Farklı Silt Karışım Oranlarının Santrifüj Pompa Karakteristikleri Üzerine Etkisi*

Transkript

1 Tarımsal Mekanizasyon 23. Ulusal Kongresi, 6-8 Eylül 2006, Çanakkale 211 Farklı Silt Karışım Oranlarının Santrifüj Pompa Karakteristikleri Üzerine Etkisi* Murat Karaca (1) Sedat Çalışır (2) (1) S.Ü.Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Makineleri Anabilim Dalı, Konya. (2) S. Ü. Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü, Konya. ÖZET Bu çalışmada, farklı silt karışım oranlarının, tarımsal sulamada kullanılan 3 lik santrifüj pompa karakteristikleri üzerine etkisi araştırılmıştır. Araştırmada %1, %3 ve oranlarında silt karışımlı su pompajında, pik, sfero ve bronz malzemeden yapılmış çarklar kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, silt karışım oranı arttıkça, pompanın debisi, basıncı ve verimi azalmış, buna karşın güç tüketimi artmıştır. Farklı silt karışım oranlarında en iyi performansı; bronz, en kötü performansı ise pik malzemeden yapılmış çarklar göstermiştir. Anahtar Kelime: Santirüfüj pompa, silt karışım oranı, pompa karakteristikleri. The Effect of Different Silt Mixing on Characteristics of Centrifugal Pump ABSTRACT In this research, the effect on operation characteristics of centrifugal pump for 3 using irrigation of different silt mixing rate were determined. The experiment was designed to use three levels of silt mixed rate, ranging from 1% to 5%, and three different materials (cast iron, sfero and bronze) of impeller pump. The results show that, system efficiency, pressure and flow rate of pump decreased while power consumption were increasing as increasing of silt mixing rate. At the some amount of silt mixing, the least and most performance were obtained the cast iron and bronze respectively. Keywords: Centrifugal pumps, silt mixing rate, pump performance. GİRİŞ Temiz suyun pompajı için imal edilen santrifüj pompalar, zaman zaman içerisinde belli oranlarda katı maddelerin bulunduğu akışkanları da pompalamak zorunda kaldığı bilinmektedir. Karışım iletiminde kullanılan bir santrifüj pompanın tasarımı için, taşıyıcı akışkan içerisindeki katı madde etkilerinin bilinmesi gerekir. Bu konuda eğer gerekli duyarlılık gösterilmezse pompa ile tesis edildiği sistemin uyumsuz çalışması kaçınılmazdır. Bu durum ayrıca sistemin aşınma hızıyla birlikte maliyet ve bakım masraflarının da artmasına yol açabilecektir. Uygulamada genellikle pompa seçimi ya geçmiş tecrübelere ya da üretici firmaların su için verdikleri verilere göre yapılmaktadır. Diğer taraftan suya katı maddenin katılmasıyla katı madde ve taşıyıcı akışkandan oluşan çift fazlı bir akış meydana gelmekte ve karışım performansı suyunkinden oldukça farklı değerler alabilmektedir. Yapılan araştırmalar sudan daha yoğun katı minerallerin pompalanması durumunda, genellikle, pompa mil gücünün artmasına karşın, basma yüksekliği ve veriminin düştüğünü göstermektedir. Pompa verimindeki bu azalmanın miktarı ve pompaya ait yeni tanım eğrilerinin şekli, genel olarak, katı maddenin büyüklüğüne, büyüklük dağılımına, geometrisine, yoğunluğuna ve konsantrasyonuna bağlıdır (Baz, 1984; Engin, 2000). Dolayısıyla pompa seçiminin doğru yapılabilmesi için bu tür etkilerin düzeyi önceden bilinmesi gerekmektedir. Bir sıvı içerisindeki katı tanecikler, sıvıya ait olan basınç enerjisini absorbe etmek, depolamak veya iletmek gibi özelliklere sahip değillerdir. Ayrıca, sıvı partikülleri genellikle daha hızlı hareket ettiklerinden katı taneciklerin kendi kinetik enerjilerini sıvıya transfer etmeleri de mümkün olmaz. Katının pompa içerisindeki akışı ilave hidrolik kayıplara neden olur. Bunun nedeni, katı maddelerin yüksek atalete sahip olmaları ve sıvı kadar ivme kazanamamalarının yanında, bir de tanecikler arasında meydana gelen bağıl harekettir. Bu durum daha fazla sürtünme kaybı demektir. Diğer yandan küçük tanecikli katıların yüksek konsantrasyonları viskozite etkilerinin de ortaya çıkmasına neden olur. Zir. Y. Müh. Murat Karaca nın, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Makinaları Anabilim Dalında tamamladığı aynı adlı Yüksek Lisans tezinden özetlenmiştir.

