DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ KAVRAMLAR

Transkript

1 DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ KAVRAMLAR EVREN: Tüm madde ve enerji biçimlerini içeren bütünün adıdır. Kainatta diyebiliriz. İçine dünyayı, galaksileri, gezegenleri, Güneşi ve Ay ı vb. alır. KADER : ÖLÇÜ,BİÇİM, MİKTAR, PLAN, DÜZEN, AHENK,DENGE, UYUM ALLAH ın her şeyi belli bir ölçü, düzen ve uyum içerisinde yaratmasına ve yaratılmış olan şeyi programlamasına denir. Kısaca kader; ezelden sonsuza olmuş ve olacak bu ölçü ve düzenin hepsinin zamanın ve yerinin ve nasıl olacaklarının ALLAH tarafından bilinmesidir. Önemli not: Kader mahkumu, yazgı, kaderine küs gibi kavramlar YANLIŞTIR. Çünkü İslam da alınyazısı yoktur. Her insan özgür iradesiyle kendi yaptıklarından sorumlu tutulmuştur. KAZA: ALLAH ın önceden takdir ettiği olayların yeri ve zamanı geldiğinde kadere uygun olarak ortaya çıkmasıdır. Bir nevi sonuç diyebiliriz. Örnek: Yağmur, allah ın kainatta koyduğu bir ölçüdür, yani kaderdir. Zamanı ve yeri geldiğinde yağmurun yağması ise kaza dır. SÜNNETULLAH: Kelime anlamı ALLAH ın değişmez yasaları demektir. Bu kavram evrendeki tüm yasaları kapsar. Ancak daha çok ise Toplumsal yasaları konu edinir. Toplumsal olaylar, sosyal düzen denildiğinde bu kavram akla gelmektedir.

2 FİZİKSEL YASALAR: Madde ve enerjinin oluşumu, değişimi, yapısı, hareketi ve maddeler arası ilişkilerle ilgili prensiplerdir. Evrendeki işleyişin düzenli ve sürekli olabilmesi için Allah tarafından konulan kurallardır. Evrendeki her şey, bu yasalara göre hareket eder. Örnekler: - Suyun 100 derece sıcaklıkta kaynaması - Isıtılan metallerin genişlemesi - Suyun kaldırma kuvveti - Gece ve gündüz - Yer çekimi - Mevsimler - Atmosfer tabakasının genişliği - Ay ve Güneşin dünyaya yakınlığı BİYOLOJİK YASALAR: üremesiyle ilgili yasalardır. Canlıların yapısı, beslenmesi, korunması, gelişmesi ve Örnekler: - Canlıların çift yaratılması - Balıkların suda yaşayabilmeleri için solungaçlarının olması - Devenin sıcak iklimlerde yaşayabilecek şekilde yaratılması - Kuşların uçabilmek için kanatlarının olması - Bitkilerin fotosentez yapması - Meyve ve sebzelerin yetişebilmek için güneş ışığına ihtiyaç duyması - İnsanın embriyodan yaratılması TOPLUMSAL YASALAR (SÜNNETULLAH) Toplumsal olaylar arasında var olan sebep-sonuç ilişkisini gösteren yasalardır. İnsanların birbirleriyle olan ilişkileri toplumsal yasadır. Bu yasaları bilmek insanların çevreleriyle uyum içinde yaşamalarını sağlar. Örnekler: - Gelir dağılımının adil olduğu toplumlarda yoksulluk azalır. - Yoksul olan insanlara yardım etmek - Adaletin olduğu toplumlarda barış ve huzur olur. - Kıtlık ve kuraklık nedeniyle büyük göçlerin olması, doğal afetler ve sanayileşme son ucu köyden kente göçler. - Her toplumun (belirli) bir eceli vardır. Bu da toplumların sonunun olduğunu söyler - Fitne ( bozgunculuk) sadece haksızlık edenleri değil tüm toplumu etkiler.

