SİNDİRİM SİSTEMİ. Öğr. Grv. Serkan ŞEN

Transkript

1 SİNDİRİM SİSTEMİ Öğr. Grv. Serkan ŞEN

2 Sindirim sisteminin görevi vücut hücrelerinin alacağı besinler hazırlamaktır. Büyük besin molekülleri mekanik ve kimyasal parçalamaya uğrarlar yeterli küçüklüklerdekiler dolaşım aracılığıyla hücrelere dağılır. Sindirim ve absorbsiyonun yapıldığı yer olan sindirim kanalı gastrointestinal kanal adı alır. Birçok yardımcı organların ince barsağa salgıladıkları sekresyonlar sindirim olayına katkıda bulunur. Besinler peristaltik hareketlerle barsak kanalına ilerler.peristaltizm organ duvarlarının dalga benzeri kasılmalarıdır.

3 Sindirim ağızda başlar. Besinler ağızda çiğnemeyle parçalanırken tükrükle karışır,tükürükteki enzimlerle daha küçük parçalara ayrılır. Hafif ıslanan besinler yutularak önce ösefagusa daha sonra mideye geçer. Midede pepsin ve HCL asit yardımıyla daha küçük parçalanmaya uğrar. Mide çıkış kısmı olan pilordan ince barsağın ilk bölümü olan duedenuma besinler geçer. Daha sonra jejenum ve ileuma geçer. Karaciğer,safra kesesi ve pankreas sindirime yardımcı olan organlardır. Sindirilmemiş besinler,su ve sindirim içeriği kalın barsağa geçer. Kalın bağırsak;çekum,appendix,çıkan kolon,transvers kolon,inen kolon,sigmoid kolon ve rektumdan oluşmuştur

4 Sindirim Sistemi Gastrointestinal sistem (GİS) dudaklardan başlayan, anüste sona eren, genişlemeler ve daralmalar gösteren steril olmayan yaklaşık 9 metre boyunda bir kanaldır.

5 Bu sistemi oluşturan organlar; Ağız Forenks Özofogus Mide İnce barsak (duedonum, tejunum, ileum) Kalın barsaklar (Asenden kolon, Transvers, Desenden kolon) Rektum ve anal kanal. Sindirime yardımcı organ; Karaciğer Pankreas Safra kesesi

6 Ağız boşluğu (cavitas oris): Sindirim kanalının başlangıç kısmı olan ağız boşluğu, önden dudaklar, yandan yanaklar, üstten damak, alttan dil ve ağız döşemesi ile çevrelenmiş bir boşluktur.

7 AĞIZ FARENKS VE TÜKRÜK BEZLERİ Sindirim sürecinde ilk eylem çiğnemedir. Besinlerin ağıza girmesiyle başlar. Dişler, dil, yanaklar ve damak bu eyleme katılır. Çiğneme (mastikasyon) büyük besin parçalarını böler ve tükrük bezlerinin salgılarıyla besinleri karıştırır.

8 Arkada isthmus faucium aracılığı ile pharynx e (yutak) açılır. Ağız boşluğu; vestibulum oris (diş önü) ve cavitas oris propria (diş arkası) olmak üzere iki bölüme ayrılır. isthmus faucium

9 Dudaklar (labia oris): Ağız boşluğunun ön duvarını oluşturan dudaklar alt dudak (labium inferius) ve üst dudak (labium superius) olma üzere iki tanedir. labium superius labium inferius

10 Damak (palatum): Ağız boşluğunun tavanını ve burun boşluğunun tabanını oluşturan yapıdır. palatum

11 Sert damak (palatum durum) ve yumuşak damak (palatum molle) olarak iki kısma ayrılır. palatum durum palatum molle

12 Serbest olan arka kenarın ortasında aşağıya doğru sarkan uzantıya uvula palatina (küçük dil) denir. uvula palatina

13 Dilde bulunan papillalar: Dilin üst yüzeyinde (dorsum linguae) ve sulcus terminalis in önünde papilla adı verilen kabartılar yer alır. Papillalar fonksiyon ve yapılarına göre papillae vallatae (acı), papillae fungiformes (tatlı-tuzlu), papillae foliatae (ekşi) ve papillae filiformes olarak sınıflandırılırlar. Papillae filiformes lerde tat tomurcuğu bulunmaz.