2 212 Tarımsal Mekanizasyon 23. Ulusal Kongresi, 6-8 Eylül 2006, Çanakkale Tarımsal sulamada kullanılan gerek yerüstü gerekse yeraltı su kaynaklarında da değişik oranlarda silt gibi katı mineral oranlarına rastlanabilmektedir. Düşük konsantrasyonlu kum-su karışımın pompalanmasına özellikle drenaj işlemlerinde rastlanmaktadır. Bunun yanı sıra su kanallarının, nehir ve göl yataklarının temizlenmesinde çift faz pompalanması söz konusudur. Bu durum pompaların yapısal özelliklerine etki edebilmektedir. Birçok firma kataloglarında, çark tipine bağlı olarak, su içindeki katı madde miktarının 25 g/m 3 50 g/m 3 gibi değişik oranları, sınırlandırıcı etken olarak bildirebilmektedirler. Son yıllarda konu ile doğrudan ilgili yapılmış birkaç araştırma şu şekilde özetlenebilir. Koçoğlu (1998), yapmış olduğu çalışmada iki farklı tip santrifüj pompada çark yüzey pürüzlülüğünün değişmesi ile pompa karakteristiklerinin değişiminin saplanması üzerine bir çalışma yapmıştır. Araştırmada üç adet kapalı (komposit kaplı çark, bronz ve pik çark) ve iki adet açık (bronz ve sfero) çark kullanılmış, yapılan deneyler sonunda kapalı tip çarka sahip santrifüj pompalarda polimer kompozit kaplı çarkla yapılan test çalışmalarında en yüksek verim elde etmiş ve daha sonra sırasıyla bronz ve pik döküm çarkta yüksek verimler elde edilmiştir. Açık tip çarka sahip santrifüj pompalarda ise bronz çarkla yapılan testler sonucu en yüksek verim elde edilmiştir. Sivri (2000), yapmış olduğu yüksek lisans tez çalışmasında santrifüj pompa çarklarında maliyet analizi yapmıştır. Ham madde, işçilik ve genel imalat giderleri göz önüne alınarak bronz, paslanmaz çelik döküm ve pik döküm (GG20) standart malzeme ve ölçülerini göz önüne alarak hesaplamalar yapmış ve birim maliyet artışına göre sırasıyla bronz, çelik döküm ve pik döküm bulmuştur. Engin (2000), katı tanecik geometrisi limit çökelme hızının büyüklüğünü önemli ölçüde etkilediğini, aynı hacme sahip küresel taneciklerin, küresel olmayan taneciklerden % daha hızlı bir çökelme gösterdiğini, bunun yanında çökelmesi diğer tanecikler tarafından engellenen taneciklerin de daha düşük bir hızla çökeldiğini ifade etmiştir. Akdoğan ve Eker (2001), pompa yapımında en yaygın olarak kullanılan malzemelerin kır (pik), beyaz, temper ve küresel (sfero) dökme demirlerin veya bronz döküm çarklar olduğunu ifade etmişlerdir. Bu malzemeler işlenebilme, çok iyi sertlik, sürtünme ve aşınma dirençleri ve titreşimleri sönümleme gibi özelliklerinden dolayı pompalarda yaygın kullanıma sahip olduğunu vurgulamışlardır. çarkların daha çok, aşınma ve korozyona dayanıklılığı nedeniyle pompa çarklarında tercih edildiğini, kalayın yerine genellikle fiyatı ucuzlatabilmek için bir miktar çinko katılmasıyla elde edilen kalay-çinko bronzları da (kızıl döküm) benzer koşullarda çalışabildiğini belirtmişlerdir. Bu çalışmada, farklı silt karışım oranlarının, tarımsal sulamada kullanılan 3 lik bir santrifüj pompanın karakteristik değerleri üzerine etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. MATERYAL ve YÖNTEM Araştırmada, SEMPA Ltd. Şti. KONYA, firmasından sağlanan Çizelge 1 de bazı teknik özellikleri verilen TKF tipi santrifüj pompa materyal olarak kullanılmıştır. Bu pompanın çark modelinden 4 adet pik, 3 adet sfero ve 3 adet bronz olmak üzere toplam 10 