3 FİTNE: Müslümanlar arasında bölücülük yapmak, onları sıkıntıya, zarara, günaha sokmak, insanları isyana kışkırtmak demektir. Kelime olarak da bölücülük, bozgunculuk demektir. Öyle bir fitneden ( bozgunculuktan) sakının ki ( ortaya çıkacak olumsuzluklar ) aranızdan yalnız haksızlık edenlere değil ( hepinize erişir.) ( Enfal Suresi: 25) Sevgili arkadaşlar, fitne kavramı bize toplumsal yasaları hatırlatmalı. Çünkü bir toplumda fitne olursa huzursuzluk olur. HÂYIR VE ŞE R Hâyır, sözlükte iyi, güzel, yararlı ve faydalı anlamlarına gelir. Dinî terim olarak ise, Allah ın emrettiği, razı olduğu ve yapılmasından hoşnut olduğu davranışlara hayır denir. Şe r ise sözlükte kötü, fena, çirkin, zararlı anlamlarına gelir. Terim anlamı ise, Allah ın sevmediği, hoşlanmadığı ve yapılmasını istemediği, yapılması durumunda da ceza gerektiren davranışlara şer denir. EMEK VE RIZIK EMEK; insanın bir amaca ulaşmak, bir yarar elde etmek için zihinsel ve bedensel olarak çaba sarf etmesidir. RIZIK; Allah ın canlılara yiyip içmek ve yararlanmak için verdiği her şeydir. Önemli notlar: - Emek çalışıp çabalamak, alın teri dökmektir. Tevekkül ise bir iş için çalışıp çabaladıktan sonra ALLAH a güvenmek, dayanmak, sığınmak, ona dua etmektir. İkisini lütfen karıştırmayalım arkadaşlar. Emeği herkes harcayabilir; ateist, Hristiyan Yahudi hepsi emek harcayabilir. Tevekkül ise Müslümana mahsustur. ER- REZZAK: ALLAHIN isimlerinden biridir. Çokça rızık veren demektir. - Unutmayın ALLAH rızkını çalışıp çabalayana verir. PEYGAMBER MESLEKLERİ HZ. MUSA: ÇOBAN HZ. NUH: MARANGOZ HZ. ADEM: ÇİFTÇİ HZ. İDRİS: TERZİ HZ. DAVUD: DEMİRCİ HZ. MUHAMMED: TİCARET

4 ECEL, ÖMÜR VE KIYAMET DOĞUM ÖMÜR ECEL ( ÖLÜM ) ECEL; sözlükte hayatın sonu, ölüm zamanı, son, müddet, belirlenen vaktin sonu demektir. Terim olarak ise, canlıların sahip olduğu yaşam süresinin son bulmasıdır. ÖMÜR; Doğum ile ölüm arasında yaşanan süreye denir. KIYAMET; Dünya hayatının ve kainatın son bulup ahiret hayatının başlamasıdır. ÖNEMLİ NOTLAR: - Kıyametin ne zaman kopacağı bilgisi sadece Allah ın katındadır. Peygamberler bile bunu bilemez. Sade Allah bilir. - Ecel canlıların yani insan, bitki ve hayvanların son bulması iken, kıyamet tüm kainatın ve dünyanın yok olmasıdır. TEVEKKÜL ( ALLAHA GÜVENMEK ) Sözlük anlamları; Güvenmek, dayanmak, sığınmak, işi başkasına havale etmek anlamlarına gelir. Terim olarak ise ; İnsanın gerçekleştirmek istediği herhangi bir iş için gereken her şeyi yaptıktan sonra, Allah a güvenip, ona dua edip sonucu ondan beklemektir. ÖNEMLİ NOTLAR: - TEDBİR KULDAN, TAKDİR ALLAH TANDIR sözü bize insanın çalışıp tedbirini de alıp sonucu allaha bıraktığını anlatıyor. Bu da tevekküldür. Hatırlayın arkadaşlar peygamberimiz hendek savaşı olduğunda önce hendek kazdırdı yani tedbir aldı sonra takdir Allah tandır dedi. MÜTEVEKKİL: Çalışıp çabalayıp Allah a güvenen kimseye denir. MÜTEEKKİL: Hazır yiyici, başkasının sırtından geçinen, asalak, tembel, kişilere denir. Bu kişiler kendilerinin tevekkül ettiğini zannederler. Halbuki onlar tevekkül eden değil tembellik edenlerdir. NOT: Arkadaşlar, ikisini karıştırmamanız için V harfini kodlayın. tevekkülün V harfi ile mütevekkilin V harfini birlikte düşünün.

