Ambalaj Atık Yönetim Sistemlerinde Ekonomik Araçlar

Transkript

1 AB de Ambalaj Atık Yönetim Sistemleri 26 Eylül 2013 Ankara, Türkiye Ambalaj Atık Yönetim Sistemlerinde Ekonomik Araçlar Joachim Quoden Yönetici Direktör

2 Biz kimiz? Şu anda 17 uyum programına sahip, 17 ülkede aktif şirketler tarafından işletilen, Ambalaj toplama, ayırma ve geri dönüşüm için altyapısıyla 200 milyondan fazla insana hizmet sunan, Yılda 15 milyon tondan fazla ambalaj geri dönüşümü ve geri kazanımı yapan, 20 yıldan fazla uzmanlığı olan bir kurumuz. 2

3 EXPRA Nedir? Endüstri tarafından ambalaj için zorunlu uyum programlarını uygulayan aynı şekilde düşünen taraflardan oluşan bir birlik. Şeffaf ve güvenilir yapı Kurumsal yönetişim kurallarına uyan, şeffaf, denetlenen ve taahhütleri olan üyelere sahibiz. Zorunlu şirketlere ve onların derneklerine/birliklerine yakından bağlıyız Bütün paydaşlarla açık diyaloğa istekliyiz. 3

4 Misyonumuz nedir? Ambalaj atıkları için özellikle evsel ve ev dışındaki ambalaj atık tüketimi için Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu nu (EPR) ve ayrıştırmalı toplama, ayırma ve geri dönüşümü tanıtmak, anlatmak. Üyelerin hizmetlerini geliştirmelerine yardımcı olurken bunu şirketler için en az maliyetle, yaşayanlar için de uygun altyapıyla sağlamak. 4

5 2010 daki Toplam Geri Dönüşüm Kotaları 5

6 Ambalaj Direktifi nin Uygulanması 3 ülkede uyum programı yok => vergiler Danimarka, Macaristan, Hırvatistan Vergi mi Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu mu? Ukrayna Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu ama piyasaya yakın İngiltere (PRN Sistemi) 36 Avrupa Ülkesi 30 Ülke Üretici Sorumluluğu Avusturya, Belçika, Fransa, İspanya, Almanya, İrlanda, Kıbrıs, Lüksemburg, Portekiz, İsveç, Yunanistan, Letonya, Malta, Litvanya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya Cumhuriyeti, İtalya, Slovenya, Estonya, Romanya, Bulgaristan, Türkiye, Norveç, Finlandiya, Sırbistan, İsrail, Hollanda, Polonya, Makedonya 1 Ülke endüstri tarafından işletilen bir Fon Programı uyguluyor İzlanda 6

7 Üretici Sorumluluğu- uygulamanın farklı yolları İkili Model (örnek: Avusturya, Almanya) Toplama, ayırma ve geri dönüşüm tam sorumluluk endüstrinin. Yerel idarelerin toplamasının dışında ayrı toplama sistemleri. Yerel idarelerin çok az etkisi. Paylaşımlı Model (örnek: Belçika, İspanya, Çek Cumhuriyeti) Endüstri ve yerel idareler arasında paylaşılan sorumluluk; gerekli olduğunda toplama için ortak anlaşmalar. Değiştirilebilir Kredi Modeli (İngiltere) Yerel seviyede endüstri ve toplama arasında herhangi bir ilişki yok. 7

8 En iyisi hangi sistem? 12 eski ülkenin hepsi AB Ambalaj Direktifi nin minimum geri dönüşüm ve geri kazanım kotalarını yerine getirdiler. (son tarih di) Ancak, 12 ülkenin de tamamen farklı hedefleri olduğu için onları kıyaslamak (neredeyse) imkansız. Her sistemin belediye maliyetlerinden hariç veya onlara ilave düşünmesi gereken farklı maliyetleri var. Ama her başarılı sistem için en önemli nokta bütün paydaşların rollerini en iyi şekilde yerine getirmeleridir! Devlet ve yerel idareler Atık yönetimi şirketleri/ geri dönüşüm tesisleri Sorumlu olan şirketler Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (EPR) sistemleri 8

