS) Göltlrinin varlığı önm arz tmtdir. Başanlığımız oordinasyonunda 2014 yılında yürütüln DAP Hayvan İçm Suyu (HİS) Gölti Projlri apsamında 6 ilimizd grçlştirilc olan proj-

4 a 2013 yılınd ız ım başlattığ ında da v 2014 yıl rimiz n projl dvam d DAP Eylm v özllil aya alınması ygulam tir. Planının u r gidrilc l li i s ölgnin il önmli i sürçt B d z ü m ü ları Ön na ihtiyaç yi bşri ay mi v sana o n o, msi gidrilc alınma iv pı a d n rı la n ala altya, çvrsl hızlanaca idrilr daha lri g ytrsizli v modrn yaşanabilir sı luşturulma ntlrin o tır. sağlanaca 41

5 lr il 17 adt yni HİS Gölt inin yapımına v 29 adt HİS Gölt inin is baım-onarımına İl Özl İdarlrin toplam TL ödn tahsis dilmiştir. İdarmiz, Bölg illrind DAP Eylm Planı dönmind mralarda hayvancılığı gliştirmy yönli; HİS Gölti, Sıvat vb. yapımı amacıyla İl Özl İdarlrin srmay transfrin dvam dctir. Önümüzdi yıllarda HİS Gölti yapımının artırılması için 2014 yılı içind proj hazırlama çalışmalarına ayrıca dst vrilctir. Ruhsatlı Canlı Hayvan Pazarları: Başanlığımız oordinasyonunda yürütüln DAP Tarımsal Altyapıyı Gliştirm Projlri apsamında bölg illrind si v ytrsiz olan Ruhsatlı Canlı Hayvan Pazar ları oluşturulara; hayvansal ürtimd ürtnli, vrimlili v atma dğrin artırılması sağlanacatır. Ruhsatlı Canlı Hayvan Pazarı Projlri çrçvsind 8 ilimizd grçlştirilc olan 9 proj için İl Bldiylrin toplam TL finansman tahsis dilmiştir. Yapılaca projlr il Bölg ill- rind yr alan hayvan pazarlarından 4 tansind modrnizasyon, 1 tansind tamamlama işlmlri grçlştirilc, 3 ilimizd hayvan pazarı yapımına yönli projlndirm çalışması dstlnc v 1 tan yni hayvan pazarı yapımı grçlştirilctir yılı içind projsi hazır olan il v ilçlr bldiylrin %50 oranında finansman dstği vrilmsi planlanmatadır. 42 Ülmizin son 12 yılda yaalamış olduğu alınma ivmsi yadsınamayaca bir grçtir. Bu bağlamda blirlnn 2023 stratjisi gr Bölgmiz v grs Ülmiz açısından ço önmli bir hdf oyuyor bizlr. Doğu Anadolu Projsi nin gnl amacı uygulandığı illrdi yatırımların grtirdiği araştırma, planlama, programlama, projlndirm, izlm, dğrlndirm v oordinasyon hizmtlrinin yrin gtirilmsi surtiyl Doğu Anadolu Bölgsi nin alınmasını hızlandırmatır. Kurumsal Kapasityi Gliştirm Projsi: DAP Tarımsal Altyapıyı Gliştirm Projlri apsamındai bir diğr program olan Kurumsal Kapasityi Gliştirm Projsi çrçvsind 5 ilimizd grçlştirilc olan 10 proj için 2014 yılı için toplam TL finansman tahsis dilmiştir. Projlr il Doğu Anadolu Bölgsi nd tarımsal altyapıyı gliştirm v tarım störünd uygulama, dstlm vya oordinasyon rolü üstlnn urumların apasitlrini arttırma üzr araştırma, ğitim, farındalı oluşturma v uygulama projlri grçlştirilctir. Myvciliği Gliştirm Projlri: Myvciliği Gliştirm Projlri çrçvsind 6 ilimizd grçlştirilc olan 13 proj için İl Gıda, Tarım v Hayvancılı Müdürlülrin toplam TL finansman tahsis dildi. Projlr il 6 ild yalaşı 753,90 dar alanda apama myv bahç-

6 lri oluşturulaca, özllil bölgnin sahip olduğu myvcili apasitsini daha tin v vrimli ullanması sağlanacatır. DAP Bölgsi Koyunculuğunun Gliştirilmsi Projsi: DAP Bölgsi Koyunculuğunun Gliştirilmsi Projsi il DAP Bölgsi nin üçübaş hayvan ytiştiriciliğind ürtnli, vrimlili v atma dğrini artırma üzr TİGEM Kâzımarabir Tarım İşltmsind Bölgd haim moraraman v aaraman üçübaş hayvan ırının ıslahı v Bölg çiftçisinin damızlı oç v oyun ihtiyacının arşılanması amaçlanmıştır. İdarmiz tarafından hazırlanan TİGEM Kazım Karabir Tarım İşltmsinin Uygunluğunun Araştırılmasına İlişin