Rahmân ve Rahîm Olan Allah ın Adıyla

Transkript

1

2 ب س م ا ه لل ال هر ح م ن ال هر ح يم Rahmân ve Rahîm Olan Allah ın Adıyla MUVAHHİD YAYINLARI H İnfo@almuwahhİd.org

3 ALLAHU TEÂLÂ NIN KELAMININ (KONUŞMASININ) HARF VE SES YOLUYLA OLDUĞUNA DAİR DELİL VE NAKİLLER Müellif: Ebû Selman Abdulhakîm MUVAHHİD YAYINLARI

4 İçindekiler MUKADDİME İmam Ahmed bin Hanbel: İmam Buhari: İmam Berbehari: Şeyhulislam el-herevi : Ebu l Kasım el Asbahani: Abdulkadir el-cilani (Geylani olarak da söylenir):... 16

5 بسم ا لل الرحمن الرحيم الح م د لل و ح د ه و ال هص الة و ال هس الم على م ن ال نب ه ي ب ع د ه و ب ع د MUKADDİME Allah ın kelam (konuşma) sıfatı ve buna bağlı olarak Allah ın kelamı olan Kur an ın mahlûk olup olmadığı meselesi Yunan felsefesinin yayılması ve akabinde Cehmiye gibi sapık fırkaların ortaya çıkmasından itibaren ki bu selef asrının sonlarına tekabül eder- tartışılan bir mesele olmuştur. Bu meselenin içerisinde birçok alt meseleler de bulunmaktadır. Bizler ise bu risalemizde Allahın izni ve yardımıyla kelam konusunun alt dallarından birisi olan ve de İslam ilim tarihinde harf ve savt meselesi olarak şöhret bulmuş olan Allahın kelamının harf ve ses ile olduğu hususundaki bazı delil ve nakilleri muhtasar bir şekilde zikretmek istiyoruz. Aslında bu konu gerek aklen gerek şer an açık bir mesele olduğu halde maalesef selef asrından sonra türeyen bazı yerilmiş kelam ehli marifetiyle Allah harf ve ses olmaksızın konuşur şeklinde bir bidat ümmetin gündemine girmiş ve haliyle âlimler de bu kimselere reddiye babından bu konuyu tafsilatlandırmak durumunda kalmışlardır. Hâlbuki kelamın yani konuşmanın ancak harflerle ve seslerle meydana geleceği hususu insanların örfünde malum olan bir şeydir ve konuşma deyince de akla gelen şey budur. Dolayısıyla Allah harf ve ses olmaksızın konuşur sözü aslında Allah konuşmaz sözüyle eş anlamlıdır. Bu ise Allahın kelam sıfatını inkârdır hatta bu mezhebin lazımı Kur an ın Allah kelamı olmamasını ve de yaratılmış harflerden müteşekkil olduğu anlamına gelir ki bu da Kur an mahlûktur şeklindeki küfür sözüyle aynıdır. Ne yazık ki bunda teşbihi yani kullara benzemeyi gerektiren şahsi birtakım yorumlar haricinde- açık bir şey de olmadığı halde Eşari ve Maturidi kelamcılarından bir zümre Allahı harf ve sesle konuşmaktan tenzih etmişlerdir. Bu görüş bildiğimiz kadarıyla İbn Küllab tarafından ortaya atılmış ve sonraki dönemlerde mesela Nesefi, Akaid metninde; Taftazani, Nesefi akaidine yazdığı şerhte ve başkaları bu hataya düşmüşlerdir. Allah onları da bizi de bağışlasın. Âmin. Ebu Hanife de -sözkonusu eser kendisine aitse- Fıkh ul Ekber de Allah aletsiz ve harfsiz olarak konuşur demektedir, ancak harf ve ses meselesi Ebu Hanife den çok sonra İbn Küllab ve ona muvafakat eden sıfatiye kelamcılarının, başka bir tabirle kendisini Ehli sünnete izafe eden sonraki dönem mütekellimlerinin icad ettiği bir şey olduğundan dolayı Ebu Hanife döneminde böyle bir tartışmanın olması uzak görünmektedir. Ebu Hanife bunu söylemiş olsa dahi başka bir şey kasdetmiş olması, örneğin Allahın konuşmasının insanların konuşması gibi olmadığını ifade etmiş olması