adet çark dökümü gerçekleştirilmiştir. Çarkların dökümü, Sempa Ltd. Şti. ne ait söz konusu çark modelinden aynı şekilde döktürülmüş, yine aynı hassasiyette mekanik işlemeye tabi tutulmuştur. Karışımın hazırlanmasında kullanılan siltin hacim ağılığı 1,4 t/m 3 olarak ölçülmüştür. Karışımın hazırlanmasında, şehir şebekesinden elde edilen temiz ve soğuk su kullanılmıştır. Çalışmada, su sıcaklığının fonksiyonu olarak değişen, temiz suyun yoğunluğu, çalışma sırasında ölçülen su sıcaklığına bağlı olarak Tezer (1978) den alınmıştır. Hidrolik güç hesabında, karışım yoğunluğunu kullanmak daha uygun olmaktadır. Uygulamada yoğunluğun boyutsuz biçimi olan bağıl yoğunluk daha yaygın şekilde kullanılmaktadır ve söz konusu madde yoğunluğunun, +4 C deki suyun yoğunluğuna bölünmesiyle bulunmaktadır (Engin, 2000). Bu çalışmada, karışım yoğunluğu, silt hacim ağırlığının, su sıcaklığı olan ortalama +10 C deki suyun yoğunluğuna bölünmesiyle belirlenmiştir. Silt karışım oranlarının seviyeleri %1, %3 ve olarak kabul edilmiştir (Baz, 1984). nın üst sınırının alınmasının nedeni ise daha yüksek silt karışım oranlarının çamurlu su olarak değerlendirilmesinden kaynaklanmaktadır. Pompa denemeleri, S.Ü.Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü Pompa Test Ünitesinde yürütülmüştür. Denemelerde, silt karışımının yapıldığı özel olarak imal edilmiş 3m 3 hacimli depo kullanılmış, deneme düzenine ait diğer donanımlar ise Şekil 1 de gösterildiği gibi bağlanmıştır. Deneme setinin emme ve basma hattında, 3 çapında, yatay ve düşey uzunlukları toplam 8m olan dikişli çelik boru kullanılmıştır. Pompa denemelerinde kullanılan ölçme enstrümanlarının bazı teknik özellikleri Çizelge 2 de verilmiştir.

3 Tarımsal Mekanizasyon 23. Ulusal Kongresi, 6-8 Eylül 2006, Çanakkale 213 Çizelge1.TKF Serisi Pompaya İlişkin Teknik Bilgiler TKF SERİSİ POMPANIN TEKNİK ÖZELLİKLERİ Pompa tipi TKF Kapalı Çark sayısı (adet) 1 Kanat sayısı (adet) 4 Çark dış çapı(mm) 173 Çark iç çapı(mm) 68 Çark kalınlığı(mm) 4.5 Kanat genişliği(mm) 10.5 Mil çapı(mm) 18 Elektrik motoru WAT, IP-IC41, 380V, 7.8/4.5 A, 50Hz, 2850 min -1, 4 KW Çark Tipi Başlangıç Çark Ağırlığı (g) A Pik Döküm Çark A A A Sfero Döküm Çark B Döküm Çark C A B B B C C C Çizelge 2. Kullanılan Ölçme Enstrümanlarının Bazı Teknik Özellikleri Ekipmanın cinsi Bazı teknik özellikleri Elektromanyetik Debimetre ABB Marka, % 0.01 hassasiyetli 25 lt/sn kapasiteli C çalışma sıcaklığı Manometre Vakum metre Elektrik panosu Gliserinli, bourdon tip, 0 1 kg/cm 2, % 2 hassasiyetli, ½ bağlantılı Gliserinli, bourdon tip, 0 4 kg/cm 2, % 5 hassasiyetli, ½ bağlantılı Gliserinli, bourdon tip, 0 25 kg/cm 2, % 4 hassasiyetli, ½ bağlantılı Gliserinli, bourdon tip, 0-(-760) mmhg, % 10 hassasiyetli, ½ bağlantılı Üç faz 4 telli aktif sayaç, 3x220 / 380V (3 adet ampermetre, cosф, voltmetre ) Şekil 1. Pompa denemelerinde kullanılan elemanların bağlantıları Pompa denemeleri, Anonim (1998) e göre yürütülmüştür. Denemelerden önce deneme düzeninin geometrisi, pompa ve çark boyutları ile ağırlıkları belirlenmiş ve depo temiz şebeke suyu ile doldurulmuştur. Deneme pompasına A0 çarkı takılarak, deney ünitesine bağlanmıştır. Önce basma hattına 25 kg/cm 2 lik büyük ölçme kapasiteli manometre bağlanmış ve basma hattı kontrol vanası tam kapatılmıştır. Sisteme hareket