Fizibilit Raporu doğrultusunda işltmnin ynidn yapılandırılması amacıyla yatırım programı apsamına alınması için TİGEM tarafından Kalınma Baanlığımıza yapılan müracaat, uygun görülr 2014 yılı yatırım programına alınmıştır. Proj apsamında; üçübaş başlangıç lit sürü oluşturulması, - Küçübaş hayvan işltmsi için Kıromlar v Karaayalar mviindi hayvan barınaları v tsislrin baım onarımı v si tsislrinin yapımı, - 25 m li su isal hattının yapımı işlri için DAP Bölg Kalınma İdarsinin yatırım ödnğindn 2014 yılında TL v 2015 yılında TL olma üzr toplam TL srmay transfri yapılacatır yılında başlatılaca proj il işltmd mvcut baş moraraman damızlı oyun sayısının, 2014 yılı sonunda ana apasity çıarılması, 2017 yılında is damızlı ana apasitsinin başa çıarılması v sabitlnmsi hdflnmtdir. Yapılan protool apsamında yıllarını apsayan 11 yılda baş damızlı oç v baş damızlı oyunun TİGEM tarafından Bölg ytiştiricilrin dağıtılması planlanmatadır. Tarım Störünd Uygulanan Diğr Faaliytlr: DAP İdarsi Başanlığı; 2013 yılı faaliytlri apsamında, DAP Bölgsinin n önmli onomi faaliyti olara ön plana çıan bölg hayvancılığını ivdi ihtiyaçlarını göz önünd bulundurulma surtiyl, bütüncül bir yalaşımla l almış v müdahal dilmsi grli görüln alanlarını tspit tmiştir. Bu faaliytlr doğrultusunda bölgnin önmli bir siliği olara göz çarpan ill v glnsl hayvan barına tiplrinin iyilştirilmsi v modrniz dilmsinin grliliği blirlnmiştir. Yni dönmd Bölg nin büyübaş hayvancılı faaliytlrindn ld ttiği gliri artırma amacıyla, hdflnn ölç onomisin uygun apasitd, inşaat maliytlrinin minimiz dildiği, yürürlüt olan mvzuat doğrultusunda, ytiştiricili v sağlı şartlarını n iyi düzyd tmin dn barına modllrinin oluşturulmasının önmi ortaya çımıştır. Bu bağlamda DAP İdarsi Başanlığı, Bölgy uygun toplam 6 tip hayvan barınağının projlndirilmsi çalışmasını tamamlayara; İl Gıda, Tarım v Hayvancılı Müdürlülri liyl Bölg yatırımcılarının ullanımına sunmuştur. DAP Bölgsi Ünivrsitlr Birliği: DAP Bölg Kalınma İdarsi Başanlığı il Doğu Anadolu Bölgsi nd bulunan Ağrı İbrahim Ççn Ünivrsitsi, Ardahan Ünivrsitsi, Atatür Ünivrsitsi, Bingöl Ünivrsitsi, Bitlis Ern Ünivrsitsi, Erzincan Ünivrsitsi, Erzurum Tni Ünivrsitsi, Fırat Ünivrsitsi, Haâri Ünivrsitsi, Iğdır Ünivrsitsi, İnönü Ünivrsitsi, Kafas Ünivrsitsi, Muş Alparslan Ünivrsitsi, Tuncli Ünivrsitsi v Yüzüncü Yıl Ünivrsitsi arasında hr türlü idari v aadmi işbirliğinin tsisi v DAP Bölgsinin alınmasına öncli vrc şild faaliyt göstrmsin yönli olara tarihind bir işbirliği protoolü hazırlanara imza altına alınmıştır. Yapılan işbirliği protoolü çrçvsind DAP Bölgsi Ünivrsitlr Birliği; ğitim-öğrtim, araştırma-gliştirm v proj, toplumsal hizmt v bölgsl alınma alanlarında Bölg sorunlarını göz önünd bulundurara orta çalışmalar yapacatır. Bu program apsamında oluşturulan üst urul v alt urullar blirlnn çalışma alanlarında uygulamaya yönli projlrl Bölg halına hizmt vrilmsi hdflnmtdir. ÖNEMLİ EKSİKLİKLERİ GİDERİYORUZ 43