6 mümkündür. Eğer gerçekten bunu söyleyip bununla Cehmiye nin söylediği şeyi kasdettiyse bu tıpkı ameli imandan saymaması gibi selefe muhalif görüşlerinden birisi olur. Doğrusunu Allah bilir. Bu kimseleri bu hataya düşüren şey ise Taftazani nin Şerh ul Akaid adlı eserinde bu görüşünü gerekçelendirme sadedinde belirttiği üzereses ve harfin araz (varlığı başka varlıklara bağlı olan) ve hadis (sonradan ortaya çıkmış) olduğu ve Allah ın kelamına bu tip şeylerin karışmasının muhal olduğu vs ne Kitap ta ne Sünnet te ne de Selefin asarında yeri olmayan birtakım kelamlardır. Şimdi bizler Allahın izniyle öncelikle Ehli sünnetin bu konudaki görüşünü imamlardan nakille ortaya koyacağız ve bu nakillerle beraber imamların dayandığı deliller de zikredilmiş olacaktır inşaallah.

7 1- İmam Ahmed bin Hanbel (v. 241) Bu hususta görüşünü ilk nakledeceğimiz âlim İmam Ahmed dir. Zira o döneme kadar Cehmiye ve Mutezile mensupları açıkça Kuran mahlûktur diyorlardı ve harf-ses gibi ayrımlara gitmeden kelamın bütünüyle yaratılmış olduğunu savunuyorlardı. İmam Ahmed zamanından itibaren bazı kimseler ortaya çıkarak İbn Küllab gibi Kur an Allah ın kelamıdır lakin harf ve sesler mahlûktur demeye başlayınca o da bu husustaki görüşünü beyan etti. Ehli sünnetin en büyük imamlarından olan Ahmed bin Hanbel Rahmetullahi Aleyh in (v. 241) görüşünü oğlu Abdullah şu şekilde nakletmektedir: س أ ل ت أ ب ي ر ح م ه ا ه لل ع ن ق و م ي ق ول ون : ل هم ا ك هل م ا ه لل ع هز و ج هل م وس ى ل م ي ت ك هل م ب ص و ت ف ق ا ل»أ ب ي:»ب ل ى إ هن ت ك هل و ج هل ر هب ك ع هز م ب ص و ت ه ذ ه ا ل ح اد ي ث ن ر و يه ا ك م ا ج اء ت Allah ona rahmet etsin, babama Aziz ve Celil olan Allah, Musa ile konuştuğunda sesle konuşmadı diyen bir topluluk hakkında sordum da babam şöyle cevap verdi: Hayır, Aziz ve Celil olan Rabbin sesle konuşmuştur. Biz bu hadisleri geldiği gibi rivayet ederiz. Ardından şu hadisleri zikretmiştir: و ق ال أ ب ي ر ح م ه ا ه لل :»ح د يث اب ن م س ع و د ر ض ي ا ه لل ع ن ه«إ ذ ا ت ك هل س م ع ل ه و ج هل ه لل ع هز م ا ص و ت ك ج هر ال هس ل س ل ة ع ل ى ال هص ف و ا ن " ق ال أ ب ي: و ه ذ ا ال ج ه م هي ة ت ن ك ر ه وق ا ل أ ب ي: ه ؤ ال ء ك هف ار ي ر يد ون أ ن ي م هو ه وا ع ل ى ال هن اس م ن ز ع م أ هن ا ه لل ع هز و ج هل ل م ي ت ك هل م ف ه و ك اف ر أ ال إ هن ا ن ر و ي ه ذ ه ا ل ح اد يث ك م ا ج اء ت "Allah ona rahmet etsin, babam şöyle dedi: İbn Mesud Radiyallahu Anh hadisi: Aziz ve Celil olan Allah konuştuğu zaman Ona ait, kayalığın üzerine vuran zincirin şakırdaması gibi bir ses işitilir Babam dedi ki: Bu Cehmiyye ise onu inkâr ediyorlar. Babam dedi ki: İşte bunlar kâfirdirler, insanlara karşı görüşlerini kamufle etmeye çalışıyorlar. Her kim Aziz ve Celil olan Allah ın konuşmadığını ileri sürerse o kimse kâfirdir. Biz ise bu hadisleri ancak geldiği gibi rivayet ediyoruz.