verilerek, maksimum basma hattı basıncı, sızdırmazlık ve mekanik bağlantılar kontrol edilmiştir. Sonra, basma hattına uygun ölçme aralığındaki manometre takılarak, diğer gerekli ayarlar yapılarak denemelere başlanmıştır. Pompa deneme kombinasyonuna göre, önce temiz su ve A0 çarkı kullanılarak, sabit 2850 d/d daki pompa karakteristik değerleri belirlenmiştir. Bu kombinasyondaki karakteristik değerler basma hattı ayar vanasının tam kapalı konumundan başlayarak tam açık konuma gelene kadar 11 basma hattı ayar vanası açıklığında ölçülmüştür. Her vana açıklığında, debi, basma hattı basıncı, elektrik panosunda yer alan gerilim, akım şiddeti ve güç faktörü ile sisteme ait değişen yükseklikler ölçülmüştür. Ölçümler cihaz göstergelerinin kararlı olduğu anda yapılmıştır. Bu şekilde temiz su ve A0 çarkı için pompanın başlangıçtaki karakteristik değerleri elde edilmiştir. Daha sonra, depodaki su kütlesi esas alınarak %1 lik karışım oranı hazırlanmıştır. Bu karışım oranında, A1,B1ve C1 çarkları ayrı ayrı olmak üzere 20, 40 ve 60 çalışma saati sonunda ve basma hattı vanasının tam açık konumunda pompa karakteristik değerleri saptanmıştır. Değerlendirmelerde, bu süreler sonunda ölçülen değerler tekerrür olarak alınmış ve ortalamaları kullanılmıştır. Bu işlem %3 karışım oranında A2, B2 ve C2 çarkları ile karışım oranında ise A3, B3 ve C3 çarklarında tekrarlanmıştır.

4 214 Tarımsal Mekanizasyon 23. Ulusal Kongresi, 6-8 Eylül 2006, Çanakkale Debi, sistemin basma hattına ayar vanasının önüne gelecek şekilde bağlanan bir dijital elektromanyetik debimetre; şebekeden çekilen güç elektriksel yöntem, basınçlar mekanik basınçölçerler ile ölçülmüştür (Yazıcı 1996, Anonim 1998). Denemesi yapılan pompanın, manometrik yükseklik, verim ve özgül hızları ilgili kaynaklarda ve tez metninde belirtilen, bilinen eşitlikle yardımıyla hesaplanmıştır (Baysal 1975, Tezer 1978, Anonim 1998, Yalçın 1998). Pompa deneme sonuçlarının grafiksel gösterimindeki eğilim çizgileri ve bunların regresyon denklemleri ile, bazı pompa parametreleri arasındaki ilişkiler Excel, varyasyon analizi ve LSD testi ise Minitab paket programından yararlanılarak yapılmıştır (Yurtsever, 1984). BULGULAR ve TARTIŞMA Araştırma bulguları, temiz sudaki pompa karakteristikleri ve silt karışım oranlarının pompa karakteristik değerlerine etkisi olmak üzere iki ana başlık altında değerlendirilmiştir. Pompa karakteristikleri Deneme pompasında A 0 çarkı ve temiz su ile yapılan deneme sonuçlarına göre çizilen pompa karakteristik eğrileri Şekil 2, Şekil 3 ve Şekil 4 de verilmiştir /min sabit devirde, denemesi yapılan pompanın karakteristik değerleri incelendiğinde, debi arttıkça manometrik yükseklik azalmaktadır. Q- Hm eğrisi yatık karakter göstermektedir. Yatık karakterli Q- Hm eğrisi, manometrik yükseklikteki birim değişimdeki küçük değişimlerde, debide daha büyük değişime neden olmaktadır. Q- Nş eğrisi, aşırı yüklü karakterde olup, debinin artışı ile pompanın güç tüketimi artmaktadır. Q- η eğrisi ise debiye bağlı olarak nispeten daha geniş bir parobol oluşturmuştur. Pompanın en yüksek sistem verimi, %36.88 düzeyinde gerçekleşmiş olup, bu verim noktasındaki debi, manometrik yükseklik ve şebekeden çekilen güç sırasıyla, 10 l/s, 20 mss ve 5.32 kw değerlerinde bulunmuştur ((Şekil 2). En yüksek sistem verimi