9 Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (GÜS) sisteminin rolü nedir? GÜS sistemi toplanan ücretlerin etkili bir şekilde kullanımını sağlamak için sorumlu şirketler tarafından işletilmeli ve kontrol edilmelidir. GÜS sisteminin amacı, sorumlu şirketlerin sorumluluklarını mümkün olan en etkili ve verimli şekilde yerine getirmelerini sağlamaktır. GÜS sistemi, toplama hizmetlerini ihaleye açan yerel idarelerle yakın işbirliği içinde çalışmalıdır. GÜS sistemi ayrıştırma işlemi için de ihale yapmayı tercih edebilir. Ayrıştırılmış ambalajın satılması bu satışı organize eden sorumlu endüstriye bir fayda olarak dönmelidir. GÜS sistemi, orta ve uzun vadeli olarak özellikle evsel ambalaj sektöründe vatandaşlar için güvenilir ve uygun sistemlerin oluşması için toplama, ayırma ve geri dönüşüme yatırım yapmalıdır. 9

10 GÜS Sisteminin Rolü Nedir? GÜS sistemi, para ödeyenler ve parayı alanlar arasında sahteciliği ve çıkar çatışmasını önlemek için şeffaf bir şekilde işlemelidir. GÜS sistemi, bütün sorumlu şirketler arasında ayrımcılık yapılmadan çalışmayı sağlamalıdır. GÜS sistemi, küçük ve orta ölçekli katılımcıların tam ve eşit hizmet desteği alacağı şekilde çalışmalıdır.. GÜS sistemi sorumlu her şirketin sisteme katılma hakkı olmasını sağlamalı ve reddedilmediğinden emin olmalıdır. GÜS sistemi, eğitim, önleme ve iletişim gibi genel amaçların yerine getirilmesini güvence altına almalıdır. Bu, özellikle evsel ambalaj konusunda çok önemlidir. GÜS sistemi, tüketicilerin/vatandaşların çıkarlarının korunmasını sağlamalıdır. 10

11 Diğer paydaşların rolü nedir? Mevzuat hazırlayanlar ambalaj mevzuatını açık tanımlar kullanarak en uygulanabilir ve herkesin sorumluluklarını ve yükümlülüklerini en iyi şekilde anlayabileceği gibi adapte etmelidir. Kanunlardaki boşluklar ve kanun değişikliği ihtiyaçları siyasi partiler arasında bir kavga sebebi olmamalıdır. Hükümet mevzuatın uygulanmasını icra etmeli; gerekli olan finansal ve insan kaynaklarının izlenmesi ve uygulanması için de açık bir şekilde yetkili bir yer atamalıdır. Yerel İdareler bulundukları yer için uzmanlıklarını kullanarak GÜS sistemiyle yakın işbirliği kurup bölgeleri için en iyi çözümleri geliştirmelidir ve toplama (ve ayırma) için gerekli ihale süreçlerini yürütmelidir.

12 Diğer paydaşların rolü nedir? PAYT (Attığın kadar öde) ve katı atık depolama alanları için vergiler gibi ekonomik araçların kullanılması GÜS sisteminin verimliliğini arttırır. Atık yönetim şirketleri ve Geri Dönüşüm Tesisleri son teknolojileri kullanarak toplama, ayırma ve geri dönüşümü etkili ve şeffaf bir şekilde yapmalıdır ve ihale duyularını standart kurallara uyarak yürütmelidir. Sorumlu şirketler uzun dönemli projelerin ihtiyaçlarını anlayarak ve sürdürülebilir fon sağlayarak GÜS sistemlerine aktif bir şekilde katılmalıdır.

13 GÜS sistemi bütün (atık) problemlere çözüm mü? Avrupa Komisyonu nun çalışması Atık Hiyerarşisini uygulamak için Ekonomik Araçların Kullanımı ( Use of economic instruments to implement the waste hierarchy ): Bulgular: üye devlet birden fazla ekonomik aracı bir arada kullandığında en iyi sonuçlar ortaya çıkıyor. Özellikle; Katı atık depolama alanı vergisi ya da yasağı / Yakma Tesisi vergileri Vatandaşlar için Attığın kadar Öde sistemi Endüstri için GÜS sistemi Bir sonraki addım GÜS sistemleri için Kılavuz rehberler üzerine yapılan ve 2014 başında yayınlanacak bir çalışma 13

14 Çalışmanın sonuçları:katı atık depolama yasakları ve vergileri Birçok üye ülkede, ayrıştırılmamış veya arıtılmamış kentsel atık için bir çeşit katı atık depolama sınırlandırması ve/veya geri dönüştürülebilir atık için yasaklar mevcuttur. Ayrıca, bir çok yerde katı atık depolama için vergiler ve giriş ücretleri vardır. Bu araçların katı atık depolama oranlarını düşük seviyeye çekmek üzerinde etkisi olur. Katı atık depolama için daha fazla ücret alan üye devletlerde geri dönüştürülmüş ve kompost edilmiş kentsel katı atık oranları daha yüksektir. Almanya ve Belçika gibi katı atık depolamanın tamamen yasaklandığı ülkelerde geri dönüşüm sonuçları en yüksektir.