14 acı ekşi tuzlu tatlı

15 Dişeti (gingiva): Ağız içerisini döşeyen mukozanın alt ve üst çenedeki diş kavislerini (proc. alveolaris) ve dişlerin boynunu (cervix dentis) örten kısmına gingiva denir. Ağız mukozasından daha kalındır. gingiva

16 AĞIZ FARENKS VE TÜKRÜK Ağızda üç çift tükrük bezi vardır: parotis sublingual submandiolar bezler. Bu bezlerden günde yaklaşık olarak 1.5 litre tükrük salgılanır. Tükrük, nişasta sindiriminde rolü olan pityalin enzimi ve besini kayganlaştıran glukoprotein yapısında olan mukusu kapsar. BEZLERİ

17 AĞIZ FARENKS VE TÜKRÜK Yutma (deglütisyon), ağızda çiğnenerek lokma haline gelen besinlerin mideye iletilmesidir. Çiğnenmiş olan besin, dil hareketiyle farenkse itilir. Farenks adalesi kasılarak lokmayı aşağıya özofagusa doğru iter. BEZLERİ

18 Yutak (pharynx): Sindirim sisteminin ağız boşluğundan sonra gelen bölümü olup ağız boşluğu, burun boşlukları ve larynx in arkasında yer alır. Kas ve zarlardan yapılmıştır.

19 ÖZOFAGUS Özofagus, içi boş silindir şeklinde, yaklaşık 25 cm. uzunluğunda, 2 cm. çapında frenksten, midenin kordiyasına kadar uzanan bir organdır. Özofagusun diyagrafmayı geçtiği yere hiatus, mideye açıldığı uç kısma kardio adı verilir. Başlıca fonksiyonu; Ağız yoluyla alınan besinleri mideye iletmektedir. Besinler yaklaşık 5-10 saniyede mideye ulaşır.

20 Yemek borusu (oesophagus): Yaklaşık 25 cm uzunluğunda pharynx ile mide arasında uzanan kas yapılı bir borudur. oesophagus diaphragma

21 Özofagusun esas fonksiyonu besin ve sıvıların farinksten mideye taşınmasını sağlamaktır.

22 Mide (gaster: ventriculus): Sindirim sisteminin en geniş parçası olup özofagus ile duodenum arasında bulunur. Karın boşluğunun üst kısmında orta hattının biraz solunda ve diaphragma nın hemen altına yerleşmiştir. gaster

23 Mideyi özofagusa birleştiren deliğe ostium cardiacum, duodenuma birleştiren deliğe ostium pyloricum (L1 seviyesinde) denir. ostium cardiacum ostium pyloricum

24 MİDE Mide, sindirim kanalının en geniş ve yiyeceklerin depo edildiği kısmıdır. Diyatragmanın altında karın ön duvarının, ön ve sol tarafına yerleşmiştir. Normal kapasitesi 1-2 litredir. Anotomik olarak üç bölümden oluşur: Fundus; özofogusun mideye girdiği kısmın üst sol tarafında, midenin genişlemiş kısmıdır. Karpus (gövde); midenin orta kısmıdır. Pilorik antrum; midenin alt kısmıdır. Midenin iki ucunda, mideye giriş ve çıkışı düzenleyen iki sfinkter vardır: Kordiyot sfinkter ve pilorik sfinkter.

25 Midenin kısımları: Mide anatomik olarak 5 kısımda incelenir. Pars cardiaca: Midenin ostium cardiacum çevresindeki kısmıdır. Fundus gastricus: İncisura cardiaca dan geçen yatay düzlemin yukarısında kalan mide bölümüdür. pars cardiaca fundus gastricus

26 Corpus gastricum: Inc. cardiaca dan geçen yatay düzlem ile inc. angularis den geçen yatay düzlem arasında kalan mide bölümüdür. Midenin en çok genişleyebilen kısmıdır. corpus gastricum

27 MİDE

28 Pars pylorica: Inc. angularis ten geçen yatay düzlem ile pylorus arasında kalan kısımdır. canalis pyloricus antrum pyloricum

29 Pylorus: Midenin duodenum ile birleşen bölümüdür. Burada mide ile duodeum arasındaki geçişi kontrol eden düz kastan meydana gelen bir sfinkter (m. sphincter pyloricus) bulunur. m. sphincter pyloricus