noktasındaki, karakteristik değerlere göre denenen pompanın özgül hızı (nq) 30 1/min değerinde hesaplanmıştır. Hem özgül hız değeri hem de karakteristik eğriler, radyal akışlı pompa özelliklerini taşımaktadır. Benzer tanımlamaları, Baysal (1975), Tezer (1978), Sönmez (1980) ve Karassik ve ark. (1986) gibi araştırıcılarda kullanmışlardır. Silt Karışım Oranının Pompa Karakteristiklerine Etkisi Farklı silt karışım oranlarının pompanın basma hattı kontrol vanasının tam açık konumunda 20, 40 ve 60 saat çalışması sonunda yapılan denemelerde elde edilen pompa karakteristikleri ortalama değerleri Çizelge 4 de verilmiştir. ve çark tipine bağlı olarak elde edilen pompa karakteristiklerine etkisi için yapılan varyans analiz sonuçları Çizelge 5 de ve önemli çıkan parametrelere uygulanan LSD testi sonuçları da Çizelge 6 da toplu olarak verilmiştir. Manometrik yükseklik mss Debi l/s Şekil 2. Temiz su ve A 0 çarkı ile yapılan denemede Hm-Q karakteristik eğrisi Şebekeden çekilen güç kw Debi l/s Şekil 3. Temiz su ve A 0 çarkı ile yapılan denemede Nş-Q karakteristik eğrisi 50 Sistem verimi % Debi l/s Şekil 4. Temiz su ve A 0 çarkı ile yapılan denemede η -Q karakteristik eğrisi Pompalanan silt karışım oranı arttıkça, bütün çarklarda, debi, manometrik yükseklik ve sistem verimi azalmış, buna karşın şebekeden çekilen güç artmıştır (Çizelge 4). Pompalanan silt karışım oranı arttıkça debi ve manometrik yükseklikteki azalma ve güç tüketimin artış en çok sırasıyla pik, sfero ve bronz çarklarda görülmüştür. Bu durum, suyun içinde bulunan silt partiküllerinin sürüklenebilmesi için ek enerjinin harcanması, sürtünme direncinin artması ve yoğunluk artışı nedeniyle, akışkanın daha viskoz hale dönüşmesi ile açıklanabilir. Bir başka ifadeyle, akış çift faz akıştaki davranış özelliklerini göstermektedir. Benzer çalışmalarda da bu olay aynı kapsamda değerlendirilmiştir (Sönmez, 1980; Baz, 1984; Koçoğlu, 1998 ve Engin, 2000).

5 Tarımsal Mekanizasyon 23. Ulusal Kongresi, 6-8 Eylül 2006, Çanakkale 215 Çizelge 4. Farklı Silt Karışım Oranlarının Pompanın Karakteristiklerine etkisi Karışım Çark Oranı (%) tipi Debi (l/s) Hm (mss) N (kw) Verim (%) A1 15,18±0,013 3,78±0,005 3,85±0,034 14,58±0,157 1 B1 15,20±0,005 3,79±0,005 3,79±0,018 14,89±0,094 C1 15,20±0,000 3,79±0,000 3,78±0,000 14,96±0,000 A2 15,16±0,017 3,77±0,008 3,85±0,034 14,54±0,178 3 B2 15,17±0,013 3,77±0,005 3,85±0,034 14,57±0,159 C2 15,19±0,013 3,78±0,008 3,81±0,034 14,75±0,177 5 A3 15,14±0,013 3,76±0,008 3,90±0,034 14,33±0,169 B3 15,15±0,017 3,76±0,008 3,90±0,034 14,34±0,173 C3 15,16±0,017 3,77±0,008 3,85±0,034 14,54±0,178. Sistem verimindeki azalmayı ise, hem debi ve manometrik yükseklikteki azalma hem de güç tüketimindeki artışa bağlı olduğu söylenebilir. Varyans analiz sonuçlarına bakıldığında, silt karışım oranının, debi, manometrik yükseklik, güç ve sistem verimi üzerinde istatistikî açıdan %1 seviyesinde önemli olduğu; çark tipinin ise aynı parametreler üzerinde istatistikî açıdan seviyesinde önemli olduğu görülmektedir (Çizelge 5 ve Çizelge 6). Çizelge 5. Pompa Karakteristikleri İçin Varyans Analiz Sonuçları Debi İçin Varyans Analiz Sonuçları Karışım Oranı (KO) ** (ÇT) * KO*ÇT HATA TOPLAM Manometrik Yükseklik İçin Varyans Analiz Sonuçları Karışım Oranı (KO) ** (ÇT) * KO*ÇT HATA TOPLAM Güç Tüketimi İçin