8 Ebû Selman Abdulhakîm 8 İbn Mesud hadisini Abdullah bin Ahmed, az ilerde senediyle şu şekilde rivayet etmiştir: ح هد ث ن ي أ ب ي ر ح م ه ا ه لل نا ع ب د ال هر ح م ن ب ن م ح هم د ال م ح ار ب ه ي ع ن ا ل ع م ش ع ن م س ل م ع ن م س ر وق ع ن ع ب د ا ه لل : " إ ذ ا ت ك هل م ا ه لل ع هز و ج هل ب ال و ح ي س م ع ص و ت ه أ هل ال هس م اء ف ي خ هر ون س هج د ا ح هت ى إ ذ ا ف هز ع ع ن ق ل وب ه م ق ال س ك ن ع ن ق ل وب ه م ن اد ى أ ه ل ال هس م اء : م اذ ا ق ال ر هب ك م ق ال ص هل ى ا لل " ع ل ي ه و س هل م ال ح هق ق ال ك ذ ا و ك ذ ا Allah Azze ve Celle vahiyle konuştuğu zaman Onun sesini gök ehli işitir ve derhal secdeye kapanırlar ilh Abdullah, bir sonraki maddede hadisin bir benzerini naklederek sözkonusu hadisin merfu yani Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) in sözü olarak da nakledildiğini ifade etmektedir. 1 Görüldüğü gibi İmam Ahmed Allah hakkında sesi kati olarak isbat etmiş hatta bu görüşü ortaya atanların Allahın kelamını kökten inkâr eden zındıklar olduğunu dile getirmiştir. Zira açık nasslardan dolayı Allahın kelamını inkâr etmek mümkün olmayınca bu kimseler Allah harf ve sesle konuşmamıştır diyerek aslında Allahın konuşma sıfatı olmadığı görüşü ile aynı anlama gelen sözler sarfetmişlerdir. Harf ve ses olmadan bir konuşma imkânsız olduğu için bunun manası Allah konuşmamıştır demek olur. Bu da Allah Musa ile bizzat konuşmadı, bilakis ağaçta sesi yarattı ve şereflendirme bakımından ağaçtaki kelamı kendisine izafe etti diyen Cehmiye ve Mutezile nin sözü ile aynı kapıya çıkar. İmam Ahmed, bu minvalde er-radd ale l Cehmiyye adlı eserinde şöyle demektedir: Cehmiyecilerin, yüce Allah ın Musa Aleyhisselâm ile konuşmasını inkâr etmeleri ile ilgili düşüncelerimize gelince, biz onlara şunu soruyoruz: Niçin bunu inkâr ediyorsunuz? Diyorlar ki: Allah konuşmaz ve Allah ile konuşulmaz. Olan sadece şudur: Bir şey oluşmuş ve Allah adına ifadede bulunmuştur. Allah bir ses yaratmış ve bu ses duyulmuş... Onların iddialarına göre, konuşma, ancak ağız boşluğunun, lisanın ve iki dudağın olmasıyla mümkündür. Biz de onlara şunu soruyoruz: 1 Abdullah bin Ahmed, es-sunne, no: 533 ve devamı