30 MİDE Mide, 4 tabakadan oluşur: dış seraza, adele tabakası, submukaza, iç mukozal tabakalar. Kordiyak bezler: Midenin kordiyak girişine yakın kısmında yer alırlar ve mukus salgılarlar. Fundik ya da gastrik bezler: Midenin fundus ve karpusunda yer alırlar. Bu bezlerde üç tip hücre vardır. Peptik hücreler; Pepsinojen salgılar pepsinojen asit ortamda pepsine dönüşür. Pepsin proteolitik ( proteinleri parçalama özelliğinde) enzimdir. Pariyetal hücreler; Hidroklorik asit (HCI) ve antrinsik faktör salgılarlar. HCI, proteinlerin sindirimine yardımcı olur. İntrinsikfaktör, B12 vitamini ile birleşerek, terminal ileumdan B12 vitamininin emilmesini sağlar. Bayun hücrleri; Mukus salgılar. Pilorik bezler; Midenin pilor ve antrumunda yer alırlar, gastrin hormonu salgılar. Gastrin, pariyetal hücreleri uyararak HCI salgılamasına neden olur.

31 Midenin yapısı: Mide duvarı tunica mucosa, tunica submucosa, tunica muscularis ve tunica seroza olmak üzere 4 tabakalıdır. tunica mucosa tunica submucosa tunica muscularis tunica serosa

32 mide

33 Midenin fonksiyonu; Alınan besinlerin depolanması, bu besinlerin gastrik sıvıyla kimus haline gelinceye kadar karıştırılması ve bu yarı sıvı besinlerin duodenuma boşaltılmasını sağlar. Proteinlerin yıkımının ilk aşaması midede olur.

34 İnce bağırsaklar İnce bağırsaklar, sindirim kanalının, mideyle kalın bağırsaklar arasında uzanan parçasıdır. Kıvrımlı bir boru görünümde olan ince barsakların uzunluğu 5-6 metre, çapı yaklaşık 2.5 cm. dir. 3 parçası vardır: Duodelum; İnce bağırsağın en kısa ve en geniş kısmıdır. Ortalam 25 cm. uzunluğundadır. Brunner bezleri vardır ve bunlar mukus salgılar. Ayrıca A,D,E,K,Ca ve Fe burada emilir. 2.5 m uzunluğundadır. İleum; İnce bağırsağın son parçasıdır yaklaşık 3.5 m uzunluğundadır. B12 vitaminin emildiği yerdir.

35 İnce Bağırsaklar

36 İnce bağırsakların fonksiyonu; Besinlerin ağızda başlayan sindiriminin tamamlanması, Sindirilen besinlerin emilimi, Safra ve pankreas salgısını düzenleyen hormonların ve intestinal sıvının salgılanması. Sekretin; alkoli özellikteki pankreotik sıvı salınımını uyarır ve böylece kolesistokinin salınımı uyarılır. Kolesistokinin; safra kesesinden safra salınımını uyarır. Safra, yağların sindiriminde rol oynar.

37 KOLON( Kalın bağırsak) Kalın bağırsaklar, ileum sonunda anüse kadar uzanır. Ortalama 1.5 m. uzunluğunda, 5 cm. genişliğindedir. Çekum, çıkan (osenden) kolon, transvers kolon, inen (desendon) kolon, sigmoit kolon, rektum ve anal kanaldan oluşur.

38

39 Karın (abdomen): Vücut boşluklarının en büyüğü olan karın boşluğunun üst sınırını diaphragma, alt sınırını pelvis döşemesi (diaphragma pelvis) oluşturur. İki kısma ayrılarak incelenir. diaphragma abdomen

40 Yukarıda kalan büyük bölüme asıl karın boşluğu (cavitas abdominale) denir ve burada mide, bağırsaklar, dalak, karaciğer, pancreas, böbrekler ve böbrek üstü bezleri bulunur.

41 Aşağıda kalan küçük bölüme ise pelvis boşluğu (cavitas pelvis) denir ve burada sindirim kanalının son kısmı ile kadın veya erkeğe özgü genital organlar yer alır.

42 Periton (peritoneum): Karın boşluğunun iç yüzünü ve karın içerisindeki organların dış yüzünü örten vücudun en büyük seröz zarıdır. Karın boşluğunun iç yüzünü döşeyen bölümüne peritoneum parietale, organların dış yüzünü örten bölümüne peritoneum viscerale denir. peritoneum parietale peritoneum viscerale

43 Karaciğer, bedenin en büyük bezidir, karnın sağ üst kodranında, diyatragmanın altında yer alır. KARACİĞER

44 SAFRA SİSTEMİ Safra sistemi, safra kesesi ve safra yollarında oluşur. Safra kesesi, küçük armut şeklindedir ve yaklaşık 45 ml safra depolayabilir. Safra kesesi; karaciğerde yapılan safranın depolanma yeri olarak fonksiyon görür. Safra yolları ve safra kesesi; safrayı toplama, konsantre etme ve depolama fonksiyonu görür.