Varyans Analiz Sonuçları Karışım Oranı (KO) ** (ÇT) * KO*ÇT HATA TOPLAM Sistem Verimi İçin Varyans Analiz Sonuçları Karışım Oranı (KO) ** (ÇT) * KO*ÇT HATA TOPLAM *p<0.05; **p<0.01 Burada; VK, varyasyon kaynağı; SD, serbestlik derecesi; KT, kareler toplamı; KO, kareler ortalaması; F. Önem seviyesidir. Sonuç olarak, pompalanan su içindeki silt oranının, pompa karakteristiklerini olumsuz yönde etkilemektedir. Tesislere doğru pompa seçiminin yapılabilmesi için, temiz suda yapılan pompa test sonuçlarının yeterli olmayacağı söylenebilir. Bunun için, pompaj suyunun fiziksel özelliklerinin etkileri ve etki seviyesi göz önünde tutulmalıdır. malzemeden yapılmış çarkların satın alma bedelleri, pik ve sfero çarklara nazaran daha yüksek olmasına karşın, pompaların yıllık çalışma süresi fazla ve pompalanan suyun fiziksel kalitesi kötü ise bronz çarkların kullanılmasının daha uygun olabileceği önerilebilir. Çizelge 6. Pompa Karakteristikleri İçin LSD Testi Sonuçları Debi Debi LSD = 0,02106 Debi LSD = 0,01537 Manometrik Yükseklik Manometrik yükseklik LSD = 0,01111 Manometrik yükseklik LSD = 0,00811 Güç Güç LSD = 0,04323 Güç LSD = 0,03155 Sistem Verimi Verim LSD = 0,2492 Verim LSD = 0,1819 %1 % a ab Pik %1 3,7844a Sfero ab % ab Pik Sfero b ab %1 % b ab Pik Sfero a ab %1 % a ab Pik Sfero b ab b a b b a b b a

6 216 Tarımsal Mekanizasyon 23. Ulusal Kongresi, 6-8 Eylül 2006, Çanakkale KAYNAKLAR Akdoğan, A.ve B.Eker Pompaj Tesisinde Korozyonun Etkileri ve Çözüm Yolları Üzerinde Bir Araştırma, Tarımsal Mekanizasyon 19.Ulusal Kongresi, 1-2 Haziran 2000, Erzurum. Anonim, Santrifüj Pompa Teknik El Kitabı. K.S.B. Ankara Anonim, ISO 2548 Radyal Santrifüj Pompalarda Kabul Deneyleri C-Sınıf. POMSAD. Yayınları No:4. istanbul Baysal, B.K., Tam Santrifüj Pompalar Hesap, Çizim ve Konstriksiyon Özellikleri, İ.T.Ü Makine Fakültesi, İstanbul. Baz. A Performance of irrigation pums in muddy waters. Multi Phase Flow and Heat Transfer. III. Part Elsevier Science. Holland. Engin, T Radyal Pompaların Katı-Su Karışımı İletiminde Kullanılmasının Deneysel İncelenmesi. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Makina Mühendisliği Anabilim Dalı. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya. Karassik, I.J., Krutzsch, W.C Fraser, W.H., Messina, J.P., Pump Handbook, 2 nd Edition, McGraw- Hill Int. Ed., Singapore Koçoğlu, Ş İki Farklı Tip Santrifüj Pompada Çark Yüzey Pürüzlülüğü Değiştirilmesi ile Pompa Karakteristiklerinin Değişiminin Saptanması Üzerinde Bir Araştırma. T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Makineleri Ana Bilim Dalı. Tekirdağ. Sivri, B Santrifüj Pompa Çarkında Maliyet Analizi. Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Makina Mühendisliği Anabilim Dalı. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir. Sönmez, F Santrifüj Pompalar. Kipaş Yayınları. İstanbul. Tezer, E Sulama Pompaj Tesisleri (Proje, Seçim ve İşletme Yöntemleri), I. Temel Bilgiler, Köy İşleri ve Kooperatifler Bakanlığı, Topraksu Yayınları, Adana,2225 Yalçın, K Hacimsel ve Santrifüj Pompalar. Santrifüj Pompa Hesabı ve Çizimi. Çağlayan Kitab Evi. İstanbul. Yazıcı, H.F Santrifüj Pompaların Denenmesi. 2. Pompa Kongresi: İstanbul. Yurtsever, N Deneysel İstatistik Metotlar. T.C. Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı Teknik Yayın:56. Ankara.