9 9 Allahu Teâlâ nın Kelamının Harf ve Ses Yoluyla Olduğuna Dair Delil ve Nakiller Allah ın dışında, yaratılmış herhangi bir şeyin Musa Aleyhisselâm a: Ben senin Rabbin'im, demesi veya: إ هن ن ي أ ن ا ا ه لل ال إ ل ه إ هال أ ن ا Muhakkak ki Ben, yalnızca Ben Allah ım. Benden başka İlah yoktur. 2 Demesi Caiz midir? Kim bunu söyleyenin Allah tan başkası olduğunu iddia ederse, kuşkusuz Allah tan başkası için Rablık iddiasında bulunmuş olur. Cehmilerin iddia ettikleri gibi, Allah bir şey yaratmış olması ve bu şeyin: Ey Musa! Allah Âlemlerin Rabbi'dir, demiş olması, izah edilebilir olsa da, bu şeyin: إ هن ي أ ن ا ا ه لل ر هب ال ع ال م ين Şüphesiz Ben, Alemler'in Rabbiyim. 3 Demesi Caiz değildir. Oysa yüce Allah şöyle buyurmuştur: و ك هل م ا ه لل م وس ى ت ك ل يما Allah Musa ile konuştu. 4 ر هب ه و ل هم ا ج اء م وس ى ل م يق ات ن ا و ك هل م ه Musa tayin ettiğimiz vakitte gelip, Rabbi onunla konuşunca. 5 إ هن ي اص ط ف ي ت ك ع ل ى ال هن اس ب ر س اال ت ي و ب ك ال م ي Ben Risaletim'le ve sözlerimle seni insanların başına seçtim. 6 2 Ta-Ha 20/14 3 el-kasas 28/30 4 en-nisa 4/164 5 el-araf 7/143 6 el-araf 7/144

10 Ebû Selman Abdulhakîm 10 Bunlar, konuyla ilgili Kur an ın açık nasslarıdır. Allah konuşmaz ve Allah la konuşulmaz, diyenler, A meş'in Hayseme'den, onun da Adiyy ibni Hatem et-tai Radiyallahu Anh'dan rivayet ettiği şu söze ne diyecekler: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem buyurdu ki: Sizden, arada bir tercüman olmadan Rabbi'yle konuşmayacak hiç kimse kalmayacaktır. 7 Onların: Konuşma ancak bir karın boşluğundan, bir ağızla iki dudak ve bir dil ile olabilir, sözleri konusunda da şu soruyu sorarız: Yüce Allah: ث هم اس ت و ى إ ل ى ال هس م اء و ه ي د خ ان ف ق ال ل ه ا و ل ل ر ض ا ئ ت ي ا ط و عا أ و كر ها ق ال ت ا أ ت ي ن ا ط ائ ع ين Sonra duman halinde olan göğe yöneldi, ona ve yerküreye: İsteyerek veya istemeyerek, gelin! Dedi. İkisi de, isteyerek geldik, dediler. 8 Buyurmamış mıdır? Ne dersiniz, acaba gökler ve yer bu sözleri bir karın boşluğu, bir ağız, iki dudak ve dil ile mi söyleyebildi? Yine Yüce Allah şöyle buyurmuştur: و ع ل ما و س هخ ر ن ا م ع د او ود ال ج ب ال ي س هب ح ن و ال هط ي ر و ك هن ا ف اع ل ين Kuşları ve Tesbih eden dağları da Davud'a boyun eğdirdik. (Bunları) biz yapmaktayız. 9 Görüşünüze göre dağlar bir karın boşluğu, ağız, dil ve dudaklar ile Tesbih ediyor, öyle mi? Hayır, yüce Allah bunları dilediği gibi konuşturdu ve aynı şekilde kendisi de nasıl dilediyse öylece konuştu. Bunun için bir karın boşluğu, ağız, dudak ve dilin varlığını öngörmeyiz. Cehmiyye ye mensub olan kişi bu Deliller karşısında boğulma noktasına gelince şunları söyledi: Evet, Allah Teâlâ Musa Aleyhisselâm ile konuştu. Fakat onun Kelam'ı kendisinden başka bir şeydir. Bunun üzerine biz: Ondan başka bir şey olan bu Kelam 7 Buhari, Müslim, Tirmizi. 8 Fussilet 41/11 9 el-enbiya 21/79