45 PANKREAS Pankreas, uzun silindir şeklinde yaklaşık 15 cm. uzunluğunda ve 4 cm. genişliğinde bir bezdir. Pankreasın Fonksiyonları; insülin ve glikogon hormonlarının kana salınımından sorumludur. Pankreotik amiloz karbonhidratların, pankreotik lipoz yağların, pankreotik tripsin proteinlerin sindiriminde rol oynar.

46 Safra Kesesi

47 Anatomik Terimler Cavum oris: ağız boşluğu dentes: dişler uvula: küçük dil linguae: dil farenks: yutak osefagus: yemek borusu gaster: mide

48 Kardiya: yemek borusunun mideye açıldığı yer pilor: midenin doudenuma açıldığı delik intestinum: bağırsaklar jejenum:ince barsakların ikinci kısmı ileum: ince bağrsakların 3. bölümü Mezenteryum:jejunum ile ileum kıvrımlarını karın arka duvarına asan periton parçası kolon: kalın barsaklar sigmoid kolon:ince bağırsak ile rektum arasında kalan kısım rektum: simoid kolon ile anüs arasındakikalın bağırsak ğarçası

49 Anal kanal: sindirim kanalın son bölümü Anüs: anal kanalın dışarıya açılan bölümü hepatis: karaciğer vesica biliaris: safra kesesi pankreas: karın arka duvarına yerleşmiş, iç ve dış salgı yapan bez Periton: karın ve pelvis boşluğunda bulunan organları saran, duvarları döşeyen vücuttaki en geniş seröz zar

50 Semptomatik terimler Absorbsiyon:Sindirilen gıda maddelerinin bağırsak mukoza hücreleri aracılığı ile kana geçmesi, gıdaların emilmesi Akalazya: herhangi bir sfinkterin yeteri kadar gevşeyememesi, kasılı kalması Hepotemagali: karaciğerin büyümesi Anoreksi: iştah kaybı afaji: yutamama aspirasyon:yutulan gıdaların nefes borusuna (trekeaya ) kaçması dehidratasyon: aşırısu kaybı diyare. İshal hematemez: kan kusma

51 Malabsorbsiyon: yetersiz besin emilimi obstrüksiyon: içi boş kanal şeklindeki organlarda tıkanma penetrasyon: yırtılma perforasyon: delinme spazm.?? Vomit: kusma???????: kusmayı önleyici ilaç regurjitasyon: ağıza midedeki yemeğin yada acı su gelmesi

52 Aklorhidri: Midede hidroklorik asidin olmayışı Anoreksi: İştah bozukluğu. Anoreksi nervoza psikolojik nedenlerden dolayı yemek yiyememe, yemek yemeyi reddetme Bulimia:Yemeğe karşı aşırı eğilim gösterme, aşırı iştah artımı Kolik: Ortasında boşluk veya geçit gösteren bir organda aniden meydana gelen kasılmanın sebep olduğu şiddetli ağrı Emezis: Kusma Hemoroid:Rektumdaki genişlemiş venlerin meydana getirdiği meme şeklinde- oluşum İleus: Barsak obstrüksiyonu Melena:İntestinal kanamanın sonucunda katran siyahı feçes oluşması (Yeni doğanlarda yaygındır) Regurjitasyon: Geri emilme, geri alma Ülser: Mukoz membran veya ciltteki lezyon veya yara

53 Anal fistül: anüsten rektuma kadar uzanan patolojik geçit Sizroz: KC hücrelerinin harabiyeti kolelithiazis: safra kesesinde taş olması Diyare: ishal enterit: ince barsağın enflamasyonu Diagnostik terimler Özafajit:özafagus iltihabı ulser:deri veya mukozaya yüzeyinde üst tabaka dokusunun kaybıyla gelişen lezyon peptik ülser: mide ülseri kolit: kalın bağırsağın iltihabı

54 Diagnostik Terimler İnspeksiyon:??? Palpasyon:??? Perküzyon:?? Laparoskopy:bir mercekli alet yardımı ile karın boşluğunun incelenmesi biyopsi: tanı koymak amacıyla dokudan küçük örnek almak?????:ucu ışıklı bir alet yardımı ile GİS sisteminin incelenmesi Parasentez: Tanı ve tedavi amacıyla iğne ile girilerek ksrın boşluğundan sıvı çekmek kolonoskopy:???