7 Yatırımlarınızın bölgy v Türiy y atıları nlr oldu? Tabii bu sorunuzun cvabını aslında uzun vadd ço daha iyi görcğiz. Anca şunu blirtm grir i Bölgsl Kalınma t başına vya ısa vadd sonuç alınaca bir avram dğildir. Kalınmanın farlı bilşnlri vardır. Bunlar tam anlamıyla bir araya gtirilir is topyûn alınma hamlsi hayata gçctir. Bölg şu an durağan bir hald anca birço potansiyli bünysind muhafaza diyor. Bunların hart gçirilmsi grmtdir. Doğu Anadolu Bölgsinin yr altı v yr üstü znginlilri malum, bölgd hammadd olara ullanılan madnlr var. Hammaddlr yr altından çıartılmalı, anca bu hammaddlrin cvhr znginlştirmyl brabr atma dğri yüs olan ürünlr dönüştürülüp pazarlanması griyor yılında başlattığımız v 2014 yılında da dvam dn projlrimiz v özllil DAP Eylm Planının uygulamaya alınması il önmli sililr gidrilctir. Kamu yatırımları il birlit özl stör yatırımlarının da bölgy çilmsi önmlidir. Önümüzdi sürçt DAP Eylm Planının tamamlanması v önclili müdahal alanlarımızın da tspit dilmsi il birlit Bölgnin bşri ayna ihtiyaçları gidrilc, onomi v sanayi alanlarında alınma ivmsi hızlanaca, çvrsl altyapı ytrsizlilri gidrilr daha yaşanabilir v modrn ntlrin oluşturulması sağlanacatır. Bahsttiğimiz hususlar il birlit ço uzun bir dönmdir Bölgmizin anayan yarası olan huzur v güvn ortamının tsisi için yürütüln çözüm sürci il birlit hm Bölgmizin hm d Ülmizin alınma hamlsi ivm azanacatır. DAP ın hdflri nlrdir? Önümüzdi dönmlrd yapılaca yatırımlardan da bahsdr misiniz? Doğu Anadolu Projsi nin hdflrini onomi, sosyal v çvrsl hdflr olara şu şild sıralayabiliriz; Kişi başına gliri v istihdamı artırma, Potansiyl göstriln alanlarda onomi yapıyı çşitlndirm, Eonomi fırsatların dğrlndirilmsini mümün ılaca altyapıyı oluşturma, Bölg içindi srmay biriimini hızlandırma, Bölg nin sürdürülbilir bir onomi yapıya avuşmasını sağlama, Bölg nin diğr bölglr onomi ntgrasyonunu sağlama, İşgücünün msli bcri sviysini yüsltm, Kayıt dışılığı azaltma, Yrl dmorasi v dayanışmayı gliştirm, Sosyal yardım v oruma sistmlrini gliştirm, Kadının statüsünü yüsltm v alınma sürcin ntgrasyonunu sağlama, Mvcut sosyal yapının zaman içind glişimini sağlama, Çarpı ntlşmyi önlm, Bölg içi glir farlılılarını azaltma, Bölg dışına göçü azaltma, Knt altyapısının alitsini v düzyini yüsltm, Kntsl v ırsal alanlarda rfah düzyini v yaşam alitsini yüsltm, Yrlşmlrd yaşam alitsinin artırılmasını sağlama. Önümüzdi dönmd d bahsttiğim bu hdflr doğrultusunda Bölg alınmasına atı sağlayaca tüm störlrd müdahal başlıları blirlnr projlr v yatırımlar hayata gçirilctir. Hazırlı aşamasında olan DAP Eylm Planı dönmind planlanan hdflr ulaşma için hazırlanan yatırım projlri; Glişm snlri v ylmlr, sorumlu uruluş v işbirliği yapılaca uruluşlar, yapılaca faaliytlr, başlama-bitiş tarihlri, yıllı ödn ihtiyacı v toplam proj bdllri blirlnmiştir. Aynı zamanda 2013 v 2014 yıllarında uygulamaya onulan projlrimizi dvam ttirmyi planlarn, 2015 yılı faaliytlri apsamında yatırım programına dahil dilmsi öngörüln yni proj başlıları; Tarımsal araştırma faaliytlri, Ynilnbilir nrji fizibilit çalışmalarının hazırlanması, Kış Turizm Stratji Blgsi nin oluşturulması, Turizm Glişim Koridoru Projsi, Girişimcili Eosistmini Gliştirmy Yönli Araştırma v Projlrin yapılması, Kurumsal Kapasitnin Gliştirilmsin Yönli Araştırma v Eğitim Projsi, DAP Bölgsi Sınır İlçlri Eonomi v Sosyal Kalınma Programı nın grçlştirilmsi olara blirlnmiştir. ÇÖZÜM SÜRECİNE ÖNEMLİ KATKI Türiy 2023 hdflrin hazırlanıyor DAP ın bu apsamdai yri v önmi ndir? Ülmizin son 12 yılda yaalamış olduğu alınma ivmsi yadsınamayaca bir grçtir. Bu bağlamda blirlnn 2023 stratjisi gr Bölgmiz v grs Ülmiz açısından ço önmli bir hdf oyuyor bizlr. Özllil daha önc d vurgulamış olduğum gibi çözüm sürcinin istniln şild tamamlanması v Bölg halının tüm yaşam alanlarını tisi altına alan bu sorunun ortadan alması bizim d yapacağımız çalışmalarımız il Bölg halının sosyo-onomi ilrlyişin v Ülmizin 2023 hdflrin daha başarılı bir şild ulaşmasına atı sağlayacatır. 44