11 11 Allahu Teâlâ nın Kelamının Harf ve Ses Yoluyla Olduğuna Dair Delil ve Nakiller Mahlûk mudur? Diye sorunca, evet demesi üzerine biz de şöyle dedik: Bu da sizin önceki sözünüzün benzeridir. Şu kadar var ki siz Zahiren gösterdiğiniz şeylerle Bela'yı kendinizden uzak tutmaya çalışıyorsunuz. Zühri nin rivayetinde şöyle denilmiştir: Musa Aleyhisselâm Rabbi'nin Kelamı'nı işitince: Rabbim, şu işittiğim Sen'in sözün müdür? Dedi. (Allah); Evet ey Musa, o Benim sözümdür ve Ben seninle onbin dilin gücüyle konuştum. Bütün dillerin gücüne sahibim. Hatta benim gücüm ondan da fazladır. Ben seninle bedeninin kaldırabileceği kadar konuştum. Bundan daha fazlasıyla konuşmuş olsaydım, hiç şüphesiz ölüvermiştin. (Zühri devamla) dedi ki: Musa Aleyhisselâm kavmine geri dönünce; Rabbi'nin Kelamı'nı bize vasfet, dediler: Allah Allah! Ben onu size vasfedemem ki (dedi). Bu sefer: Hiç olmazsa O'nun neye benzediğini söyle, dediler. Musa Aleyhisselâm şu cevabı verdi: En tatlı haliyle gelen yıldırımların sesini hiç işittiniz mi? Sanki ona benziyordu. 10 Görüldüğü üzere İmam Ahmed Allahın konuşmasını inkâr eden Cehmilere verdiği cevapta asla ses ve harfi kelamdan ayırma gibi bir şeye teşebbüs etmemiş bilakis Allahın sesini isbat ederek kelamını isbat etmeye çalışmıştır. 10 Er-Radd ale l Cehmiyye, sf 132 Bu rivayetin bir benzerini Abdullah bin Ahmed, es-sunne de no: 540 ve devamında Ka b ul Ahbar ve oğlundan nakletmektedir.

12 2- İmam Buhari (v. 256): Muhaddislerin imamı Radiyallahu Anh Halku Ef al il İbad adlı eserinde şöyle demektedir: و إ هن ا ه لل ع هز و ج هل ي ن اد ي ب ص و ت ي س م ع ه م ن ب ع د ك م ا ي س م ع ه م ن ق رب ف ل ي س ه ذ ا ل غ ي ر ا ه لل ع هز و ج هل ذ ك ر ه ق ال أ ب و ع ب د ا ه لل : " و ف ي ه ذ ا د ل يل أ هن ص و ت ا ه لل ال ي ش ب ه أ ص و ات ال خ ل ق ل هن ص و ت ا ه لل ج هل ذ ك ر ه ي س م ع م ن ب ع د ك م ا ي س م ع م ن ق ر ب Şüphesiz Allah Azze ve Celle öyle bir sesle nida eder ki uzakta olan kişi tıpkı yakında olanın işittiği gibi o sesi işitir. Bu ise Şanı Yüce Allah tan başkasına ait olmayan bir özelliktir. Ebu Abdillah (İmam Buhari) diyor ki: Bunda Allah ın sesinin mahlûkatın sesine benzemediğine delil vardır. Zira Allah ın sesi yakından işitildiği gibi uzaktan da işitilmektedir Halku Ef al il İbad, sf 98

13 3- İmam Berbehari (v. 329): Kendi zamanında Hanbelilerin şeyhi olan bu âlim ise Şerh us Sunne adlı eserinde şöyle demektedir: واإليمان بأن ا لل تبارك وتعالى هو الذي كلم موسى بن عمران يوم الطور وموسى يسمع من ا لل الكالم بصوت وقع في مسامعه منه ال من غيره فمن قال غير هذا فقد كفر با لل العظيم "Tur Günü, Musa ibni İmran Aleyhisselâm ile konuşanın Allah olduğuna, Musa nın Allah tan sadır olan kelamı, işitebileceği bir mesafede başkasından değil Ondan gelen- bir ses olarak işittiğine, iman (etmek gerekir). Her kim bundan gayrısını söylerse Azim olan Allah'ı inkâr etmiştir." Şerh us Sunne, sf: 90

14 4- Şeyhulislam el-herevi (v. 481) : Bu zat İbn Kayyım ın Medaric us Salikin adlı kitabında şerh etmiş olduğu Menazil us Sairin adlı eserin ve başka eserlerin müellifi olan büyük bir muhaddis, sufi ve Hanbeli fakihidir. O, Zemm ul Kelam adlı eserinde Eşarileri inkâr etme sadedinde şöyle demektedir: ثم قالوا: ليس له صوت وال حروف Daha sonra çıkıp Allah a ait bir ses ve harf yoktur, dediler Zemm ul Kelam, 5/136