55

56

57 Hepatoma:??? Hepatosplenomegali:??? Hepatit: karaciğerin bulşıcı enfeksiyonu hepatit a, Hepatit B ve C türleri bulunur. Bulaşıcıdır. Herni:fıtık, herhengi bir organ veya bir organ parçasının normal yerleşim yerinden dışarı doğru çıkması hemoroid:basur, anus etrafında genişlemi venlerin meydana getirdiği mem şeklindeki oluşum

58 Operatif Terimler Gastr-ektomi:midenin bir kısmının yada tamamının çıkarılması laparatomy: Kesi yapılarak karın boşluğuna girilmesi hemoroid -ektomi:??? Kolostomi: Kalın barsağın karın duvarına ağızlaştırılması Laparoskopik kolesistektomi: safra kesesinin laporoskop aleti ile çıkarılması kolelithotomi:safra taşlarının şıkarılması: kolesistektomi: safra kesesinin çıkarılması

59 Anastomozis: İki şeyi (barsak uçları vs.) ağız ağıza getirilip, birbirine dikme, ağızlaştırma Apendektomi: Apendiksin cerrahi olarak çıkarılması. Parenteral Hiperalimentasyon: Tüm besinlerin damar içinden verilmesi. Vagotomi: İlaç tedavisine cevap vermeyen gastrik ülserlerde tedavi amacıyla nervus vagusun kesilmesi.

60 Terapötik terimler Diyet: kişinin yapısal özelliğine göre planlı olarak gıda ve sıvı alımı Gastrik lavaj:mideye tüp uygulaması İLAÇLAR Antiasit:mide asidini nötürleştiren ilaçlar, anti emetik: kusmayı engelleyen ilaçlar antispazmatik:???? Sedatif: sakinleştirici ilaçlar

61 KÖK ANLAM ÖRNEK TANILAMA Oro ağız orofarinks farinks in yumuşak damağın altında kalan kısmı Stoma ağız stomatitis ağızın inflamasyonu Gnath/o çene prognatik çıkık çeneli Chell/o dudak keiloplasti dudaklara plastik cerrahi yapılması Labi/o dudak labiodental dudak-dişle ilgili Bucc/o yanak bukkal yanakla ilgili Dent/o diş dentist diş hekimi Odon/o diş odontalgi diş ağrısı Gingiv/o diş eti gingivektomi diş etinim eksizyonu Lingu/o dil lingual dil ile ilgili Gloss/o dil glossit dil iltihabı Sial/o tükrük, sialolith tükürük bezi taşı tükrük bezi

62 KÖK ANLAM ÖRNEK TANIMLAMA Palat/o damak palatin damakla ilgili Esephog/o özefagus özefagal özefagusla ilgili Gastro/o mide epigastrium karnın mide üstünü kapsayan üst-orta bölümü Pylor/o pilor pilorospazm pilor un daralması Enter/o barsak enterit barsak inflamasyonu Dueden/o duedenum duedenektomi duedenumun cerrahi olarak kesilip çıkarılması Jejeun/o jejenum jejenoileal jejenum ve ileum ile ilgili İle/o ileum ileitis ileumun inflamasyonu Cec/o çekum çekotomi çekum a kesit yapma Col/o,colon/o kolon kolonalji kolon ağrısı Sigmoid/o sigmoid,kolon sigmoidoskop rektal yolla sigmoid kolon içini muayenede kullanılan alet

63 KÖK ANLAM ÖRNEK TANIMLAMA Rect/o rektum rektosel rektumun fıtıklaşması Proct/o rektum proktoloji rektum ve anüs hastalıkları ve tedavilerini alan tıp dalı An/o anüs anorektal anüs ve rektumla ilgili Hepat/o karaciğer hepatosit karaciğer hücresi Bili safra bilier safra ile ilgili Chol/e,chol/o safra kolestazis safra akımının durması,tıkanması Cholecyst/o safra kesesi kolesistektomi safra kesesinin cerrahi olarak alınması Cholangi/o safra kanalı kolanjitis safra kanalının inflamasyonu Choledoch/o ana safra kanalı koledokolitiazis ana safra kanalında taş oluşması Pancreat/o pankreas pankreatotrop pankreası uyaran