5 Allah dayandım! diye sen çıkma yataktan. Manayı tevekkül bu mudur? Hey gidi nadan! Ecdadını, zannetme, asırlarca, uyurdu; Nerden bulacaktın o zaman eldeki yurdu? (MEHMET AKİF ERSOY ) Bu dizelerde konu TEVEKKÜL. Anlatılan şey ise gerçek tevekkül nasıl olmalıdır? İlk iki mısrada yanlış bir tevekkül anlayışı eleştiriliyor Son iki mısra da ecdadımız savaşarak bu toprağın alınmasını çabayla olduğunu gösterdi. Gerçek Tevekkül böyle olmalıdır. Çalış! dedikçe dinimiz, çalışmadın durdun, Onun hesabına birçok hurafe uydurdun! Sonunda bir de Tevekkül sokuşturup araya, Zavallı dini çevirdin maskaraya! (MEHMET AKİF ERSOY ) Bu dizelerde konu TEVEKKÜL. Şiirde yanlış tevekkül anlayışı eleştirilmiş. Dinimiz bize çalışmayı emretmiş ancak, biz ise çalışmayıp üstüne hurafe ( batıl inanç ) uydurup durduk. Bunun adına da tevekkül deyip dinimizi maskara ettik diyor şiirde. Örneğin; Başımıza bir şey gelince alınyazısı demek batıl inanç. Şair bu zihniyeti eleştirmiştir. TÂLİH : TEŞEBBÜS: Şans demektir. Arkadaşlar hani toplumda derler ya başıma talih kuşu kondu buradan hatırlayın. Ve bu anlayış İslam da yoktur. Bir işi yapmaya kalkışmak, ancak onu gerçekleştirememek. Örneğin; cinayete teşebbüs etmek. Birini öldürmeye çalışıyor lakin öldüremiyor. Kısaca teşebbüs; denemek te diyebiliriz. RUHBANLIK: Ruhbanlık, kişinin dünya ilgisini kesip sadece ahiret için çalışması demektir. Bu inanç Hristiyanlıkta olan bir inançtır. Hristiyan rahipler, ıssız bir yere çekilip, dünyadan da elini eteğini çekerek sadece ahiret için yaşarlar. Öyle ki o rahipler için evlenmekte yasaktır. İslam da ise : HEM DÜNYA HEM DE AHİRET İÇİN ÇALIŞMAK EMREDİLİR VÂDE: Vâde, borçlunun, ödemeyi belirli bir süre sonra yerine getireceği durumlarda yararlanacağı, sözleşmeyle veya kanunen belirlenmiş süre. MİZAN: Mizan, ahiret günü yaptıklarımızın tartılacağı terazidir. TEŞVİK Teşvik, bir işi yaptırmak için İsteklendirme, özendirme demektir.

6 PAYLAŞMA VE YARDIMLAŞMA KONUSU HAKKINDA Yardımlaşma ve paylaşma toplumda ; 1- Toplumsal dayanışmaya, barışa ve huzura katkı sağlar 2- Sorumluluk duygusunu geliştirir. 3- Birlik, beraberliği kuvvetlendirir. 4- Zengin- fakir arasındaki bağı güçlendirir. 5- Sevgi, saygı ve kardeşliği güçlendirir. 6- Açgözlülük, kıskançlık, cimrilik ve bencilliği yok eder. İslam da paylaşma ve yardımlaşmanın zirve notası ZEKAT ibadetidir. ENSAR- MUHACİR kardeşliği islamda paylaşmanın en güzel örneklerindendir. MUHACİR MUHACİR, Mekke den Medine ye hicret eden kişi demektir. ENSAR ENSAR, Medineli olup hicretten gelenlere yardım eden, mallarının yarısını Müslümanlarla paylaşan kişilerdir. AŞEVLERİ : Aşevleri, fakir ve muhtaç olanlara üc retsiz yemek dağıtılan yerdir. KERVANSARAY Kervansaray, kervanların ticaret yolları üzerindeki kurulan konak yeridir. Orada yolculuktan gelen insanlar orada ağırlanır yardım edilir. ÎSÂR: Sözlük anlamı, tercih etmek manasına gelir. Ahlâkî bir terim olarak, bir kimsenin kendi kendisi ihtiyaç içinde bulunsa bile sahip olduğu imkânları başkalarının ihtiyaçlarını karşılamak üzere kullanması, başkasının yararı için fedakârlıkta bulunması demektir. Örneğin ; cebinde 200 tl var, senin o paraya ihtiyacın var. Arkadaşının da durumu çok kötü, ihtiyaç sahibi. Sen cebinden o parayı çıkartıp arkadaşına veriyorsun. Kendini değil önce onu düşünüyorsun

7 ATASÖZLERİ 1- Ne doğrarsan aşına, o çıkar kaşığına Bu atasözü içinde; irade, sorumluluk, emek ve rızık konusunu içeriyor. Hatırlayın emek için çalışma çabalama dedik, rızık ise bunun sonucunda verilen nimet. Yine insan iradesiyle iyi bir şey yaparsa sorumlusu kendidir, kötü bir şey yaparsa da sorumlusu kendidir. Ne doğrarsan aşına, o çıkar kaşığına 2- Emeksiz yemek olmaz Bu atasözünde anlatılan emek ve rızık konusudur. Çalış çabala ki rızık yani yemek bulasın. 3- Elden gelen öğün olmaz, o da vaktinde bulunmaz Bu atasözünde anlatılan konu Emek ve Rızık. Elden derken başkaları kastediliyor. Öğün ise yemek demektir. Başkalarının sana verdiği şeyden yemek olmaz diyor. Sen kendin çalış diye öğüt veriyor. 4- Her işte bir hayır vardır Bu atasözü Tevekkül konusu ile ilgilidir. Bir insan önce çalışır çabalar sonra Allah a güvenir. Eğer bunun sonucunda o iş olmamışsa der ki Her işte bir hayır vardır 5- Yazın başı pişenin, kışın aşı pişer Bu atasözü emek ve rızık konusu ile ilgilidir. Eğer bir kimse yazın sıcağın altında emeğiyle çalışırsa, çabalarsa kış olduğunda da emeğinin karşılığı olarak rızık yani yemek elde eder. 6- Ağıl da oğlak doğsa ovada otu biter Bu atasözünde anlatılan konu RIZIK. Ağıl, ahır demektir. Ahır da bir oğlak bile doğsa Allah onun rızkını verir. Nitekim, ovada yetişen otlar onun için bir rızıktır. 7- Komşu komşunun külüne muhtaçtır Bu atasözü paylaşma ve yardımlaşmanın önemini vurguluyor. 8- Bir elin nesi var, iki elin sesi var Damlaya damlaya göl olur Yalnız taş duvar olmaz Bu atasözlerinin hepsinde vurgulanan şey yardımlaşmadır. Birlikte olunursa, el ele verilirse, yardımlaşılırsa işimizi daha çabuk ve daha iyi yaparız demek istiyor.