15 5- Ebu l Kasım el Asbahani (v. 535): Kıvam us Sunne lakaplı bu âlim, El-Hucce adlı meşhur eserinde şöyle bir başlık açmıştır: فصل: الدليل على أن القرآن منزل وهو ما يقرأه القارئ خالفا لمن يقول: كالم ا لل ليس :بمنزل وال حرف وال صوت Fasıl: Allah ın kelamı indirilmiş değildir ve de harf ve ses değildir diyenlerin hilafına Kur an ın indirilmiş olduğuna ve okuyucuların okuduğu şey olduğuna dair delil. Ardından şöyle demektedir: دليل أهل السنة: قوله تعالى: حتى يسمع كالم ا لل التوبة ٦ والمسموع إنما هو الحرف والصوت لن المعنى ال ي سمع وال ي فهم. يقال في اللغة: سمعت الكالم وفهمت المعنى فلما قال: حتى يسمع: دل على أنه حرف وصوت Ehli sünnetin delili Allahu Teâlâ nın ta ki Allah ın kelamını işitsinler (Tevbe: 6) kavlidir. İşitilen şey ancak harf ve sestir. Zira mana (tek başına) işitilmez ve anlaşılmaz. Dilde sözü işittim ve manayı anladım denilir. ta ki işitsinler denildiğinde bu onun (işitilen şeyin yani Kur an ın) harf ve ses olduğuna delalet eder El-Hucce fi Beyan il Mehicce, 2/ 479

16 6- Abdulkadir el-cilani (Geylani olarak da söylenir) (v. 561): Meşhur bir sufi ve Hanbeli fakihi olan bu zat, el-gunye adlı Türkçede de var olan- eserinin baş tarafındaki itikadla alakalı bölümünün bir yerinde şöyle bir başlık açmıştır:.)فصل( ونعتقد أن القرآن حروف مفهومة وأصوات مسموعة Fasıl: Bizler Kur an ın anlaşılan harfler ve işitilen sesler olduğuna inanırız. Ardından konuyla alakalı çeşitli deliller zikretmiştir. Fayda babından bu delilleri özetleyecek olursak: - Allahu Teâlâ, Surelerin başında Elif-lam-mim, Ta-sin gibi harfleri zikretmiş ve Kitab ını bunlarla lakablandırmıştır. - Keza Kur an ın birçok yerinde Allahın kelimeleri vb şekillerde kendisine kelime izafe etmiştir. (Kelime ise malum olduğu üzere harflerden müteşekkildir.) - Hadislerde de Kur an ın harflerden müteşekkil olduğunu beyan etmiştir. Nitekim bir hadiste şöyle buyrulmuştur: ت ع هل م وا ال ق ر آن ف إ هن ه ي ك ت ب ب ك هل ح ر ف م ن ه ع ش ر ح س ن ات و ي ك هف ر ب ه ع ش ر س هي ئ ات أ م ا إ هن ي ال أ ق ول : }الم{ ]البقرة: ] ١ و ل ك ن أ ق ول : أ ل ف ع ش ر و ال م ع ش ر و م يم ع ش ر Kur anı öğreniniz. Onun her bir harfine karşılık 10 sevap yazılır ve de onun vasıtasıyla 10 tane günaha keffaret olur. Elif-lam-mim demiyorum. Lakin elif 10, Lam 10, Mim 10 dur. 15 Daha sonra da sese dair deliller zikretmiştir. Bunlar da öncelikle Allahu Teâlâ nın Musa Aleyhisselâm a Tur vadisinde seslendiğini ifade eden bütün ayetlerdir. Zira Geylani Rahmetullahi Aleyh in da belirttiği gibi nida ancak seslenme yolu ile mümkün olur. Musa Aleyhisselâm a hitaben söylediği: 15 İbn Ebi Şeybe, el Musannef 6/118 Geylani, hadisi az farkla nakletmiştir biz Musannef te geçtiği şekliyle naklediyoruz.