15 Çalışmanın sonuçları: Attığın kadar Öde Çalışma, Attığın kadar Öde (PAYT) sistemini kullanan üye devletlerde Attığın kadar Öde sisteminin örneklerini inceliyor. Attığın kadar Öde sistemini uygulamanın farklı yolları mevcut: Hane başına sabit yıllık ücret, ama çöp bidonu hacmi ve/veya boş olma sıklığı da seçilebilir. Rezidüel atık için zorunlu torbaların alınmaması durumunda alınan ücretler Çöp bidonunu boşaltma başına ücret Toplanan atık ağırlığı başına ücret

16 Tartışmalı konu: Tek kullanımlık içecek şişeleri için zorunlu depozito sistemleri

17 Bir depozito sistemi diğerine benzemez! İsveç Depozito sistemi, diğer evsel ambalajların ayrıştırmalı toplama sisteminden çok daha önce başladı. Finlandiya Yakında başlayacak olan depozito sistemi sadece evsel atık toplama için olacak. Norveç Evsel toplama sistemine ilaveten Gönüllü Depozito sistemi; çünkü şimdiye kadar depozito sistemi Yeşil Nokta sisteminden daha fazla vergi tasarrufu sağladı ve yüksek depozito maliyetlerini karşılıyor. İzlanda Yakında başlayacak olan depozito sistemi sadece evsel atık toplama için olacak.

18 Bir depozito sistemi diğerine benzemez! Estonya Depozito ve evsel atık toplama sistemleri aynı zamanda başladı; parası alınmayan depozitolar aracılığıyla çok düşük dönüş oranları sistemi finanse ediyor. Hollanda Sadece büyük şişeler için depozito sistemi evsel toplama sisteminden önce başladı; evsel atık toplama iyi gittiği için depozito sistemine 2015 te son verilecek. Almanya Depozito sistemi, iyi oturmuş ve iyi işleyen evsel toplama sisteminden SONRA başladı; uygulama sebebi düşük geri dönüşüm oranları değil de yeniden doldurulabilir sistemi kurtarmaya yönelik. Sebebi de tek kullanımlık içecek üreticilerini başarısız oldukları için cezalandırmak; sistem rekabetçi bir şekilde işliyor.

19 Plastik Geri Dönüşüm Kotaları 2010

20 Depozito sisteminde ambalaj başına maliyet (2011 verileri) / Uygunluk Programı

21 Hedefleriniz neler? Depozito sistemi hedeflerinize ulaşmada nasıl yardımcı olabilir? Yüksek geri dönüşüm oranlarına ulaşmak? Sadece içecek konteynerleri için mi yoksa bütün evsel ambalaj için mi? Evsel ambalaj geri dönüşümü için uygun bir altyapı oluşturmak? İçecek konteynerleri için optimizasyon/ önleme girişimleri? Vatandaşların eğitimi ve bilgilendirilmesi? Kullanılmış ambalajların geri dönüşümü için ekolojik kriterler? Kirletmeyi azaltmak? Maliyetler ve çevresel faydalar arasında kabul edilebilir bir denge bulmak? Aynı hedefe farklı yollardan ulaşılabilir mi?

22 Bu konuda Avrupa daki endüstrinin görüşü: Toplam ambalajların sadece küçük bir yüzdesini oluşturuyor. Diğer bütün evsel ambalajlar için kullanılabilecek bir altyapının yerine geçemez. Tüm ambalajlar için bir toplama sisteminden en az 3-5 kat daha maliyetli. Perakendecilerden yüksek miktarda yatırım gerektirir. (700 milyon Euro Almanya da) Perakende dükkanlarda çok fazla alana ihtiyaç olur. Hijyenik sebeplerden dolayı mal dağıtan kamyonların dönüş lojistiği belirsiz bir alanda kalır. Sistemin işleme maliyetleri yüksek. (Almanya da milyon yıllık / 9 kişi başına ) Özellikle Cuma öğleden sonra ve Cumartesi sabahları orada yaşayan halkın sabırlı olması gerekir.

23 Size nasıl yardımcı olabiliriz? Joachim Quoden Yönetici Direktör EXPRA aisbl 2 Avenue des Olympiades 1140 Brüksel Evere Belçika Joachim.quoden@expra.eu

24 ORTAKLIK BAŞARIYI GETİRİR.