8 AYETE L KÜRSİ 1- Ayete l Kürsi BAKARA SURESİNİN 255. Ayetidir. 2- Tek ayettir. 3- Bu ayete Kürsi denilmesinin sebebi içinde KÜRSİ kelimesi geçtiği içindir. 4- Kürsi; Güç, kudret, hükümranlık demektir. 5- Ayette; - ALLAHIN BİRLİĞİ - ALLAHIN SIFATLARI - ALLAHIN İSİMLERİ - ALLAHTAN BAŞKA İLAH OLMADIĞI - ALLAHIN SONSUZ GÜCÜ VE KUDRETİNİ - ALLAHIN HER ŞEYİ BİLDİĞİNİ - ALLAHIN İZNİ OLMADAN HİÇKİMSENİN ŞEFAAT EDEMEYECEĞİ GİBİ KONULAR ANLATILIR. HAYY Allah daima diridir. Hayat sahibidir. EBEDİ ve EZELİDİR. KAYYUM Bütün varlığın idaresini yürüten, yani yarattıklarını kontrol eden, yöneten. ALLAH tan başka hiçbir ilah yoktur. O hayydır ( daima diridir), kayyumdur ( bütün varlığın idaresini yürüten). Onu ne uyuklama tutar ne de uyku. Göklerde ve yerde ne varsa hepsi onundur. İzni olmadan huzurunda şefaat edecek olan kimdir? O, kullarının önlerinde ve arkalarında ne varsa hepsini bilir. Onlar ise onun dilediği kadarından başka ilminden hiçbir şey kavrayamazlar. Onun kürsüsü ( sonsuz kudreti ) gökleri ve yeri kaplar. Onları görüp gözetmek ona ağır gelmez. Gerçekten yüce ve büyük olan yalnızca O dur.

9 AKIL, iyi ile kötü arasında ayrım yapan mekanizmadır. Akıl sadece yol gösterir. Bu faydalıdır, bu zararlıdır der ve yol gösterir. İrade ise bunlardan herhangi birini özgürce seçmektir. İRADE AKIL İNSAN ÖZGÜRLÜK SORUMLULUK Bir şeyi yapıp yapmamaya karar verme gücüne İRADE denir. Kısaca seçme özgürlüğü. İnsanın kendi istek ve iradesiyle herhangi bir zorlama olmadan bir işe karar vermesi ve bu doğrultuda davranmasına ÖZGÜRLÜK denir. İnsan gücü ve kudreti ölçüsünde özgürdür. Herkesin özgürlüğü bir başkasının özgürlüğünün başladığı yerde biter. Özgürlük sınırsız değildir. SINIRLIDIR. İnsanın özgür iradesiyle verdiği karar sonrasında doğan sonuçları kabül etmesine SORUMLULUK denir. Önemli notlar: - ALLAH hiç kimseye gücünün üstünde yük yüklememiştir. Her insan gücü ölçüsünde sorumludur. - Hiç kimse başkasının günahını taşımaz. Herkesin yaptığı kendinedir. Sorumlusu kendidir. - İnsan asla alınyazım böyleymiş deyip sorumluluğu üstünden atamaz. - İnsan sadece cüz-i iradesiyle yaptıklarından sorumludur. CÜZ-İ İRADE: İnsanın sınırlı iradesine denir. Meslek seçimi, yardım etmek, ders çalışmak, ibadet etmek, hırsızlık yapmak veya yapmamak cüz-i irade örnekleridir. KÜLLİ İRADE: ALLAHIN sınırsız iradesidir. Kainatın yaratılması, kalbin atması, nefes alıp vermek, cinsiyet, ölüm, ırk, ana baba seçimi külli irade örnekleridir.