17 17 Allahu Teâlâ nın Kelamının Harf ve Ses Yoluyla Olduğuna Dair Delil ve Nakiller إنني أنا ا لل ال إله إال أنا فاعبدني Ben Allah ım, Benden başka ilah yoktur, şu halde sadece Bana kulluk et! 16 Kavlinin ve benzerlerinin ise melekler, ağaç veya başka herhangi bir mahlûkat tarafından söylenmesi caiz değildir. Allah ın sözkonusu sesi bir mahlûkta yarattığını iddia edenler farkında olmadan mahlûkattan birisinin böyle demesine cevaz vermiş olmaktadırlar. Geylani, ardından konuyla alakalı hadisler zikretmektedir. Bunlardan bir kısmını yukarda nakletmiştik. Buhari nin nakletmiş olduğu hadiste şöyle denmektedir: ي ح ش ر ا ه لل الع ب اد ف ي ن اد يه م ب ص و ت ي س م ع ه م ن ب ع د ك م ا ي س م ع ه م ن قر ب : أ ن ا الم ل ك أ ن ا ال هد هي ان Allah kullarını haşr eder ve onlara uzakta olanın, tıpkı yakında olanın işittiği gibi işiteceği bir sesle nida eder: Melik Benim! Deyyan Benim! 17 Şeyh Abdulkadir Geylani Rahmetullahi Aleyh bu delilleri zikrettikten sonra şöyle demektedir: وهذه اآليات وا لخبار تدل على أن كالم ا لل عز وجل صوت ال كصوت اآلدميين كما أن علمه وقدرته وبقية صفاته ال تشبه صفات اآلدميين كذلك صوته. وقد نص اإلمام أحمد رحمه ا لل تعالى على إثبات الصوت في رواية جماعة من ا لصحاب رضوان ا لل عليهم أجمعين خالف ما قالت ا لشعرية من أن كالم ا لل تعالى معنى قائم بنفسه وا لل حسيب كل مبتدع ضال مضل Bu ayetler ve de haberler Allah Azze ve Celle nin kelamının, insan sesi gibi olmayan bir ses olduğuna delalet etmektedir. Nasıl ki Onun ilmi, kudreti ve diğer sıfatları insanların sıfatlarına benzemiyorsa sesi de böyledir. İmam Ahmed Rahmetullahi Aleyh Allahu Teâlâ nın kelamı, nefsi ile kaim bir manadır diyen 16 Taha: Buhari, Sahih inde (9/141) talik yoluyla zikrettiği bu hadisi Halku Efal il İbad adlı eserinde sf: 98 de senediyle zikretmiştir. Hadisle alakalı Buhari nin izahı yukarda geçmişti.

18 Ebû Selman Abdulhakîm 18 Eşarilerin hilafına ashabtan (yani Hanbelilerden) bir cemaatin rivayetine göresesin varlığını kesin olarak ifade etmiştir. Allah sapan ve saptıran her bidatçiden hesabını soracaktır. 18 Bütün bunlar hepsi İbn Teymiye (v. 728) den önce yaşamış bir kısım âlimlerin Allah için harf ve sesle konuşmayı isbat eden sözleridir. Bu nakilleri daha da çoğaltmak mümkün olmakla beraber bu kadarının akıl sahipleri için yeterli olacağını düşünüyoruz. Bütün bu nakiller Ehli sünnetin bunu kabul ettiğini, sonradan gelen Eşari ve Maturidiler in ise Ehli sünnete muhalefet ettiklerini ortaya koymaktadır. Şeyhulislam İbn Teymiye nin de ifade ettiği gibi bunun öncesinde de hiçbir selef imamından bunun aksi ortaya konamamıştır, zaten deliller de harf ve sesi isbat etmektedir. 19 Böylece Allahın kelamının harf ve ses yoluyla olduğunu söylemenin İbn Teymiye ye mahsus bir bidat olduğunu ileri sürenlerin de ne büyük bir cehalet içerisinde oldukları ortaya çıkmış bulunmaktadır. Bilakis yukarda da işaret edildiği gibi Allahın konuşmasının harf ve sesle olmadığını, Musa nın işittiği sesin veya bizim Kur an da okuduğumuz harflerin hakiki anlamda Allahın kelamı olmayıp Allahın kelamının ibaresi, hikâyesi olduğunu iddia eden Eşari ve Maturidilerin bu sözü netice itibariyle Kur an ın Allah kelamı olmadığı ve de mahlûk olduğu manasına gelen ve dolayısıyla ucu küfre varan bir sözdür. Ancak bunların çoğu sözlerinin bu noktaya vardığını idrak etmeden güya Allahı tenzih etme gayesiyle söylemektedir. O yüzden bu tarz görüşlerin sahiplerine nebevi hüccet ikame olmadan ve tekfirin engelleri kaldırılmadan tekfir sözkonusu olmaz. Bu tarz şirk ve riddetin aşağısında kalan bütün kapalı söz ve fiillerde tekfir usulü böyledir. Bundan dolayıdır ki Tahavi şarihi İbn Ebil İzz Rahmetullahi Aleyh Ehli sünnetin kelam meselesiyle alakalı görüşlerini izah ettikten sonra şöyle demiştir: Tahâvî-Allah ın rahmeti üzerine olsun- nin: "Kim Kur ân ı dinler de şüphesiz ki bu bir insan sözüdür diyecek olursa elbetteki o kâfir olur" sözlerine gelince, Kur ân ı Kerîm in Allah ın kelamı olduğunu inkâr edip, o Muhammed in ya da ister melek, ister bir beşer olsun onun dışındaki yaratıklardan birisin sözüdür, diyenlerin kâfir olacağında hiçbir şüphe yoktur. Ama Kur ân ın Allah ın kelamı olduğunu ikrar ve itiraf etmekle birlikte, arkasından te villerde bulunup, tahrif lere sapacak olursa o takdirde bu bazı yönleri ile küfre götüren ifadeler söylemiş ve bu arada: ه ذ ا ا هال ا ن ق و ل ال ب ش ر 18 El-Gunye, 130 vd. 19 Feteva, 12/

19 19 Allahu Teâlâ nın Kelamının Harf ve Ses Yoluyla Olduğuna Dair Delil ve Nakiller Bu insan sözünden başka bir şey değildir. (el-müddessir, 74/25) Diye ifadeler de kullanmış bulunanların kanaatine uygun sözler söylemiş olur. Böyleleri şeytan ın ayaklarını kaydırdığı kimselerdir. İleride Tahâvî nin: "Bizler kıble ehline mensup herhangi bir kimseyi bir günah dolayısıyla -onu helal kabul etmedikçe- tekfir etmeyiz" sözlerine dair açıklamalarda bulunurken -yüce Allah ın izniyle- buna dair açıklamalar gelecektir. Biz aslında önemli ve son derece geniş bir mevzu olan bu meseleyi çok tafsilatına girmeden sadece nakiller ışığında izah etmeye çalıştık. Bu mesele hakkında Ebu Nasr es-siczi (v.444) gibi âlimler müstakil risaleler yazmışlar ve Eşarilerin kanaatini جزء فيه ذكر " edilen reddetmişlerdir. Aynı şekilde bu konuda İmam Nevevi ye nisbet isimli bir risale de geçtiğimiz yıllarda basılmıştır. Her ne "اعتقاد السلف في الحروف واألصوات kadar Nevevi ye aidiyetinde bazı şüpheler olsa da sözkonusu eserde de Eşarilerin harf ve ses konusundaki akidesi, deliller ışığında çürütülmektedir. Şeyhulislam İbn Teymiye de Fetava 12. Cild ve başka yerlerde bu hususta açıklamalarda bulunmuşlardır. Biz de bu risaleyi hazırlarken bunlar ve yukarda zikri geçen kaynakların yanı sıra şu muasır kitaplardan da istifade ettik: - El-Eşaira fi Mizani ehl is Sunne, Faysal bin Kazzar el Casim - El- Akidet us Selefiyye fi Kelami Rabb il Beriyye, Abdullah bin Yusuf el Cedi ve diğerleri Ahiru da vana en il hamdu lillahi Rabb il âlemin.